•chönberg menselijk bekeken Jlenk van Ulsen chiet emotioneel door ndonesië heft verbod op Kakkerlakken-opera' op Kwartetverrassing uit Zwitserland Vier Jaargetijden trekt volle zaal Rotterdams Philharmonisch begeleidt Pavarotti in Ahoy' [UNST/RTV QeidóeQoiVUVnt WOENSDAG 12 DECEMBER 1990 PAGINA 15 apanner voltooit tequiem van Mozart OKYO De internationale Mo- :-stichting heeft het arrangement in de Japanse componist Shigeaki ligusa van het onvoltooide Requi- 1 van Mozart uitgekozen om vol- nd jaar op de 200ste verjaardag in het overlijden van Mozart te orden uitgevoerd. Mozart heeft >t Requiem, waarvoor hij in de zo- er van 1791 de opdracht kreeg, ioit voltooid. Een van zijn leerlin- ■n, Franz Xavier Sussmayr, maak- na de dood van de meester op 5 icember van dat jaar een eindver- maar deze werd te romantisch vonden. De versie van de Japan- >r zal in mei worden opgenomen in augustus worden uitgebracht. Solzjenitsyn weigert Russische staatsprijs voor literatuur NEW YORK De in 1974 uit de Sovjetunie ver bannen auteur Aleksandr Solzjenitsyn heeft de staatsprijs voor literatuur van de Russische Federa tie voor zijn boek 'De Goe- lag Archipel' geweigerd. „Het is voor mij onmoge lijk een staatsprijs voor dit boek te aanvaarden", zo liet de schrijver gisteren in een verklaring weten. „Dit werk gaat over het lijden van miljoenen men sen, daarom mag ik niet met de eer gaan strijken", aldus Solzjenitsyn over het boek, dat het leven in Sta- lins concentratiekampen beschrijft. „Bovendien is tot de dag van vandaag het fenomeen van de Goe- lag in ons land nog niet overwonnen, legaal noch moreel". Sinds zijn verbanning in 1974 leeft Solzjenitsyn in de Amerikaanse staat Ver mont. Onlangs is 'De Goe- lag archipel' in de Sovjetu nie verschenen als boek en als feuilleton in een tijdschrift. „Maar de meer derheid van ons volk heeft nog niet de gelegen heid gehad het te lezen", klaagt de schrijver. De regering van de Russi sche deelstaat besloot per decreet haar staatsprijs aan Solzjenitsyn toe te kennen. Sovjetpresident Michail Gorbatsjov bood eerder dit jaar aan Solzje nitsyn weer het Sovjet- staatsburgerschap aan te bieden, maar de schrijver is daar niet op ingegaan. Evenmin aanvaardde hij de uitnodiging van de Russische premier Ivan Silajev om Rusland te be- Aleksandr Solzjenitsyn. zoeken. foto: ap Mowgli afgelast DEN HAAG Het optreden van de Staatsopera van Kiev met 'Mowgli en het Jungleboek', mor genavond in het Cir custheater in Scheve- ningen, is afgelast. De twee andere voorstellingen die vrijdag en zaterdag staan gepland, blij ven gewoon gehand haafd. 'Mowgli' is een mix van klassie ke muziek en rock muziek op basis van het boek van Rudy- ard Kipling. De pre mière is vanavond in Almere. Bob Dylan komt naar Vredenburg DEN HAAG Bob Dylan geeft op don derdag 31 ja nuari een een malig concert in het Utrecht se muziekcen trum Vreden burg. De Ame rikaan wordt begeleid door zijn band. De kaartver koop begint za terdag. Reclame op regionale omroep vanaf mei DEN HAAG Lokale en regionale omroepen kunnen waarschijnlijk in april of mei beginnen met het uitzenden van reclameboodschappen. Deze verwachting sprak minister D'Ancona van WVC gisteren uit in de Eerste Kamer. Een Algemene Maatregel van Bestuur met nadere regels voor het uitzenden van reclame op lokale en régionale om roepen gaat binnenkort naar de Raad van State voor advies. D'Ancona gaat ervan uit dat de advisering door de Raad van State op een zodanig tijdstip gereed is dat in april of mei de start mogelijk is. Lokale omroepen moeten, voordat zij reclameboodschappen mogen gaan uitzenden, een overeenkomst sluiten met uitge vers van in dezelfde regio verschijnende kranten over de verdeling van de opbrengsten van de raclame. D'Ancona