r
1
mal
Ie
Nr.47
Kettingpuzzel
ZATERDAG 1 DECEMBER 1990 PAGINA 27
Oplossing vorige puzzel
De winnaars van puzzel nr. 46 zijn:
PJ. Klein, Pasteurstraat 44a, 2316 BW
Leiden.
A. van Leeuwen, Oranjeboomstraat 5,
2252 CW Voorschoten.
Zij krijgen hun prijs binnen drie weken
per cheque toegestuurd
Oplossingen onder vermelding van
puzzel nr. 47 moeten uiterlijk
woensdagmiddag in bezit zijn van:
Van navolgende 64 lettergroepen:
AD AL AM AN AR AR AS AT AW BB
BB CH EE EK EL EL EN EP ER ER FI
GE GL GR GR HO IA ID IE IF IG IG IG
IN KI KN KN LE LE LG LO MI MM
NA NI NP OR OS OT OX RA RA RA
RA RE RE SC SE SM SO SP UW WI IJK
kunnen zestien woorden van acht letters van de
volgende betekenis worden gevormd. Van elk
antwoord is de laatste letter gelijk aan de begin
letter van het daarop volgende woord, terwijl de
eindletter van het laatste antwoord gelijk is aan
de beginletter van het eerste woord.
1. Gluiperig.
2. Sierplant met grote klokken.
3. Opperbevelhebber van een oorlogsvloot.
4. Gids.
5. Anoniem.
6. Niet-alcoholischc drank.
7. Wetenschappelijk onderzoek.
8. Oneffen.
9. Afschuwwekkend.
10. Gemelijk persoon.
11. Kijkkast.
.12. Boom.
13. Rechterlijke functie.
14. Verscheidenheid van de gewone radijs.
15. Gezelschapsspel met letters.
16. Eendrachtig.
Geen principiële
wijzigingen
De NBB heeft voor het viertallen boven
hoofdklasseniveau een aantal min of
meer subtiele veranderingen geïntrodu
ceerd: de meesterklasse gaat van 8 naar
10 teams en de 2e divisie wordt behoor
lijk uitgebreid en dus.... verzwakt.
In plaats hiervan had men dit competi-
tiegebeuren beter eens principieel kun
nen aanpakken.
Clubplaatsen als basis is, zeker met het
oog op selectie van nationale teams, ver
re van ideaal. De belachelijke 'transfers',
met gesloten of geopende beurzen, van
de laatste tientallen jaren spreken in dit
opzicht hele bibliotheken. Waarom de
spelers niet zelf met teams laten inschrij
ven voor de landelijke viertallencompe
titie?
De tientallen teams die zich inschrijven
kunnen zich dan bijvoorbeeld in een
Swiss/K.O.-combinatie over een groot
aantal weekenden uitstekend met elkaar
meten. De winnaars zouden dan met de
winnaars van het Koning en Hartman
circuit en mogelijk nog een of twee van
die cycli kunnen strijden om een plaats
in het vaderlands team, zoals dat in de
USA gebeurt.
Uit het derde weekend een biedpro-
bleem. Dit is de westhand die Huub Ber-
tens onder andere in handen had:
A 10 7
V 6 2
V 8 5
A H V 7 4
De bieding begint zo (N/OW):
Manchcforcing.
Dat de situatie forcing is. moge duidelijk
zijn. Wat te bieden? Huub Bertens be
sloot tot 5 klaver en dat liep niet zo best
af. Jan Kolen bood nog 5 ruiten en
Huub gaf de zesde, voor 1 down.
Met een doublet zou WAC in plaats van
13 imps verlies een paar impen hebben
kunnen meepikken, want 4 harten gaat
in ieder geval 4 down (-800).
N/OW
NOORD
B 4 3
9 8 7 4 3
B 3 2
9 6
WEST
OOST
A IO 7
V 9 6 2
6 2
H 10
V 8 5
A H 10 9 7
A H V
7 4
10 5
ZUID
H 8 5
A V B 5
6 4
B 8 3 2
6 ruiten zou bij de klavers 3-3 binnenge
komen zijn. Die kans is onder de 50
procent en zonder nevenkansen is dat
wat aan de krappe kant. Nico Klaver
van Hok 2, het team dat nog steeds bo
venaan staat, kreeg deze zuidhand toebe
deelde
V B 8 5 4 2
9 2
V 9 6 2
V
De bieding verliep (W/NZ):
WEST NOORD OOST
Zelfs 4 ruiten overwoog hij niet, hij pas
te. waarmee hij een potdichte 4 schop
pen had gemist, dankzij een tactisch
goed geplaatst bod van Jan Kolen.
