Facelift
Canarische
Eilanden
Baron von Trapp haalde
Stowe uit het isolement
'finali
Skiën in Verenigde Staten
blijft een exclusieve zaak
De Canarische Eilanden stonden ook altijd hoog genoteerd als
bestemming voor een warme wintervakantie. Zeven eilanden in de
Atlantische Oceaan met elk een eigen charme: van vulkanen en bergen tot
stranden en boulevards en maar een paar keer per jaar een regenbuitje.
Een tropisch plekje binnen Europa! Maar voor veel toeristen hoefde het
even niet meer. Vanaf 1988 liep het aantal vakantiegangers stevig terug.
Paniek alom, want een groot deel van de eilandbewoners leeft van het
toerisme. Bezorgdheid, die werd omgezet in daden. Op de Canarische
Eilanden wordt druk gewerkt aan een ingrijpende facelift. Niet zonder
succes: afgelopen zomer was al een licht herstel te constateren van het
aantal vakantiegangers. Komende winter is eveneens het aantal
Nederlanders voor het eerst weer in de plus, aldus de cijfers van de
Vereniging van Reis Organisatoren (VRO) binnen de ANVR. „We zijn
over het dieptepunt heen", hoopt Alexander Paschkes, algemeen directeur
van de Spaanse reisorganisatie Paukner, „maar we zijn er nog niet
helemaal".
ZATERDAG 24 NOVEMBER 1990 PAGINA 20
SANTA CRUZ - Zon alleen is niet
meer genoeg om toeristen vast te hour
den. Zeker niet als die vakantie 'geviercr
moet worden in een zee van betonnen-
accommodaties. Als dan ook nog na
tuurschoon ver te zoeken is, wel overal
blikjes en peuken liggen, de service
slecht blijkt en de prijzen niet meer aan
trekkelijk laag, dan kan zelfs de eens
zeer geliefde vakantiebestemming het
wel vergeten.
De reiziger anno 1990 heeft Zijn grenzen
verlegt: vliegt makkelijk naar verre stre
ken en is een perfecte service gewend.
De Canarische Eilanden zitten natuurlijk
niet als enige met deze verwende en kri
tische toerist in de maag. Het probleem
van de stokkende groei van het aantal
vakantiegangers geldt voor heel Spanje.
Toch maakten de turistico-beleidsmen-
sen van de eilanden zich er niet snel van
af door de toerist de schuld te geven. Zij
staken de hand in eigen boezem.
,,Ons aanbod sloot niet meer aan op de
behoeften van de vakantiegasten", vat
Eloy Martin Franco, hoofd planologie
van.de VVV óp Gran Canaria, het pro
bleem samen. „We wilden weten wat
daarvan de oorzaak was. Daarom heb
ben we een onderzoek laten doen door
een adviesbureau. De hele toeristische
sector is doorgelicht, van bouwbedrijf en
hoteleigenaar tot ober en schoonmaak
ploeg. Waar is het misgegaan? En wat
kunnen we eraan doen? De belangrijkste
conclusie is dat er te weinig is nagedacht
over de toekomst. Dat geldt voor alle ei
landen. Investeerders roken geld en dus
werd er gebouwd, gebouwd en nog eens
gebouwd".
Leegstand
Totdat de markt overvoerd was met be
ton. De huidige leegstand, op bijna alle
eilanden, is dan ook niet verwonderlijk.
Sommige vakantieparken lijken uitge
storven. Accomodaties in aanbouw blij
ven onafgewerkt. Alexander Paschkes,
algemeen directeur van de Spaanse reis
organisatie Paukner: „De eerste vijf tot
tien jaar is er geen behoefte aan meer
bedden. Eerst moeten de kwalitatief
slechte bedden en de bedden op de ver
keerde plekken worden aangepakt. Ap
partementen uit het begin van de jaren
zeventig moeten worden gesloopt. Dat
kan niet zomaar, daar hebben we wetten
voor nódig. Andere gebouwen moeten
gewoon blijven staan".