wil zich daar voorlopig niet in mengen. Zij deelde ook niet de opvatting van sommige senatoren dat uitgevers er belang bij kunnen hebben de onderhandelingen te traineren. Op di verse plaatsen bestaan volgens de minister al overeenkom sten tussen uitgevers en plaatselijke omroepen. Schönberg. Twee docu- mtaires n.a.v de reis van het thönberg Kwartet naar Los Ange- NOS-televisie. Nederland 3 om jr. Woensdag. En 19 decem- Nederland 3 om 20.25 uur. IlLVERSUM Begin maakte het Schön- :rg Kwartet uit Den een reis naar Los igeles. Op deze tocht erden de vier musici irgezeld door een came- -ploeg onder léiding in regisseur Hans Hui her. Eenmaal weer thuis irsneed Hulscher de jim dertig uur film, die (ij mee terugbracht uit merika, tot twee docu- entaires waarvan de armte afstraalt. In een ber decor maakt de kij- x niet alleen kennis met indringende composi- es van Schönberg, maar ik mensen wiens drijf- ;er muziek is. twee documentaires, die de OS op het scherm brengt, weliswaar in eikaars rlengde, maar hoeven niet ;r se allebei te .worden beke- Pv^n. Hoewel... wie voor de rste gaat zitten, zal een week DEjter ook de tweede willen ■n. Het eerste werkstuk han- :lt over de reis van het hönberg Kwartet naar Los caingeles. Daar werden voor t Amerikaanse publiek on- meer de complete strijk- vartetten en het strijktrio n de van oorsprong Oosten- ikse componist uitgevoerd. camera toont niet alleen de iiige vriendschap die de Lvartetleden met de familie kennen. „Aan het einde van het concert was ik bijna in tra nen", laat Ronald, een van de Schönberg-zonen weten om de ander (Lawrence) eraan toe te laten voegen: „de kwaliteiten van mijn vader zie ik terug in dit kwartet". Verstoppen 'ijnk van Ulsen speelt 'De dood van lljitsj' naar de gelijknamige no- van Lev Tolstoj. Vertaling: Ja- Kawalec. Regie en vormgeving: rajrzy Grzegorzewski. Gezien op 11 ei cember in de Leidse Schouwburg remière). Op 19 januari in de Klei- Schouwburg, Rijswijk. Op 31 ja- De Naald, Naaldwijk. Op 9 in De Muzenhof, Leider- id rp. Henk Guittart, altviolist van het Schönberg Kwartet met Eugene Lehner. van Arnold Schönberg en de leden van het Schönberg Insti tuut hebben, maar Volgt ook de repetities van het kwartet onder leiding van Eugene Lehner. Deze violist van het voormali ge Kolisch Quartet (een nogal avantgardistisch viertal) staat centraal in de tweede docu mentaire. Hij werkte nauw sa men met onder anderen Schönberg, Webern en Bartok en blijkt, door zijn niet afla tend enthousiasme en gevoel voor muziek in staat, de iets wat academische benadering van de muziek door het Schönberg Kwartet om te bui gen tot een menselijke. Bij elke minuut die wegtikt, zie je het viertal verder groeien, waarmee niet is gezegd dat het Schönberg Kwartet in het be gin slecht speelt, het tegendeel zelfs. leen door zijn rijke ervaring als violist, maar ook door -zijn vriendschap met Schönberg. Hij is een van de weinige, nog levende personen die weet wat er in de componist omging en hoe hij zijn werk het liefst zag uitgevoerd. Wat Hulscher prachtig neerzet, is de bevlo genheid van Lehner als het om Schönbergs werk gaat. Die oude, vriendelijk ogende man gaat op in de muziek. Tussen door leert de kijker het kwar tet en de Schönberg-familie Het Schönberg Kwartet be staat uit Janneke van der Meer (viool), Wim de Jong (viool), Henk Guittart (altvi ool) en Hans Woudenberg (cel lo). Laatstgenoemde koos voor de cello 'omdat het een instru ment is waarachter je je kunt verstoppen'. Heel wezenlijk bij het Schön berg Kwartet is dat het spelen geen moeten is, maar dat ieder er bewust voor heeft gekozen. Janneke: „Dat kost zweet druppels, maar dat heb ik er graag voor over". Hans Hulscher vond het niet gemakkelijk twee documentai res uit het