W/NZ
NOORD
6 3
A H
A B 7 5 4
H 10 5 4
WEST
OOST
9 7
A H 10
V B 10 6
8 7 5 4 3
H 10
8 3
A B 7 6 3
9 8 2
ZUID
V B 8 5 4 2
¥92
V 9 6 2
V
Aan de andere tafel boden Piet van Be-
souw-Carèl Berendregt ongestoord 4
schoppen. Deze 3 harten ging slechts 1
down: 11 imps voor WAC.
Klaver's eerste pas is natuurlijk een
strafpas. Over het algemeen wordt dat in
de volgende biedronde. zo mogelijk, ge
meld.
Bertens 2 ruiten, conventioneel en ron-
deforcing, wordt tegenwoordig ook wel
als transfer gespeeld. Dat wint biedruim-
Links wordt 1 klaver geopend en partner
volgt met 1 schoppen.
Het gaat dan zo:
2 KI*
2 Ha
3 Sch
W/-
NOORD
V B 10 9 5
A 4 2
B 2
H 8 2
WEST
OOST
H 7 4
6 3 2
7 3
V 8 6 5
H 6 4
10 8 7
A V B
9 5 10 7 6
ZUID
A 8
H B 10 9
A V 9 5 3
4 3
Na een klaverstart werd 4 schoppen pre
cies gemaakt, terwijl aan de andere tafel
3S.A kansloos down ging.
Wereldkampioenschap
Toen ik de rubriek van de vorige week
schreef was het wereldkampioenschap
nog maar nauwelijks begonnen. Inmid
dels is de strijd evenwel in volle gang, en
zijn de ontwikkelingen voor de Neder
landers zeker niet ongunstig: met 10 uit
7 gaan Sijbrands en Van der Wal samen
met de Rus Valneris aan de leiding.
Maar hoewel er in dit eerste gedeelte
van het toernooi al veel interessants op
het bord gebracht is, wil ik dat toch voor
de volgende keer bewaren, om nu eerst
in te kunnen gaan op <Je match tussen
Lewina en Golubjeva. Deze eind sep
tember in het Russische Gagra gespeelde
tweekamp om de wereldtitel bij de da
mes heeft een grote 13-5 overwinning
opgeleverd voor de uitdaagster Golubje
va, die daarmee haar vorig jaar in Ros
malen verloren wereldtitel heroverde.
Van de twaalf op het programma staan
de partijen zijn er dus uiteindelijk niet
meer dan negen gespeeld: na die partij
waarin Golubjeva na een grote fout van
Lewina voor de vierde maal won, was
verder spelen zinloos geworden daar de
titelverdedigster in de drie nog resteren
de partijen de kloof van 8 punten nooit
meer kon overbruggen.
Met dit resultaat veroverde Golubjeva
voor de derde maal de wereldtitel in een
tweekamp. Kennelijk ontwikkelt ze haar
grootste kracht ook in het matchspel, dit
in tegenstelling tot Lewina die nu haar
vierde match verloor, maar die daaren
tegen een sterkere toernooispeelster lijkt:
zowel in 1987 als in 1989 won ze het ti-
teltoernooi. in het laatste geval zelfs met
de absoluut unieke score van 100 pro
cent!
Bekijken we de partijen van de gespeel
de match dan valt op dat Golubjeva in
al de vier winstpartijen met zwart speel
de. Verder was de tweekamp minder in
houdrijk dan de match die deze twee
speelsters twee jaar geleden uitvochten.
