„Als mensen mij niet willen, stop ik direct" 'Finale de ban van Kerstmis DE AMBITIES VAN KWISMASTER EN ACTEUR MARC KLEIN ESSINK Kribbenbouwers Overmoed Hard medium Onbetaalbaar Wierook Integere manier Bijbel Visite Met de '100.000 gulden Show', die op oudjaar zijn première beleeft, presenteert Mare Klein Essink een stuk amusement dat uit het leven is gegrepen. „In het programma gaat het om geloof in jezelf hebben, het initiatief durven nemen". Met deze negendelige serie stapt Mare de wereld van het grote amusement binnen. Na met 'Medisch Centrum West' het troetelkind van de Nederlandse televisie te zijn geworden en in de KRO-serie 'De Brug' te hebben getoond dat acteren in zijn bloed zit, zocht Mare Klein Essink naar nieuwe uitdagingen. Hij vond deze bij John de Mol Produkties en Veronica, waar hij zich als vingeroefening op 'Het Laatste Woord' stortte. „Een quiz presenteren is twintig keer moeilijker dan acteren". vind het leuk om je programma op visite te hebben, dan ben ik op de goede weg". FOTOJOHN DE MOL PRODUKTIES HILVERSUM - „Ik hoop niet dat de kijker denkt er worden in quiz zes op televisie steeds hogere bedra gen geboden. Ik zag laatst 'De 64.000 Gulden Vraag'. Nou, dat is een mooi programma of zoiets, maar voordat die show op televisie kwam, lag het concept voor 'De 100.000 Gulden Show' al klaar. We proberen dus niemand te over troeven. Uitgangspunt is een pro gramma dat is toegesneden op de jaren negentig met een maximale spanning. Het gaat tenslotte om al les of niets", zegt Mare Klein Es sink. ,,De keuze voor het bedrag lag voor de hand. Met 100.000 gulden kun je name lijk definitief je leven veranderen. Het achterliggende idee was: hoe wordt ie mand rijk. Dan kan je zeggen: wat een ranzig onderwerp, maar wij vinden dat leuk. Het moet een positieve show wor den, meer wil ik er niet over kwijt, want al die omroepen zijn maar uit eikaars shows aan het gebruiken. Van de drie kandidatenkoppels wordt niet alleen kennis, maar ook een enorm doorzet- tings- en inschattingsvermogen ge vraagd. Investeer ik wel of niet, koop ik die reis voor punten of laat ik hem lo pen? Je hebt een beetje geluk nodig, maar je moet ook een goede partner naast je hebben. De show is in zekere zin een spiegel van het leven, al is hij toegesneden op een amusementssituatie. Mensen die te hebberig zijn, lopen tegen RANGGEN - De idyllische en ro mantische sfeer van een Kerst in de bergen trekt heel wat Nederlan ders naar Tirol. Ze gaan natuurlijk eigenlijk om te skiën, maar het is mooi meegenomen om ook eens „de nachtmis in zo'n bergdorpje mee te maken". Meestal staan in de kerken die ze dan bezoeken hele opmerkelijke kerststallen te pron ken. Maar helemaal beseffen hoe groot de invloed dit feest eigenlijk op het leven van de bewoners van zo'n dorp is, doen ze meestal niet. Wat de kerstboom voor de Nederlanders is, is immers de kerststal voor de Oos tenrijkers. En nog veel meer dan dat. Het komt zelfs voor dat hele huizen bij wijze van spreken om het kerstkribbetje heen worden gebouwd. Wie in de kerst tijd skiënd de ene helling na de andere neemt en daarna terugkeert in bijvoor beeld zo'n dorpje als Ranggen, gelegen op vijftien kilometer afstand van Inns bruck. vlak bij Oberperfuss, heeft vast geen idee hoe het er in de 'Stuben', de huiskamers voor, tijdens en nog lang na het kerstfeest uitziet. Tenzij hij er een kijkje zou kunnen nemen. Leraar Hammer, verbonden aan het schooltje van Ranggen, weet er juist veel meer van dan menig ander en kan er urenlang over vertellen. Hij is dan ook niet voor niets voorzitter van een plaat selijke vereniging