materiaal te knip pen. Wie de werkstukken naast elkaar zet, ziet dan ook dat er soms doublures in zit ten. Hans: „Het is ongeveer ge worden wat we voor ogen hadden. De achterliggende ge dachte was het werk van Schönberg toegankelijker te maken. Het is nu eenmaal niet de gemakkelijkste componist om naar te luisteren. Maar ik ben niet zover gegaan dat ik een moeilijk onderwerp ge makkelijk heb proberen te maken. Wat ik heb geprobeerd is een goede manier te vinden om het in beeld te brengen en tevens trouw te blijven aan het onderwerp. Het moeilijkste daarbij was steeds om het vi sueel zo in te kleden dat ik de aandacht van de kijkerzou kunnen vasthouden". HANS PIËT levensgeschiedenis van ^j/an lljitsj was de meest een- t ludige, de meest gewone, en Ugelijk de meest ontzettende" ;t,eldt de sonore stem van euwe Visser in een soort jegoriaans ons vele malen. _>g)lstoj schreef de geschiedenis orin lljitsj' dood meer dan van n leven, en Henk van Ulsen regisseur Jerzy Grzegor- wski maakten daarvan een |na-monoloog. Jim van der b>even dient soms even als ie- om tegen aan te praten. Ulsen speelde een mooie 1 'Het Zuiden' van Julien jgreen bij het Zuidelijk Toneel, is gehouden en zinderend. He- schiet hij in 'De dood van 'an lljitsj' weer door naar de tremen van „Den Daramati- "i'jhen Actheur". Vakman maar dan teveel van het goede. Gebaren gaan met een grote boog de lucht in en wederom terug. Iwan lljitsj was gymnast en een lid van de rechterlijke macht, zo komen we geleide lijk aan te weten. Zijn huwe lijk was niet florissant, en de ambtenarij ervoer hij als een doodse aangelegenheid. Hij voelt dat hij sterven gaat en in zijn doodsangst schreeuwt hij drie etmalen lang. Dan schuift hij door een zwart gat omlaag en ziet licht. Hij heeft niet ge leefd zoals het moet, maar weet nu dat herstel mogelijk is en gaat rustig heen. Van Ulsen zet niet alleen lljitsj neer, ook een aantal personen uit zijn omgeving. De kermen de weduwe is wel het hoogte punt van pathetiek, maar ook in de andere rollen pakt hij danig uit. Wat we te horen krijgen zit vol emotie en dra ma, maar de informatie is schaars. We weten nog maar heel weinig van Iwan, en er wordt al van ons gevraagd dat we met zijn heftigste emoties meeleven. De ware Van Ul- sen-fan kan dat misschien, maar mij lukt het niet/ DICK VAN TEYLINGEN VKARTA De Indone- regering heeft een rbod op de opvoering an de 'Kakkerlakken- >era' over arme mensen getrokken. Wel stelde de toneelgroep Theater oma verantwoordelijk eventuele maat- happelijke onrust die iin de opvoering het ge le olg kan zijn. oördinerend minister voor p; ilitieke en veiligheidszaken udomo maakte de opheffing an het verbod gisteren be- end na een gesprek met een ui ijftigtal kunstenaars uit Ja- darta. Het verbod door de uiolitie zou berusten op „een u lisverstand", zei de minis ter, die evenwel waarschuw de dat de autoriteiten ge rechtelijke stappen tegen de uitvoerders en organisatoren zullen nemen „indien de op voeringen onrust veroorza ken onder het publiek". De actrice Ratna Riantiarno zei dat Theater Koma zal af wachten „of de verklaring van de minister in werking treedt of niet". Zij verklaar de dat het gezelschap de Kakkerlakken-opera in fe bruari in vier steden wil op voeren en nog wacht op goedkeuring van de tournee door de overheid. Minister Sudomo zei voorts, dat de bekende dichter W.S. Rendra twee van zijn gedich ten mag voordragen. Begin vorige maand verhinderde de politie een openbare voor dracht op het laatste ogen blik. Volgens de politie kon den de verzen, die gaan over corruptie en onrecht in het moderne leven en de uitbui ting van jongeren op het platteland, maatschappelijke instabiliteit veroorzaken. Amusement roeP e"<e twee weken 'n de wereld van de film, het