Beeldende kunstenaars
'kiezen9het luchtruim
QeidwOowtant
Stradivarius brengt in
Londen recordprijs op
r.
Zwakke Franse poppenvoorstellingi
Vanuit luie stoel genieten
van lyrische riviertochten
West ja vaar l£
poppenspelh
zeer boeien
KUNST/RTV
DONDERDAG 22 NOVEMBER 1990 PAGINA M
Ruim 2,5 miljoen gulden
voor Mozart-manuscript
LONDEN Op een veiling bij Sotheby's in Londen is gisteren
ruim 2,5 miljoen gulden geboden voor een manuscript van de
componist Wolgang Amadeus Mozart. Onder de hamer waren de
handgeschreven partituren van een sonate in C-Mol en het kla
vierstuk Fantasia. Het hoogste bod werd uitgebracht door Albi
Rosenthal, eigenaar van de Londense muziekhandel Otto Haas.
Het is niet bekend of Rosenthal in opdracht heeft gehandeld.
Het manuscript, dat in de jaren 1784 en 1785 ontstond, beslaat
veertien pagina's. Fantasia beleefde zijn premiere in 1789 in
Leipzig, toen Mozart zelf de dirigeerstok vasthield. In juli van
dit jaar werd het werk in een safe in de Amerikaanse stad Phi
ladelphia teruggevonden, nadat het meer dan dertig jaar on
vindbaar was geweest.
Albi Rosenthal toont het door hem gekochte manuscript van Mo
zart. FOTO: AP
Minister D'Ancona omgekeerde Robin Hood'
DEN HAAG Dat beeldend kunstenaars
vergoedingen voor beroepskosten voortaan
aan één landelijk loket moeten gaan halen,
daar zijn de verschillende betrokken groepe
ringen het mee eens. Nu zijn er 25 regelingen
en dat is onoverzichtelijk. Maar over de
hoogte van het totale bedrag aan vergoedin
gen lopen de meningen nogal uiteen.
Dit bleek gistermiddag tijdens een hoorzitting
van de Tweede-kamercommissie voor welzijn
en cultuur, waar de organisaties op het gebied
van de beeldende kunst, het Interprovinciaal
Overleg (IPO) en de Vereniging van Neder
landse Gemeenten (VNG) hun zegje konden
doen over de beleidsbrief voor de beeldende
kunst van minister D'Ancona van cultuur. Ook
mag dat ene loket niet alle andere mogelijkhe
den tot ondersteuning definitief uitsluiten. Ge
meenten en provincies moeten de vrijheid heb
ben om nog iets uit eigen middelen voor de in
dividuele kunstenaars te doen, zo stelde onder
meer de VNG. De minister denkt aan een be
drag van zes miljoen gulden voor de beroeps
kostenvergoedingen, maar op de vergadering
vlogen bedragen van tien, twaalf en vijftien
miljoen over tafel, ingegeven door verschillen
de berekeningen. De zes miljoen van de minis
ter is volgens organisaties van beeldend kunste
naars een bezuiniging van negen miljoen op
wat er nu in totaal wordt uitgedeeld. Zij heeft
„een sanering" van de beroepsgroep tot gevolg.
Volgens het Voorzieningsfonds voor kunste
naars (WK) zal het aantal gesubsidieerde
kunstenaars met 2500 tot 3000 verminderen.
„Het Nederlandse kunstenaarsbestand zal tot
enkele honderden vermeende topkunstenaars
teruglopen. Als een omgekeerde moderne Ro
bin Hood neemt de minister van de relatief ar
men en geeft zij aan de relatief rijken in de
kunst", aldus VVK-directeur R. Mulder.
Rembrandt wordt
gerestaureerd
AMSTERDAM In het
Rijksmuseum in Amsterdam is
een begin gemaakt met de res
tauratie van zeven schilderijen
van Rembrandt (1606-1669).
Zes dateren uit de laatste pe
riode van zijn leven. Het pro
ject is mogelijk gemaakt door
een sponsorbijdrage van de
ABN-AMRO-bank.
