„Ik ben meest blije man van de wereld" Stille diplomatie blijkt succesvol „Saddam haalt buit binnen" pDE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB Missie-De Jong weekje in ruste Amerika blijft tegen compromis met Saddam Gii 3UITENLAND £«idócSommit VRIJDAG 7 DECEMBER 1990 PAGINA 5 DRS. D. LEURDIJK, INSTITUUT CLINGENDAEL: DEN HAAG Dat was wel heel toevallig, dat die berich ten elkaar gistermiddag zo snel opvolgden. Eén: er komt een internationale conferen tie over het Midden-Oosten. Twee: Saddam Husayn laat al zijn gijzelaars gaan. „Het beeld ontstaat toch dat Sad dam Husayn zijn gijzelaars laat gaan in ruil voor een in ternationale conferentie over het Midden-Oosten", conclu deert drs. D. Leurdijk, als VN-deskundige verbonden aan het instituut Clingendael. Aangezien zo'n conferentie vooral betekent dat Israël on der druk komt te staan van wege de Palestijnse kwestie, scoort Saddam: „Hij haalt zijn buit op dit punt binnen". Dat de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Baker de bereidheid van de VS om in te stemmen met zo'n confe rentie gisteren eerst ontken de en vervolgens beweerde dat zijn land er op korte ter mijn weliswaar tegen, maar op langere termijn vóór is, versterkt alleen maar de in druk dat hier sprake is van een deal. Saddam werd daar toe gedwongen, ongetwijfeld, door de resolutie van de Vei ligheidsraad van de Verenig de Naties die het gebruik van geweld tegen Irak toestaat als het zich niet uit Kuwayt te rugtrekt. Hoewel na de vrijlating van de gijzelaars nog twee eisen van de VN niet-ingewiligd blijven de aftocht uit Irak en het herstel van het bewind van de emirs moet de huidige ontwikkeling toch worden gezien als een succes voor de VN, aldus Leurdijk. Een internationale conferen tie over het Midden-Oosten is geen concessie van de VN, integendeel, de meerderheid van de volkerenorganisatie wil niets liever. Maar Ameri ka heeft zich er tot nog toe altijd, namens Israël, tegen Collectief „De combinatie van een han delsembargo met de dreiging van militair geweld is een goed instrument gebleken", zegt Leurdijk. „Nooit eerder heeft het VN-systeem van collectieve veiligheid zo goed gewerkt" Leurdijk acht de toenadering tussen Oost en West verantwoordelijk voor de groeiende invloed van de VN. Niet langer torpederen de tegenstanders uit de tijd van de Koude Oorlog eikaars voorstellen en de vijf perma nente leden van de Veilig heidsraad kunnen het steeds beter met elkaar vinden. Het is ook tegen deze achter grond dat president Bush niet op eigen houtje heeft gehan deld, maar altijd instemming van de VN heeft gezocht voor zijn anti-Iraakse stap- Dat Saddam na de Ameri kaanse troepenopbouw in Saudi-Arabië alle westerlin gen in Irak in gijzeling nam, is volgens Leurdeuk een 'be slissend element' geweest in het conflict. „Als hij niet de beschikking had gehad over die 'gasten', was de aarzeling om in het beginstadium van het conflict militair in te grij pen waarschijnlijk veel min der groot geweest". Dat heeft Saddam dan in elk geval be reikt, dat hij niet werd aan gevallen. Maar hij lijkt nu nog meer voordeel te slaan uit zijn massa-kidnap; het af dwingen van een internatio nale conferentie over alle problemen in het Midden- Oosten. Mocht die er echter niet komen, dan nog heeft Saddam gescoord, aldus Leurdijk: „Hij heeft de kwes tie van de door Israël bezette gebieden en daarmee de Palestijnse kwestie weer bo venaan op de internationale agenda weten te krijgen". Of Israël daarmee per defini tie de verliezer wordt van het Golf-conflict acht Leur dijk allerminst