De wereld een kwetsbare familie
VVD zet deur maar heel
even open voor de Pvd
Volkshuisvesting verkeert in crisissfee
YYD-fractieleider Bolkestein is zeer
tevreden over nieuwe liberale koers
BINNENLAND
CeidócSomont
WOENSDAG 21 NOVEMBER 1990
PAG! JJ>]
Minder doden
in het verkeer
DEN HAAG In de
eerste negen maanden
van 1990 is het aantal
verkeersdoden in ons
land in vergelijking met
dezelfde periode van
1989 afgenomen van 1094
tot 1033. Daarentegen
nam het aantal personen
dat door een verkeerson
geval in een ziekenhuis
moest worden opgeno
men licht toe, van 10.208
(in 1989) tot 10.390 dit
jaar. Een en ander blijkt
uit voorlopige cijfers van
het Centraal Bureau voor
de Statistiek.
Fietsen stallen en huren
na aanschaf treinkaartje
DEN HAAG Het ministerie van ver
keer en waterstaat wil een treinkaartje in
voeren dat bij vertrek van een station
recht geeft op stalling van de fiets en
waarmee bij aankomst vervolgens weer
een rijwiel gehuurd kan worden.
Het plan maakt onderdeel uit van het
Masterplan Fiets van het minsterie van
verkeer en waterstaat, dat over enkele
maanden moet verschijnen. Doel is het
fietsgebruik te stimuleren, met name in
het woon-werkverkeer. Ook het meene
men van een fiets in de trein moet vol
gens Verkeer en Waterstaat goedkoper
worden. De NS zetten gezien de al be
staande capaciteitsproblemen vraagtekens
bij de praktische haalbaarheid van de
plannen.
Boos
Boze taxichauffeurs van de taxi
bedrijven Amstel- en Meerlanden
hebben gisteravond de ingang
van het gemeentehuis van
Hoofddorp geblokkeerd. Zij wa
ren gekomen in verband met een
raadsledenvergadering die daar
werd gehouden over het plan
van de provincie Noord-Holland
om de twee vervoersgebieden,
Amsterdam en de Zaan en Am-
stel- en Meerlanden, gedwongen
samen te voegen. Dit gebeurt op
aandringen van Amsterdamse
taxichauffeurs. De chauffeurs uit
het vervoersgebied Amstel en
Meerlanden willen echter de hui
dige situatie handhaven.
FOTO: ANP
W 9R&&
mm
Vitaliteit Nederlandse
bossen licht gestegen
BAARN De vitaliteit van de Nederlandse
bossen is dit jaar licht gestegen ten opzichte
van vorig iaar. In de meeste provincies is de
gezondheid van de bossen gelijk gebleven of
licht verbeterd. Alleen in Noord-Brabant is
sprake van een flinke verslechtering. Dit
blijkt uit metingen die het ministerie van
landbouw, natuurbeheer en visserij heeft la
ten verrichten. De droge zomer heeft met
name in het zuiden en midden van het land
de gezondheid van de bomen negatief beïn
vloed. De vitaliteit van de loofbomen is ver
der verbeterd, dank zij het verdwijnen van
insektenplagen. Uit de cijfers van het minis
terie blijkt niet in hoeverre de luchtveront
reiniging van invloed is op de vitaliteit van
de bossen.
Slechts lichtpuntjvk
in onderzoek rooi IA
idei
SCHIPHOL Er zijn enkel rech
puntjes in het onderzoek r. jdig
mislukte overval op 26 oktoiet
een KLM-Boeing met go
Schiphol, maar ook niet me -j
dat. Een groot gedeelte van
is inmiddels nagetrokken.
De stroom binnenkomend ht
droogt nu langzaam op, aldi b_
cier van justitie mevrouw Hf >bbe
Het openbaar ministerie wil
zo min mogelijk vertellen
voortgang van het onderzoek
schaden. Concrete resultaten
nog niet, aldus de officier v;
tie. Momenteel werkt nog ste«o
zeven man sterk recherchete; end
de zaak.
bij
'aajlei'
SOCIOLOOG BESTUDEERDE VERANDERINGEN IN OMGANGSVORMEN
UTRECHT Naarmate
de verschillen tussen soci
ale klassen kleiner wor
den, gedragen we ons
steeds informeler. Deze
soepele omgang tussen
mensen onderling komt
ook steeds meer tot uiting
in de manier waarop lan
den met elkaar omgaan.