theater en ander amusement. Het vijfem De AVRO begint op zaterdag 5 januari met een twintig minuten durende programma wordt ge- nieuw amusementsprogramma. Met als titel presenteerd door Jasper Faber (I), Liz Snoyink 'AVRO Entertainment Magazine' duikt de om- en Joop Bromet. foto: avro Het gebeurt niet vaak dat in de series-«vonden van de Ver eniging voor Kamermuziek een alhier nog niet bekend kwartet zijn Haagse debuut komt maken. Als dat, zoals gisteravond het geval was met het Zwitserse kwartet Sine Nomine, sympathiek oogt en subliem speelt is het enthou siasme van het publiek dat graag zo nu en dan nog eens verrast wordt, extra groot. Zoals men van vrij jonge men sen die met hun kwartet sinds acht jaar internationaal optre den mag verwachten, analyse ren zij de" muziek zorgvuldig alvorens hem in te studeren. Dat was aan alle drie de stuk ken van het programma te merken. Mozarts dissonanten kwartet in C KV 465 had alle charme van de lichte rococo tijd, zonder overmatig roman tisch te worden. De dissonante accoorden van het openings adagio, dissonanten die overi gens bij Monteverdi nog dood normaal waren, en ook het he dendaagse oor niet meer pijn doen, zetten zij heel onnadruk kelijk neer. Langzame delen waren bij hen zeer langzaam snelle delen niet overmatig op gejaagd en virtuoos. Sjostakovitsj is in zijn 13e kwartet van begin tot eind dis sonant bezig en probeert daar mee aan zijn obsessies met de dood uitdrukking te geven. Twee langzame gebonden de len omsluiten een kil en mee dogenloos sneller deel, opge bouwd uit korte noten in een gelijkblijvend ritmisch pa troon. In dat middendeel/ klonk meer de correcte analy se van compositorische con structie dan de kilte van de dood Die was echter onovert- reffelijk in die ene ijle slot noot, snerpend gespeeld op de hoge a-snaar van de alt en ijl en zangerig overgenomen door beide violen. In Schumanns derde kwartet in A op. 41/3 lieten de vier le den van het kwartet opnieuw horen hoe zij een heldere ana lyse verbinden met een kern achtig spel waaraan zij met muzikaliteit en een grote inzet de nodige impulsen geven voor een gedreven vertolking. Het is verder een kwestie van persoonlijke smaak of men be paalde ritmische structuren in derdaad zo duidelijk omlijnd wil horen of liever voor een wat vloeiender lijn kiest. ERIK BESIER Ton voor Prins Bernhard Fonds Prins Bernhard kreeg gisteren het eerste exem plaar uitgereikt'van het boekje 'Feest in ronde getallen, Shell-journaal over jubileren in Neder land', dat de olie-maatschappij aan het Prins Bernhard Fonds heeft opgedragen. Ter gelegen heid van de uitreiking schonk Shell een bedrag van een ton aan het jubilerende fonds. Het geld is bestemd voor opdrachten aan jonge beelden de kunstenaars. Óp de foto vlnr: president-di recteur Van Duursen van Shell, Prins Bernhard en bestuurslid De Meijer van het Prins Bernhard Fonds. FOTO: DIJKSTRA D'Ancona wil beter fiscaal klimaat voor kunstveramelaars DEN HAAG Minister D'Ancona van cultuur vindt dat er „alle aanleiding" bestaat om na te gaan hoe het fiscale klimaat voor kunstverzamè- laars in ons land is. In een aantal landen aanvaardt de fiscus successierechten in na- tura, aldus de minister gister avond bij de presentatie van de catalogus van de aanwin sten van de Rijksdienst Beel dende Kunst (RBK). Deze dienst bezit 400.000 werken uit legaten en dergelijke. Eender de is van museale waarde. De rijksdienst hoopt lacunes in met name middelgrote musea op te vullen door het in bruik leen geven daarvan. Dit beleid geldt ook het buitenland. Tweederde van de collectie is niet geschikt om te exposeren. Veel van deze werken zijn bij de dienst terecht gekomen door de jaren geleden gestopte beeldende kunstenaars-rege ling. De RBK stelde gisteren