De restauratie wordt uitge
voerd door M. Bijl, hoofdres
taurateur van de afdeling
schilderijen en zijn collega M.
Zelden rust. Zij worden bijge
staan door een werkgroep met
specialisten op onder meer na
tuurwetenschappelijk terrein.
Het is de bedoeling dat elke
stap van de restauratie wordt
gedocumenteerd en gefotogra
feerd zodat er de nodige ken
nis wordt vergaard over hoe
Rembrandt te werk ging en de
beste wijze van conservering
voor de komende eeuwen. De
schilderijen zijn overigens
goed tot zeer goed bewaard.
De restauratie bestaat dan ook
vooral uit zorgvuldig schoon
maken van de vele vernisla
gen en bijwerken van verf-
plekken die slijtage vertonen.
Daarna wordt er een nieuwe
vernislaag aangebracht. De re
sultaten zullen deels te zien
zijn op de grote Rembrandt-
expositie die vanaf 12 septem
ber 1991 tot en met 24 mei
1992 in achtereenvolgens Ber
lijn, Amsterdam en Londen
wordt gehouden.
Vijf jonge
componisten bij
Nederlands
Ballet Orkest
AMSTERDAM.— De jury van
het Projekt Jonge Componis
ten heeft werken van de com
ponisten Sinta Wullur, Boude-
wijn Tarenskeen, Jan van der
Putte, Kim Bowman en Bene
dict Weisser uitgekozen voor
twee uitvoeringen door het
Nederlands Balletorkest. Een
ervan is op 29 april 1991 in het
Haagse Danstheater.
Het project wordt sinds 1982
door het Nederlands Ballet Or
kest georganiseerd in samen
werking met de stichtingen
Gaudeamus en Donemus. De
bedoeling ervan is nieuwe,
vaak nog jonge componisten in
de gelegenheid te stellen werk
voor een symfonie-orkest te
schrijven dat een kans maakt
ook daadwerkelijk te worden
uitgevoerd. In de bestaande
orkestcultuur is hen dat vaak
niet gegund, aldus een toelich
ting van het orkest. Er werd
dit keer werk ingezonden door
zestien componisten. De selec
tie van de winnaars gebeurde
door de componisten Louis
Andriessen en Klaas de Vries,
de orkestleden Roseline Pive-
teau en Hendrik Jan Lindhout
en de muzikaal adviseur van
het orkest Piet Veenstra.
Pulchri, Lange Voorhout 15, Den
Haag. Een Visie op Vliegen (diverse
kunstenaars over vliegen). Geopend
van dinsdag tot en met zaterdag
van 11.00 uur tot 17.00 uur. Zondag
van 13.00 uur tot 17.00 uur. Tot en
met 9 december.
IXP0SITIES
De vliegenier en de beel
dend kunstenaar hebben
iets gemeen, althans dat
vermoedde de Rijkslucht
vaartdienst (R1D). Om het
60-jarig jubileum van de
dienst luister bij te zetten,
wordt in Pulchri Studio
een expositie gehouden
onder de titel 'Visie op
Vliegen'.
De Rijksluchtvaartdienst vond
75 kunstenaars bereid werk
beschikbaar te stellen dat ver
band houdt met vliegen. Dit
grote aantal is al een duidelijk
teken dat het onderwerp sterk
tot de verbeelding spreekt. De
teksten van de deelnemers die
zijn opgenomen in de catalo
gus, bevatten zonder uitzonde
ring een loflied op het vliegen.
Het staat symbool voor'de to
tale vrijheid, de wens het alle
daagse en kardse te ontstijgen
en het onmogelijke waar te
maken. Kunstenaars sublime
ren al eeuwen die hoge ver
langens in hun werk, maar pa
radoxaal genoeg kan de mens
inmiddels ook echt vliegen (de
bestaansrede van de RLD).