„Kijk maar naar de verhou
ding tussen Oost en West. De
Koude Oorlog is voorbij, de
stem van de Verenigde Naties
wordt steeds sterker en Euro
pa verenigt zich. Allemaal ont
wikkelingen die laten zien dat
het vertrouwen is toegenomen.
Vooral tussen mensen. We la
ten meer van onszelf zien, to
nen emoties, verlangen naar
intimiteit en verstoppen ons
niet langer voor de dood".
Seks, dood, het koningshuis,
stewardessen, Oost-Europa en
de Derde Wereld. In het
proefschrift van socioloog Cas
Wouters hebben ze allemaal
wat met elkaar te maken. In
zijn proefschrift 'Informalise
ring' bespreekt hij de thema's
om aan te geven dat er bijna
geen taboe's meer zijn en dat
we steeds informeler met el
kaar omgaan.
Instincten
Waarom gedragen mensen
zich zoals ze doen? Diq vraag
intrigeert Wouters al vijfen
twintig jaar. Hij heeft er zijn
beroep van gemaakt en pro
moveert vandaag aan de Uni
versiteit van Amsterdam op
zijn studie naar veranderingen
in omgangsvormen sinds 1930,
toen de westerse mens zich'
langzaam maar zeker ontdeed
van een corset van fatsoensre
gels, dat in de loop van de tijd
wel érg stevig was aange
snoerd. Door de eeuwen heen
hebben we ons allerlei regels
en wetten opgelegd om gevoe
lens en emoties in toom te
houden. Niet uit beleefdheid,
maar uit angst: wat gij niet
wilt dat u geschiedt, doe dat
ook een ander niet. We leer
den impulsen en instincten te
onderdrukken die hinderlijk
zijn: van niezen over tafel tot
seksueel geweld. Door de we
derzijds verwachte zelfbeheer
sing is de angst voor (seksueel)
geweld afgenomen. Er is een
collectief verwachte emotiere
geling ontstaan. Een dwang tot
zelfbedwang. Rond de eeuw
wisseling zijn de gedragscodes
soepeler geworden.
Wouters: „De sociale klassen
kwamen dichterbij elkaar.
Netwerken van organisaties
werden uitgebreid en verdicht,
mensen werden afhankelijker
van elkaar. Daarmee veran
derden de omgangsvormen en
de psychische structuur van
mensen". De verhouding tus
sen ouders en kinderen veran
derde, tussen fnannen en
vrouwen, tussen overheid en
burgers. Het proces van infor
malisering werd nog versterkt
door de spectaculair groeiende
welvaart en informatiemoge
lijkheden en kwam tot een
hoogtepunt in de jaren '60 met
de roep om emancipatie, in
spraak en een seksuele revolu
tie.
Seks
Veel emoties en omgangsvor
men die in het proces van for
malisering werden verdrongen
en ontkend zijn we deze eeuw
gaan nuanceren en versoepe
len. Treffend voorbeeld daar
van zijn volgens Wouters de
emoties rond seks en dood.
„Mannen zijn veel belangrij
ker geworden voor vrouwen
en vrouwen veel belangrijker
voor mannen. Men ontleent
plezier aan het samen plezier
maken, waarbij het belang van
intimiteit sterk is toegeno
men". Aids heeft het plezier in
seks niet vergald, meent Wou
ters. „Al voordat aids losbrak
zag je een tendens van minder
gemakkelijk toegeven aan
seks. Het toegeven aan seksue
le impulsen werd een halt toe
geroepen en aids heeft dat
versterkt. Maar de erotische
kant van contacten ligt veel
meer aan de oppervlakte. Dat
is toch een heerlijk ego-stre
lend gevoel? Dan hoeft de
voortzetting in bed niet meer
Over de dood: „Tot in de jaren
'50 was het volstrekt gangbaar
om mensen niet op de hoogte
te brengen van een aanstaande
dood. Daar praatte je gewoon
niet over. De emoties kwamen
alleen tot uiting in de rituelen
na de dood: het dragen van
rouwkleding bijvoorbeeld of
het afdekken van spiegels. Nu
zijn we honderdtachtig graden
gedraaid. Tegenwoordig word
je zo* gauw mogelijk op de
hoogte gebracht en leer je de
dood te aanvaarden".
