„Natuurlijk
moeten er meer
vrouwelijke
rechters komen"
M'n kwaal ben ik niet kwijt, maar ik voel me zo getroost
ADVOCATE GABI VAN DRIEM
KRIJGT PRIJS VAN OPZIJ:
CcidóG Gouocuit
De Amsterdamse advocate Gabi van Driem (39) krijgt op 14 december de
Harriet Freezerring. Een prijs die het feministische maandblad Opzij
jaarlijks uitreikt aan een vrouw die zich heeft ingezet voor emancipatie.
Van Driem vestigde zich in 1981 als eerste feministische advocaat in
Nederland en schopte sindsdien via proefprocessen heel wat mannelijke
heilige huisjes omver. Zo eiste ze als eerste een straatverbod tegen een
man die zijn ex-vrouw lastig viel. Ook zette ze zich in voor de slachtoffers
van dr. Finkensieper die in kort geding geld van hem eisten. En de laatste
tijd is ze intensief bezig met arbeidsrecht. Haar jongste overwinning is een
uitspraak van het Europese Hof, die werkgevers verbiedt vrouwen te
ontslaan omdat ze zwanger zijn.
ZATERDAG 8 DECEMBER 1990 PAGINA 24
Gabi van Driem,
winnares van de
Harriet
Freezerring: „Ik
vind dat er een
soort bonus
gegeven moet
worden aan
werkgevers die
zwangere vrouwen
in dienst nemen".
FOTO: DIJKSTRA
AMSTERDAM - De weg die
Gaby van Driem heeft afgelegd om
'feministisch advocaat' te worden,
was-niet gepland. „Bewust rechten
gaan studeren? Helemaal niet. Ik
vond ook niets aan die studie. Die
studie kreeg pas betekenis toen ik
één van de oprichters van de
rechtswinkel in Amsterdam was, in
1971".
Langzamerhand stortte Van Driem zich
in het vrouwenwerk: Eva bijt door. de
Stichting Vrouwen Gezondheidscentrum
en Vrouwen tegen verkrachting. „Vanuit
het vrouwenvormingswerk ben ik in de
advocatuur terecht gekomen. Het was
voor mij een hele logische stap, ik ver
baasde me er ook over dat er op dit ge
bied niets specifieks was. Voor mij was
ook al meteen duidelijk dat ik de sociale
advocatuur in wilde. Niet bij een groot,
commercieel kantoor; dat lag absoluut
niet in de lijn".
Dus vestigde Gabi van Driem zich als
zelfstandig feministisch advocaat. En
nog geen maand later had ze de eerste
grote zaak te pakken. „Tegen een keu
ringsarts die z'n handen niet thuis kon
houden. Meteen bleek al hoezeer er be
hoefte was aan een advocaat die zich
specifiek op vrouwen richt, die door een
bepaalde bril naar de zaken kijkt. Door
mijn ervaringen in de vrouwenbeweging
wist ik dat bij vrouwen bepaalde dingen
spelen die je pas naar boven kunt krij
gen als je ze los weet te weken. Een goed
voorbeeld daarvan zijn de straatverbo
den. Ontzettend veel vrouwen liepen
rond met problemen met hun ex-man
maar durfden daar niet over te praten.
Werden 's nachts uit bed gebeld, lieten
hun man tóch elke keer weer binnen...
Er lag heel lang een taboe op".
Ordemaatregel
Toen Van Driem een dergelijke zaak on
der handen kreeg, besloot ze bij de Am
sterdamse rechtbankpresident een orde
maatregel te eisen, sindsdien bekend on
der de term 'straatverbod'. „Er staat in
de wet dat je een ordemaatregel kunt ei
sen. Het was een keer eerder voorgeko
men dat zo'n maatregel werd opgelegd,
namelijk in een zaak van een maat
schappelijk werkster die lastiggevallen
werd door een cliént. Maar in de rela
tiesfeer was hel nog niet eerder ge
beurd".
