Ttroën pakt uit#
.als gee1
t
i
Het geluk laat zich moeilijk vertellen
I
f
«sarfS* sassa»
Moderne kunst uit Azië
in Beurs van Berlage
-4UNST/RTV
fceidóeQowuvnt
DONDERDAG 6 DECEMBER 1990 PAGINA 15
LF.TH.VAN DER HEIJDEN EN DE EUFORIE VAN DE KWARTAALDRINKER
Woelige stadstaferelen, veel drank en de dood van een
punker Dit zijn de belangrijkste ingrediënten van A.F.Th,
.van der Heijden's nieuwe roman 'Advocaat van de hanen',
die onlangs is verschenen. Afgelopen maand verhuisde de
schrijver van de rustige Veluwe naar het hartje van
Amsterdam. „Ik beschouw een grote stad als het grootst
denkbare psychologische experiment", zegt hij. Een
gesprek.
AMSTERDAM „In de
itad staan de mensen op
jlkaars tenen, en dat gaat
ïatuurlijk niet zonder het
"_e commentaar. Daar
verken karakters op el-
;aar in, zoals dat op het
•latteland niet gebeurt,
"ant daar schieten ze el-
;aar gewoon af en toe
een dubbelloops
chtgeweer de hersens uit
iet hoofd, alsof het een
[jeetje snot is. Maar in de
|tad moet je gas terugne-
jnen. Daar plant het ge-
[cheld en geruzie zich on-
ïerhuids voort. Totdat het
toch weer tot een uit
barsting komt. En daar
yil ik natuurlijk graag
pet mijn neus bovenop
[taan. Dat is niet altijd
•ven ontspannend, maar
Jat beschouw ik als mijn
verk", zegt A.F.Th, van
Ier Heijden.
Jan der Heijdens nieuwste
K>ek 'Advocaat van de hanen'
|eeft een vreemde voorge-
chiedenis. Aanvankelijk zou
|et een aparte roman worden,
psstaand van zijn bekende tri-
pgie 'De tandeloze tijd'. In-
hiddels heeft de trilogie plaats
jemaakt voor een romancy
clus, omdat 'Advocaat van de
hanen' nu als vierde deel van
'De tandeloze tijd' op de markt
verschijnt. En dat terwijl het
derde deel nog niet eens is vol
tooid.
„Eigenlijk zou je de delen een
en twee in combinatie met
deel drie moeten kunnen le
zen. Ik hoor wel vaak van
mensen dat in de eerste twee
delen veel losse eindjes zitten,
die nergens mee te maken
hebben. Maar de eerste twee
delen zijn geschreven vanuit
deel drie. Voor mij hangt de
romancyclus veel dwingender
met elkaar samen dan nu voor
veel lezers lijkt. Dat komt na
tuurlijk door de afzonderlijke
publicatie van de eerste twee
delen. Ik publiceer mijn boe
ken in de volgorde waarin ze
afkomen. En het derde deel
heb ik nog steeds niet vol-
„Ik verklaarde 'Advocaat van
de hanen' pas als deel vier
toen bleek dat dit literair
noodzakelijk was. Thematisch
gezien hoort dit boek tot de
cyclus. In 'De tandeloze tijd'
wordt door een aantal perso
nen de rekening opgemaakt
van Nederland in de tweede
helft van de twintigste eeuw.
Je zou die rekening door één
figuur kunnen presenteren,
maar ik vind dat te gemakke
lijk. Die rekening wordt in de
cyclus dan ook gepresenteerd
door verschillende karakters
die allemaal weer een eigen
visie hebben. Uiteindelijk ont
staat dan een totaalbeeld, dat
niet gezien wordt door één oog
of verteld wordt door één
stem. De visie die dan ontstaan
is, is waarschijnlijk mijn vi-
Drank
Hoofdpersoon van 'Advocaat
van de hanen' is iemand die
zich zo nu en dan op een niet
mis te verstane manier moet
uitleven. Dit gaat altijd ge
paard met veel drank. Hij luis
tert naar de kleurrijke naam
Ernst Quispel. „De afgelopen
jaren pik ik namen voor per
sonen in mijn romans uitslui
tend nog uit rouwadvertenties.
Noem het wat mij betreft bij
geloof. Ik gebruik bestaande
namen, maar van mensen die
gestorven zijn. Het is een
naam tussen sterven eri ter
ziele gaan. Er zit nog net even
de glans van de levende aan
vast, maar het kan ook al ge
bruikt worden voor de dode
stof van een roman".