Wat Icarus in al zijn hoog
moed probeerde en Leonardo
da Vinei technisch voor moge
lijk hield, is nu de gewoonste
zaak van de wereld.
Het plan om deze expositie in
te richten was nauwelijks een
gok, het thema moest wel tot
de verbeelding van kunste
naars spreken. Een jubileum
van de Keuringsdienst van
Waren of de Fiscale Opspo
ringsdienst zal niet snel op
deze wijze worden gevierd.
Nee, vliegen is een ideaal the
ma voor kunstenaars en kan
bovendien op een positieve be
nadering rekenen. Een groot Visie op Vliegen is een inte-
deel van de exposanten laat ressante expositie die laat zien
hierop een jeugdherinnering
vastgelegd: de vlucht van het
luchtschip Graff Zeppelin over
Den Haag in de jaren dertig.
Hoewel het een overweldigen
de ervaring moet zijn geweest,
tekent hij het luchtschip en de
mensen klein en heel eenvou
dig, alsof er eigenlijk niet zo
tek veel aan de hand was.
lechts enkele kunstenaars la
ten de keerzijde van het vlie
gen zien: de val. Icarus is een
paar keer het onderwerp, zo
maakte Martin de Vos van
draad het skelet van een vlie
gend object dat aan een kant
wegsmelt. Koos de Bruyn laat
met zijn 'No wings for Icarus'
een wanhopig mannetje zien
dat vastgebakken lijkt aan de
grond. Het mooie schilderij
'Kamikaze II' van Juijen de
Haan toont een van onheil en
vernietiging zwangere hemel.
op
PnJs-
Het meest fascinerend zijn en
kele grote installaties. Bob
Lens en Heiner Holtappels
maakten een panorama be
staande uit 12 monitoren die
in een cirkel staan opgesteld.
De kijker moet in de cirkel
stappen en ziet dan op de
twaalf monitoren verschillen
de en gedeeltelijk ook dezelfde
beelden die op een vlucht bo
ven Den Haag en omgeving
werden gemaakt. Panorama
Mesdag op herhaling, maar
dan wel met de technische
middelen van onze tijd.
Leentje Linders legde het overvliegen vast van een Dakota (DC-
3) van de Dutch Dakota Association onder de titel: 'Fly Past of
the Grand Old Lady'.
zijn bewondering blijken met
realistisch getekende moderne
of ouderwetse vliegtuigen te
gen een mooie hemel.
Een aantal kunstenaars werd
bekroond met een geldprijs of
een vliegreis. Zo heeft Herma-
nus Berserik twee tickets naar
de Canarische eilanden ge
wonnen met het schilderij
'Een mooie landing'. Hij heeft
hoe verschillend een thema
geïnterpreteerd kan worden.
Het is tegelijkertijd een soort
staalkaart van actuele en over
jarige kunststromingen en -be
naderingswijzen. Alle soorten
kunst zijn vertegenwoordig:
van figuratief, intuïtief, ex
pressief tot met uiterst cere
braal werk.
HANS OERLEMANS
LONDEN Een Stradivarius-viool heeft gisteren tijdens een
veiling in Londen ruim drie miljoen gulden opgebracht, een ab
soluut record voor een muziekinstrument. Dit heeft het veiling
huis Christie's meegedeeld. De vorige hoogste prijs voor een in
strument van de befaamde vioolbouwer uit Cremona bedroeg
2,25 miljoen gulden. Dit werd in juni 1988 voor een Stradivarius
betaald. De viool, die gisteren is geveild was in het bezit van een
Amerikaanse Joodse filantropische instelling, die hem van een
verzamelaar had gekregen. Het instrument was voorheen eigen
dom van de bankiersfamilie Mendelssohn, afstammelingen van
de componist Felix Mendelssohn-Bartholdy, die muziekinstru
menten en kunst verzamelde. De uit 1720 daterende viool is ge
kocht voor rekening van een professionele musicus die onbe
kend wilde blijven.