zeker. Israël, of althans de huidige Israëli sche regering, mag dan vin den dat onderhandelen op zichzelf al een verlies bete kent, Leurdijk meent dat het land er alleen maar bij kan winnen. Want het laten voortbestaan van de Pale stijnse kwestie biedt geen en kel perspectief op vrede. Ui teraard zullen onderhande lingen moeizaam en tijdro vend zijn, maar ze zijn wel noodzakelijk, aldus Leurdijk. STEVO AKKERMAN 0j sraël volgt n tol wantrouwen mid lolitiek Bush (Vervolg van de voorpagina) ggVASHINGTON Het vijfraakse besluit alle bui- •rkeenlandse gijzelaars vrij te het aten en de gemelde steun igin an de VS voor een inter- ationale vredesconferen- ebb 'e over de Palestijnse nst( westie hebben de vrijge- /old naakt voor de Iraak- >et Amerikaanse besprekin- este;en en mogelijk voor een eweldloze oplossing van e Golfcrisis. iet besluit schept in elk ge in rustiger sfeer voor de be- irekingen van enerzijds de kse minister van buiten- dse zaken Tareq Aziz in 'ashington, en anderzijds die |an de Amerikaanse minister [ames Baker van buitenlandse iken in Baghdad. Ie Iraakse leider Saddam Hu- yn heeft de laatste weken al lerhaaldelijk groepen buiten- indse gijzelaars toestemming ïgeven naar huis terug te ke rn. Desondanks zitten nog ze- :er 2.000 westelijke en Japan gijzelaars vast in Irak en iuwayt alsmede 3.300 Sovjet- urgers. De meeste westelijke ijzelaars hebben de Ameri- of Britse nationaliteit, nderden van hen worden „menselijk schild" gebruikt Fbj egen een mogelijke aanval r anuit Saudi-Arabie van de tlultinationale strijdmacht en pk ijn ondergebracht bij mogelij- e militaire en burgerdoelen. Jaghdad verklaarde twee we- en geleden dat het met in- rjk ang van Kerstmis over een leriode van drie maanden alle ijzelaars zou vrijlaten. westerse regeringen verwier- >en het aanbod en eisten de ,an nmiddellijke vrijlating van de a(j ijzelaars. en )iplomaten in Baghdad zeiden >|0klat de Iraakse leider mogelijk q6 log andere belangrijke stap- jqrï lèn zal doen om de spanning jjs e verminderen, zoals bijvoor- leeld de terugtrekking van :0t en minste een deel van zijn 50.000 soldaten in Kuwayt. )e Amerikanen zeggen dat zij ;een concessies zullen doen 19 an Irak en ontkennen dat zij nu voorstander zijn van i 'redesconferentie over vraagstuk. Ook in ndere (westerse) reacties preekt wantrouwen door over p. Ie werkelijke bedoelingen van rak P 'och lijkt de door de westerse ■T anden afgewezen koppeling 1SAissen de Golfcrisis en ^Palestijnse kwestie tot stand te 1 Jzijn gebracht. Dat gegeven l maakt het komende bezoek ?mVan de Israëlische premier Shamir aan de VS des te be- Ajngrijker. pe verwachting is dat Shamir lolgende week in Washington pen idee op tafel zal leggen yoor een geleidelijke terug trekking van het Israëlische f_A|eger uit de sinds 1967 bezette pazastrook. Het 'idee' is, naar erluidt, een Amerikaanse oorwaarde geweest, voordat Ie Amerikaanse president tijd ;on vinden voor een gesprek piet de Israëlische leider. ,raël voelt zich steeds meer in Ie steek gelaten door de VS, lie zonder overleg met Jeruza lem hebben besloten tot i met Irak. Tot Was- ingtons bondgenoten in het lolfconflict behoort nu zelfs lyrië, een land dat door Israël rordt gezien als een wezenlij- ;e dreiging. De grootste klap koor Israël is evenwel het Amerikaanse besluit zich niet ?ld janger te verzetten tegen een 5e internationale vredesconferen tie over het Midden-Oosten, pok al doen de VS daar nu wat istig over. I Waar Israël ongerust is over Ie koers van de VS, is er voor Ie Sovjetunie alle reden tot te- redenheid. Moskou