„Ik wilde in eerste instantie
een roman schrijven over ie
mand die aan dipsomanie lijdt.
Iemand die eens in het jaar of
in het halve jaar zich helemaal
door middel van de alcohol
laat gaan. Dit leek mij interes
sant, omdat zo iemand onder
een enorme druk komt te
staan. Die gaat als het ware
beukenootjes inslaan voor de
winter. Die gaat geld hamste
ren voor de grote uitspatting"
„Ik was niet op zoek naar een
gewone alcoholist. Dat is ie
mand die iedere dag zoveel
mogelijk naar binnen probeert
te werken. Ik zocht naar ie
mand die voldoende bescha
ving heeft om zich daartegen
te verzetten, maar die ergens
in zijn ziel een ventiel heeft
dat zo nu en dan opengezet
moet worden. Iemand die op
een bepaald moment zich niet
langer kan verzetten en ver
volgens dolgelukkig de bloe
men buiten zet. Hij probeert
dat gelukkige gevoel wel
steeds terug te dringen, maar
ooit moet het er uit".
Kwartaaldrinker
„Zo'n persoon noem je gewoon
een kwartaaldrinker, en dat
kwartaal dus tussen aanha
lingstekens. Fk herinner me
ooit eens een medisch hand
boek over drugs en alcohol te
hebben gelezen. Daarin werd
een uitspraak opgetekend uit
de mond van iemand die alles
had geprobeerd om van het
kwartaaldrinken af te komen.
Die man zei tegen zijn arts:
Nou dokter, voordat ik met die
kuur begon dronk ik eens in
de twee maanden, na de kuur
was dat teruggebracht tot eens
in de acht weken, en nadat u
mij naar die psychiater hebt
gestuurd doe ik het nog maar
eens in de zestig dagen. Het is
blijkbaar iets dat boven de
mens en de wilskracht uit
stijgt".
„Toen ik dat in dat handboek
las, kon ik me heel goed voor
stellen hoe zoiets is. Ik heb
zelf ook een paar keer in mijn
leven zo'n zielsgelukkige pe
riode gehad, die maar niet
overging en waar ik zelf een
beetje bang van werd. Een be
paald gevoel komt naar boven,
en je geeft je er helemaal aan
over. Dat ging natuurlijk ge
paard met veel alcohol, maar
tot mijn verbazing kwamen er
helemaal geen lichamelijke
klachten bij kijken. Behalve
dan na een aantal weken, en
dan is het ook weer heel ge
makkelijk om met het drinken
op te houden. Ik heb dat
vreemde gelukkige gevoel zelf
slechts éen of twee keer mee
gemaakt, dus ik zou mezelf ab
soluut geen kwartaaldrinker
willen noemen."
„Wat ik dus in de vaklitera
tuur tegenkwam en die merk
waardige periodes in mijn ei
gen leven, brachten mij op het
idee van de hoofdpersoon
Quispel. Hij is voortgekomen
uit mijn wens om altijd al iets
te doen met dat vreemde ge
voel. Een van de hoofdstuk
ken in 'Advocaat van de ha
nen' heeft de titel: Le bonheur
se raconte mal, het geluk laat
zich moeilijk vertellen. Je
kunt over geluk met niemand
praten. Over ongeluk wel.
Daar hebben we bijvoorbeeld
allemaal praatgroepen voor.
Iedereen herkent zich in het
ongeluk. Maar hoe moet je nou
je eigen geluk vertolken. Je zit
dan eenzaam opgesloten. Ge
luk is niet communiceerbaar".
Tragisch
„Ik heb Quispel trouwens ook
tragische trekjes gegeven. Hij
gebruikt het geluk als excuus
om te kunnen uitspatten. Het
is daardoor een beetje zielig
geluk. Ongelukkig geluk. Om
dat hij bezig is de teugels van
zijn ziel te laten vieren, maakt
zich uiteindelijk een enorm
kunstmatig geluksgevoel van
hem meester. Dat is zijn tra
giek. Hij is helemaal niet een
sympathiek figuur, maar ik
denk dat hij net voldoende
menselijkheid bezit. Als het
goed is, kunnen de lezers bij
nader inzien net voldoende
A.F.Th, van der Heijden: „Ik gebruik bestaande namen, maar van mensen die gestorven zijn. Er zit
nog net even de glans van de levende aan vast, maar het kan ook al gebruikt worden voor de dode
stof van een roman".