Dramatiek t
centraal in
requiem VerA
Koninklijke zangvereniging
sior', Toonkuntlkoor Leiden
Delfts Studenten Muziekgezel
'Krashna Muaika' o.l.v. Hans v
Toorn, m.m.v. Ingrid Kapalle (j
raan), Annet Andriess<
praan), Zoltan Kovacs (tei
Hans Scheijen (bas) met Mi
Requiem van Verdi. Grote Kei
Haag, gisteren.
/El
w IGE
ifio I-
Verdi is en blijft in alle opzineyr
ten een operacomponist. I^°'
heeft weliswaar ook and
stukken geschreven, maar z ;|(J
zijn meest intieme werken, N
als bijvoorbeeld het strijkks
tet, verraden de schrijfstiiir
een componist die zich
De dood van Rossini in
was er voor een aantal confj^
nisten de aanleiding voor |GE|
gezamenlijk Requiem te sch |nd
ven. Verdi componeerde
'Libera me'. Toen Verdi in 1
onder de indruk was van
dood van zijn dichtende vri OF
Allessandro Manzoni besloot D r-
zelf ter nagedachtenis een ci er|ar
pleet Requiem te schrijven. je
'Libera me', dat door pra
sche problemen nog niet
uitgevoerd, gebruikte hij i
de nieuwe mis. Het resul ^1
werd een muziekwerk, w
vooral de operakwaliteiten
Verdi om de hoek komen
ken.
Dirigent Hans van der To tt
had dit aspect goed ingez j BI
Hij benadrukte de dramatis ;by,
elementen door de uitvoer q W
den te inspireren tot vurig i
siceren. Het Delfts studejs R
norkest 'Krashna Musika' i
geerde heel fel op de aan j b
zingen van Van der Toorn, i SI
klanken van de Dag des C Le>
deels die in het 'Tremens fa*R
sum' als een onheilspelle
voorbode de revue passei
werden prachtig gerealise.
Het gezelschap bezit over dj D'
mische mogelijkheden die
ter zijn dan die van de z
vereniging Excelsior, dat
deze gelegenheid was aai
vuld met het Toonkunst! agn
uit Leiden.
In het 'Dies irae' lukte
Krashna Musika wél volli J1",1
uit te pakken de ork va
klank schalde striemend i
de Grote Kerk maar
grote koor bleef daarbij en
zins achter. De balans v
hierdoor iets minder evenw
tig. Tenor Zoltan Kovacs sl 10 li
wat de dramatiek betreft te
door. Hij probeerde voor
rend de ster van de avom
worden door voor Luciano io i
varotti te spelen. Iedereen
natuurlijk dat 'Pavarotti
zelf veel beter kan. De ove
solisten zongen met voldoe ion
overtuiging en leverden ooi om
ensembles goede prestaties. Dl
Daan Admiraal zal op 29 ei
november uitvoeringen van Hl
stuk in Delft dirigeren,
hetzelfde orkest en het
van 'Krashna Musika'.
