De twee gezichten
van Jannis Kounellis
Andriessen en Verbey moeten vooral blijven componeren
Mick Jagger trouwt met Jerry Hall
'A
KUNST/RTV
CeidóeSou/umt
DINSDAG 27 NOVEMBER 1990 PAGINA 8
Rushdie laat zich weer even zien
LONDEN De Britse schrijver Salman Rushdie heeft gisteren
enkele uren zijn onderduikadres verruild voor een televisiestu
dio van de BBC om een interview af te staan, waarin hij zei er
alles aan te doen weer aan het openbare leven te kunnen deel
nemen. Rushdie leeft ondergedoken sinds februari 1989, toen de
voormalige Iraakse leider ayatollah Ruhollah Khomeini een op
roep deed hem te doden, omdat zijn boek 'De Duivelsverzen' be
ledigend zou zijn voor de islamitische godsdienst. Rushdie is tot
nu toe wel geinterviewd op geheime plaatsen. Waarom hij nu
bereid bleek naar een BBC-studio te komen is niet bekend. Hij
vertelde in het vraaggesprek langzaam weer „stukjes van zijn
leven" terug te winnen en er hard aan te werken de gemoede
ren tot bedaren te brengen. Daartoe wil de schrijver onder meer
gesprekken voeren met islamitische leiders om „gemeenschap
pelijke grondslagen" te vinden. Hij ontkende echter opnieuw dat
De Duivelsverzen godslasterlijk zouden zijn. Op de vraag wat hij
het liefst over een maand zou doen antwoordde Rushdie: „Op
een strand liggen; maar ik zie dat nog niet gebeuren". Het inter
view met Rushdie werd gisteravond uitgezonden in The Late
Show van de BBC.
Paul McCartney hekelt
erfenis van Thatcher
LONDEN Paul McCartney heeft een
lied gecomponeerd waarin hij de erfenis
van de vertrekkende Britse premier
Margaret Thatcher aan de kaak stelt.
De algehele misère en werkloosheid
wordt door de ex-Beatle in 'All my Tri
als' krachtig veroordeeld. Het nummer
wordt morgen samen met een video-clip
gepresenteerd. Een woordvoerder van
McCartney verklaarde dat het lied niet
tegen Thatcher persoonlijk is gericht.
„McCartney stoort zich niet aan de pre
mier maar aan haar politieke erfenis:
een onverschillige maatschappij", aldus
de woordvoerder. De produktie van de
compositie en clip waren reeds afgerond
op het moment dat Margaret Thatcher
haar vertrek als premier aankondigde.
Drs. A. de Heer nieuwe
directeur Rembrandthuis
AMSTERDAM De Leidse kunsthistoricus drs. A. de
Heer (40) is de nieuwe directeur van het museum Het
Rembrandthuis in Amsterdam. Zijn benoeming gaat in
per 1 december. De Heer volgt E. Ornstein-Van Sloo-
ten op. De nieuwe directeur was voor zijn benoeming
werkzaam als conservator oude kunst bij de Rijks
dienst Beeldende Kunst in Den Haag. In dat kader vol
tooide hij onder meer een catalogus met daarin het vol
ledige rijksbezit aan oude schilderkunst voor zover niet
in bezit van rijksmusea; ongeveer 3.500 schilderijen. De
Heer kwam in de publiciteit door zijn herontdekking
van verloren gewaande handschriften van Constantijn
Huygens. Als nieuwe directeur van het Rembrandthuis
is De Heer van plan om een grote tentoonstelling te
organiseren over de leermeester van Rembrandt, Pie-
ter Lastman.. De expositie wordt eind 1991 tegelijk met
de grote Rembrandt-tentoonstelling in het Rijksmu
seum geopend.
EXPOSITIES IN HAAGS GEMEENTEMUSEUM EN STEDELIJK MUSEUM
Haags Gemeentemuseum, Stadhou
derslaan 41, Den Haag. La Stanza
Vede (tekeningen van Jannis Kou
nellis). Open van dinsdag tot en met
zondag van 11.00 uur tot 17.00 uur.