Quispel komt op een zeker
moment in aanraking met een
hanekamdragende punker die
dood in een politiecel wordt
aangetroffen. Deze kraker, Ki-
liaan Noppen, doet-veel den
ken aan de kraker Hans Kok
die in de werkelijkheid het
zelfde lot was beschoren
„Ik vond dat in het leven van
Quispel iets ingrijpends moest
gebeuren. Hij heeft vijftien
van die euforische periodes
hem opwek- achter de rug, en het ziet er
naar uit dat hij ook nog eens
vijftien voor de boeg heeft.
Met de kracht van een natuur
verschijnsel komt het steeds
weer terug. Ik moest iets heb
ben dat een gelukkige periode
van hem zou doorkruisen en
ombuigen. Toen kwam ik bij
het geval van Hans Kok te
recht. Ik vond dat een interes
sant geval, omdat je daar ook
een heel volksoproer bij kunt
denken, grote taferelen die
zich op straat afspelen. Ontrui
mingen, sirenes, barricades.
Een tafereel waarbij de hele
stad aanwezig is. Toen wist ik
plotseling ook het beroep van
onze Quispel. Hij is advocaat,
de advocaat van de hanen. Hij
is bovendien getuige van het
sterven van Kiliaan Noppen.
Ik heb de ware gebeurtenissen
rond de zaak van de kraker
Hans Kok natuurlijk helemaal
verdraaid. Binnen de roman
zijn de zaken helemaal hun ei
gen weg gegaan. En daar is
een roman natuurlijk voor".
JACOB MOERMAN
f <f9
rMOén
C»* zwarte buwp® anii-cottoa 8
weneut met f 6ep
ledereen kans op een
wintersportvakantie!
Speciale modellen, uitstel van betaling, duizend gulden voor
deel Zoals u ziet heeft de Citroën dealer deze maand een
aantal voordelige verras-
singen voor u.
Bovendien maakt
iedereen die tijdens de
actieperiode een Citroën
showroom bezoekt
i- lcans °P n van
tien grandioze
wintersportvakanties
ter waarde van
maar liefst f2.500,-. h
Zie het deel-
nemingsbewijs dat
voor u klaar ligt in
;.6\aat
de showroom.
{2.500,-
\r°éo
P „haf tride
I Bi\ aaoscW -uiigestetó _„vnmsJ
«W U-Avi •f99'1 u
I oas I nieuwe CittoW ma»maat
i ^omst
"^000tet\ïeita"en WUlW°nÜH0WftoaI1;
aa,,bt
j. odoiuike* ciiroW Mt
Dit aanD vrf«ke voornam-'
2™,™ B* Toulouse 25.990,--
\0Q0.J- le gaan #etv
aroêd de#» •gsfr&'J? -
«jSgE""®-1'""'" -
Citroën blijft u verrassen.
Autobedrijf Van der Velde BV, Kennedylaan 118, Leiden. De Jong's Autobedrijf,
Van der Mortelstraat 254, Noordwijk. Willem Bakker, Hoofdstraat 133, Sassenheim.
De Jong's Autobedrijf, Hoofdstraat 104-106, Valkenburg.
AMSTERDAM In de
Beurs van Berlage in Am
sterdam wordt in het na
jaar van 1991 een tentoon
stelling gehouden van
moderne beeldende kunst
uit Hongkong, China en
Taiwan. Het initiatief
daarvoor is genomen door
de Gate Foundation, een
stichting die zich sinds
1988 bezighoudt met de
promotie van moderne
beeldende kunst uit Azië.
Tegelijkertijd wordt een sym
posium georganiseerd met als
thema 'de veranderde opinies
over moderne kunst'.
Kunsthistorica E. van der Plas
stond aan de wieg van de
stichting. Toen zij nog werkte
in het Volkenkundig Museum
in Leiden ging zij het steeds
meer missen dat dergelijke
musea geen aandacht besteden
aan hedendaagse kunst. Hun
doelstelling is eerder antropo
logisch en cultuur-historisch.
Een reis naar Azië sterkte
haar in haar plan: „Ik was
verrast te ontdekken hoeveel
kunstenaars werk maken dat
de moeite waard is om in
West-Europa te tonen. De tijd
van het zonder meer imiteren
met Westerse stijlmiddelen is
voorbij en wat we nu zien is
prachtige kunst waaruit een
grote zelfbewustheid over de
eigen identiteit spreekt. Men
hongert naar moderne kunst
en zou graag regelmatig con
tacten willen en uitwisselings
programma's verwezenlijken.