De partijen werden rustig opgezet, waar
bij Golubjeva er in het algemeen naar
streefde de aanval te krijgen. Mede door
haar grote strategische kracht lukte dat
ook vrijwel steeds, en hieruit moet ver
moedelijk ook dit overweldigende resul
taat worden verklaard. Deze rolverde
ling, Golubjeva valt aan en Lewina om
singelt, is al direct in de eerste partij
zichtbaar:
1.32-28 18-22; 2.37-32 12-18; 3.41-37 7-
12; 4.46-41 1-7; 5.31-26 19-23; 6.28x19
14x23; 7.33-28.
Zoals gezegd: interessant werd er meest
al niet gespeeld.
22x33; 8.39x19 13x24; 9.44-39 10-14;
10.39-33 5-10; 11.50-44 9-13; 12.44-39
4-9; 13.36-31 14-19; 14 41-36 10-14;
15.49-44 18-23; 16.34-29 23x34;
17.40x29 12-18; 18.47-41 7-12; 19.31-27
2-7; 20.37-31 18-23; 21.29x18 13x22;
22.27x18 12x23; 23.41-37 7-12; 24.33-28
8-13; 25.28-22 17x28; 26.26-21 16x27;
27.31x33 13-18; 28.33-28 9-13; 29.37-31
12-17; 30.31-27 17-22; 31.28x17 11x31;
32.36x27 3-8; 33.27-22 18x27; 34.32x21
23-28.
Na het klassiekachtige gelaveer plaatst
zwart nu een voorpost in het centrum.
Maar echt agressief is deze aktie nu ook
weer niet, want als wit nu vervolgt met
38.38-33 dan rest zwart niets anders dan
met 19-23; 39.33x22 23-28; 40.22x33 24-
30 enz. naar gelijkspel af te wikkelen.
Omdat wit zich echter kansen meent te
kunnen scheppen tegen de voorpost,
ontstaan er ook mogelijkheden voor
zwart.
35.21-17 24-30; 36 35x24 20x29; 37.44-
40 8-12; 38.17x8 13x2; 39.40-35.
Blijft de zwarte opzet positief tegenspe
len. Het verstandigst was achteraf even
wel de afbraakvariant 39.40-34 29x40;
40.45x34 15-20; 41.38-33 20-24 en 24-29
enz. geweest, want nu begint de zwarte
aanval dreigende vormen aan te nemen.
2-8; 40.45-40 6-11; 41.42-37 19-23;
42 40-34 29x40; 43.35x44 8-12; 44.44-40
15-20; 45.40-35 20-24; 46.39-33. Bekent
ongelijk. 28x39; 47.43x34 12-17; 48.38-
32 17-22; 49.37-31 11-16; 50.34-30 24-
29; 51.30-25 29-33! Zet de beslissende
aanval in. Zie het diagram.
1
H 8 Hi Ui
5
6
HI HÉ nii HÉ IH
10
11
15
16
20
21
n m IH m
25
26
Ui m HI Ui ÜI
30
31
35
36
Hl ÉH Hl 1H^ Hl
40
41
Hl HU H Hl HÉ
45
46
P P ÉK H
50
52.32-28 Wat anders? Op bijvoorbeeld
52.35-30 23-29 is 53.32-28 na 33-39;
54.28x17 16-21; 55.17x26 39-44 hope
loos.
23x32; 53.35-30 33-39; 54.30-24 39-44;
55.24-20 14-19; 56.20-15 44-50; 57.31-
26.
Het eindspel is niet meer te redden voor
wit: na 57.15-10 50-33 mag zij geen dam
nemen terwijl 58...33-15! enz. dreigt, en
op 57.25-20 volgt 19-24 58.20x29 50-28.
50-33 58.25-20 33-38; 59.26-21. Of?
16x27; 60.20-14 19x10; 61.15x4 38-15;
62.4-13 32-37; 63.13-19 27-32; 64.19-35
37-41; 65.35-44 22-27; 66.44-49 41-46;
67.48-43 15-33; 68 49-35 27-31; 69.35-13
31-36; 70.13-2 33-15; 71.2-35 15-24 en
wit staakte de strijd.
Nadat de tweede partij in remise was ge
ëindigd, sloeg Golubjeva in de derde op
nieuw toe:
O. LEWINA-Z. GOLUBJEVA
Derde matchpartij 1990.