van kribbenbouwers. In een lokaaltje van zijn Volksschule laat hij een aantal zojuist gereedgeko men kerststallen zien. Bescheiden op de achtergrond staan er enkele leden van de vereniging bij. Het valt op dat de Oos tenrijker met spreekt over een kerststal, zoals wij, maar over een kribbe (Krip- pe). Onbewust benaderen ze met dat woord wellicht veel beter dan wij de es sentie van het kerstfeest. De Krippe mag dan aan de ene kant een tableau-de-la- trouppe aanduiden compleet met hele de lamp, missen de kans het 'Walhalla' binnen te stappen voor de finale-ronde. Zij komen nooit bij de kluis waarin die 100.000 gulden ligt". Mare: „Kandidaten moeten steeds weer de situatie inschatten. Het is een kwis over moed en overmoed, over geloof hebben in jezelf. Martin Schreuder van Martin Air was laatst op de televisie en toen werd er tegen hem gezegd: 'göh me neer, u bent een echte winnaar'. Maar hij zei: 'dat valt wel mee. Zaken doen is een kwestie van winnen en verliezen. Je moet alleen proberen meer te winnen dan te verliezen'. En zo is het. Het bete kent dat je risico's incalculeert en dat je niet na een teleurstelling de moed op geeft. Daar gaat het in de show ook om, het is geen amusement om het amuse ment. De kandidaat moet wat onderne men, net als in het dagelijks leven. Als je zelf-geen initiatief neemt doet niemand het voor je. En laten we eens ophouden met de overheid de schuld te geven van alles. Probeer het zelf. Ik heb het niet over mensen bij wie alles bij hun han den afbreekt. Dat zijn pechvogels. Daar voor pioeten we zorgen, vind ik, en dat kunnen we ook. Maar in principe moet je er zelf tegenaan gaan in het leven". „Zonder mijn ervaringen in 'Het Laatste Woord' was ik nooit aan 'De 100.000 Gulden Show' begonnen. Producent John de Mol laat mij eigenlijk dezelfde weg bewandelen als hij Peter Jan Rens heeft laten doen. Eerst de kleine show om vertrouwd te raken, daarna het grote werk. Ik durf nu in de studio de kwis- landschappen, het geeft aan de andere kant heel direct aan dat uiteindelijk alles toch om het kind in de kribbe draait. „Ranggen heeft zo'n zeshonderd inwo ners en vijfenzestig van hen zijn lid van de vereniging. Ze maken de kribben niet alleen voor zichzelf, maar ook voor an deren. Iedereen heeft zo zijn eigen spe cialiteit en het ligt voor de hand dat daardoor in elke plaats ware kunstenaars en architecten-in-het-klein worden ont dekt. Ook hier. De een knutselt een stal of de grot in elkaar, de ander maakt mooie bijgebouwtjes". In Ranggen is het de heer Rathgeber die een vaardige hand van schilderen heeft en derhalve praktisch alle landschaps achtergronden levert. Weer een ander snijdt mooie beeldjes. Zo ontstaan figu ren, zoals Jozef en Maria en het kindje in de kribbe. „Deze man maakt uitsluitend schapen", wijst Hammer naar een van de kribben- Marc Klein Essink: Als kijkers zeggen: ik vloer op te lopen en te beginnen. Dan heb ik er ook ontzettend veel zin in. Een jaar geleden lag dat iets anders. Ik be doel, en dat geldt ook voor drama, als je voor het eerst voor de camera staat dan denk je: wat is het hier voor een rotzooi, er liggen overal draden, kunnen die niet worden weggehaald, want daar moet ik overheen stappen en dat stoort mij. Ver der zit daar iemand die steeds maar naar mij kijkt, dat moet hij niet doen. Als je hebt geleerd je te concentreren op de vierkante meter, vind je het opeens niet leuk als die mensen en die camera's er niet staan. Dan is het lang zo spannend niet. Maar ik heb zeker nog een jaar no dig voor ik dit vak een beetje onder de knie heb. Het is alleen de kunst niet aan het