De komst van iemand met weinig ont
zag voor mannelijke heilige huisjes wek
te aanvankelijk bevreemding en soms ir
ritatie. „In het begin stonden ze wel
even te kijken, ja. Er zijn best veel weer
standen geweest, ook bij collega's. Ik
overlegde tijdens rechtszaken bij voor
beeld dingen die anderen nooit overleg
den. Zoals, in zaken van seksueel ge
weld. onderzoeken naar de beleving van
slachtoffers van seksueel geweld. Geluk
kig is er heel wat veranderd in de rech
terlijke macht. Maar er is nog steeds be
hoefte aan rechters die hun nek uil dur
ven te steken om via de Hoge Raad
rechtspraak uit te lokken. Ook vrouwe
lijke rechters, ja. Natuurlijk moeten er
meer vrouwelijke rechters komen. Maar
dan wel vrouwen die wat hebben meege
maakt; een achtergrond in de vrouwen
beweging hebben".
Zwanger
Dé laatste jaren houdt Van Driem zich
steeds meer bezig met gezondheids- en
arbeidsrecht. Familierecht heeft zé doel
bewust een beetje achter zich gelaten.
Onlangs nog boekte ze succes door een
zaak te winnen die grote gevolgen kan
hebben. Het Europese Hof heeft kort ge
leden namelijk uitgesproken dat een
vrouw niet ontslagen of een baan gewei
gerd kan worden vanwege het feit dat ze
zwanger is. „Die zaak speelde al negen
jaar. Zo oud is nu ook het kind waarvan
mijn cliénte destijds zwanger was", zegt
Van Driem. „Het Europees Hof heeft in
feite gezegd dat niet aannemen of ont
slaan wegens zwangerschap directe dis
criminatie is en dat er geen rechtvaardi
gingsgrond voor kan zijn. Kort gezegd:
geen smoesjes meer verzinnen".
Nu is Van Driem bezig met een vrouw
die tijdens haar proeftijd werd ontslagen
omdat ze zwanger was. „Dat kan ge
woon omdat er een lacune in de wet
zit". De Amsterdamse advocate voelt er
wel voor om, met de recente uitspraak
van het Europees Hof in de hand, de
discussie over deze kweStie eens aan te
zwengelen. „Het is natuurlijk $en pro
bleem voor werkgevers, die zitten met
de gebakken peren als ze een zwangere
vrouw aannemen. En praktisch gezien is
dat niet zo vreemd. Kijk, mijn oudste
dochter is nu ziek. Ik kan daar gemakke
lijk een mouw aan passen. Maar een he
leboel vrouwen hebben op het moment
dat-hun kind ziek wordt geen andere
keus dan zichzelf ziek te melden. Maar
het moet toch mogelijk zijn om mét
kleine kinderen carrière te maken? Ik
vind dat er een soort bonus gegeven
moet worden aan werkgevers die zwan
gere vrouwen in dienst nemen. Net zoals
ja. het is misschien een vervelende ver
gelijking. dat nu gebeurt met het in
dienst nemen van minder valide ar
beidskrachten. Of dat vernederend is
voor vrouwen? Nee, ik vind van niet.
En wat ik in elk geval vind is dat daar
maar eens een discussie over geopend
moet worden".
Structureel
De winnares van de Harriët Freezerring
werkt vanuit de gedachte dat het recht
vrouwvriendelijker moet worden. „Ik
heb heel erg geleerd dat je moet probe
ren zaken aan te pakken die structureel
liggen". Vandaar dus de proefprocessen,
die ze veelal voert met steun van het
proefprocessenfonds Rechtenvrouw.
Heeft ze het gevoel dat ze iets- bereikt
heeft in de negen en een half jaar dat ze
bezig is? „Nou nee, ik heb niet het ge
voel dat we nu al zo verschrikkelijk ver
zijn. Daarvoor is die tijd echt te kort ge
weest. De discriminatie is wel uit de wet
gehaald, maar alleen de discriminatie die
er duimendik bovenop ligt. Er zal nog
veel moeten gebeurenvoor .het recht
vrouwvriendelijker is. Een wet die gelijk
is voor mannen en vrouwen klopt ftiet.
De posities van mannen en vrouwen
zijn namelijk wezenlijk verschillend.