1.32-28 17-22; 2.28x17 12x21 3.37-32 7-
12; 4.34-29 1-7; 5 40-34 19-23; 6.41-37
14-19; 7.33-28 21-26; 8.31-27 11-17;
9.39-33 17-21; 10 44-40 20-24; 11.29x20
15x24.
Het klassieke spelbeeld dat nu is ont
staan zal de partij tot het eind toe bepa
len.
12.43-39 10-15; 13.34-30 5-10; 14.30-25
10-14; 15.40-34 7-11; 16.49-34 12-17.
17.34-29.
Beter is mijns inziens 17.37-31 26x37;
18.42x31: het uitstellen van deze ruil
lijkt althans in zwarts voordeel te wer
ken. 23x34.
18.39x30 18-23; 19.43-39 8-12; 20.39-34
12-18; 21.34-29 23x34; 22.30x39 18-23;
23.45-40 2-8; 24.40-34 14-20; 25.25x14
9x20; 26.34-30 20-25; 27.39-34 4-9;
28.34-29 25x34; 29.29x40 15-20; 30.37-
31.
Nu volgt deze ruil dan eindelijk toch,
maar intussen is wel wits korte vleugel
ernstig verzwakt. 26x37; 31.42x31 21-26;
32.47-42 26x37; 33.42x31 20-25; 34.48-
43 8-12; 35.50-45 17-21; 36.31-26 3-8;
37.26x17 11x31; 38.36x27 12-17; 39,43-
39 17-21. De beheersing van beide vleu
gels garandeert zwart hier prachtig spel.
40.46-41 6-11; 41.41-37 21-26; 42.28-22
11-17; 43.22x11 16x7; 44.33-28 7-11;
45.38-33 11-16; 46.28-22. De witte posi
tie is reeds verloren: 46.27-21 enz. is niet
goed; op 46.27-22 volgt 27-22 volgt 23-
29, en 46.40-34 8-12; 47.28-22 9-14
loopt eveneens fout af (zie het vervolg).
8-12 47.33-28. Op 47.40-34 volgt 9-14;
48.33-28 24-29; 49.45-40 29-33+. 9-14;
48.39-34. Op 39-33 wint 23-29 enz. 24-
29; 49.35-30 29-33; 50 28x39 23-29;
51.34x23 25x43 en wit gaf op.
Toen Lewina later ook nog de vijfde
partij verloor was de strijd in feite ge
streden. Wel bracht ze Golubjeva in de
daaropvolgende twee partijen nog in
moeilijkheden, maar nadat ze in de ne
gende partij haar vierde nederlaag moest
incasseren was het pleit beslecht en werd
de match afgebroken.
Eindspel
Bij belangrijke wedstrijden, zoals de
WK-match, ligt het accent bij de voorbe
reiding hoofdzakelijk op de openingsfa
se. Met goed uitgeanalyseerde nieuwtjes
hoopt men de tegenstander te verrassen.
Middenspelstudie (combineren en over
gang naar het eindspel) is voor echte
toppers niet meer nodig, zij werken aan
hun slagvaardigheid door veel te spelen.
Het eindspel echter heeft de voortduren
de aandacht van een topspeler. Niet als
speciale voorbereiding op een tegenstan
der natuurlijk, want het is onmogelijk te
weten welk eindspel op het bord zal ko
men. De theorie van het eindspel is na
melijk belangrijk voor het kiezen van af
wikkelingen, daar ook goede spelers niet
alles achter het bord kunnen bedenken.
Als voorbeelden hiervan geef ik een
viertal thema's, die iedere clubspeler ze
ker moet kennen. Ik zal de stellingen in
opgavevorm presenteren, zodat de lezer
eerst zijn eigen eindspel-kennis of -in
zicht kan testen.
TOREN TEGEN PION
DIAGRAM 1.
WOLFF-FISHBEIN
(Verenigde Staten 1988).
Wit heeft een veropgerukte vrijpion en
een aktieve koning. Het lijkt alsof zwart
kan opgeven. Toch is er een remiseweg,
probeer deze eens te vinden.
VERKEERDE RANDLOPER
DIAGRAM 2.
KRAUT-SAVTSJENKO
(Berlijn 1989).
