Verdrag over ontwapening
ji Europa op tijd klaar
Antisemitisme als wapen in Poolse verkiezingscampagne
Westen wil Sovjetunie
door de winter helpen
VS waarschuwen Irak nogmaals
ITENLAND
CsidacSoivumt
VRIJDAG 16 NOVEMBER 1990 PAGINA 5
>k Nederlander
i rampvliegtuig
[CH Bij de vliegtuigramp woens-
/ond bij Zürich blijkt ook een Neder-
>r om het leven te zijn gekomen. Het
n dom een man die in Zürich woonde,
de passagiers bevonden zich verder
anderen zeven Amerikanen, acht
:rs, jes Italianen en vijf Spanjaar-
deiüe bemanning bestond louter uit Ita-
t ifc. Niemand van de 46 inzittenden
tq de ramp overleefd. Het verongeluk-
pstel. een DC-9 van luchtvaartmaat-
Sippij Alitalia, was op weg van Milaan
dade luchthaven Kloten bij Zürich toen
Jet voor de landing tegen een heuvel
ngt Het ongeluk is waarschijnlijk te
di*i aan een fout van de zeer ervaren
atiit of een technisch mankement.
Twee Berlijnse
agenten voeren
een arrestant weg
tijdens de
krakersrellen in
het oostelijke
deel van de stad,
die tot gisteren in
de loop van de
ochtend
voortduurden.
Het geweld heeft
inmiddels geleid
tot een politieke
crisis in de stad.
FOTO: DPA
Stadsbestuur Berlijn
valt over krakersrellen
BERLIJN De coalitie in Berlijn van
sociaaldemocraten en de met de Groe
nen gelieerde Alternativen Liste is
veertien dagen voor de gemeente
raadsverkiezingen gevallen. De linkse
alternatieven traden gisteren uit het
stadsbestuur na een buitengewone ver
gadering van hun parlementsfractie
over de omvangrijke politie-inzet te
gen krakers in het oostelijk deel van
Berlijn. Aanleiding voor de breuk was
de instemming van de sociaaldemocra
tische SPD met dit politieoptreden, dat
leidde tot drie dagen van ernstige on
geregeldheden. De oppositionele chris
tendemocratische CDU heeft de breuk
in de coalitie aangegrepen om het af
treden te eisen van burgemeester Wal
ter Momper (SPD).
Israëlische aanklager
Eichmann overleden
JERUZALEM Gideon Hausner, de Israëli
sche openbare aanklager van de Duitse oor
logsmisdadiger Adolf Eichmann, is gisteren na
een langdurige ziekte op 75-jarige leeftijd over
leden. Hausner verwierf internationale be
kendheid tijdens het proces in 1961-1962 tegen
de nazi die verantwoordelijk werd gesteld voor
zijn rol in de moord op miljoenen joden. Haus
ner werd de openbare aanklager van Israël in
1960, het jaar waarin Eichmann werd ontvoerd
door Israëlische agenten om të worden berecht
in de joodse staat. De rechters veroordeelden
Eichmann tot de doodstraf. In zijn openings
pleidooi had Hausner gezegd. „Wanneer ik
hier voor u sta, rechters van Israël.sta ik
niet alleen. Ik heb zes miljoen mede-aankla
gers, maar zij kunnen niet opstaan om de be
schuldigende vinger uit te steken".
Schutter wilde
Gorbatsjov doden
MOSKOU De schutter die vorige
week op het Rode Plein tijdens de
parade ter gelegenheid van de 73e
verjaardag van de Oktoberrevolutie
twee schoten afvuurde, was van plan
Sovjetpresident Michail Gorbatsjov te
vermoorden, aldus het officiële pers
bureau Tass. De 38-jarige Alkeksandr
Sjmonov uit Leningrad, die met een
geweer met een afgezaagde loop op
een afstand van slechts 46 meter van
Gorbatsjov stond, schoot volgens oog
getuigen in de lucht. Hij had een
briefje in zijn jaszak waarop stond dat
hij zich meer dan twee jaar lang
heeft voorbereid op de moordaanslag
Als hij wordt schuldig bevonden kan
hij de doodstraf krijgen.
Het leven wordt voor veel inwoners van de Sovjetunie met de dag moeilijker. Deze vrouw kampeert
al enkele weken voor de deur van het bekende Hotel Rossia in Moskou, uit protest tegen het beleid
van de regering.