Tot en met 13 januari.
Stedelijk Museum, Paulus Potter
straat 13, Amsterdam. Via del Mare
(overzichtstentoonstelling van Jan
nis Kounellis). Open elke dag van
11.00 uur tot 17.00 uur. Tot en met
13 januari.
Een werk op bescheiden for
maat van Jannis Kounellis
kost al snel zo'n 200.000 gul
den. Daarmee is hij niet de
duurste nog levende kunste
naar, maar hij behoort wel tot
de subtop. Een select groepje
generatiegenoten zoals Georg
Baselitz, Sigmar Polke, An-
selm Kiefer en Enzo Cuchi
moet hij voor laten gaan. Zijn
marktwaarde geeft een indica
tie voor de aanslag die de koop
van een Kounellis op het aan
koopbudget van een museum
doet.
Het Haags Gemeentemuseum
heeft in 1988 een groot reliëf
van Jannis Kounellis gekocht
en vorig jaar schafte het Ste
delijk Museum in Amsterdam
voor het eerst een werk van
hem aan. Het heeft iets weg
van een inhaalmanoeuvre, an
dere musea als het Van Abbe-
muséum in Eindhoven waren
er al jaren eerder bij. En nu
zijn er twee exposities gewijd
aan de van origine Griekse
kunstenaar. La Stanza Vede
(de kamer kijkt) is de titel van
een expositie in het Gemeen
temuseum met 190 tekeningen
die worden getoond in combi
natie met kleinere wandre-
liëfs. Het Stedelijk Museum
heeft de helft van de bovenza
len ingericht met een over
zicht van het oeuvre van de
kunstenaar, getiteld Via del
Mare.
Jannis Kounellis (1936) werd
geboren in de Griekse haven
stad Piraeus en vertrok in
1956 naar Rome waar hij nu
nog altijd woont en werkt.
Daar had hij in de jaren zestig
zijn eerste exposities. Samen
met Mario Merz, Luciano Fa-
bro en Giovanni Anselmo
wordt hij tot de 'arte povera'
stroming gerekend. Op grond
van overeenkomsten in mate-
Een van de instalaties in het Stedelijk Museum in Amsterdam van Jannis Kounellis.
riaalgebruik en mentaliteit
werden ze onder één noemer
gebracht. De kwalificatie 'arm'
(povera) slaat zowel op het
materiaalgebruik - goedkope
en natuurlijke stoffen >- als op
de afkeer van elk theoretisch
kader waarin de kunstenaars
kun werk weigerden te plaat-
Dit was een verzet tegen de
rationele en bijna mathemati
sche benadering van de kunst
zoals die in de jaren zeventig
in Amerika domineerde (con
ceptual art). Dit leverde in
hun ogen een koele esthetica
op zonder wortels in de cul
tuur of in de maatschappij.
'Arte povera' wilde opnieuw
een beroep doen op het gevóél
en de intuïtie van de kijker.
Kounellis is de uitgangpunten
die. hij in de jaren zeventig al
hanteerde trouw gebleven. In
het Stedelijk Museum zijn
werken te zien uit de afgelo
pen vijfentwintig jaar, toch
vertonen ze een grote eenheid.
Spektakel
De exposities in Amsterdam
en Den Haag vullen elkaar
aan en moeten eigenlijk ook
allebei bekeken worden. Ze la
ten twee gezichten van de
kunstenaar Jannis Kounellis
zien. De aard en intensiteit
van de exposities is enorm
verschillend. In Amsterdam
overheerst het spektakel en
heeft Kounellis een eigentijdse
variant op de onderwereld in
gericht. Hier dwalen we rond
in de gematerialiseerde visioe
nen van de kunstenaar. Bij de
entree wordt de toon al gezet.