publiek te laten merken dat je nog steeds aan het leren bent". ,Wat dat betreft is televisie een hard me dium. Ook ik ben mij aan het ontwikke len terwijl ik op het scherm ben, bij 'Me disch Centrum West' was dat niet an ders. Maar goed, ik voel mij heel lekker bij John de Mol Produkties. Ik werk in een jong team en het is niet zo dat als de kijkcijfers tegenvallen het programma direct van het scherm verdwijnt. Boven dien heb ik een contract voor drie jaar, dus ze zullen wel iets met mij moeten doen (lacht). Met dat contract hebben ze in elk geval een duidelijk vertrouwen over een langere periode uitgesproken. We zijn rustig begonnen en gaan nu langzaam verder bouwen. Zo heb ik het met 'Medisch Centrum West' ook ge daan. Eerst het spel zijn werk laten doen bouwers. De schapensnijder staat bij een enorme kerststal, die als het ware is be dolven onder de schapen. Het eigenlijke kersttafereel komt daardoor zelfs wel een beetje in het gedrang, maar dat deert hem en de andere kribbenbouwers geenszins. Ook bij de overige 'Krippen' blijken hier en daar schapen, oorspron kelijk afkomstig uit zijn stal te grazen. Je herkent ze meteen aan hun vacht. Som migen drinken uit een watertje, dat als je er met je vinger aankomt geen water maar hars blijkt te zijn. Ook staan over al in bijna alle kerstdecors dezelfde palmbomen in het landschap te wuiven. Die zijn allemaal van de hand van de palmbomenspecialist. Zij moeten het oriëntaalse karakter van de kerststallen benadrukken, want de kribben van Ranggen kunnen nu eenmaal niet anders dan in het Heilige Land staan. „Het bouwen van de 'Krippen' bestemd voor de huiskamer is eeuwen geleden en als je merkt dat de mensen je accepte ren dan pas meer persoonlijke accenten leggen, waardoor het steeds duidelijker wordt waarom jij het doet en niet ie mand anders". „Om te wennen aan mijn nieuwe rol heb ik, samen met Eddie Keur (van 'Jack pot') een presentatie-cursus gedaan. Wat je daar vooral leert, is in de lens durven praten. Maar tijdens die cursus staat die camera drie meter van je vandaan, ter wijl dat op de spelvloer tien meter is. Hoe kun je een zekere intimiteit met je kijker krijgen over een lengte van tien meter? In het begin had ik het idee dat mijn emoties na zes meter op de vloer kapot vielen. Zo'n show vraagt een enor me concentratie en dat kost bakken energie. Alles wat je doet, wordt geregis treerd. Je kun,t niet, zoals bij drama, met een kleine oogbeweging een maximum aan resultaat bereiken. Alles wordt na melijk medium of totaal in beeld ge bracht. Iets klein aanzetten heeft dus geen zin en groot durf ik nog niet. Dat ben ik bij drama niet gewend". „Deze shows zijn voor mij een onbetaal bare leerschool voor de dingen die ik la ter nog wil gaan doen. Mijn respect voor alle mensen die shows doen is ook enorm gestegen. Jos Brink bijvoorbeeld, hoe hij bezig is met zijn kandidaten. Bij de uitreiking van de 'Televizierring' lie ten ze met een stukje 'Puzzeluur' zien waarom Jos die prijs had gekregen. Daar zag je hem bezig de kandidaat voor te zeggen, terwijl het publiek het wel door heeft, maar de kandidaat niet. Hij maakt begonnen, toen van hogerhand werd be paald dat kerststallen maar uit de kerken moesten worden verwijderd. Dat namen de mensen niet en ze begonnen ze van de weeromstuit zelf te bouwen om ze de mooiste plek te geven in hun eigen huis. De ene 'Krippe' werd nog fraaier en gro ter dan de andere. Er zijn ware erfstuk ken bij, die elk jaar opnieuw weer wor den opgebouwd. Sommige mensen heb ben de stal zelfs permanent achter pane len staan. In de kersttijd - een uiterst rekbaar