BONN Westerse lan
den, met de VS en de
Bondsrepubliek voorop,
zijn bereid de Sovjetunie
met massale voedselhulp
door de komende winter
te helpen.
In veel westerse hoofdsteden
bestaat grote bezorgdheid over
de voedselsituatie in de Sovjet-
e en de mogelijk gevolgen
daarvan voor de positie van
president Gorbatsjov. De be
richten over de rantsoenering
van levensmiddelen in Lenin
grad en Moskou hebben die
angst alleen maar doen toene
men. Sovjet-functionarissen
hebben gezegd dat zij de ko
mende winter wegens de
slechte oogsten en de proble
men met de voedseldistributie
grote moeilijkheden verwach-
In een rede voor het Duitse
parlement zei bondskanselier
Kohl gisteren dat hij in zijn
gesprekken met Sovjet-presi
dent Michail Gorbatsjov heeft
beloofd het ineenstortende
Sovjet-rijk „naar onze beste
vermogens te helpen". Hij ver
klaarde binnenkort een groep
Duitse experts naar de Sovjet
unie te sturen om de Sovjet-
overheid bij te staan bij het
uitvoeren van de economische
hervormingen Kohl zei ook
dat Duitsland aan de Sovjetu
nie een totaal bedrag van 29
miljard mark (33 miljard gul
den) aan hulp heeft toegezegd.
Die hulp aan de Sovjetunie zal
naar verluidt ook een belang
rijk gespreksthema zijn bij het
overleg tussen Kohl en presi
dent Bush, dat aanstaande zon
dag wordt gehouden.
De Sovjet-overheid heeft ove
rigens tot nu nog niet de .ver
nederende stap gedaan om aan
de voormalige vijand om voed
selhulp te vragen. Volgens di
plomaten in Washington heeft
Gorbatsjov tijdens zijn bezoek
aan de Franse president Fran
cois Mitterrand en in zijn ge
sprekken met Kohl de proble
men van zijn land wel uitvoe
rig uiteengezet.
Peilingen
versterken kansen
van Heseltine
LONDEN De kansen van
Michael Heseltine om Marga
ret Thatcher als partijvoorzit
ter en premier te vervangen
zijn gestegen door een onder
zoek, waaruit blijkt dat de
Britse Conservatieve Partij on
der Heseltine aanzienlijk beter
zou scoren dan onder That
cher. Als Heseltine Thatcher
opvolgt schieten de Conserva
tieven hun Labour-tegenstan-
ders met tien procent voorbij.
Blijft Thatcher aan het
bewind, dan blijven de Con
servatieven juist op achter
stand, zoals nu al zestien
maanden het geval is geweest.
Heseltine neemt het dinsdag
tegen Thatcher op in een ge
heime stemming onder de 372
Conservatieve Lagerhuisleden.
«EN Twintig
hden na het begin
'de onderhandelingen
^enen tussen NAVO
iWarschau Pact over
ientionele ontwape-
j in Europa (CFE) ligt
teerste verdrag ter on-
Ekening gereed. Het
[ment zal maandag
de staatshoofden en
ffingsléiders van de
ten NAVO- en zes
jschau Pactlanden in
worden onderte-
verdrag worden de aan-
conventionele wapens
iier beide boridgenoot-
[pen mogen beschikken
Voor tanks en ar-
legeschut is een maxi-
Ivan twintigduizend stuks
jproken; het aantal ge-
jtsvliegtuigen en helikop-
is vastgesteld op respectie-
6800 en tweeduizend
in"J
Jlucjverdragsgebied (van de
indfitische Oceaan tot de Oe-
liegjs verdeeld in zones waar-
ijerTook verschillende limie-
ngrtoor de diverse wapenca-
tol
'ANj
—/age op Filipijnen
da!
get
ano Onggan (I) zoekt de
nten bij elkaar van zijn
- en dat door de tyfoon Mike
tietfmen werd verwoest. De
coiln trof afgelopen dinsdag
ovincie Cebu op de Filipij-
Het natuurgeweld heeft
iijrieer dan 140 mensen het
gekost en in het getrof-
or* |ëbied gezorgd voor een
ïlekft aan voedsel en drinkwa-
FOTO: AP
exp
tegorieën gelden Het verdrag
voorziet daarnaast in een veri
ficatiesysteem, gebaseerd op
inspecties en informatie-uit
wisseling. De onderhandelaars
van de 22 landen keren 26 no
vember terug naar Wenen
voor een tweede fase van on
derhandelingen over conven
tionele ontwapening.
