„Televisie bedreigt
voortbestaan toneel"
Thriller van Zak en as soms al te vernuftig
175,-
197,50
158,50
Overdaad schaadt
bij Berg-Bru ckn er
Lezersservice
GEEF/KRIJG MET SINT
EEN KERST CD-KADO
GRATIS
KUNST/RTV
Êeidóe Sou/temt
ZATERDAG 1 DECEMBER 1990 PAGINA 17
Honderdduizendste
bezoeker expositie
Hollandse Meesters
DEN HAAG De tentoonstel
ling 'Hollandse Meesters in Ame
rika' in het Haagse Mauritshuis is
in twee maanden tijd al door
honderdduizend mensen bezocht.
De honderdduizendste bezoeker
kwam gisteren het museum bin
nen. In totaal kreeg het Maurits
huis dit jaar tweehonderdduizend
mensen over de vloer. De exposi
tie, die eind september werd geo
pend is nog tot en met 13 januari
te bezichtigen. Daarna is het
Mauritshuis tot en met 4 februari
gesloten. In die tijd wordt de ei
gen collectie schilderijen weer
opgehangen.
Schedel van Mozart
Deze schedel, die al vele jaren
in het bezit was van de Mozar-
teum-stichting in het Oosten
rijkse Salzburg heeft voor de
nodige opwinding gezorgd on
der deskundigen op het gebied
van schedelonderzoek. De
meerderheid van de deskundi
gen is er na onderzoek van
overtuigd geraakt dat het hier
gaat om het doodshoofd van
Wolgang Amadeus Mozart. De
componist stierf in 1771 en
werd in een massagraf voor ar
men begraven. Tien jaar later
werd zijn kist weer opgegraven
door de doodgraver. Hij heeft
de schedel gemerkt en verwij
derd.
FOTO: AP
NOS belicht werk van Schönberg
HILVERSUM De NOS gaat
vele uren inruimen om de
werken van de Oostenrijkse
en later naar Amerika geëmi
greerde componist Arnold
Schönberg op televisie te bren
gen. Het Schönberg Kwartet is
daarbij benaderd om de com
plete strijkkwartetten uit te
voeren. Regisseur Hans Hul-
scher: „De aandacht van de
NOS voor Schönberg begint
met twee documentaires die
half december worden uitge
zonden. De eerste (12 decem
ber) gaat over de reis van het
Schönberg Kwartet naar Los
Angeles, de tweede (19 decem
ber) handelt over violist Euge
ne Lehner, die indertijd nauw
heeft samengewerkt met
Schönberg. Daarna wordt in
het kader van Schönbergs
veertigste sterfjaar zijn strijk
kwartetten opgenomen. Zij
zullen worden uitgevoerd door
het Schöpberg Kwartet uit
Den Haag. In welke vorm ze
op televisie komen, is nog niet
duidelijk. Je moet toch probe
ren om de aandacht van de
kijker vast te houden en dat
vereist een sterke, visuele aan
pak. Een bijkomend probleem
is dat ze allemaal een andere
speelduur hebben, dus .mis
schien wordt het lastig er een
echte serie van te maken. La
ter willen we ook de opera
'Die glückliche Hand' en in sa
menwerking met het Rotter
dams Filharmonisch Orkést
zijn pianoconcert opnemen".
,,In Canada wordt momenteel
gewerkt aan een licht gedra
matiseerde documentaire over
het leven van Schönberg. Als
deze beschikbaar komt, kun
nen we een mooi overzicht
bieden van zijn leven en zijn
werken. De bedoeling is dit al
les in het seizoen 1991/1992 op
de buis te brengen".