begrip in Tirol - hoeven ze de deuren maar te openen en de kerststal komt te voorschijn. Op de achtste december - het feest van de Onbevlekte Ontvangenis van Ma ria - wordt de stal overal in de huizen geplaatst. Dat gaat volgens Hammer ge- daar een stuk amusement van,'dat ik graag omschrijf als tovenaarswerk. Wil lem Ruis was ook zó fantastisch. Ik heb videobanden van hem gezien en daar leer je ontzettend van. Zoals ik vroeger alle speelfilms en series keek op zoek naar oplossingen over hoe iemand zich in beeld gedroeg, zo kijk ik nu naar alle quizprogramma's. Hoe zijn de inter views? Is hij echt met de kandidaten be zig öf meer met zichzelf? Probeert hij zichzelf door het scherm te duwen of heeft hij het vertrouwen dat het scherm hem wel wil hebben. Ik zie echt alle Hans van der Togts, Hans Kazans, Brandsteders, Eddy Keurs en anderen. Keur is daarbij mijn favoriet. Hij heeft echt heel snelle en leuke opmerkingen waarvan ik mij afvraag of iedereen ze hoort. Hij balanceert constant op de rand van het toelaatbare. Daar is hij heel goed in en ik lig dan ook soms krom voor de televisie". ,Een quiz presenteren is echt twintig keer moeilijker dan acteren en dan ga ik er vanuit dat ik altijd op een integere manier met acteren ben beziggeweest, dat ik elke dag mijn hoofd erover gebro ken heb hoe ik het nu weer zou aanpak ken. Dat presenteren is gewoon veel zwaarder. Ik weet wel dat alle begin moeilijk is enzo. Ik bedoel, toen ik vroe ger vakantiewerk ging doen in de drop- fabriek, dan dacht ik na de eerste dag ook dat hou ik nooit twee weken vol. Maar na een paar dagen leer je effieënter werken, je energie beter te verdelen. Daar werk ik nu aan door onder meer paard met veel wierook en plechtighe den. Eerst worden dan Maria en Jozef als figuren geplaatst, zoekend naar een herberg. Daarna wordt pas de Heilige Avond zelf het kind in de kribbe neerge zet. Dan komen meteen ook de herders en hun kudden schapen opdraven en pas met Driekoningen (6 januari) voegen de Wijzen uit het Oosten zich bij het gezel schap, alles geheel volgens de feestdagen van het kerkelijk jaar. Steeds gebeurt dat dan met het bidden van het rozenkrans gebed en het aansteken van wierook, waarbij dikwijls ook een echt wierookvat wordt gebruikt. De stal blijft in elk huis- staan tot 2 februari, Maria Lichtmis. „Dan vluchten Maria, Jozef en het kind immers naar Egypte en gaat de 'Krippe' op stal", vertelt leraar Hammer. Voor de gemiddelde Tiroler lijkt dan het kerst feest eindelijk voorbij, maar niet voor de leden van 'Krippenbewegung'. Die zijn dan alweer bijna aan de volgende Kerst mis toe, want ze moeten weer gaan bou wen aan nieuwe kribben. Een van hen licht toe waarom hij nu juist dit jaar een kerststal voor zichzelf heeft vervaardigd. Sinds 1983 woont hij met zijn gezin in een nieuw huis, waar nog geen kribbe voor was gemaakt. Wel hadden ze elk jaar een kerstboom, maar die kunnen ze in Tirol gerust missen als er geen ruimte voor is. Als er maar een kerststal is. Het kwam er in het gezin eerst niet van er een te maken, maar nu is het dan toch doorgegaan, vertelt hij erg gelukkig met het bereikte resultaat. Voorlopig kunnen er nog genoeg kerst stallen worden gemaakt, want telkens komen er in het dorp nog weer nieuwe huizen bij. En niet iedereen is ook zo be genadigd dat hij zelf een dergelijke stal kan bouwen. Om ervoor te zorgen dat de stallen ook werkelijk lijken op de situatie in het Heilige Land is Hammer destijds zelf speciaal naar Israël gereisd. Hij heeft zich daar terdege georiënteerd op het landschap en de mogelijkheden daarvan voor de kribbenbouwers