heeft1 al- rectijd al aangedrongen op een 'redesconferentie over het lidden-Oosten en lijkt nu zijn te krijgen. In de VN wacht men nu op de lactie van de VS op een ont- erpresolutie, waarin wordt [epleit voor een internationale :onfere*itie over het Midden- De VS en de vier an- teHere permanente leden van de sth^aad werden het eerder eens iver de tekst van het „werk- orpocument", maar president 'aapeorge Bush heeft laten weten lat de tekst op een aantal pun- n za!l moeten worden bijge steld voor hij ermee kan in- temmen. OPLUCHTING EN VERWARRING IN BAGHDAD BAGHDAD „Iedereen is zenuwachtig, kriebelig. Het is zo plotseling. Elke dag verwachtten we het, hoopten we. En nu ge beurt het en worden we er door overvallen. We zijn verward en weten er geen raad mee. Als het echt waar is en het Iraak se parlement geeft zijn toestemming, ben ik nu de meest blije man ter we reld". Zo vertolkte gisteravond gijze laar Paul Zegwaard de stem ming in de Nederlandse gijze laarskolonie in Baghdad. „Het is misschien cynisch, maar mijn eerste gedachte was: dan hebben we dat gedoe tenmin ste niet meer nodig", aldus de reactie van Joop Vis, een van de andere gijzelaars. De Nederlandse residentie in Baghdad, gistermiddag na het grote nieuws. Joop Vis en Aal- derik Brouwer hebben net een aggregaat naar het dak van het gebouw gesjouwd, een noodvoorziening om voor stroom te zorgen. Als ze het bericht horen kijken ze elkaar aan met een blik van 'wat nou weer?' Een paar minuten later arri veert ambassadeur van Dam: „Het is echt waar", zegt hij, „maar het moet nog door het parlement worden goedge keurd". „Zijn we toch nog met de kerst thuis, ik had het al naar mijn vrouw geschreven", roept Cor Hese. Van Dam zegt: „Kijk, eindelijk zien we Brouwer la- Ze zijn gehard, deze Nederlan ders, gehard door vier maan den afzondering, met elkaar levend van hoop. Ze hebben zich met teveel dooie mussen blij moeten maken om elkaar plotseling, nu de finish niet meer wordt verlegd, in de ar men te vallen. Van het groepje daar in de tuin van de ambas sadeurswoning is Joop Vis nog de meest emotionele: „Lang zaam word ik wakker, maar het gevoel zit nog wel hele maal aan de buitenkant". Van Dam blikt omhoog: „Zie je daar die vogels, dat zijn aal- scholver-achtigen". „Hmm, Koos, die gaan er ook Vandoor, en nog de goeie kant op ook", bromt gijzelaar Brouwer. „Wat een opluchting zeg", ver zucht van Dam ineens, „wat een opluchting". Joop Vis: „Hoe verder je weg bent, hoe koeler je reageert, bedenk ik zomaar. Is dat psychologie?" „Joop, we zijn afgestompt na al die tijd", antwoordt kanse lier Hese, en Joop weer: „Mijn zoon krijgt 14 december schoolvakantie, kan ik net weer thuis zijn". In de tuin zit ambassadeur Ve ling van 'voorheen' Kuwayt met een sigaar die hij vergeet aan de gang te houden Veling: „Het is zo bizar, de ene dag zit je in Kuwayt in een smerige oorlog, er wordt om je heen geschoten, je ziet doden vallen, dan een leven van maanden tussen hoop en wanhoop. Jij alleen, ver van je familie, met de oorlogsdreiging steeds dich terbij. Elke dag het idee dat er uit de blauwe hemel een bom op je kop kan vallen, en dan ineens het bericht dat je eigen lijk al weg had moeten zijn". Komijnekaas Van Dam deelt op het terras stukjes komijnekaas uit aan het kleine groepje, terwijl er ook pilsjes worden openge trokken. De ambassadeur: „Geleidelijk komt de recatie op gang, het heeft zijn tijd no dig" Heeft hijzelf geen rooie oortjes van opwinding? „Natuurlijk, ik ben ontzettend blij dat het zo plotseling voorbij is, echt helemaal