HANS PIËT
Nieuw toneelstuk
van Paul Haenen
AMSTERDAM Paul Hae-
nen heeft voor Ton Lutz en
zijn vrouw Ann Hasekamp het
toneelstuk 'Brutale winterbe-
kentenissen' geschreven. Dit
wordt volgend seizoen in een
regie van Berend Boudewijn
uitgebracht als vrije produktie,
zo heeft Hummelinck Stuur
man Theaterbureau bekendge
maakt. Lutz is dit seizoen te
zien in de titelrol van Henry
IV in het gelijknamige toneel
stuk van Shakespeare. Het is
het tweede toneelstuk van
Paul Haenen. In 1986 schreef
hij voor Mary Dresselhuys
'Een bijzonder prettig verge-
HANS CROISET VAN HET NATIONALE TONEEL:
DEN HAAG Artistiek
directeur van het Nationa
le Toneel Hans Croiset
heeft onlangs in een le
zing tijdens een studium
generale in Den Haag en
kele gepeperde uitspraken
gedaan. Hij oordeelde on
der meer dat drie van de
binnenkort in totaal vier
theateropleidingen in ons
land best gesloten kunnen
worden. Daarvoor in de
plaats moet er één theate
rinstituut komen. Croiset
trok ook fel van leer te
gen de televisie, „het da
gelijks tweedimensionale
onbenul".
Over de televisie zei hij: ,,De
kroniek van het dagelijks be
staan die het toneel sinds Sha
kespeare was, is nu het Acht-
Uur Journaal geworden. De
norm Medisch Centrum West.
Dialecten omwoekeren als lia
nen dat wat ons bindt, onze
taal, die wanneer een eigen
wijze enkeling haar nog eens
opgraaft, alleen nog maar ar
chaïserend vermag te werken,
afstotend dus voor de TV-ge-
neratie. Er is niets te beden
ken in de wereldgeschiedenis,
de zeven wereldwonderen niet
(die konden door hun omvang,
noch door hun innemende af
stotendheid het theater ver
pletteren); oorlogen niet (het
theater werd zelfs ter ontspan
ning van de troepen meege
stuurd); uitroeiingen niet; pro-
groms niet, geen in de nabije
toekomst uit elkaar spattende
kerncentrales, geen ozongat;
niets is zo fundamenteel be
dreigend voor het overleven
van toneel als de in platvloers
heid naar beneden-draaiende
spiraal van het dagelijkse
tweedimensionale onbenul dat
onze huiskamers tot nog ver-
stikkender maakt als nostalgi
sche verhalen van het 'eeuwi
ge vroeger' ons willen doen
geloven".'
Onheilspellend
„Die dreiging", vervolgde
Croiset „neemt juist in ons
theatraal zo geschiedenisloze
land onheilspellende vormen
aan. Wat moeten we beginnen,
hier waar geen enkele thea
tertraditie heerst, dan alleen
de oppervlakkige speeltradi-
tie? Wij brachten geen elkaar
inspirerende of verwerpende
toneelschrijvers voort, waar
toneel een kunstje van de dui
vel was, wij die onze kinderen
het huis uitjoegen wanneer ze
naar de toneelschool wilden.
Waar iedere vijf jaar een stro
ming als heilig wordt ver
klaard, als bindend aangepre
zen en vervolgens met dezelf
de wellust wordt verketterd.
Waar iedere ontluikende stro
ming in zijn prilste ontwikke
ling wordt afgeknepen. Waar
van doorgeven geen sprake
mag zijn, slechts het her-uit
vinden van het wiel is hier de
maat van alle dingen. Dit is
het klimaat van ons na-oorlogs
toneelleven, dat toneel dat
over leven dient te gaan inves
teert te veel in het overleven.
Radeloos trachten toneelma
kers om aandacht te vragen in
een samenleving, voor datgene
wat zij zelf niet meer kunnen
formuleren. Schrijvers ontbre
ken. Ontluikende schrijftalen
ten worden dikker betaald
door de buis-industrie inge
huurd. De veel ingewikkelder
techniek van schrijven die
voor het levende toneel wordt
gevraagd, wordt systematisch
afgeleerd".
„Thomas Bernhard dood. Sa-
meul Beckett dood. Pinter al
leen nog maar twintig minu
ten durende fragmentjes
schrijvend eens in de vier jaar
en verder op de elektronische
middelen inspelend. Blijft op
enig niveau alleen nog Botho
Strauss over. En die is voor de
massa inmiddels te moeilijk,
want de massa die vroeger in
de theaters verbleef, moet om
bij de TV bij te blijven, zijn
verstandsniveau naar beneden
bijstellen!