in de toekomst selectiever te zullen zijn in het aannemen van kunst en kunstverzamelingen. Combattimento Consort Amsterdam en violist Jaap van Zweden. Gister avond, Anton Philipszaal, Den Haag. Herhaling 16 december in de Rotter damse Doelen. Plaats De Vier Jaargetijden van Vivaldi op het programma en het is zeker dat de zaal uit verkocht is. Dat moeten ook violist Jaap van Zweden en het ensemble Combattimento Consort Amsterdam gedacht hebben. In het kader van een concerttour met tien concerten speelden zij gisteravond in de Anton Philipszaal waar zij welkom werden geheten door een talrijk publiek. Er is waarschijnlijk geen com positie zo dikwijls op grammo foonplaat en CD vastgelegd als juist De Vier Jaargetijden, dankbaar muziekvoer voor en sembles in de hele wereld en steeds weer verschijnt een nieuwe opname. Jaap van Zweden en zijn ensemble ble ven dus niet achter en op ge routineerde wijze werden de 'seizoenen muzikaal tot leven gebracht. Dat gebeurde met veel effecten, het werd een beeldend gebeuren met her ders, vogeltjes, bliksem, jagers en de winter in het program maboekje omschreven als „Dit is de winter, maar wat een vreugde brengt hij ons!". De weergave bracht niet uit sluitend vreugde. Jaap van Zweden speelt soms de engel tjes uit de hemel, maar wat is het toch jammer dat tal van tonen ontsierd worden door intonatie-problemen en slor digheidjes, Met name in de snelle delen, die hij stuk voor stuk gejaagd speelt, komen nog al wat ongerechtigheden voor. Een violist van zijn niveau - hij is toch niet toevallig con certmeester van het Konink lijk Consertgebouworkest- zou zich aan die onvolkomenhe den niet moeten bezondigen. Immers, adeldom verplicht. Het vioolconcert in E van Bach werd op dezelfde wijze vertolkt. Traag in het Adagio maar met een pracht van een toon, gejaagd in de Allegri en met rafeltjes. De tien leden van het Combattimento Con sort Amsterdam speelden met veel effect een Concerto grosso van Hellendaal en in 'Die Pauernkirchfahrt' van Von Biber wilden vijf violisten de show stelen door als in proces sie al spelend het podium aan de linkerzijde te verlaten en achterlangs naar de rechterzij de te wandelen om daar weer te verschijnen. Het publiek vond het leuk. ADRIAAN HAGER Nieuwe voorzitter voor letterenfonds QEN HAAG Minister D'Ancona van welzijn, volksgezond heid en cultuur heeft Greetje van den Bergh (43) benoemd tot voorzitter van het Fonds voor de letteren. Van den Bergh, die in Amsterdam vertaalwetenschap studeerde, volgt daarmee oud uitgever Pieter Hagers op. De afgelopen jaren was Van den Bergh reeds vice-voorzitter van het fonds. Zij werkte als litera tuurcriticus en als vertaler. Zo vertaalde zij de correspondentie van Belle van Zuylen. Momenteel is Van den Bergh beleidsme dewerker bij het ministerie van binnenlandse zaken. Het Fonds voor de letteren bestaat 25 jaar. Het is het oudste van de kunst fondsen en verstrekt subsidies aan literaire auteurs en vertalers. Rick van Vliet (29) overleden DEN HAAG Rick van Vliet is dinsdagavond op 29-jarige leef tijd overleden. De verslaggever van het NOS-televisieprogram- ma Studio Sport bezweek tijdens een hockeytraining aan een hartstilstand. Werk Van Gogh geveild voor nog geen miljoen GENÈVE Een klein schil- derij van Van Gogh, „Meisje, zittend voor open deur, aard appels schillend", is in Genève tijdens een veiling verkocht voor rond 900.000 gulden. De Zwitserse eigenaresse had op een opbrengst van zeker één miljoen Zwitserse franc gere kend, maar moest erkennen dat de prijzen op de internatio nale kunstmarkt worden beïn vloed door de onzekerheden van de wereldeconomie. Tij dens de zelfde veiling werd een stoel die de Nederlandse schilder verkreeg tijdens zijn verblijf in het Brabantse