onverwacht". Hij aarzelt even: „Weet je dat het zo ontzetend moeilijk is om frustraties van mensen op te vangen. Soms ben je echt machteloos". We zitten nu met zijn zevenen bij elkaar Vijf gijzelaars, een ambassadeur en een luisteren de verslaggever. De mannen praten voot zich uit, losse op merkingen, vaak zonder ver band, maar met een gezamën- lijke bron: vier maanden gijze ling. Van Dam verandert even van onderwerp, zoekt naar een verklaring voor de crisis waarin het Midden-Oosten zit. en waarvan de gijzelaars de dupe zijn geworden: „In de ogen van de Arabieren is het de weigering van het Westen om de link te leggen met de Palestijnse kwestie. Israël kon straffeloos zijn gang gaan. Daar ligt de grote pijn. Sad dam vertolkt in de ogen van velen hier die frustratie en pijn" Vogels De gijzelaar die onder de Ne derlanders bekend staat als 'pa Boering' zit laat in de middag wezenloos voor zich uitstarend in de bar van het luxueuze Al Rasheed Hotel. Hij heeft elf jaar Kuwayt en drie jaar Sau di-Arabië achter de rug. Na de inval van 2 augustus vluchtte hij naar Baghdad met een kof fer en een kooitje met zijn ge liefde vogeltjes, al wat hij op bouwde liet hij, vernield, ach ter. „Is het echt waar joh echt?", vraagt hij me. „Ja het is echt waar pa". Zijn ooghoeken zijn vochtig, zwijgend roert hij in zijn tonic, zegt dan zachtjes: „Er gaat wat door me heen man. Ik weet het niet, ik weet het niet." Wil je ooit nog terug, als dit achter de rug is? Even recht hij zijn rug, flikkeren enthou siast zijn ogen: „Naar Kuwayt? Morgen nog". PAUL DE SCHIPPER MINISTER VAN DEN BROEK: Ex-gijzelaar ingesneeuwd in Joegoslavië SKOPJE De buurt heeft zijn ouderlijk huis in Lochem al versierd, maar motorrij der Leo Roskam (25), die na zijn gijzeling in Irak per motor naar Nederland vertrok, zit ingesneeuwd in het Joegoslavische Skopje. Hij werd vandaag in ons land ver wacht maar komt nu niet eerder dan begin volgende week. „Hij is gisteren in hevige sneeuwbuien maar honderd kilometer op geschoten. Hij zat vast. Er lag dertig centi meter sneeuw op de weg, vertelde hij even snel voor de telefoon", aldus vanmorgen broer Frank Roskam. „Hij verlangt erg naar huis, maar voor de rest gaat het prima met hem". Syrië betaald voor verzet tegen Irak WASHINGTON De Syrische rege ring is met ten minste een miljard dollar (1,7 miljard gulden) overge haald deel te nemen aan de door de Verenigde Staten aangevoerde multi nationale strijdmacht tegen Irak. Vol gens de Amerikaanse krant de Los Angeles Times is het meeste geld aan Syrië door Saudi-Arabië verstrekt. Damascus zou hiermee voornamelijk wapens hebben gekocht. Volgens des kundigen, die de Amerikaanse krant heeft gesproken, wil de Syrische pre sident Assad dat zijn leger even zo goed is uitgerust als dat van Israël of Irak. Beurzen even in feeststemming AMSTERDAM De interna tionale effectenbeurzen heb ben gisteren enthousiast gerea geerd op het besluit van de Iraakse leider Saddam Husayn om alle gijzelaars vrij te laten. De dollar en de goudprijs, die in het algemeen baat hebben bij internationale spanning, moesten omlaag. De koers van de Amerikaanse dollar lag bij het slot van de handel in Am sterdam op 1,6815, een cent lager dan de slotkoers van 1,6915 op woensdag. Benzine opnieuw goedkoper ROTTERDAM De prijzen van benzine en diesel gaan opnieuw omlaag. Van de oliemaatschappijen heeft marktleider Shell met ingang van morgen een verla ging van de adviesprijs voor diesel en benzine aange kondigd van respectievelijk één en drie cent per liter. De stap is het gevolg van de daling van