De opgave luidt: wit speelt en wint! De
beginnende schaker zal denken dat zwart
direct kan opgeven met een loper min
der. Als we echter de zwarte koning op
a8 zetten, zelfs zonder pion a4, dan kan
wit niet winnen. Probeer het maar. Met
deze wetenschap moet wit een winstplan
zien te vinden.
COMBINEREN IN HET EINDSPEL
DIAGRAM 3.
TOUZANE-PFEIFFER
Frankrijk 1988).
Ook in het eindspel kan er worden aan
gevallen. Wit breekt met taktische mid
delen door de zwarte verdedigingslinie.
STERKE LOPER TEGEN PAARD
DIAGRAM 4.
ROZENT ALIS-B ALOGH
(Hongarije 1988).
In een eindspel met pionnen op beide
vleugels is de loper veelal oppermachtig.
Wit demonstreerde dat in deze stelling
op zeer fraaie wijze. Hoe omzeilde hij de
remise, die na l.Lg7 c4 2.Kxb6 Pd6
3.Kc6 Pxb5! 4.Kxb5 c3 5.Lxc3 Kg5 ont
staat?
OPLOSSINGEN
1). l...Kg5! Kennis van het eindspel To
ren tegen pion is hier noodzakelijk.
Na l...h5? 2.Ta5! ontstaat een theo
retische winststelling, daar de h-pion
nu niet ver genoeg kan oprukken.
Ook l...Tcl+ 2.Kd8! Kg5 3.Ta5 Kg4
4.Td5! leidt tot winst voor wit.
2.d8D Txd8 3.Kxd8 h5 4.Ke7 h4
5.Ke6 h3 6.Ke5 Kg4 7.Ke4 h2 8.Th7
Kg3. Remise.
2). l.Ld4! Ka6 2.Kc6 Ka5 3.Kb7 Kb5
4.Lb6! Met subtiele zetten wordt de
koning van het remiseveld a8 gedre
ven.
4...Kc4 5.Kc6 Kb3 6.Lc5 Kc4 7.Le3!
Kb3 8.Lel Kc4 9.Lb2!
Wint een belangrijk tempo.
9...Kb3 !0.Kb5!
diagram 4
Zwart gaf het op, na l0...Kxb2
1 l.Kxa4 is de witte a-pion niet meer
te stoppen.
3). I.h5! gxh5 2.Kf5 h4 3.g6 h3 4.Ke6!
h2 5.Txe8+! Kg7 6.Th8ü
De fraaie pointe van de witte aanval,
wit wint op tempo.
6...Kxh8 7.KT7.
Zwart gaf het op. Zwart haalt eerder
dame, maar wit haalt een dame met
direct mat.
4). l.LaSÜ Pg5.
Andere mogelijkheden zijn: l...Kg5
2.Lxb6 Pc3 3.Ld8+ en wint, of l...c4
2.Lxb6 c4 3.Le3 Pe6 4.b6 en wint.
2.Lxb6 c4 3.Le3 Pe6 4.b6. Zwart gaf
het op.
Correspondentie-adres: Leo Hofland, C.
Fockstraat 113, 2613 DE Delft.
Sterrenhemel in december
Liefhebbers van de sterrenhemel kunnen
in december flink aan de slag. De nach
ten zijn lang en donker. Ook voor de
„leek" is dit jaargetijde interessant om
de sterrenhemel te bekijken vanwege de
vele heldere sterren en opvallende ster
renbeelden. In de nacht van 21 op 22
december begint de astronomische win
ter. Dat wil zeggen dat de dagen op het
noordelijk halfrond van de aarde het
kortst zijn. De zon komt op 22 decem
ber op om 8.46 uur en zij gaat onder om
16.30 uur.
VIER PLANETEN
Aan de sterrenhemel van deze maand
zijn een viertal planeten te zien. Mercu-
rius gaat van 2 tot 17 december iets
meer dan één uur na de zon in het zuid
westen onder. De planeet bevindt zich
echter voortdurend in de gloed van de
avondschemering en is daardoor zonder
verrekijker niet te zien. Zoek Mercurius
kort na zonsondergang boven de hori
zon.