Dat leek mij een levensvatbare
basis voor de oprichting van
de stichting".
Het ministerie van wvc en het
Prins Bernhard Fonds rea
geerden enthousiast en kwa
men met subsidie over de
brug. Inmiddels zijn de eerste
vruchtbare pogingen in het
werk gesteld bedrijven voor
sponsoring te interesseren. Bo
vendien was de Taiwanese
overheid bereid geld in de in
tensivering van contacten te
steken. Zo maakte Madeleine
Wardenaar namens de Gate
Foundation deel uit van de
uitgebreide Amsterdamse de
legatie die in oktober van dit
jaar naar Taiwan reisde voor
een oriëntatiebezoek.
Nederland overtuigen van de
kwaliteit van hedendaagse
kunst uit Azië blijkt echter
een klus met voetangels en
klemmen. Van der Plas: „Er
wordt in de kring van de mo
derne musea en de media als
regel nog steeds van uitgegaan
dat deze kunst in volkenkun
dige musea of in het Tropen
museum thuishoort. Hoe hard
nekkig die mening is merkten
we bij voorbeeld bij de organi
satie van een expositie van
Indiase kunstenaars in Kasteel
Arcen in december 1989. De
aandacht van de pers was mi
nimaal".
De Gate Foundation houdt in
april volgend jaar ook een ten
toonstelling in de Oude Kerk
in Amsterdam. De exposanten
zijn voornamelijk Nederlandse
kunstenaars die zich geïnspi
reerd voelen door Japan. In
kasteel Zeist volgt in mei een
expositie van Japanse kunste
naars. De promotie van Aziati
sche kunst gebeurt echter niet
alleen door het organiseren
van exposities. In het kantoor
aan de Amsterdamse Binnen
kant kunnen belangstellenden
ook te rade gaan in een biblio
theek en archief.
Opbrengst concert
Pavarotti in Ahoy
naar zwerfjongeren
DEN HAAG Het con-
cert van de Italiaanse te
nor Pavarotti levert naar
verwachting een winst op
van een half tot een mil
joen gulden. *Naar wens
van de organisatie zal de
meeropbrengst ten goede
komen aan zwerfjongeren
in Amsterdam, Rotter
dam, Den Haag en
Utrecht.
Makelaar H. Mens uit Lisse
heeft Pavarotti gecontracteerd
voor eëh eenmalig concert op
zondag 1 september in de Rot
terdamse Ahoyhal. Nu het
concert al bijna is uitverkocht
had Mens de tenor graag voor
nog een avond gecontracteerd.
Maar sinds het inmiddels le
gendarische optreden van de 's
werelds beste drie tenoren
heeft Pavarotti geen dag meer
vrij.
Hommage aan
Andries Copier
DEN HAAG Het Haags Ge
meentemuseum organiseert in
de loop van volgend jaar ver
schillende activiteiten ter gele
genheid van de negentigste
verjaardag van de bekende
glaskunstenaar Andries Co-
pier. Het museum opent de
reeks met een kleine expositie
van topstukken van Copier uit
eigen bezit. Het accent van de
tentoonstelling, die te zien is
van 22 december 1990 tot en
met 24 februari 1991 ligt op de
unica uit de beginperiode van
Copier: vazen en schalen met
tin-craquelé, kloeke dikwandi-
ge stukken met opengebroken
glaslagen of luchtbelletjes en
stukken met ingesmolten
kleurige glassnippers of deco
ratieve glasdraden.
De Passion voorbij
Liz Taylor op weg naar de rechtbank, waar ze de komende
maanden een fors juridisch robbertje moet vechten met haar
voormalige vriend van Nederlandse afkomst Henry Wijnberg. De
ex-handelaar in tweedehands auto's verlangt de helft van de op
brengst van de verkoop van Taylors parfum 'Passion', geschat
op zo'n 150 miljoen dollar. Wijnberg beweert dat de geur door
hem is ontworpen, toen hij haar een zelfgemaakte mix van par
fums aanbood. „Nietes", zegt Liz, „welles" zegt Wijnberg, en
„leuk!" zeggen hun advocaten en het Amerikaanse publiek, dat
hoopt op pikante onthullingen.
FOTO: AP