de prijzen'voor ruwe olie op de internationale markt. Die daling deed zich voor, nadat bekend was geworden dat Saddam Husayn alle gijzelaars wil la ten gaan. De organisatie van zelfstandige olie- en kolenhandela ren heeft voor de vrije pompen eveneens een verlaging van de prijzen aangekondigd. Opmerkelijk is dat de prijs van lpg de af gelopen weken niet is gedaald. Terwijl de „Ranger" zijn weg vervolgt - met welke be- lemming is Rob nog niet bekend - nodigt Ladrone de officieren t een klein feestje te vieren en een glas te drinken op het suc- is. Ook de Duitse zeelieden worden uitgenodigd. Ze zijn vrese- nieuwsgierig om te horen hoe de wereldoorlog is afgelopen - van 1914-18 dan en ze staan stomverbaasd als ze horen, wat _,er sedertdien al is gebeurd. Rob maakt een.praatje met de mar- MYSTERIE VAN HET ZEVENGESTERNTE conist, de man heeft al een flink glas gedronken maar hij nodigt Rob in zijn hut uit nog een fles cognac te ledigen. Dat komt Rob goed van pas! Niet om de cognac, maar om het heiligdom van de marconist... Stiekem gooit hij telkens zijn glas leeg, terwijl de marconist meer en meer onder de invloed komt en tenslotte in zijn kooi in slaap valt. Vijf minuten later zit Rob met de koptele foon op en probeert verbinding te krijgen met Radio-Holland. (Van onze parlementaire redactie) DEN HAAG Minister Van den Broek van bui tenlandse zaken is ervan overtuigd dat zijn eigen 'stille diplomatie' in de richting van Baghdad heeft bijgedragen tot het besluit van Saddam Hu sayn om alle gijzelaars vrij te laten. De afgelopen week had de Ne derlandse bewindsman contact met Arabische collega's van wie hij „het gevoel had dat ze een goeie toegang hadden tot Irak". Met name de ministers van buitenlandse zaken van Jemen en van Jordanië heb ben boodschappen van de Ne derlandse regering overge bracht aan president Saddam Husayn. Volgens Van den Broek was dat geen verzoek om te onderhandelen over de Nederlandse gijzelaars. „Wij hadden immers niets aan te bieden. Nee, wat wij hebben gevraagd is een heel indrin gend beroep op Saddam Hu sayn te doen om alle gjzelaars vrij te laten. Met daarbij de mededeling dat naar ons stelli ge gevoel het nog langer vast houden van deze mensen het klimaat voor een politieke op- losssing zou verslechteren". Gisterochtend kreeg Van den (Van onze correspondent Mare de Koninck) WASHINGTON De Verenigde Staten blijven tegenstander van enige vorm van compromis met Irak. De aangekondigde vrijlating van alle gijze laars is voor Washington geen aanleiding de drei ging met een militaire aanval te verminderen. President Bush, op rondreis door Zuid-Amerika, verklaar de gisteren in Chili dat er „van meet af aan nooit men sen gegijzeld hadden mogen worden" en dat „het probleem de agressie van Sadclam tegen Kuwayt is". De Amerikaanse president Zei te hopen dat de vrijlating van de gijzelaars een signaal is dat Saddam ervan doordrongen begint te raken dat hij aan alle VN-resoluties voor honderd procent moet voldoen. „Pe man moet weg uit Kuwayt. ogenblikkelijk en zonder enig voorbehoud", al dus Bush. Tegelijkertijd ont kenden zowel Bush als minis ter van buitenlandse zaken Baker, dat de VS nu een reso lutie van de VN-Veiligheids- raad zou willen steunen waar in wordt opgeroepen tot een internationale vredesconferen tie over het Midden-Oosten. Baker sloot echter niet uit dat er" in de toekomst wel met steun van de VS een vredes conferentie zou kunnen wor den belegd. Israël is daar fel tegen, uit vrees dat zo'n bij eenkomst het karakter zou krijgen van een anti-Israëlisch tribunaal. Intussen