De conferentie in Parijs is ech
ter niet alleen van belang om
dat daar het CFE-akkoord
wordt ondertekend. Het is een
bijeenkomst van de landen die
deelnemen aan de Conferentie
voor Veiligheid en Samenwer
king in Europa, kortweg als
CVSE aangeduid. Dat zijn 32
Europese landen en de VS en
Canada Albanië heeft nimmer
aan CVSE-bijeenkomsten
deelgenomen, maar heeft voor
dit keer de rol van waarnemer
aangevraagd.
Helsinki
De eerste CVSE-vergadering
werd in 1979 in het Finse Hel
sinki gehouden. Daar werden
toen de 'Akkoorden van Hel
sinki' ondertekend, waarin af
spraken zijn gemaakt over vei
ligheid, samenwerking en
mensenrechten. Het duurde
echter nog geen jaar eer het
'proces van Helsinki' in de
verdrukking kwam als gevolg
van de oplevende Koude Oor
log.
Sinds de komst van Michail
Gorbatsjov in het Kremlin is
de wereld echter op zijn kop
gezet. Met de Muur is veel van
het wederzijdse wantrouwen
verdwenen en volgend jaar zal
het Warschau Pact als militai
re organisatie worden opgehe
ven.
De Franse minister van bui
tenlandse zaken, Dumas,
noemde de komende vergade
ring daarom onlangs „het be
langrijkste internationale ge
sprek dat sinds 1945 heeft
plaatsgevonden". Het is de be
doeling dat in Parijs richting
wordt gegeven aan de toekom
stige politieke architectuur
van Europa.
Niet dat dat nu een makkelij
ke klus wordt. Vooral in Oost-
Europa lopen de spanningen
momenteel hoog op. Alleen op
de westelijke flank van het
Oude Europa lijken de dingen
enigszins naar verwachting te
lopen. De Europese Gemeen
schap gaat, weliswaar met val
len en opstaan, verder op de
weg naar 1992 en naar een po
litieke, economische en mone
taire unie waarvan de contou
ren zich steeds duidelijker af
tekenen. Maar daardoor doe
men juist weer nieuwe proble
men op in de relatie met de
VS, in en buiten de NAVO.
Gloedvol
Zoveel is zeker: het Europese
Huis, waar in Parijs in gloed
volle bewoordingen over zal
worden gesproken, staat er
nog lang niet. De politieke en
economische hypotheek om
dat huis te bouwen is nog niet
afgesloten. Op de bouwperce
len, die zich van de Atlanti
sche Oceaan tot de Oeral uit
strekken, woeden hevige na
tionalistische ruzies. Op dat
deel van het perceel waar het
marxisme eens floreerde, vin
den nu de eerste brood- en
voedselrellen plaats. Oude sen
timenten, ongeduld, te grote
haast, een bijltjesdag-mentali
teit, nationalistische ambities,
enorme economische ongelijk
heden en sociale ontreddering
maken een goed gesprek over
de toekomstige architectuur
van Europa vooralsnog onmo
gelijk.
Maar de oude, sinds eeuwen
gekoesterde droom van het
grote, vreedzame, welvarende
en verenigde Europa bepaalt
het politieke denken in de
Oude Wereld.
Bij de
vindt een korte
Twee
m Lech
een vraag te kun
stellen. De oudere
wint. Wat is meneer
van wie we alle-
houden - applaus -
een ware Poolse
zal zijn - ap-
van plan te doen
regering van zy-
van commu-
joden? Stilte.
Het is geen vraag en er komt
ook geen antwoord. De man
wordt opzij geschoven Maar
zijn woorden blijven in de
lucht hangen. Solidariteitvoor-
zitter Lech Walesa en premier
Tadeusz Mazowiecki strijden
tegen elkaar in de eerste presi
dentsverkiezingen Ameri
kaanse stijl in Oost-Europa. De
keuze is nu tussen twee indivi
duen. tussen hun persoonlijke
stijl en opvattingen en niet
tussen hun programma's (Wa
lesa blijft volhouden dat hij
geen programma heeft).