ARTHUR VAN DER DBt^
De beide Parijzenaars Penso
en Larue, die na hun studie
Chinees in Taiwan gedurende
drie jaar in de geheimen van
het Chinese poppenspel wer
den ingewijd, verdienen lof
voor hun brede culturele be
langstelling. Met hun eigen ge
zelschap „Théatre du Petit Mi-
roir" trokken zij sinds 1978
met Chinees figurenspel langs
Europese podia. Toen kwamen
zij op de onzalige gedachte
hun Chinese producties te ver
rijken met westerse onderwer
pen, zoals 'De omzwervingen
van Odysseus' en 'Aladdin en
de Wonderlamp'. Een uitda
ging tot scenische synthese,
maar dat pakte zoals wij
gistermiddag in Het Paradijs,
het bovenzaaltje van de Ko
ninklijke Schouwburg za
gen verkeerd uit. Taiwanese
trucjes als het gooien van een
pop van de ene naar de andere
hand en het door poppen jong
leren met bordjes, passen min
der goed bij Aladdin. Ze blij
ven wat geïsoleerd staan in
een geheel dat bij scherper
toezien toch minder virtuoos is
van deze Fransen aan -
ne kant zijn. Fraai aangekl ,'k e
en optimaal afgewerkt, iop
wel. Geknipt voor het d «si
soir, maar je moet er wel di fo'i
op zitten. In 'Alladin en
Wonderlamp' was de pop !Uj
de geest uit deze lamp mi akk
voorstellen, veel grover ges 20
den dan de rest van de p 22
pen, hetgeen stilistisch stooilra'
Al met al een wat zwa |01
voorstelling in dit Interna )0\
nale Poppenfestival. «g
FRANK DELB rtra'
Handtekening van een ster
Dè Italiaanse opera-ster Luciano Pavarotti deelt een handteke
ning uit aan een fan in Center Tower Records te New York. De
beroemde tenor kreeg in het centrum een gouden plaat van zijn
laatste grammofoonplaat 'Carreras-Domingo-Pavarotti in Con
cert' uitgereikt. Hij maakte de plaat samen met de tenoren Jose
Carreras en Placido Domingo. foto: AP
Pierre Jansen juryvoorzitter
Woutertje Pieterse Prijs
AMSTERDAM De jury van de Libris Woutertje Pieterse
Prijs 1991 krijgt Pierre Jansen als voorzitter.
Dit maakte de Stichting Woutertje Pieterse Prijs bekend. De an
dere leden zijn Aukje Holtrop, Jacq Firmin Vogelaar en Joost
van de Woestijne.
De jury heeft tot taak uit de kinderboekenproduktie van het ka
lenderjaar 1990 een winnaar te kiezen die een prijs van 10.000
gulden ontvangt. De vorige winaars waren Imme Dros ('Annetje
Lie'), Margriet Heymans ('Lieveling boterbloem') en het duo
Anne Vegter en Geerten ten Bosch ('De dame en de neus
hoorn'). De prijsuitreiking is op 6 maart.
River Journeys. Zesdelige documen
taire-serie. TROS-televisie. Neder
land 2 om 17.40 uur. Vrijdag.
HILVERSUM Bij BBC-
programma-makers borre
len regelmatig behoorlijk
briljante ideeën naar bo
ven. Zo stuurden ze Mon
ty Pyton's Michael Palin
in tachtig dagen rond de
wereld en kon de Neder
landse kijker, dankzij de
KRO, vanuit zijn luie stoel
meegenieten. Okee, Bou-
dewijn Blich wordt er
door de V AR A-tele visie
ook regelmatig op uit ge
stuurd om van de televisie
het kijkvenster van de
wereld te maken, maar de
werkstukken die hij mee
terugbrengt, hebben veel
weg van de avonturen
van Pietje Bell. Ze missen
de stilistische schoonheid
en boeiende informatie
waaruit de BBC-produc-
ties zijn opgebouwd.
Er is niks mis met de wijze
waarop Btich zich in beeld ma
nifesteert, zij het dan dat er
behoorlijk egocentrische trek
jes in de producties zijn terug
te vinden. Daar houden ze bij
de BBC niet zo van, getuige de
zesdelige reeks 'River Jour
neys', die de TROS vanaf mor
gen op het scherm brengt. Het
is een met veel vakmanschap
gemaakte documentaire-reeks,
de grootste rivieren
van deze aarde door het beeld
stromen. Zo wordt in Zuid-
oost-Azië de Mekong bedwon
gen, komt in Afrika de Nijl
aan de beurt en stroomt in Au
stralië The Murray. Om de
saaiheid te bestrijden die snel
in dit soort werkstukken
sluipt, werden schrijvers uitge
nodigd de verschillende rivier-
reizen te maken. Hun persoon
lijke bevindingen bezorgen
deze serie zijn charme.