„Maar we kunnen het vanaf nu beter
doen", vult Martin Franco aan. „Er zijn-
al strenge regels voor de bouw van nieu
we accomodaties. In sommige gemeen
ten is zelfs helemaal een bouwstop. Al
leen al verstrekte licenties mogen nog
worden uitgevoerd".
De bouwlust van een paar jaar geleden
ging ook ten koste van omgeving en mi
lieu. De VVV's waren (en zijn) trots op
de schone zee, maar op het land was al
les ondergeschikt aan het bouwen.
Martri Franco: „Ecologisch is er veel te
herstellen, daar nemen we nu tijd voor.
Een paar maatregelen: per hotel of ap
partementencomplex moet nu voor een
vastgestelde hoeveelheid groen worden
gezorgd, langs de wegen worden bomen
en bloemen aangeplant en schoonmaak
ploegen moeten strand, duinen en par
ken reinigen".
Hotelscholen
Een volgend actiepunt is het verbeteren
van de slechte service van het personeel.
„De hotels waren al blij dat ze genoeg
personeel konden vinden, op kwaliteit
Los Gigules, één van de stadjes op de Canarische Eilanden met een jachthaven. „Investeerders roken geld en dus werd er gebouwd, gebouwd en nog eens gebouwdFOTO: SP
werd niet zo gelet. Ook die fout heeft
zich gewreekt", concludeert Paschkes.
„Er kwamen steeds meer klachten over
de service. Daarom worden de mensen
nu bijgeschoold op hotelscholen en con
gressen. Het punt is alleen dat er onvol
doende goed geschoolde leraren zijn. En
je kunt de mentaliteit van het personeel
niet zomaar veranderen, dat heeft tijd
nodig".
Aan die mindere kwaliteit hing ook nog
eens een ongustig prijskaartje. De enorm
groeiende stroom vakantiegangers dreef
de prijzen op. De peseta werd sterker en
dat maakte alles nog duurder. Daarom
zijn nu de prijzen van accomodaties en
levensonderhoud verlaagd. Gemiddeld
zo'n vijftien procent, soms zelfs bijna
vijftig procent. Paschkes: „De vette ja
ren zijn voorbij. Winst maken is er dus
nauwelijks bij. En juist die winsten zijn
nodig om al de verbeteringen te betalen.
Dat is het probleem. Het is dus even
geen leuke tijd voor de mensen die in
het toerisme werken. Maar we moeten er
doorheen om het straks hopenlijk weer
beter te hebben".
Vijf procent
Van de vijftien procent prijsverlaging
(een achtdaagse vakantie kost gemiddeld
tussen de 700 en 1000 gulden) blijft voor
de Nederlandse toerist die per vliegtuig
naar de Canarische Eilanden gaat trou
wens maar ongeveer vijf procent over,
omdat deze maand een brandstofheffing
(100 gulden) op vliegreizen is ingegaan.
De facelift is in volle gang. Het duide
lijkst zicht- en hoorbaar zijn de werk
zaamheden aan de weg (voor een betere
infrastructuur) en de aanplant van
groen. En de terugloop van het toerisme
is dus een halt toegeroepen. Zal dit suc
cesje de gemoederen niet meteen weer
sussen, zodat alle goede voornemens
prompt worden vergeten? Een eerdere
dreun voor de toeristische sector, eind
jaren zeventig, werd immers ook gelaten
ondergaan. De mentaliteit van bevolking
en personeel blijft Spaans. En is de be
reisde Europeaan niet gewoon uitgeke
ken op de Canarische Eilanden?
Deze vragen worden meteen ontkennend
beantwoord. Toch onderkent ook Pasc
hkes de zwakke punten: „Ik geef toe dat
we veel beloven en dat het voorlopig op
lappen blijft. Ieder eiland én ieder dorp
is voor zichzelf bezig. Daarom roep ik
nog steeds om een algemeen plan voor
heel de Canarische Eilanden. Maar dat
heeft nog heel wat voeten in de aarde.