Toneel verzorgt geen populari
serende 'Für Elises' ,dat het
inmiddels ook al tegen de TV
heeft moeten afleggen. Toneel
heeft géén Van Gogh of Male-
vitsj. 'Kunst is er niet voor de
massa', meldde ooit Rudi
Fuchs (directeur Haags Ge
meentemuseum red.). Dat kan
ook alleen hij zeggen als verte
genwoordiger van een branche
waar zich die massa wél ver
toont en in kilometers lange
rijen voor het museum wacht.
In een dergelijke luxueuze si
tuatie kun je je wijden aan de
'Happy Few' ooit kon Sten-
dahl zich permitteren zijn
'Chartreuse de Parme' aan
hen, die Happy Few op te dra
gen gelezen werd er toch!
Bij het toneel zijn het er Few
en ....Happy?"
Hans Croiset: „Om bij de tv bij te blijven, moet je je verstandsniveau naar beneden bijstellen".
(ADVERTENTIE)
Rotterdams Philharmonisch Orkest
onder leiding van Jeffrey Tate. So
liste de Engelse sopraan Lynne
Dawson. Gisteravond, De Doelen,
Rotterdam. Herhaling van het pro
gramma zondagmiddag.
ROTTERDAM Het is de
vraag of het verstandig is om
de Lulu-suite van Alban
Berg en de zesde symfonie
van Anton Bruckner in één
concert uit te voeren. Die
combinatie van twee veelei
sende werken schaadt. Het
was de Engelse dirigent Jef
frey Tate die gisteravond in
De Doelen in Rotterdam met
een uitvoering door het Rot
terdams Philharmonisch Or
kest het ensemble dat hij
met ingang van september
1991 als chefdirigent gaat lei
den van de musici en van
het publiek een maximum
aan concentratie verlangde.
De Engelse sopraan Lynne
Dawson was de bewonde
renswaardige soliste in de
Lulu-suite, een werk samen
gesteld uit de tweede én te
vens laatste opera van Berg.
Jeffrey Tate zette de dikwijls
vertederende muziek stevig
neer, hij zocht de spanning
meer in dramatische uitbar
stingen dan in verfijnde
kleuren. Bruckner's zesde
symfonie, door Mahler in
1899 in Wenen ten, doop ge
houden, was jaranlang het
stiefkind van zijn symfonisch
oeuvre, maar de waardering
voor het opus is de laatste
tijd gegroeid. Jeffrey Tate,
die niet in de laatste plaats
vanwege zijn goede contac
ten met de platen-industrie
in Rotterdam is binnenge
haald, heeft inmiddels met
de Rotterdammers de negen
de symfonie van Bruckner
op CD vastgelegd. Zijn visie
op de zesde symfonie getuig
de van een hang naar effect.
Het werd een vertolking van
uitersten, van sterke contras
ten in nuancering en ritmi
sche aanpak. Dat bleek ech
ter geen garantie voor een
spanningsvolle weergave,
steeds weer bereikte hij snel,
te snel de hoogtepunten en
ontnam daardoor de symfo
nie de gelegenheid om op te
bloeien. De klank door het
orkest voortgebracht bezat
echter onmiskenbaar tal van
wonderschone momenten.
ADRIAAN HAGER
Zak en as ontkent alles. Spel: Jus
tus van Oei (en tekst), Diederik van
Vleuten (en muziek) en Erik van
Muiswinkel. Regie: Maarten Wan-
sink. Decor: Jan Boiten. Gezien in
de Leidse Schouwburg, gisteravond
(première). Vanavond herhaling.
Tournee; op 7, 8, 9, 14, 15 en 16 fe
bruari in Diligentia, Den Haag.
Een thriller! noemt 'Zak en
as' het nieuwe programma.'
Zak en as ontkent alles' valt
inderdaad niet onder de ge
bruikelijke cabaretvoorstel
lingen. Het is een doorlopend
verhaal, toneel dus, waarin
Aandacht Duitse
verkiezingen bij
NOS en Brandpunt
NOS (Nederland 3) en KRO (Neder
land 1) Duitse verkiezingen. Mor
genavond. (18 tot 24 uur en 22.15 tot
22.50).
HILVERSUM De NOS-
televisie besteedt morgen
in een avondvullende uit
zending aandacht aan de
verkiezingen voor de
Duitse Bondsdag. De re
dacties van NOS Laat, het
NOS Journaal, Studio
Sport en Kenmerk wer
ken samen aan een zes
uur durende televisie-uit
zending, onder de titel 'De
Stem van Duitsland'.