De strijd wordt opgeluisterd
met alle tamtam van de mo
derne verkiezingscampagne.
Maar schijn bedriegt. De tech
nieken en de technologie mo
gen dan modern zijn, de emo
ties die de campagnes teweeg
brengen zijn geworteld in de
nationalistische politiek van
de jaren twintig en dertig, de
tijd van het laatste onafhanke
lijke Polen.
Het was toen een ander land:
overwegend agrarisch, een
multi-culturele samenleving
met miljoenen joden, Duitsers
en Oekrainers. In die tijd
moest Polen, net als nu, zijn
onafhankelijkheid bevechten
in het krachtveld tussen een
Duitsland in opkomst en een
onzekere, in zichzelf gekeerde
Sovjetunie. Het grote debat
van die tijd, tussen het
schreeuwerige Russofiele anti
semitische nationalisme van
Roman Dmovski en het Russo-
fobische, maar etnisch toleran
te streven naar onafhankelijk
heid van maarschalk Jozef
Pilsudski, heeft nooit een ech
te afloop gekend; het werd
door de communisten 'bevro
ren'. Maar nu. bij de verkie
zingscampagnes. waren de
geesten weer in 't rond.
Mazowiecki is van joodse af
komst. 's Nachts worden de
posters met zijn portret beklad
met Davidsterren of haakneu
zen. De onuitgesproken sug
gestie van zijn tegenstanders is
dat hij door zijn joods-zijn een
mindere Pool is.
Walesa veroordeelt het antise
mitisme soms tijdens zijn toe
spraken. Maar hij pakt de on
ruststokers niet aan. En voor
de campagne in volle ernst
aanving, zei hij: ..Ik ben een
echte Pool. Daar schaam ik me
niet voor. Waarom zouden
mensen van joodse afkomst
zich voor hun voorvaders
moeten schamen0'
De wortels van het Poolse an
tisemitisme liggen diep en zijn
in elkaar verstrengeld. Polen
heeft echter twee tradities die
naast elkaar bestaan, die van
wederzijdse tolerantie en res
pect - hoe hadden anders zo
veel miljoenen joden door de
eeuwen heen in Polen een on
derkomen kunnen vinden? -
en die van wrijving en haat.
Het is wel bijzonder verdorven
om het vooroorlogse antisemi
tisme wakker te roepen als
een politiek wapen in de be
langrijkste vrije verkiezingen
van het land. De joden werden
voornamelijk op Poolse bodem
uitgemoord in de Duitse kam
pen. Er zijn slechts ongeveer
12.000 praktiserende joden
overgebleven in Polen, meest
ouderen.
Walesa krijgt uit veel hoeken
steun Zijn aanhangers zijn
over het algemeen rationele,
maar gefrustreerde burgers
die willen dat er een einde
komt aan de recessie, aan het
bezuinigingsprogramma, aan
de slepende, weinig inspire
rende omvorming tot een
vrije-markteconomie. Maar
het meeste lawaai maken de
rechtse extremisten, die in het
voetspoor zijn getreden van
Dmovski.
De presidentskandidaten van
rechts hebben de eerste horde
niet gehaald - zij kregen niet
de vereiste 100.000 handteke
ningen bij elkaar - en hebben
zich nu achter Walesa ge
schaard. De Solidariteitvoor-
zitter wil een president in de
traditie van Pilsudski zijn.
Maar hij gebruikt de taal en de
redeneringen van Dmovski,
het simplistische zinnetje: „Ik
ben Pool omdat ik geen jood
Dat gevoel kan dan heel wat
politieke doelen gediend heb
ben in de jaren dertig, toen er
een enorme joodse gemeen
schap was in Polen Maar nu,
nu er bijna geen joden meer
over zijn, raakt het kant noch
wal.
ROGER BO YES
(c) The Times
MYSTERIE VAN HET ZEVENGESTERNTE
opbouw in het gebièd van de
Golf „een duidelijk signaal is
aan Saddam Huasayn: wij zijn
dodelijk ernstig wat betreft
jouw vertrek uit Kuwayt".
Er zal echter geen sprake zijn
van een langdurige lijdensweg
zoals in Vietnam", aldus Bush.