Seksueel geweld is daarvan wel het
meest duidelijke voorbeeld. Als vrouw
kun je nog steeds niet alleen door het
bos lopen zonder het risico te lopen
door iemand aangerand te worden. Pro
beer achteraf dan maar eens te bewijzen
wat zich tussen jou en de dader heeft af
gespeeld. Dat is iets waar vrouwen nog
steeds mee zitten. Omkering van de be
wijslast is iets dat in het strafrecht nooit
bereikt zal worden, maar er kan wel iets
gedaan worden aan de positie van het
slachtoffer in het strafproces. Die kan
veel sterker zijn. Kijk maar naar de Ver
enigde Staten, daar kan een slachtoffer
een actieve rol in het strafproces spelen.
Door zelf getuigen op te roepen, bijvoor
beeld".
Finkensieper
Van Driem verdedigt ook slachtoffers
van seksueel geweld in de geruchtma
kende zaak Finkensieper. Namens vier
slachtoffers eiste ze eind vorig jaar voor
uitlopend op de strafzaak in een kort ge
ding schadevergoeding van de voormali
ge directeur/geneesheer van de Hel
dringstichtingen in Zetten. Die schade
vergoeding werd deels toegewezen, het
geen de raadsman van Finkensieper aan
greep om te stellen dat door dat kort ge
ding geen eerlijk proces meer mogelijk
was. „Onzin", reageert Van Driem met
een. „Er zijn vreselijk veel zaken waarin
voorafgaande aan het strafproces een
kort geding gevoerd wordt, dat is hele
maal geen uitzondering. „Er wordt nu
gezegd dat hel proces niet deugde, maar
voor wie alle verklaringen kent, is het
onmogelijk te geloven dat hij onschuldig
is. Lang niet alle verklaringen zijn be
sproken op de rechtszitting. Er liggen
nog zoveel verklaringen die nooit ii
publiciteit zijn gekomen. Eén van mijn
cliéntes is een vrouw die nooit alleen de
deur uitdurfl, nooit alleen onder de dou
che durft, alleen nog maar met dieren
omgaat omdat ze niet meer met mensen
om kan gaan... Maar ja, moet je dat
soort dingen in de publiciteit gooien"
Daarmee maak je alleen maar meer ka
pot". FRANCISCA MULLER
In Olburgen wrijft de
horeca zich de
handen: Dora Visser
trekt meer en meer
gelovigen naar haar
graf. Een eeuw na
haar dood is de
Achterhoekse vrouw
die 'de wondetekenen
des Heren' in haar
lichaam schijnt te
hebben gedragen
opnieuw trekpleister.
We gingen op
onderzoek, samen
met een vurige
vereerster van Dora.
OLBURGEN - In een bocht van
de rivier de IJsel, bijna afgeklemd
van de buitenwereld gaat Olburgen
schuil. Daar op het katholieke
kerkhof liggen de resten van Dora
Visser, van wie getuigd wordt dat
ze 'de wondetekenen des Heeren'
heeft gedragen en aan wie de 74-ja-
rige Marie Finkenflügel veel te
danken zegt te hebben. Wat haar
betreft mag de paus Dora vandaag
nog zalig en of heilig verklaren. „Ik
zit in de stichting die bezig is om
Dora zalig te laten verklaren. Dat
zal zeker een keer gebeuren, al zal
ik het zelf waarschijnlijk niet meer
meemaken".
Enkele jaren terug heeft ze Dora's graf
op eigen kosten laten opknappen. Niet
omdat ze zoveel 'centen' heeft. Ze is
weliswaar van adel („mijn vader was ba
ron") maar geld was er niet. „Het graf
lag er zo verwaarloosd bij. Ik heb een
steen gekocht, net zo'n soon als bij m'n
ouders. Met permissie van de pastoor".
Door de spijlen van het hek wijst Annie
naar Hel Graf. „Het ligt er mooi bij hè.
Er is nu toevallig niemand, maar dat is
heel verschillend. De jongen die het gras
maait vertelde me laatst dat hij op één
morgen veertig mensen .geteld had. Ze
kwamen allemaal voor Dora Visser".