De aanleiding voor deze groot
scheepse aanpak is het belang
van deze verkiezingen, de eer
ste landelijke stembusstrijd na
de eenwording van de beide
Duftslanden. In de uitzending
worden de voorspellingen en
tussenstanden voortdurend bij
gehouden. Ook komen er reac
ties op de uitslagen, zowel van
politieke kopstukken in Duits
land als van studiogasten. Mi
nister Kok zal vanuit Milaan,
waar de Europese ministers
van financiën vergaderen, rea
geren op de verkiezingsuitslag.
Verder worden er portretten
uitgezonden van Kohl, Gysi en
Lafontaine. Op de hele uren
zijn er extra Journaals met de
laatste stand van zaken. Tus
sen kwart voor zeven en half
negen wordt de normale uit
zending van Studio Sport af en
toe onderbroken voor actueel
verkiezingsnieuws. Ook
KRO's Brandpunt besteedt
ruim aandacht aan de verkie
zingen. Een Brandpunt-team
peilt in Duitsland reacties op
de uitslagen.
liedjes en grappen aan caba
ret herinneren.
Dat is toe te juichen. De
wildgroei aan traditioneel ca
baret doet je verlangen naar
pogingen de hardnekkige
sketchje-liedje-structuur te
doorbreken. Freek de Jonge,
Frisse jongens en Morsige ty
pes zochten al eerder hun
heil in een doorlopend ver
haal, en niet zonder succes.
'Zak en as ontkent alles'
draait om de dubbele moord
die Diecierik van Vleuten, te
vens de toetsenman, zou heb
ben gepleegd op zijn buren,
een junk en een student bas
gitaar. Zijn vrienden komen
langs met goede raad. Erik
van Muiswinkel is te dik,
maar hij wint wel steeds van
Justus van Oei, een drinken
de en piekerende moralist.
Ze hebben zo hun eigen ma
nier om de harde werkelijk
heid naar hun hand te zet
ten. Erik is de jongen van
deze tijd, die zijn luxe goed
koop betrekt van de junk.
Justus kan niet tegen zijn
verlies, maar.slaat hard terug
als advocaat in de rechtszit
ting.
De constructie is vernuftig,
met vermommingen, anonie
me getuigen in silhouet en
een Surinaamse rechter op
video. Die rol wordt gespeeld
door regisseur Maarten Wan-
sink van toneelgroep Am
sterdam en is een van de
sterkste van de avond. Als
nieuwslezer mag hij er trou
wens ook zijn.
Het pleidooi van de advocaat
is wat al te gekunsteld en
wordt daardoor na een tijdje
minder boeiend. Het motief
voor de wraak van Van Oei
en de moraal (tegen de eeu
wigheid bezien is alle schuld
relatief) zijn zwak. Van een
bezinning op 'de tragikomi
sche paradoxen van de
rechtszaak' (programma)
komt niet veel terecht.
Tussendoor worden aardige
grappen gemaakt, maar ook
nogal wat flauwe, vaak van
het type 'lach of ik schiet'. In
de weinige liedjes kunnen
tekst en muziek het vaak
maar matig met elkaar vin
den. Van Vleuten kan prach
tig Paulus en Eucalypta na
doen, en Van Muiswinkel re
delijk Van Thijn. De video is
een aanwinst. Maar ondanks
de lachsalvo's van het pu
bliek en mijn waardering
voor het zoeken naar vor
men en het vinden van
vondsten, kwam ik niet in de
voorstelling.
DICK VAN TEYLINGEN
f) 070 - 3 190 882
Inclusief bij alle voorstellingen:
een overnachting in een
tweepersoons kamer
uitgebreid onbijtbuffet
welkomstdrankje
entree/ticket voor de
voorstelling
DE NEDERLANDSE OPERA BENVENl TO CELLIM
16 FEBRUARI 1991
Voor deze opera-comique heeft Berlioz zich laten inspireren door de autobiografie van de
16e-eeuwse Florentijse beeldhouwer en goudsmid Benvenuto Cellini. Als rode draad voor
het verhaal koos Berlioz de vervaardiging van het beroemde beeld van Perseus met het
afgeslagen hoofd van Medusa. Onze tijd kent een groeiende waardering voor deze opera
2e rang
Deze voorstelling vmdt ook plaats op 22 FEBRUARI
le rang
'dagblad Het Binnenhof icnsn
-TSIJTHOFF PERS 2500 AA Den Haag
Interessante
hommage aan
Rudolf Escher
Concert door 'Groupe des sept', be
staande uit Peter Verduyn Lunel
(fluit), Margot Buitenveld (hobo),
Andrea Zierleyn (klarinet), Alban
Wesly (fagot), Teunis van der Zwart
(hoorn) en Marcel Worms (piano),
met medewerking van Esther Apitu-
ley (altviool). Kamermuziek van Ru-
dolf Escher. Gisteravond in De
Waag.