Hij wees er op dat Irak in de
Golfcrisis niet kan rekenen op
steun van de Sovjetunie en
China zoals de Vietnamese
communisten twintig jaar ge
leden dat wel konden. Bush
sloot onderhandelingen met
Baghdad uit, voordat Irak uit
Kuwayt vertrekt. „Als je een
buurland verkracht, verwoest
en plundert kan je dan aan de
wereld vragen, zeg. geef me
iets zodat ik mijn gezicht niet
verlies, opdat ik kan doen wat
ik al maanden geleden had
moeten doen? Het antwoord is
nee, er zal geen compromis
worden gesloten met dergelij
ke naakte agressie".
Volgende week voert Bush tij
dens de CVSE-top in Parijs ge
sprekken over de Golf met on
der anderen Sovjetpresident
Gorbatsjov, Thatcher, Miter-
rand, Kohl en premier Lub
bers. Hij zal dan pogen steun
te vergaren voor een VN-reso-
lutie waarin toestemming
wordt gegeven om de Iraakse
troepen met geweld uit Ku
wayt te drijven. De VS zijn
deze maand voorzitter van de
VN-Veiligheidsraad en willen
daarom op korte termija een
uitspraak van de raad waarin
het gebruik van geweld expli
ciet wordt toegestaan.
Het perspectief op een Arabi
sche top die een vreedzame
oplossing zou kunnen brengen
van de Golfcrisis lijkt verke
ken, nu Egypte, Syrië en Ku
wayt in navolging van Saudi-
Arabië hebben laten weten dat
zij geen enkel heil verwachten
van zo'n top. President Muba
rak van Egypte heeft wel een
beroep gedaan op de Ameri
kaanse president George Bush
om drie maanden te wachten
met een aanval op Irak, waar
bij niet werd aangegeven wan
neer die periode afloopt.
De in de Golfregio gestatio
neerde Amerikaanse strijd
krachten zijn gisteren samen
met Saudische militairen een
groots opgezette landingsoefe
ning begonnen op het strand
van Saudi-Arabië. De zesdaag
se operatie, waaraan honder
den manschappen, zestien oor
logsschepen en 1100 gevechts
vliegtuigen meedoen, is door
Irak veroordeeld als een oor
logszuchtige provocatie. De oe
fening heeft de naam 'Drei
gende Donder'.
(Vervolg van de voorpagina)
WASHINGTON De
Amerikaanse president-
George Bush heeft gezegd
dat de crisis in de Perzi
sche Golf niet zal leiden
tot een situatie zoals des
tijds in Vietnam. Bush, die
vandaag naar Europa reist
en volgende week naar de
troepen in de Golf, be
loofde zijn landgenoten
vrede noch oorlog, alleen
maar succes.
„Ik zal als opperbevelhebber
van de strijdkrachten nooit ie
mand in een militaire situatie
plaatsen die wij niet kunnen
winnen. nooit", zo zei hij in
een vraaggesprek op het Ame
rikaanse kabeltelevisienet
werk CNN. Bush zei dat de
,vej~ De R.P.75 vaart de Sixhaven binnen en gelukkig, daar ligt
e"Kr'jheid II nog gemeerd. Maar er is niemand aan boord. En
kennelijk ook niet aan boord geweest. Ross krabt zich
-ld ;op het hoofd. „Dat wordt een lastig karwei, meneer", zegt
chipper van de politieboot, „hebt u er geen idee van, waar
tiend gebleven kan zijn? Misschien is hij ergens een biertje
vali drinken". Maar Ross schudt zijn hoofd. Dat kan niet, want
Zou Rob Skip wel hebben meegenomen. „En op die hond
kun je vertrouwen", zegt hij; „als dat beest zo te keer gaat is er
iets met zijn baas gebeurd". - Ondertussen is Rob uit zijn verdo
ving bijgekomen. Verbaasd kijkt hij om zich heen. Waar is hij?
Drommels, hij ligt in zijn kooi. Maar....nee, dit is de „Vrijheid II
niet. En wat heeft hij een hoofdpijn! Wat is er alweer gebeurd?
Langzaam keert zijn geheugen terug. Ah, hij is overvallen door
twee kerels op die gracht. Maar waar hebben die hem heenge-
sleept?.