circuleert in VN- kringen in New York een ont- werp-resolutie over Israël en de Palestijnse kwestie. De tekst ervan is zeer kritisch over het optreden van Israël in de bezette gebieden. De Amerikaanse VN-ambassadeur Pickering onderhandelt met andere leden van de Veilig heidsraad om een voor de VS aanvaardbare tekst te bewerk stelligen Washington wil met name een positie vermijden waarin ze zich gedwongen 'zou voelen een veto uit te spreken over een VN-resolutie inzake het Israëlisch-Palestijns con flict. Dat zou te zeer koren op de molen van Saddam Husayn zijn. Tegelijkertijd hebben de VS er geen belang bij een vre desconferentie te bevorderen Dat zou voor Saddam Husayn aanleiding kunnen zijn zich zonder gezichtsverlies vrijwil lig uit Kuwayt terug te trek- Een onzekere factor voor pre sident Bush is ook nog steeds de vraag of het Amerikaanse Congres en een meerderheid van de bevolking een oorlog in de Golf nog willen steunen in dien de vrijlating van alle gij zelaars inclusief de honder den Amerikanen en anderen die zich schuilhouden in Ku wayt snel werkelijkheid wordt. Er is sterke aandrang vanuit het Congres om de eco nomische sancties nog lange tijd de gelegenheid te geven om met name de militaire ca paciteit van Irak te ondermij- Maar Bush en ^aker lieten gis teren prompt blijken dat de vrijlating van de gijzelaars in hun ogen juist het gevolg is van de geloofwaardigheid van Amerika's militaire dreiging en dat die dreiging juist n'og moet worden opgevoerd om Saddam Husayn ook aan de overige VN-eisen te laten ge hoorzamen. In Amerika wordt gesproken van 'brinkmanship' dat vereist zou zijn om Saddam tot de to tale aftocht te dwingen. Een 'brinkman' is een waaghals en de term verwijst naar een ris kant soort staatsmanschap dat president Bush zou moeten to nen: bereid zijn tot groot scheeps militair geweld en be- lanceren op de rand van oor log, in de hoop dat die daar mee overbodig wordt. Broek telefonisch van zijn Je- menitische collega te horen dat Saddam Husayn de bood schap had begrepen. „De colle ga sprak de verwachting uit dat dat binnen een paar dagen resultaat zou opleveren. Wel nu. het is nog sneller gegaan dan hij had gedacht". De meeste eer verdient vol gens Van den Broek echter de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, Jim Ba ker. De houding van de VS en de aanvaarding van de ge- welds-resolutie door de Veilig heidsraad zou Saddam Husayn duidelijk hebben gemaakt dat hij ernstig rekening moest houden met een gewelddadig ingrijpen van de Amerikanen. DEN HAAG De missie-De Jong, die van plan was volgende week naar Baghdad te reizen om de vrijla ting te bepleiten van de Nederlandse gijzelaars, heeft zijn activiteiten voorlopig op een laag pitje gezet. „Onze missie gaat een weekje in ruste. We blijven wel beschikbaar maar zullen wat minder activiteiten ontplooien", aldus ex-premier De Jong gisteren op een persconferentie. Als er volgende week een Ne derlands vliegtuig naar Baghdad vertrekt om gijze laars op te halen, is het goed denkbaar dat het toestel ook medicijnen meeneemt Het Rode Kruis heeft daartoe een aanvraag gehad van de zusterorganisatie in Irak. de Rode Halve Maan. Volgens Rode-Kruis woordvoerder Tjiddes is er vooral een tekort aan medicijnen voor hart-, kanker- en suikerpatiënten. Ex-premier De Jong kondigde opgelucht aan dat zijn missie een weekje in ruste gaat. FOTO: ANP Amerika's minister van buitenlandse zaken James Baker: de vrijlating van de gijzelaars is nog maar een eerste stap.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 5