in Tirol. Alge meen geacht als deskundige adviseert hij nu de schilder van de landschappen en de bouwers van de opstallen over de vorm die de 'kribbe' dan volgens hem - globaal gezien - moet hebben. In het maken van een kribbe gaat veel vrije tijd zitten. Aanvankelijk begon de vereniging in Ranggen in september of oktober met het bouwen van kerststal len, maar omdat de tijd tot de Advent toch veel te kort bleek, is de vereniging ertoe overgegaan de leden - onder wie ook vrouwen en kinderen - er nu al in april mee te laten beginnen. Zodat met recht en reden kan worden gezegd, dat Tirol - het Hoogfeest van Pasen en ook ZATERDAG 8 DECEMBER 1990 alle shows terug te kijken. We hebben U 'Het Laatste Woord' in drie sessies opge-® nomen. Het zijn in totaal eenentwintig T programma's en als ik de eerste sessie - met de derde vergelijk dan denk ik: had- den we die eerste reeks van acht maar wz weg kunnen gooien. Er zit te weinig energie in en zóveel gemiste kansen. Mijn ergste fouten waren de interviews, maar ik had mij dan ook een onmogelij ke opdracht gesteld. Ik dacht: ik wil heel - andere interviews doen, niet aan de kan- il didaten vragen: waar komen jullie van daan en wat zijn jullie van elkaar. Ik liep hopeloos vast, luisterde ook niet naar de kandidaten. Niet dat ik geen interesse had in de mensen, ik wist gewoon niet ;n hoe ik met ze moest omgaan. De enige aat gedachte waarmee ik speelde was, als ik ie, nou maar met het spel kan beginnen dan he gaat het wel. Die kinderziekten zijn eruit rd in de derde reeks. Ik heb nu echt plezier ter en dat had ik nooit gedacht. Laat ik eer- ier lijk zijn: ik wist helemaal niet waaraan ,jd ik begon. Mijn enige hoop was dat ik jve mijzelf kon blijven. In die eerste ge- gg, sprekken heb ik ook steeds gezegd dat ze 0t mij niet zouden moeten nemen als ze al ri ccn systeem voor het programma had- den en een presentator zochten die de i v rol van 'de leukste thuis' zou moeten aai 'spelen. Zo kan ik niet functioneren, ik da wil bij alles betrokken zijn. Gelukkig nei bleek er een wederzijds vertrouwen te bestaan. Ik had ook helemaal de behoef- te niet John de Mol ervan te overtuigen J dat hij de juiste keuze had gedaan. Als ik door een regisseur wordt benaderd voor een rol dan ga ik er ook vanuit dat hij, door middel van een screentest of werk dat hij van mij heeft gezien, weet wat hij fin huis haalt. Die man moet denken: ik weet dat het erin zit en ik zal het er uit halen ook. En niet van: hopen dat hij het er goed vanaf brengt. Dan ben je niet professioneel bezig". ,Ik heb grote ambities. Ik wil toch dat mensen straks zeggen: 'we vinden het een hardslikke leuk programma en die jongen hoort daar echt te staan'. Als kij kers zéggen: ik vind het leuk om je pro gramma op visite te hebben, dan ben ik op de goede weg, zeggen ze: we vinden er niks aan, dan ben ik de eerste die op stapt. Er is echt niemand die mij dan weg hoeft te jagen. Als mensen mij niet willen, stop ik direct. Ik wil mij namelijk allerminst opdringen als televisie-perso- nality of zoiets". „En ik heb nog altijd mijn werk als ac teur. Hoewel ik in de derde reeks van 'Medisch Centrum West' eruit ben ge stapt om 'De Brug' te kunnen maken, keer ik voor serie vijf en zes weer terug. Op het moment dat ik eruit stapte, dacht ik dat we alles hadden gehad. Dat blijkt niet zo te zijn. Zo is de verhaallijn gewijzigd en wordt het spel dankzij de komst van regisseur Guido Pieters, met wie ik eerder heb gewerkt, anders in beeld gebracht. Guido vroeg of ik wilde terugkomen en dat vond ik-erg aardig. Ik dacht: okee, laten we kijken of we het nog