Gendringen
Alvorens het kerkhof te betreden bezoe
ken we Annie Gieling, de penningmees-
tcres van de stichting Vrienden van
Dora Visser. Op tafel ligt een opengesla
gen kopie van het boek waarin een ande
re Oldcnburgse pastoor, ene Kerkhoff,
DE ZALIGVERKLARING VAN DE WONDERBARE DORA VISSER VAN OLBURGEN
55
Marie Finkenflügel Vosch van Avesaet bij het graf van Dora Visser.
honderd jaar geleden het onthutsende le
ven van Dora heeft beschreven. „Dit
boek heeft mij overtuigd," zegt Annie
beslist. „Ik lees er elke dag in. Prachtig.
Als je dit leest kun je niet anders dan ge
loven dat Dora Visser een gestigmati
seerde was, iemand die 33 jaar lang de
wondetekenen van Onze Lieve Heer in
haar lichaam heeft gehad. Dus net zo
lang als Christus oud is geworden. En
wat hééft dat mens geleden. Lijden dat
ze aan Hem opdroeg, om de beledigin
gen die Hem werden aangedaan hier op
aarde".
Dora wordt in 1819 geboren in Gendrin
gen, vlak bij de Duitse grens, als middel
ste van negen kinderen in een dagloners-
gezin. Armoe troef. Op haar elfde jaar,
tijdens haar eerste dienstje buitenshuis,
krijgt ze een trap van een koe tegen een
been. Dan al begint haar lijdensweg.
Volgens pastoor Kerkhoff ontving Dora
de stigmata op vrijdag 1 december 1843.
Onomstotelijk
Ze was toen 25 jaar en woonde nog thuis
in Gendringen. „In den nacht van don-
FOTO: A B HAKEBOOM
derdag op vrijdag kon zij niet slapen we
gens den hevigen pijn in haar hoofd. Te
middernacht scheen het alsof zij een
oogenblik insluimerde. Daarna ontwa
kende stak het haar zo hevig rondom het
hoofd dat zij meende, dat er spelden in
het hoofdkussen zaten. Tevens gevoelde
zij. dat haar vochtigheid over het aange
zicht liep en dat het haar rondom haar
hoofd nat was. Zij droogde dit af, doch
dit afloopen van die vochtigheid bleef
aanhouden. Des morgens, toen zij wilde
opstaan zag zij, dat alles vol bloed zat.
Rondom haar hoofd was een krans, ter
breedte van twee vingers, die door bloed
nat geworden was. zoo zelfs dat het
bloed geheel door haar witten muts ge
trokken was en alzoo eene bloedige
krans vormde rondom haar hoofd".
Voor de twee vrouwen is het wonder on
omstotelijk. zoals anderhalve eeuw gele
den voor het gros van katholiek Gen
dringen. Maar niet voor de Duitse arts
dr. Buninghausen. In 1844, een jaar na
de eerste wonderbare verhalen, bezoekt
hij Dora bij moeder thuis. In de Ge-
meinnützinger Anzeiger, een naburige
Duitse krant, doet hij er verslag van.
Dora is een bedriegster. Haar wonden
zijn volgens hem veroorzaakt door
Spaanse vliegenzalf die Dora's moeder
zelf bij een arts heeft gehaald.
Met dit verhaal schopt dokter Büning-
hausen tegen het zere been van zijn
Gendringse collega Te Welscher, Dora's
huisarts. Deze organiseert 'een onpartij
dig onderzoek' in het bijzijn van meneer
pastoor en 'vele andere getuigen'. De
door hem aangezochte burgemeester
Van Woelderen, een protestant, wil er
niets mee te maken hebben en weigert er
bij te zijn. Dokter Te Welscher zet door.
Hij wikkelt Dora's rechterhand in een
witlinnen doek, bindt de doek onder de
arm vast, hecht ten overvloede doek en
windsels vast met naald en garen, en zet
op het hele verband verscheidene zegels
met twee stempels. Vervolgens laat hij
Dora enkele dagen en nachten bewaken.
De volgende vrijdag geschiedt opnieuw
het wonder, althans volgens de beschrij
ving van de pastoor. „Wijl nu de bezege
ling als ongeschonden werd erkend,
maakte men nu windsels en doek van
hare regterhand los en ziet, nu vond
men onder de bezegeling van de regter
hand een even zoo schoon, ja tenminste
zoo schoon hoog opgezwollen bloedach-
tig kruisteeken als op de linkerhand..".