Derde Wereld
Als er geen oorlog uitbreekt
en milieurampen en enge
ziektes blijven ons bespaard,
dan zullen we ons volgens
Wouters steeds informeler
gaan gedragen. „Maar als de
spanning in de wereld toe
neemt, worden mensen banger
voor uitbarstingen van geweld
en kunnen de omgangsvormen
weer formeler worden". Maar
vooralsnog groeit het 'familie
gevoel'. Ook op mondiale
schaal. De verschillen in inko
men en cultuur tussen het
Westen en de Derde Wereld
zijn weliswaar levensgroot,
maar in andere opzichten
wordt de kloof volgens Wou
ters steeds kleiner. „Het pa
troon van zelfregulering wordt
gelijker. In de drang naar ont
wikkeling wordt het netwerk
van politieke, economische en
culturele organisaties ver
sterkt en uitgebreid. Het groei
end aantal mensen in die net
werken komt onder druk te
staan om zijn gedrag steeds ge
varieerder, gelijkmatiger en
stabieler te reguleren zoals dat
ook in het Westen is gebeurd".
Volgens Wouters verkeert de
Derde Wereld in de fase van
dekolonisatie. „Vergelijkbaar
met de fase na de industriële
revolutie hier in het Westen".
Zoals de rijke gevestigden in
negentiende eeuw model ston
den voor de arbeidersklasse zo
staan de westerlingen model
voor veel Derde-Wereldlan
den. „Ze willen allemaal wat
wij hebben: ook een ijskast en
een televisie. Belangrijk is de
manier waarop ze dat willen".
Zo gauw landen ervaren dat ze
op de onderste sport staan van
de westerse sociale ladder,
kunnen volgens Wouters te
genbewegingen tot bloei ko
men die zó sterk de nadruk
leggen op de oude eigen cul
tuur dat ze dominant worden,
zoals het fundamentalisme in
Arabische landen.
Wouters voorspelt dat de we
reld een hechter, maar daar
door ook kwetsbaarder vlecht
werk zal worden. „Omdat we
afhankelijker van elkaar wor
den kan elk schakeltje dat uit
valt grote gevolgen hebben. Of
mij dat toekomstbeeld be
nauwt? Nee hoor. Na mij de
zondvloed".
MONIQUE VAN DE VEN
Koningin Beatrix keek lachend toe toen de Amerikaanse president Bush vorig jaar tijdens ihei
zoek aan Leiden een kaasmeisje spontaan op een kus trakteerde. De soepele omgang tussefe vi
sen komt volgens de socioloog Wouters ook steeds meer tot uiting in de manier waarop v;
met elkaar omgaan. FO ie
fcht
Weisglas wil
opheldering
DEN HAAG Het VVD-Ka-
merlid Weisglas heeft er giste
ren in de Tweede Kamer nog
maals op aangedrongen om op
korte termijn informatie van
de regering te krijgen over de
uitbetaling van een schade
claim van 25 miljoen gulden
door Kuwayt aan de staat der
Nederlanden en het staalcon
structiebedrijf Hollandia
Kloos. Weisglas toonde zich
ongeduldig over het feit dat hij
na zijn eerste verzoek drie we
ken geleden taal noch teken
vernomen heeft. Tussen Hol
landia Kloos, eigendom van
Lubbers en diens familie, en
Kuwayt bestond een geschil
over de betalingsverplichting
die Kuwayt nog zou hebben in
verband met de bouw van een
hangar.
VVD-fractieleider Bolkestein.