Bovenaan de marmeren trap
die leidt naar de bovenzalen
van het Stedelijk Museum
wacht de bezoeker een hels
kabaal veroorzaakt door een
groot aantal gasbranders. Er
hangen daar kolossale reliëfs
waarop branders bevestigd
zijn die dunne, stalen naalden
roodgloeiend kleuren. Drie
Tekening, zonder titel, van Jannis Kounellis, te zien in het Haags Gemeentemuseum. foto: PR
zintuigen worden zo geprik
keld: het gehoor, de reuk en
het gezichtsvermogen.
In de andere zalen is het niet
anders: zo hangt verderop een
penetrante alcohollucht, Jan
nis Kounellis heeft er duizen
den glaasjes met de Italiaanse
drank grappa gevuld. Steeds
zet hij materialen in die uitge
sproken gevoelens oproepen.
Koel, hard staal gecombineerd
met zachte katoenpluis of een
forse papaverbloem van staal
en in het midden een bran
dende vlam. Een ander object
bestaat uit een stapel weeg
schaaltjes met gemalen koffie
erop. waardoor de hoek van de
zaal met dit ensemble door
drongen is van de geur van
koffie Kounellis gebruikt ou
derwetse materialen, zo is er
bijvoorbeeld niet één plastic-
voorwerp te vinden. Hij kiest
stoffen die al eeuwen een rol
in de beschaving spelen: hout,
ijzer, katoen, steenkool, lood,
jute of kaarsvet.
Terughoudend
Kounellis geeft de werken
nooit een titel en is terughou
dend in het toelichten van zijn
intenties. Het orakel van Delfi,
heet hij in kringen van kunst
historici die proberen zijn her
metische'teksten te interprete
ren. De kijker moet er zelf uit
komen met alleen de werken
en sensaties die ze oproepen.
Vaak is het effect dat van een
dreun met een hamer, in de
wereld van Kounellis is geen
plaats voor subtiliteit. Wat te
denken van drie naast elkaar
hangende objecten van staal
met de vorm van een kruis,
waarbij stalen balken werden
gekleed met een broek, een jas
en schoenen. Een moderne
versie van de kruisiging op
Golgotha? Door de monumen
taliteit en sterke suggestiviteit
laten deze objecten de kijker
niet onberoerd, maar snel
komt ook de twijfel. Het is te
eendimensionaal, na de eerste
soms ingrijpende waarneming
gebeurt er niet zoveel meer.
Jannis Kounellis wil een ef
fect bereiken, slaagt erin,
maar daarna houdt het ook op.
In een van de zalen zit temid
den van somber ogend staal,
een plateau met kolen en een
ijzeren bak met katoen, een
papegaai op een stok De fraai
getooide vogel (het enige veel
kleurige element op de exposi
tie) zit er wat triest bij. De sug
gestie die ervan uitgaat is dui
delijk. Waarom proberen een
vogel na te schilderen en
waarom in de kunst kleur ge
bruiken, als de kleuren in de
natuur niet te overtreffen zijn.
De pracht van een echte vogel
zal het altijd tegen de kunst
afleggen, een poging doen de
natuur na te apen zou van
hoogmoed getuigen.
Het beeld komt dicht in de
buurt van kitsch: deze opstel
ling moet een voorgeprogram
meerde sensatie opwekken die
de kijker meteen in zijn greep
krijgt. Zo gebeurt het ook: be
zoekers verzamelen zich rond
om het beest, roemen zijn
kleurige veren en beklagen
hem dat hij niet temidden van
zijn soortgenoten in Artis zit.
Onder het bed
De expositie in het Haags Ge
meentemuseum is veel intie
mer dan die in Amsterdam. De
tekeningen op klein formaat
zijn fragiel en kwetsbaar, het
lijken oefeningen die Kounel
lis doet om zijn gedachten te
bepalen of fantasie in bewe
ging te zetten. Ze werden niet
gemaakt om geëxposeerd te
worden; Rudi Fuchs wist de
kunstenaar te overtuigen van
het belang van een tekenin
gen-expositie. Verspreid door
het huis van de kunstenaar
werden de tekeningen gevon
den, volgens Rudi Fuchs wer
den ze zelfs onder zijn bed
vandaan geplukt. In dit werk
is een gedreven en onzekere
kunstenaar aan het werk die
soms- door hem bewonderde
voorbeelden citeert, onder wie
de Noorse schilder Edvard
Munch. In Amsterdam ope
reert een zelfbewuste theater
maker en in Den Haag zien
we een zoekende kunstenaar
die af en toe ronduit lyrische
tekeningen maakt en daarmee
de andere kant van zijn ka
rakter toont.