Sommige burgemeesters kunnen gewoon
moeilijk hun 'macht' afstaan. Maar ik
geloof wel in wat er nu al gebeurt, het is
ten minste een begin".
„We weten dat we aan het begin van een
lange weg staan", benadrukt hij verder.
„We zijn blij met de eerste veranderin
gen, maar een zonde van tien tot vijfien
jaar kun je niet in efén jaar verhelpen.
Daarom zijn we blij met de schok die de
terugval van de laatste twee jaar heeft te
weeggebracht. Die is heel nuttig geweest.
Het is niet meer vanzelfsprekend dat de
vakantieganger komt. Je moet er iets
voor doen. Ja, waarom zijn we daar niet
eerder achter gekomen? Het heeft geen
zin om terug te kijken, maar we hadden
toen de kennis niet, het was te amateu
ristisch, nu moet iedereen professionali
teit leren".
JACQUELINE VISSER
STOWE - Even uitdagend als de vroege
re filmdiva Jayne, duikt in het pittoreske
Stowe in de Amerikaanse staat Vermont
"Mount Mansfield' op. Stowe is na Kil-
lington het meest bezochte ski-oord van
New England, zeg maar van de Ameri
kaanse oostkust. President Kennedy had
er vroeger een buitenverblijf. Trouwens,
elk ski-oord in de 'States' koketteert wel
met de aanwezigheid in heden ,of verle
den van beroemdheden.
Toch dankt Stowe zijn bekendheid on
der de nog voornamelijk Amerikaanse
ski-liefhebbers voor een belangrijk deel
aan één familie. De Von Trapp's, be
kend uit de filmmusical Sound of Music.
Gevlucht uit nazi-Oostenrijk, zwierf de
familie jarenlang door de Verenigde Sta
ten als de zingende familie. Tot baron
Von Trapp bij toeval Stowe ontdekte.
Het deed hem denken aan het eigen ver
trouwde Salzburgerland. Overmand
door heimwee en moe van het reizen liet
hij een hotel bouwen. Met uitzicht over
het schitterende landschap van de staat
Vermont.
Het hotel werd, mede dank zij de aan
wezige ski-pistes, een succes en verder
uitgebreid. Totdat in 1982 het gehele
complex afbrandde - baron Von Trapp
was overigens inmiddels al overleden.
Zijn vrouw Maria (in de film gespeeld
door Julie Andrews) liet een schitterend
nieuw complex bouwen. Twee jaar gele
den overleed ook Maria. Hans, het enige
kind uit het huwelijk tussen de baron en
Maria, voert tegenwoordig de directie
over wat officieel de 'Von Trapp-lodge'
heet.
Exclusief
Stowe timmert overigens flink aan de
weg om de moordende concurrentie on
der de Amerikaanse ski-oorden te over
leven. Hotels schieten als paddestoelen
uit de grond, vooral van de duurdere
klasse. Het skiën zelf wijkt niet veel af
van dat in de Europese centra. Pistes
zijn er in alle gradaties, van double dia
monds (zeer zwart) tot simpele, voor een
ieder toegankelijke afdaling.
Als de natuur het laat afweten, leveren
machines in Stowe een wit tapijt. Wat
dat betreft is Killington echter een ver
haal apart. Ruim drie uur rijden van
Stowe ligt het hart van skiënd New Eng
land. De Amerikanen rijden rustig zes
uur om een dagje in Killington de latten
onder te kunnen binden. Killington is
namelijk nagenoeg sneeuwzeker. Komt
het niet uit de lucht vallen, dan brengt
een netwerk van buizen uitkomst. De
plaats beschikt over het grootste sneeuw-
kanonnenpark ter wereld. En alles com
putergestuurd. Als op Bear Mountain de
sneeuwlaag een paar centimeter tekort
komt, registreert de computer dit feilloos
en stuurt het dichtstbijzijnde sneeuwka
non erop af om dit euvel te verhelpen.