FOTO: DIJKSTRA
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG VVD-
fractieleider Bolkestein is
zeer tevreden met de aan
bevelingen van de com
missie-Nord over de
nieuw te varen koers van
de liberale partij. „De
aanbevelingen sluiten
naadloos aan op het frac-
tiebeleid", aldus Bolke
stein.
die gisteren de nota 'Ongebro
ken lijnen, een liberaal per
spectief' presenteerde, pleit
voor een onafhankelijke posi
tie van de VVD. Volgens
Nord, gesteund door partij
voorzitter Ginjaar, moet de
VVD zich niet automatisch
aan het CDA binden voor het
vormen<van een regeringscoa
litie.
Daarmee zet de commissie-
Nord, die bestaat uit promi
nente liberalen als de Gro
ningse commissaris van de ko
ningin Vonhoff en de oud-mi
nisters Van Aardenne en
Korthals Altes, de deur open
voor een coalitie met de PvdA.
Hoewel Bolkestein zich al
eerder in die richting heeft
uitgelaten, is dat standpunt
nimmer vastgelegd in een offi
ciële VVD-nota.
Volgens Nord moet de Neder
landse politiek afstappen van
de oude verdeling in links,
rechts en midden. „Er zijn drie
stromingen: christen-depiocra-
ten, sociaal-dempcraten en li
beralen", aldus Nord. De com
missie levert kritiek op het
CDA. „De christen-democra
ten regeren altijd. Het lijkt als
of de verkiezingen ertoe die
nen om uit te maken of zij dat
met liberalen of sociaal-demo
craten zullen doen. In beginsel
is dat een ongezonde toestand.
Een partij die permanent aan
de macht is, dreigt zich om te
vormen tot een regentenklas
se".
De commissie-Nord komt in
de nota tot de conclusie dat de
VVD „gewoon zichzelf moet
blijven" en „een herkenbaar
liberaal profiel dient te verto
nen". Het rapport dient als
discussiestuk voor de leden,
die zich er begin april in een
buitengewone vergadering
over uitspreken. De commissie
vindt het goed dat de VVD, nu
zij niet in de regering zit, het
grote debat over de rol van het
liberalisme wil aangaan.
DEN HAAG De VVD
heeft de deur voor de
PvdA wagenwijd openge
zet. Maar de sociaal-demo
craat die zich in de giste
ren gepresenteerde nota
'Ongebroken lijnen' ver
diept, krijgt de deur kei
hard tegen het gezicht ge
gooid.
Want hoewel de VVD-com-
missie onder leiding van het
erelid en 'godfather' mr. Hans
Nord zich min of meer tegen
het CDA uitspreekt, komen el
ders wezenlijke verschilpun
ten met de PvdA boven water.
Hele delen van de tekst in de
nota kunnen zó zijn opgete
kend uit de mond van PvdA-
fractieleider Wöltgens. In me
nig onderwerp, variërend van
defensie tot de welvaartsstaat,
zal- iedere PvdA'er zich kun
nen vinden. Zo bindt de com
missie de strijd aan met ver
loedering, vandalisme en cri
minaliteit en stellen de libera
le bobo's dat „de militaire in
spanning zo redelijk en doel
treffend mogelijk kan worden
verdeeld". Daarnaast bena
drukken zij het belang van de
Europese eenwording, houden
zij een warm pleidooi voor een
intensief milieubeleid
waaronder een offensief te
gen de vervuiling van Oost-
Europa en vechten zij de
overheidsbureaucratie aan.
Maar tussen de regels door op
pert de commissie enkele idee-
en die regelrecht tegen het
PvdA-beleid indruisen. Het
meest in het oog springt de
koppeling tussen lonen en uit
keringen, die tot de relikwieën
van de PvdA behoort. De
commissie-Nord pleit ronduit
voor het loslaten van „allerlei
koppelingen in het salaris- en
uitkeringenbeleid, die het
marktmechanisme beletten
zelfstandig te functioneren".
Voor de ware sociaal-demo
craat is dit een gruwel.