HANS OERLEMANS
Het Asko Ensemble en het Schön-
berg Ensemble o.l.v. Reinbert de
Leeuw m.m.v. Hebe Dijkstra (alt),
Charles van Tassel (bariton) en Har
ry van der Kamp (bariton) met wer
ken van Andriessen en Verbey. Dr
Anton Philipszaal Den Haag, giste-
Louis Andriessen karakteri
voor acht hoorns als „een mo
derne machine waarmee je
achttiende-eeuwse noten pro
beert te realiseren". Met de
hoorns realiseert hij eigenlijk
de noten die Bach al zo subtiel
idiomatisch met de viool reali
seerde De 'moderne machine'
waarover Andriessen spreekt
voegt niet zo veel aan de be
staande muziek toe, doet daar
echter ook geen afbreuk aan.
Het waarom van deze bewer
king, die de hoornisten van
het Asko- en het Schönberg
Ensemble voortreffelijk speel
den, blijft dan ook onduidelijk.
Theo Verbey bewerkte drie
postuum uitgegeven liederen
van Ravel op een andere ma
nier. Hij probeerde zo dicht
mogelijk bij de componist te
blijven. De bezetting van
strijkkwintet met houtblazers,
harp en piano, geeft zeker een
Ravel-achtige glans aan het
geheel, maar Verbeys versie
vertoont sporen, van kleurloos
heid. Bij Ravel is dat nooit zo;
zijn instrumentaties, zowel
voor groot als voor klein en
semble, zijn van begin tot eind
sappig, kleurrijk en feestelijk.
Vooral het lied 'Un grand
sommeil noir' op een tekst van
Verlaine is in Ravels partituur
lyrischer en minder grijs dan
Verbey wil doen geloven. In
ieder geval deed de alt Hebe
Dijkstra er alles aan de tekst
overtuigend te brengen. Zij
zong verstaanbaar en met veel
inlevingsvermogen.
Als componist heeft Verbey
interessanter werk te bieden.
Zijn gisteren gespeelde stuk
'Expulsie' ontwikkelt zich tot
een humoristisch werk dat het
midden houdt tussen puur en
tertainment en bloedserieuze
muziek.
Met de uitvoering van 'Mauso
leum' in de herziene versie uit
1981 kwam ook Andriessen als
componist aan bod. De musici
van beide ensembles speelden
de massieve klanken met alle
kracht, waardoor het stuk be
klemmend werkte. Pompeus is
de compositie wel -een beetje,
maar hij zit goed in elkaar.
Andriessen en Verbey zijn
schoenmakers die bij hun leest
moeten blijven. Zij moeten
niet in de huid van andere
componisten kruipen en be
werkingen maken. Zij moetenr
componeren.
ARTHUR VAN DER DRIFT
Gino
in beton
Zanger Gino
Vanelli kijkt naar
de afbeelding van
zijn voeten in
beton. De
voetafdrukken
worden
binnenkort
geplaatst op de
Scheveningse
boulevard, voor
het Kurhaus,
waar zich
inmiddels al een
forse rij
voetafdrukken
van bekende
artiesten bevindt.
Vanelli, die zich
vooral in de
zeventiger jaren
mocht verheugen
in een grote
populariteit, is in
ons land voor
enkele .concerten
en tv-opnamen.