In De Waag traden gister
avond zeven jonge musici voor
het voetlicht die veel ervaring
hebben opgedaan met de ka
mermuziek van componisten
uit de zogenaamde 'Groupe
des six', zoals onder anderen
Milhaud, Honneger, en Pou-
lenc. Van deze laatste werd in
1987 en 1988 een volledig Pou-
lenc-programma uitgevoerd.
Naast veel Franse muziek
heeft het gezelschap dit sei
zoen naar aanleiding van de
tiende sterfdag van Rudolf
Escher tevens het nu in De
Waag ten gehore gebrachte
Escher-programma in zijn re
pertoire opgenomen. Uit de
voor het programma geselec
teerde werken kan, naast con
tinuïteit in de ontwikkeling
van de componist, tevens een
keerpunt in zijn oeuvre wor
den afgeleid; de werken van
na 1970, die voor de pauze
werden uitgevoerd, zijn veel
compromislozer, autonomerto-
nomer zou men kunnen zeg
gengen. De vroegere werken
verradenook al die heel eigen
stijl, maar zijn over het alge
meen toen toegankelijker door
een duidelijkere tonaliteit en
een bij eerste beluistering her
kenbaardere structuur. Dit
laagste geldt bij uitstek voor
het juweel van een 'Trio d'an-
ches' (1939-1942) voor hobo,
klarinet en fagot. De doorzich
tigheid die Escher in al zijn
composities nastreefde, werd
door de uitvoerenden hier
meesterlijk verwezenliikt.
Even indrukwekkend was het
samenspel in het 'Quintetto a
fiati' (1967) voor hobo d'amore,
(alt)fluit, (bas)klarinet, fagot
en hoorn. In de pianosonate
uit 1951 hadden pianist en
componist vooral in het mid
dendeel 'molto tranquillo' het
publiek het een en ander
mede te delen. Maar ook de
werken voor de pauze waren
een interessante hommage aan
Escher. Het improvisatorische
'Trio for clarinet, viola and
piano' (1978-1979), formuleert
veel minder tonaliteit dan de
vroegere werken, wat echter
gecompenseerd wordt door
een boeiend knap vertolkt
tolkt verloop van ritmiek en
harmonische en instrumentale
kleuren. In de 'sonata for flute
and piano' (1976-1979) leek de
componist zich enigszins van
het transparante klankidioom
verwijderd te hebben.
TOM STRENGERS
iüid
EXCLl 'SIII BI) l'RlüREAORD SHOP
THE JAFFO GATE QUARTET
DEZE CD BIJ
AANKOOP VAN
MINIMAAL FL.50,-
In saiïienwerking met het Hilton hotel en het Muziektheater in
Amsterdam kunnen wij u de volgende arrangementen aanbieden.
HET kYI.IAVPROGKAMMA NEDERLANDS DANSTHEATER
treedt het Nederlands Danstheater en het Nederlands Danstheater 2 voor u op met 4
Kylians. oud en nieuw met elk een totaal verschillende stijl en sfeer.
No More Play- indringend en eigentijds
expressief
Sechs Tanze- brutaal en humoristisch
De Psalmensymphonie- spannend en
tijdloos
Nieuw stuk
ROMEO EN Jl'LIA
Toegesneden op het grote formaat van het Muziektheater-toneel heeft Rudi van Dantzig
een aangepaste versie van klassiek-romantische spektakelstuk gemaakt, mede dankzij
de decors en kostuums. De produktie behoort tot de meest overtuigende en ontroerende
balletinterpretaties van dit Veronese liefdesdrama.