„We hebben gemeend aan
onze eigen ideeën vast te
moeten houden en niet naar
de politieke haalbaarheid te
kijken. De koppeling werkt
verlammend. Wij zijn voor een
dynamisch bestuur", aldus
commissielid Van Aardenne,
oud-minister van economische
zaken en voormalig vice-pre
mier. Van Aardenne is nooit
een vriend van de PvdA ge
weest, maar bleek tegen wil en
dank te zijn veranderd. „In
het verleden heeft de PvdA
zich op allerlei terreinen geï
soleerd, maar misschien lezen
de sociaal-democraten nu wel
onze nota en is een coalitie op
basis van partijprogramma's
mogelijk". Waaraan de gehaai
de Vonhoff toevoegde: „De
koppeling is zeker geen punt
waarop de samenwerking met
de PvdA niet doorgaat. Wij
willen gewoon duidelijk stel
len dat we voor een modern
en toekomstgericht bestuur
zijn waarin de overheid een
bescheiden rol speelt".
Ook de pleidooien voor kern
energie en een individuelere
aanpak van sociale uitkerin
gen en de terughoudende op
stelling ten opzichte van de
vierdaagse werkweek („Niet
automatisch een instrument
om meer werk te scheppen")
zijn echter conflicthaarden
tussen VVD en PvdA. Op
punten waarop VVD en PvdA
'net juist snel eens zouden kun
nen zijn, zoals euthanasie en
de gelijke behandeling van be
volkingsgroepen, beperkt de
commissie zich tot het volgen
van het „individuele gewe-
Ordinair
Het belang van de nota moet
eerder worden gezocht in de
interne verhoudingen binnen
de VVD, die de afgelopen tien
jaar is geplaagd door ordinaire,
persoonlijk getinte ruzies. Uit
eindelijk resulteerden de pro
blemen in een coalitiebreiik
met het CDA en een enorme
teruggang in de grootte van de
liberale fractie in de Tweede
Kamer. De miserabele reeks
werd dit voorjaar afgesloten
met het vertrek van fractielei
der Voorhoeve die door het
hoofdbestuur het bos werd in
gestuurd.
Nu de VVD in de oppositie is
beland, is er alle tijd om de
partij te herstructeren en een
toekomstvisie te ontwikkelen.
Nord heeft zijn rapport 'Onge
broken lijnen' genoemd, een
verwijzing naar de liberale
tradities die al eeuwenlang
gelden. „De mens is vrij gebo
ren, maar overal ligt hij in ke
tenen", luidt dë openingszin
van de nota, geleend van de
RS
Franse liberale ic|
Jean-Jacques Rousseau.L1^
Inmiddels is de structuf
de VVD danig gewijzir
kandidaatstelling voor b
lement is versimpeld*
trole over het hoofdb
achttien 'blokhoofden'
voorzitters van de regicj
ingedamd. Nu moet de
de fase aanbreken: een
sie over de liberale ui
punten, vertaald in cjv
politiek en gebaseerd
rapport van de con
Nord.
„Dit is geen blauwdruk"
een verkiezingsprograr
nadrukte Nord. Zijn n
opstelling viel op te
van de blijmoedige, opïdi
sche visies van partijvowt
Ginjaar, Van Aarden BSJ
Vonhoff. Ginjaar zei
„Als je de nota leest, ko
twee conclusies. De
stromipg is het echt wa ïéi
er achter te staan, en i
is echt een club om lid ljc
zijn". Volgens Ginjaai
VVD en dus niet DGj,
enige partij in Nederl
de ware hoeder is van
rale gedachtengoed.
Maar, zoals blijkt uit 1
port, liberalisme ligt n
erg ver van sociaal-di j
tie. Ofwel: de VVD is ter
verwijderd van de Pv sn
lachende derde is het Ce]j(
christen-democraten, a ,p
in het centrum van <n
tiek, kunnen rustig
tot de liberalen weei
SUSKE EN WISKE
DE GOALGETTER
(c) Standaard UltgeverlJ/Wavery Pro
DEN HAAG De rente
hoog, het aardgas duur, de
economie in de min en het
rijk krap bij kas.
Deze ingediënten zorgden er
gisteravond voor dat de Twee
de Kamer in een crisisachtige
stemming debatteerde over
het volkshuisvestingsbeleid.