FOTO: ANP
Boudewijn de Groot speelt hoofdrol in 'Tsjechov'
HILVERSUM Boudewijn
de Groot gaat de hoofdrol ver
vullen in de Nederlandse mu
sical 'Tsjechov'. De musical
gaat in september volgend jaar
in première in de Amsterdam
se Stadsschouwburg. Produ
cent John van der Rest heeft
voor de regie de oud-artistiek
leider van de Haagse Comedie
Eddy Habbema aangetrokken.
'Tsjechov' is geschreven door
de vorig jaar overleden tekst
schrijver Dimitri Frenkel
Frank en zanger Robert Long.
De musical is tot nu toe alleen
in de Duitse taal in Duitsland
opgevoerd, met veel succes.
Een Nederlandse versie heeft
lang op zich laten wachten,
omdat tot nu geen geschikte
hoofdrolspeler werd gevon
den. Met Boudewijn de Groot
meent de producent die wel
gevonden te hebben. De musi
cal, met een bezetting van 20
man, zal door Nederland rei
zen en in totaal 160 uitvoerin
gen geven.
Computerbedrijf
Apple nieuwe
sponsor Kinder
boekenweek
AMSTERDAM De
Stichting CPNB (Collec
tieve Propaganda van het
Nederlandse Boek) heeft
met ingang van 1 januari
Apple Computer BV als
sponsor. Het bedrijf on
dersteunt daardoor de
kinderboekenweek gedu
rende drie jaar met een
jaarlijks bedrag van 100
duizend gulden.
De kinderboekenweek, die al
in 1955 door de Stichting
CPNB is ingesteld, heeft drie
jaar geleden voor het eerst een
sponsor aangetrokken om de
eigen begroting sluitend te
krijgen.
Dat was de PTT-post. Het con
tract daarmee loopt echter bin
nenkort af. Volgens Henk
Kraima, directeur van de
Stichting CPNB zal het com
puterbedrijf ook tijdens de
kinderboekenweek, die vol
gend jaar van 2 tot en met 12
oktober wordt gehouden, een
speciale campagne organise
ren. De speciale actie van de
huidige sponsor, waarbij kin
deren brieven aan de schrijver
van het kinderboekenweekge
schenk konden sturen, is vol
gens Kraima zeer succesvol
geweest. Wat de komende
campagne zal zijn wil direc
teur H. Hahn van Apple nog
niet bekend maken.
Archieffoto van Mick Jagger en Jerry Hall, die nu in het geheim op Bali zijn getrouwd.
FOTO: i
LONDEN Rolling Sto
ne Mick Jagger is gisteren
op Bali getrouwd met zijn
vriendin, het Amerikaan
se model Jerry Hall. „Wij
hoorden het ook niet
eerder dan vandaag en ze
zijh er dus in geslaagd
hun huwelijk geheim te
een
houden", aldus
woordvoerder.
De zanger van de Stones en
zijn vriendin waren in Indone
sië op vakantie. Over het hu
welijk werd niet meer gezegd
dan dat het een traditioneel
Indonesische bruiloft was en
dat de twee kinderen van Jag
ger en Hall, de 6-jarige Eliza
beth en de 5-jarige James, er
bij aanwezig waren. De zanger
scheidde in 1979 van zijn eer
ste vrouw Bianca. Uit dat hu
welijk heeft hij een dochter.
Jerry Hall is niet eerder ge
trouwd geweest, maar was
voor zij met Jagger ging lange
tijd de vriendin van Roxy Mu-
sic-zanger Bryan Ferry.
door René de Cocq
Sportjo urnaal
Moet je blij zijn als ze bij de
televisie eindelijk eens iets
doen dat gewoon, normaal,
redelijk, logisch en
vanzelfsprekend is? Moet je
verheugd zijn als een stukje
gezond verstand na tientallen
jaren heeft gezegevierd
Kortom: moet je dankbaar zijn
voor het dagelijkse Studio
Sport Journaal?