Daar komen geen mensen meer aan te
pas.
Killington is al met al bij uitstek ge
schikt om met de gehele familie naar toe
te trekken. Voor kinderen en beginners
is het er dank zij een ruim aambod aan
pistes ideaal.
Mondain
Neen, dan Squaw Valley, helemaal aan
de andere kant van de VS. Wie daar wil
skiën heeft al zijn zelfvertrouwen nodig.
Dit mondaine ski-oord, waar Sjoukje
Dijkstra tijdens de achtste Olympische
Winterspelen van 1960 ooit goud haalde
bij het kunstrijden en Jan Pestman
brons bij het schaatsen, doet in sommige
opzichten denken aan luxueuze Europe
se plaatsen als Gstaad, .Lech of St. Mo
ri tz.
Waar de pistes van Killington en Stowe
bevolkt worden door skiërs in spijker
broek en half lange winterjassen, showt
Squaw Valley de nieuwste wintersport
mode. De laatste jaren zijn miljoenen
dollars geïnvesteerd om de wat in verval
geraakte bergplaats op te frissen. Mo
menteel verrijst nabij de olympische pis
te een monumentaal hotel met golfba
nen, eigen skiliften en elk denkbaar
comfort. Wie bovenin het hotel een ka
mer met panorama-uitzicht wil boeken,
moet vijfduizend gulden per week neer
tellen.
Het skiën is er een belevenis, maar wie
er avondlijk vertier zoekt, komt bedro
gen uit. Om een uur of tien 's avonds
zijn de bars gesloten. Wie echt uit wil
moet daarom naar Lake Tahoe reizen of
naar Reno, twee uur verderop. Daar kan
men zijn geluk beproeven. De casino's
in deze gokstad zijn 24 uur per etmaal
open.
HENK WAGEMAN
FOTO: BIB PERRY
Als de natuur het
laat afweten brengt
een netwerk van
buizen in Killington
uitkomst. De plaats
beschikt over het
grootste sneeuw-
kanonnenpark ter
wereld. De wolken op
deze foto zijn dan
ook wolken
'zelfgemaakte'
Voor wie de Europese skigebieden alle
maal al heeft gezien - voor zover dat
kan - blijven de Amerikaanse hellingen
een grote uitdaging. Maar ondanks de
lage dollar heeft slechts één Nederlandse
touroperator Amerika in zijn winter
sportprogramma opgenomen, en dan nog
slechts met één uiterst luxueuze bestem
ming in de Rocky Mountains: Aspen.
Blijkbaar hebben de Rocky Mountains
toch wat meer aantrekkingskracht. En
Aspen kennen de mensen van de televi
sieseries", zegt woordvoerder Jan Kloos
terziel van Hotelplan. Vorig jaar organi
seerde deze touroperator ook skireizen
naar de staat Vermont, maar dat is geen
succes geworden. ,,Gek eigenlijk", zegt
Kloosterziel. ,,De reistijd valt nogal mee:
vijf en een half uur naar Boston en dan
een transfer van twee en een half uur".
Wie deze winter naar Vermont wil moet
dat dus op zijn eigen houtje regelen.
Wintersport in de States blijft overigens
voorbehouden aan de 'happy Jew'. „Over
het algemeen kapitaalkrachtige mensen
van tussen de 35 en 40 jaar, aie zich wil
len onderscheiden van anderen", aldus
Kloosterziel. Zo kost een weekje Aspen
met logies en ontbijt in een kamer voor
twee personen in een middelklasse hotel,
gecombineerd met een retourvlucht van
Continental Airlines, al gauw 2213 gul
den in het laagseizoen. Wie op eigen
houtje naar Vermont reist, is minimaal
zo'n duizend gulden kwijt voor een re
tourtje Boston. Onderdak, eten, skipassen
en vervoer kosten bij elkaar op zijn minst
nog eens zo'n bedrag. Kortom: skiën in
Amerika blijft exclusief.
GcicbcSotrumt'