Staatssecretaris Heerma, die
een jaar geleden zijn 'schip'
nog keurig op koers had lig
gen, raakte onverhoopt in bar
re weersomstandigheden ver
zeild. CDA'er Helmer Koetje
en Groen Links-kamerlid Pe
ter Lankhorst schilderden bij
de behandeling van de volks
huisvestingsbegroting de don
kerste wolken. Volgens Koetje
dreigt de bouwsector in de
versukkeling te raken nu de
hypotheekrente almaar stijgt
en de golfcrisis <^e economi
sche groei remt. Komt er nog
wel iets terecht van de door
het kabinet gewenste bevorde
ring van het eigen woningbe-
zit. zo vroeg hij zich angstig af.
De zorgen van Lankhorst be
troffen vooral de minima die
vaak in wat oudere slecht geï
soleerde woningen gehuisvest
zijn. „De woonlastenproblema-
tiek zal het komende jaar zeer
verscherpen", waarschuwde
hij. Op zijn vingers somde hij
op: de huren gaan per 1 janua
ri met drie procent omhoog,
dan wordt tevens het aardgas
fors duurder en bovendien
kan de woonconsument aller
lei milieuheffingen tegemoet
zien. Het gevolg: „Koopkrach
teruitgang, waarschijnlijk bij
grote groepen huurders".
Zak met geld
Nu zou dat allemaal geen pro
bleem zijn als staatssecretaris
Heerma over een forse zak
met geld beschikte om deze
nadelen te compenseren.
Maar, zo werd uit de begro
tingsbehandeling duidelijk,
ook Heerma moet de tering
steeds meer naar de nering
zetten. Een bezuiniging op de
stadsvernieuwing met 30 mil
joen gulden werd voor 1991
met de grootst mogelijke moei
te teruggedraaid, maar de ja
ren daarna vallen er alweer
gaten, zo merkte Koetje op.
PvdA en CDA hebben boven
dien knarsentandend moeten
accepteren dat in 1991 geen
5000 sociale huurwoningen ex
tra gebouwd worden, maar
slechts 3500.
PvdA-kamerlid Mieke van der
Burg wees op de tegenvallers
bij de subsidieregelingen voor
gehandicapten en de huursub
sidie-ramingen. Daar komt
nog bij dat het kabinet bij het
vaststellen van de tussenba
lans hoogstwaarschijnlijk nieu
we forse ombuigingen in de
volkshuisvestingssector zal
verlangen. Koetje zag de bui al
hangen. „Hoe kan de continui-
teit in de bouw gewaarborgd
worden?", wilde hij weten,
evenals trouwens VVD-ka-
merlid Rudolf de Korte.
Spingt de overheid in de bres
als de bouw van woningen in
de vrije sector achterblijft?
„De onzekerheid die'daar over
bestaat is in deze onzekere til
den slecht voor de sector
Ook drong Koetje er bij Heer
ma op aan nu eens haast te
maken met het fiscaal stimule
ren van kamerverhuur.
Bouwsparen
PvdA-kamerlid De Jong me
moreerde dat duizenden wo
ningen in de sociale premie-
koopsector niet verkoopbaar
blijken omdat de kandidaat
kopers onvoldoende eigen geld
kunnen ophoesten. Het nieuw-
bouwprogramma is in verband
hiermee al met 4.000 wonin
gen teruggebracht.
Het PvdA-alternatief voor de
premieregeling, een systeem
van bouwsparen, wil Heerma,
L-fractie Al
d' bezH«*
evenals de CDA-
gens 'welwillend'
Jong vroeg om een ci
plan vóór het zomf^
VVD-kamerlid De Koj
zette zich echter fel t<
voorstel als het zou bei
dat de mogelijkheden
potheekrente-aftrek
worden. „Bouwsparen
aankoop van een eigenl
latere leeftijd. De Nedt
hypotheekrente-aftrek
veel effectiever en m;
geen voorwaarde
worden".
De Korte had als ei
wel een aantal
achter de hand om dj
ciële problemen van
wat te verlichten. De
huurverhoging mag vJ-
naar vier procent, zo sliti",
voor. Ook zouden de «ga
verbeteringssubsidies /Uk)
kunnen worden. StaatsjOru
ris Heerma antwoordt reti
mer mórgen. fjlsl