vijfentwintig procent beter kunnen maken. Ik denk dat het gelukt is, al be slist de kijker daar natuurlijk over". „Ik wil voor de televisie blijven werken en mis hopelijk de aansluiting niet als er op internationaal gebied meer samenge werkt gaat worden tussen producenten. Wat dat betreft zit ik bij John de Mol in een goed huis. In principe is geen plan te gek. Om die reden doe ik eind januari ook een stoomcursus Engels bij de non netjes, want als je internationaal aan de bak wil, moet jë de talen spreken". HANS PIËT dat van Pinksteren ten spijt - het hele jaar met Kerstmis bezig is. „Wij mogen dan stallen maken die in k werkelijkheid in het Heilige Land niet zouden misstaan, andere verenigingen hebben daar weer andere opvattingen over. Die situeren het kerstgebeuren in p Tirol zelf. Wij vinden dat niet zo in overeenstemming met de bijbel, maar verder vinden we dat allemaal best", j maakt Hammer zich van een discussie J af die in de 'Krippenbewegung' onge twijfeld al vele jaren tot meningsver schillen heeft geleid. Het maakt Ham- mer eigenlijk niets uit of er bij anderen 6 Tiroler of oriëntaalse kribben worden gemaakt, als ze maar worden gemaakt, Want de traditie moet natuurlijk worden voortgezet. In een hoek van het lokaaltje r.s blijkt tussen de 'oriëntaalse stallen' er 111 eentje te staan, die een duidelijk een Ti- Irf rools dorp voorstelt. Afkomstig van een andere kribbenbouwersvereniging, zegt 1 Hammer. Vandaar zeker die tolerantie. 1 Voor de Tirolers zelf, maar ook voor id toeristen is het leuk om de kerststallen te ili bekijken als ze toch op wintersportva- d: kantie in Tirol zijn. Dat kan dus in prin- ij: cipe de hele maand januari, maar niet zonder afspraak. In sommige winter- el sportplaatsen, zo vertelt Hammer, wor- ti; den de toeristen in de gelegenheid ge- rt steld de kerststallen bij de mensen in e, huis te bewonderen. Maar dat kan pas lg van 28 december af, de datum waarop de bewoners van zo'n dorp hun buren toch al plegen uit te uitnodigen om naar hun stallen te komen kijken en anders- ir om. Wie dat wil kan ook naar het dorpje !t Thaur gaan, waar net zo'n vereniging be- rl1 staat. Daar worden de toeristen zelfs in de adventstijd bij de bewoners toegela- 1 ten om de kerststallen te bewonderen. 1 Erg plezierig vinden de meeste mensen rd zulke invasies van bezoekers in hun hui- i zen niet. Soms komen er wel vijftig tot - zestig tegelijk door hun woonkamer wandelen. Vandaar dat Hammer iedereen aanraadt om over zo'n bezoek eerst bij de plaatse lijke VVV's een afspraak te regelen. Of wat nog veel beter is om een middagje uit te trekken om in Innsbruck naar het Volkskunstmuseum te gaan. Daar is een permanente tentoonstelling over de krib- benbouw te zien, die een uitstekend in- zicht geeft in de betekenis van de kerst stal in Tirol. Er' staan voorbeelden van .stallen met een oostelijk zowel als met bt een Tirools uiterlijk. En in het gedeelte van het museum, waar Stubes in hun ge heel staan nagebouwd, kun je je goed voorstellen hoe ze in de huiskamer zou- den kunnen staan. 'tl Bijbels verantwoord of niet, één kerststal in dit museumbeeldt de geboorte van Christus op een wel heel bijzondere plaats uit. Duidelijk herkenbaar: midden in Innsbruck. m AAD VAN HOLSTEIN Hoewel de kribbenbouwers van Ranggen de voorkeur geven aan kerststallen, die in het Heilige Land zijn gesitueerd, staat er op hun tentoonstelling toch een met een Tirools uiterlijk. De stal is nog maar nauwelijks terug te vinden tussen de huizen van het dorpje. FOTO: JAN W. GROOT 'CculóC 0OUACWlt'

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 30