Clown
Wie roept dat het dus toch een
Btlch-achtige productie is,
heeft het mis. De schrijvers
komen weliswaar in beeld,
maar hebben een meer com
mentariërende functie, dan
een rol als clown. In de eerste
aflevering, waarin schrijver
Michael Wood zich op de Zaïre
begeeft, leidt dat tot een lyri
sche riviertocht. .Zijn commen
taar klinkt soms als poëzie en
is zo onderhoudend dat de zes
tig minuten voorbij vliegen.
Bovendien groeit het verlan
gen er zelf eens een kijkje te
faan nemen met de minuut,
'oor de meesten zal dit echter
altijd een droom blijven en is
het dus goed dat er televisie is.
Michael Wood maakt de reis
met het Frans dat hij op school
leerde, een muskietennet en
wat kleren. Onderweg vertelt
hij over de veranderingen die
Zaïre heeft ondergaan sinds de
blanken het roer overgaven,
hij haalt fragmenten aan uit
de dagboeken van ontdek
kingsreiziger Stanley en praat
De rivierboot waarmee Michael Wood een deel van zijn reis over de rivier Zaïre aflegt, foto: bbc
met mensen die hij op zijn
route tegenkomt. Hierdoor
ontstaat een reisverslag, dat te
gelijkertijd onderhoudend en
leerzaam is. Zo is het een ri
vier vol zandbanken, die een
oponthoud van weken kan
veroorzaken als het schip
komt vast te zitten. „Debe
manning kan geen moment
zijn concentratie verliezen. Als
de kapitein de weg kwiit
raakt, is hij net zo verloren als
een kamelendrijver in de
woestijn", laat Wood op een
gegeven moment weten.
Riviertaai
In Zaïre worden vierhonderd
talen gesproken, maar langs de
rivier spreekt iedereen de 'ri
viertaai'. Er zijn de seizoen-
reizigers, die de tocht zo'n vijf
tien keer per jaar maken, de
rivierhotels, die een heel ande
re functie hebben dan het ver
zorgen van een goede nacht
rust en er zijn beelden van 'de
beschaving'. Zo hier en daar
rijzen enorme kerkgebouwen
uit boven de bomen van het
oerwoud. „Ze liggen er verla
ten bij. De bewoners zijn al
lang weer teruggekeerd naar
het geloof van hun voor
ouders".
Michael Wood reist van Kins
hasa naar de binnenlanden
van Afrika. Om zijn reis te
volbrengen, maakt hij gebruik
van drie verschillende boten
waaronder de verbouwde wal
visjager Sarah, verliest onder
weg tijd omdat hij een aanslui
ting mist, maar komt uiteinde
lijk toch in Lowa, zijn bestem
ming, aan.
HANS PIËT
Wajang golek, Koninklijke Scli
burg. Gisteravond.
De grote Hindoesagen l
nen in Indonesië op
manieren voor westerlin
beeldend worden gema
via de wajang, kralit, waa
platte beweegbare pop
van buffelleer voor een s>
schaduwtoneel zorgen,
ook in het kader van de
jang golek, gespeeld
houten stokpoppen.
Het voornaamste is echter
de Javaan weet dat hem
dichterlijke wijze een lev f
visie wordt voorgeschoteld,
hem inzicht geeft in zijn
houding tot de maatschap®'
zijn medemensen en zich
Wajangpoppen zijn symbol ®,s
voor een groot aantal men
typen. De dalang, die dit a
tot leven brengt, speelt
min of meer priesterlijke
Hij beschikt over tal van K
nische vaardigheden om
stokpoppenspel verhalend
losofisch en muzikaal uï-
buiten. In het kader van
Internationaal Poppenfest
was Dalang Atjama met
uit Bogor afkomstig game ;g
orkest van 13 musici naaf
Koninklijke Schouwburg
komen. Op Java duurt
presentatie vaak acht 01
maar dat kan binnen Ne 0f{,
landse theatermuren niet )nj
de beknoptere, zeer boeii nde
versie, was men echter bij |aa|
der tevreden. 1(je
FRANK DELl -
fek