De heldere planeet Venus laat zich pas
tegen het eind van de maand zien. In de
laatste week van december gaat zij onge
veer één uur na de zon onder. Pas in de
tweede week van januari 1991 zal de
planeet gemakkelijk met het blote oog
waarneembaar zijn. Tot die tijd moet
men zich behelpen met een verrekijker.
Venus staat, net als Mercurius eerder
deze maand, laag boven de zuidwestelij
ke horizon.
De oranjekleurige planeet Mars is de
„ster" van de avondhemel. Van 's
avonds tot de vroege ochtend is hij in
het sterrenbeeld Stier te zien. De heldere
planeet komt nog vóór zonsondergang in
het noordoosten op. Daarbij valt op dat
linksonder de planeet een vrij heldere
ster te zien is, die net als de planeet
enigszins oranje is. Het betreft Aldeba-
ran, de helderste ster van het sterren
beeld Stier. Aldebaran is overigens veel
minder helder dan Mars. Tegen het eind
van de maand staat Mars vlak onder het
zogenaamde Zevengesternte (ook wel de
Pleiaden genoemd). Dit Zevengesternte
vertoont zich als een klein „wolkje" ster
ren.
In de nacht van 1 op 2 december staat
de volle Maan vlak boven de planeet
Mars. Het is een opvallende samenstand
van deze twee hemellichamen, die on
danks het „verblindende" maanlicht
met het blote oog zichtbaar is. In de
nacht van 28 op 29 december vindt een
herhaling van deze gebeurtenis plaats.
De grote planeet Jupiter is 's nachts
eveneens goed te zien. De zeer heldere
planeet staat in het onopvallende ster
renbeeld Kreeft en verschijnt vóór mid
dernacht boven de oostelijke horizon.
Jupiter kan men zeer goed met de verre
kijker bestuderen. In de onmiddellijke
nabijheid van de planeet is voortdurend
een aantal „sterretjes" te zien is. Het be
treft hiet de grote manen van de planeet,
die in 1610 werden ontdekt door de Ita
liaanse sterrenkundige Galileo Galilei.
Bij het bekijken van de Jupitermaantjes
is het raadzaam om de verrekijker op
een stevige ondergrond (een muurtje,
een stevige tafel, een statief) te laten rus
ten.
ONVOORSPELBAAR
Veel verschijnselen aan de sterrenhemel
kan men lang van tevoren aan zien ko
men. Bij wijze van spreken zouden we
nu al kunnen aangeven hoe laat de
maan opkomt op 14 maart 2017 (20.52
uur!). En ook de posities van de plane
ten kunnen jaren vooruit worden bere
kend. Er zijn echter ook onvoorspelbare
verschijnselen waarover van tevoren
weinig of niets bekend is.
Van de zogenaamde „vallende sterren"
of meteoren weten we vooraf alleen dat
gedurende een aantal nachten per jaar
relatief veel van deze verschijnselen te
zien zullen zijn. Maar het is niet moge
lijk om te voorspellen of het zal gaan
om enkele of honderd vallende sterren.
Zo is bekend dat tussen 9 en 16 decem
ber, en met name in de nacht van 13 op
14 december, ieder jaar tamelijk veel
meteoren te zien zijn. Ze behoren tot de
zwerm der Geminiden omdat schijnbaar
uit de richting van het sterrenbeeld Ge-
mini (=Tweelingen) komen. De omstan
digheden zijn dit.jaar in ieder geval gun
stig, want er is geen storend maanlicht,
zodat ook zwakke exemplaren zichtbaar
zullen zijn. Eerste vereiste is natuurlijk
dat het helder weer is. Kijk zo laat mo
gelijk op de avond of in de nacht.
Ook in de nacht van 21 op 22 december
zijn waarschijnlijk wat vallende sterren
te zien. Voor beide gelegenheden geldt:
zoek een zo donker mogelijke waar-
neemplaats op en richt uw blik op dat
deel van de hemel waar u het minste last
heeft van omgevings- of stadslichten.
Laat uw ogen bovendien goed aan het
donker wennen en geef de moed niet te
snel op.
Meer informatie over deze (en andere)
hemelverschijnselen in de maand de
cember kunt u aanvragen bij: Stichting
„De Koepel", Zonnenburg 2, 3512 NL
Utrecht, tel. 030-311360.