In een land waar elke normale
krant elke dag het dagelijkse of
sportnieuws en de dagelijkse
sportach tergronden
thuisbezorgt op een of meer
sportpagina's, moest de
sportminnende tv-kijker het
doen met een paar keer per
week Studio Sport, en als het
héél erg onvermijdelijk was
een ondergeschoven hoekje
sport in het Journaal. Over de
actuele sportmagazines van de
zuilen hebben we het maar
niet, want die laten zich aan
de actualiteit merendeels maar
weinig gelegen liggen of
houden zich voornamelijk
bezig met geweld- en
snelheidssporten.
Maar nu is er dan toch, na
jarenlang gesoebat en gezeur,
elke werkdag een 'algemeen
kwartiertje sportnieuws, door
de redactie van Studio Sport
geleverd, en ingepast in de
vaste vijf kwartier actualiteit
zoals die tegenwoordig tussen
22.00 en 23.15 uur op
Nederland 3 zijn
geprogrammeerd. En vooruit
dan maar: ondanks het feit dat
dit eigenlijk heel gewoon is,
zijn we er toch een beetje blij
mee en dankbaar voor.
Het hééft nu wel wat, die tijd
na tienen bij de NOS. Een vast
Tien - Uur-Journaal, waarnaar
nu eindelijk ook eens wordt
verwezen in de editie van acht
uur (vroeger nam de acht-uur-
nieuwslezer na de we
afscheid 'tot morgen
kennelijk niet wetend dat zijn
collega's later op de avond nog
een journaal zouden brengen), e
Dan het sportjournaal, en dan v
NOS-Laat, dat zijn naam nu
iets meer eer aandoet dan toen
het al om tien uur begon.
Een volwassen schema. Het
enige dubieuze is in mijn ogen
de wat kinderachtige
giecheligheid waarmee de
presentatoren te werk gaan,
zeker als die Van Weegen en
Smeets heten. Samen aan één
tafel doen ze zogenaamd
aan- en afkondigingen waarbij
ze elkaar gniffelend in de ogen
blikken: wat zijn we weer leuk
hè.
Ik kan me wel voorstellen dat I
zich na lang samenwerken
van door de wol geverfde
presentatoren in de studio een
lekker onder-ons-sfeertje
ontwikkelt. Maar dat zijn
ongewenste intimiteiten waar
we als televisiekijkers niks
mee te maken willen hebben:
laat ze het nieuws maar
gewoon brengen, als
volwassen mensen voor
volwassen mensen, en het
geginnegap bewaren voor
buiten beeld.
Eindelijk hebben we nu toch
ook afscheid moeten hemen
van Margaret Thatcher.
Afgezien van alle politieke
merites is dat een gemis voor
de televisiekijker, want maar
weinig politici waren en zijn
zo 'beeldvullend' als Maggie
Je hoefde het niet met haar
eens te zijn (en in mijn geval
was dat vrijwel nooit zo) om
onwillekeurig toch
bewondering te krijgen voor
haar fantastische uitstraling,
en respect voor haar
slagvaardigheid. Het aan
arrogantie grenzende aplomb
waarmee ze vorige week, na
de aankondiging van haar
vertrek, in het Lagerhuis nog
eventjes verbaal de vloer
aanveegde met de oppositie -
dat was toch schitterend om tt
zien.
Overigens levert dat
Lagerhuis van zichzelf toch al f|
veel mooiere plaatjes op dan
die saaie Tweede Kamer van
ons, waar een debat meestal
lege banken en een
geeuwende minister te zien
geeft. Nee, dan het House of
Commons, waar volgepakte
tribunes met geachte
afgevaardigden enthousiast
zitten te zwaaien met papieren
en spitsvondige beledigingen ite
roepen naar de overkant. En
dan die pruik van Mister
Speaker - daar moetje je onze
Deetman eens mee
voorstellen.
Het is jammer dat we het
tegenwoordig zonder Spitting
Image moeten stellen, want a/J "g
er één episode in de moderne
Britse politiek is die het
verdient door satirisch
poppenspel te -worden
uitgebeeld dan is het deze wel
Al was het alleen maar die
schitterende BBC-
commentator met dat
loodzware Noordierse accent
die pop deed het haast nog
beter dan de man zelf.
id<