Nue- nen tussen 1883 en 1885, ver kocht voor 68.000 gulden. Het op 400.000 mark geschatte schilderij „De bosweg" van de (Zuid-)Nederlandse schilder Jan Brueghel de Jongere is in Keulen op een veiling ver kocht voor 824.000 mark. Het werk dateert uit omstreeks 1625, deelde het veilinghuis dinsdag mee. Jan Brueghel de Jongere vervaardigde in het familieatelier in Antwerpen voornamelijk kopieën van landschappen en bloemstuk ken van zijn vader, Jan de Oudere. Groots Europees festival in Delphi DEN HAAG Drie Neder landse professoren reizen in de laatste week van januari af naar Delphi in Griekenland om daar met andere intellec tuelen het programma te ma ken voor het Festival of Euro pean History. Dit zal in sep tember 1992 plaatsvinden in de woonplaats van het tegen woordig immer zwijgende ora kel. Cultuur, geschiedenis en wetenschap staan centraal op dit festival. Het is de bedoeling dat alle 34 Europese landen meedoen, aldus een woord voerder van het organisatie comité. De Nederlandse pro fessoren zijn P. den Boer van de Universiteit van Amster dam, P. Klein van de Leidse universiteit en K. Swart, met emeritaat van een Londense universiteit. ROTTERDAM Het Rotter dams Philharmonisch Orkest (RphO) zal Luciano Pavarotti begeleiden tijdens het concert dat de beroemde Italiaanse te nor volgend jaar op 1 septem ber in Rotterdam geeft. Het orkest staat voqr de gele genheid onder leiding van Pa- varotti's vaste dirigent Leone Magiera. Hij zal twee keer met het RphO repeteren. Dat ge beurt in Ahoy', waar ook het concert gegeven wordt. Pavarotti werkt tijdens het concert een vast repertoire af dat is samengesteld voor zijn Europese tournee. Wel zal het RphO kleine accenten aan kunnen brengen, zoals bijvoor beeld wisselingen in ouvertu res. Pavarotti komt voor het concert een paar dagen eerder naar Nederland. De initiatief nemer van het concert, make laar Harry Mens uit Lisse, heeft het Kurhaus in Scheve- ningen afgehuurd voor de ont vangst van zo'n duizend geno digden. Daar komen ook onge veer veertig schilderijen van Pavarotti's hand te hangen. De zanger opent deze kleine ten toonstelling zelf de vrijdag voor het concert. Daarna blij ven de schilderijen, die Pava rotti op zijn Europese tournee vergezellen, nog een tijdje in het Kurhaus hangen, zo ver telt gelegenheids-impresario Mens. Hij verwacht dat het concert nog voor het einde van het jaar is uitverkocht. Ondanks de toegangsprijzen Van hon derd tot tweeduizend gulden gaan de kaarten grif van de hand. Van de duurste kaarten moeten er nog een paar hon derd aan de man worden ge bracht. Verder zijn er nog al leen nog kaarten te koop in de prijsklasse van 450 tot 650 gul den. De „meeropbrengst" van het concert, het bedrag dat na af trek van kosten en gages over blijft, is toebedacht aan projec ten voor zwerfkinderen. Mens wil de burgemeesters van de vier grote steden uitnodigen om de projecten uit te kiezen en het geld te vèrdelen. Hij verwacht op zijn minst een half miljoen uit te kunnen de len. „Als ik dat niet zou halen zou ik mezelf een stakker vin den", aldus de organisator. De televisierechten van het concert zijn verkocht aan het produktiebedrijf van Joop van den Ende. Een woordvoerder kon dinsdag nog niet zeggen wat Van den Ende met deze rechten gaat doen. Voor de te levisieopnamen wordt de Ahoy-hal gedecoreerd door de Aalsmeerse bloemenveiling. Mens schat dat er voor een kwart miljoen aan bloemende- coraties wordt aangebracht. Deze versieringen maskeren het grauwe beton van de Ahoy-hal. Voor de zanger zelf heeft or ganisator Mens iets anders dan een bloemetje in petto. Hij krijgt na afloop van het con cert een bronzen kunstwerk aangeboden dat zijn eigen hoofd voorstelt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 15