De omstanders waren 'innig getroffen'
en ten volle overtuigd. Dokter Te Wel
scher. zoals uit zijn weerwoord in de Ge-
meinnutzinger Anzeiger blijkt, bevestigt
Dora's spontane bloedingen aan handen,
voeten en borst (in de vorm van krui
sen) en ook 'een kransvormige bloeding
aan het hoofd'.
Na de nodige verwikkelingen met de bis
schop die hem om zijn gepraktizeerde
geloof in Dora's wonderlijke gaven weg
promoveerde nam de pastoor haar (op
een platte wagen) mee naar het Groning
se Kloosterburen, samen met haar jonge
re zuster die als huishoudster bij hem
optrad. De laatste vier jaar van haar le
ven bracht Dora door in Olburgen al
waar Kerkhoff tot pastoor was benoemd.
Na haar dood in 1876 schreef hij haar
levensverhaal. Waarom? De pastoor zelf:
„Meermalen is mij de bemerking ge
maakt dat men het van mij als plicht be
schouwde nauwkeurig aanteekening te
houden van alles, wat ik bij of omtrent
Dorothea Visser van Gendringen als ge
stigmatiseerde zou opmerken. Zij ver
toonde de wondetekenen zoals gezegd 33
jaar lang. Aanvankelijk een jaar lang
elke vrijdag en daarna drie dagen per
jaar: Goede Vrijdag. Kruisvinding en
Kruisverheffing".
Lourdes
Ik vraag Annie of ze van Olburgen een
soort Lourdes wil maken. „Nou liever
geen Lourdes, met al die commerciële
toestanden en zo. Onze doelstelling is ei
genlijk dat ze zalig verklaard wordt en
op den duur misschien heilig".
„Er zijn nu al bezoekers die zeggen: m'n
kwaal ben ik niet kwijt, maar ik voel me
zo getroost. Kijk, en dat is toch ook heel
wat waard. Dat je weer de hoop hebt om
verder te leven. Dat zeggen de mensen
altijd: als wij gebeden hebben bij het
graf. dan gaan we zo gesterkt weer weg.
En dan kan een ander wel zeggen: dat is
inbeelding, maar ze hebben dat toch
maar meegekregen. Ik bedoel kracht om
hun kruis verder te dragen".
De journalist Bert Kerkhoffs weet al 25
jaar van het bestaan Dora Visser. Hij is
bezig met een boek over haar.
Bij zijn speurwerk zijn hem 'wonder
baarlijke dingen' overkomen. Zo trof hij,
verborgen in de kaft van het dagboek,
een opdracht van pastoor Kerkhoff" aan
'vinder dezer aanteekeningen' om het
'merkwaardig en wonderdadig leven van
de gestigmatiseerde Dorothea Visser' be
kend te maken. „Ik beschouwde dat als
een opdracht aan mij persoonlijk. Als
een morele verplichting. Ik etaleer dat
leven in mijn boek. Ik doe er geen jus
bij, ik doe er geen jus af. Laat de mensen
zelf maar oordelen".
Hoe denkt kardinaal Simonis over de
aankomende cultus rond Dora?
Kerkhoffs laat me een brief lezen van
hulpbisschop monseigneur Jan de Kok,
waarin deze schrijft dat de kardinaal
hem vraagt om de stichting zijn aartsbis
schoppelijke zegen te geven. „Heel posi
tief dus".
Bij de deur laat hij het woordje wonder
baar nog een paar maal vallen. „Jij kijkt
er misschien heel anders tegen aan. Het
is waar, je kunt met eenzelfde tegenargu-
mentatie ook een boek schrijven, waarin
je aantoont dat Dora een bedriegster
was. Maar dan vraag ik me wel af, waar
om? Want ze heeft er nooit een cent
voor gevraagd. Hoe armoedig ze ook
leefde, ze heeft nooit, althans uiterst
zeldzaam, iets willen of durven aanne
men van haar bezoekers".
HOMME KROL
