De man
van
vierhonderd
miljard
1
II
inal
Ie
Strijd om van
Po-riool
weer
rivieren
te maken
ZATERDAG 10 NOVEMBER 1990 PAGINA
■CeidóeSouMWit'
TOKYO - Op het huidige lijstje
van de rijksten der wereld zoek je
tevergeefs naar de namen Getty en
Rockefeller. Wel tref je de naam
aan van de onbeschaamde Japanse
magnaat Yoshiaki Tsutsumi, een
man die ooit eens trots heeft gepo
seerd voor een krantefoto met zijn
stukgelopen schoenen, eigenhandig
gerepareerd met plakband.
Tsutsumi fotografeert zelf ook graag. Elk
jaar maakt hij een kalender van zijn
landschapfoto's, die hij naar ongeveer
4000 vrienden en kennissen stuurt in
plaats van de flessen whisky en meloe
nen die anders in Japan met oud en
nieuw van eigenaar wisselen. Maar hij
schijnt het een zenuwslopende hobby te
vinden. „Mijn probleem is het filmpje",
zegt hij gepijnigd. „Als ik nog drie of
vier foto's over heb, breek ik me er het
hoofd over of ik het rolletje moet laten
ontwikkelen zoals het is, of het vol moet
maken".
Ondanks deze zorgvuldige afweging van
de besteding van het huishoudgeld is
Tsutsumi er volgens bronnen op de één
of andere manier in geslaagd vorig jaar
bijna vier miljard dollar te verkwisten.
Dat zijn ontzettend veel rolletjes plak
band en filmpjes. Hij zou echter nog
meer dan vijftien miljard over hebben,
hetgeen hem voor het derde jaar achter
een tot de rijkste man ter wereld maakt,
leden van de koninklijke huizen uitge
sloten.
Tsutsuma blijft onbewogen onder alle
ophef die er over hem gemaakt wordt.
Veel mensen in Tokyo denken overigens
ook dat die vijftien miljard slechts een
topje van de ijsberg vormen. De zaken
wereld schat dat Tsutsumi's spoorwegen,
onroerend goed en hotelimperium bij el
kaar goed zijn voor zo'n 400 miljard
dollar. Het lijkt wel of alles wat Tsutsu
mi aanraakt in goud verandert. In 1978
kocht hij een zwak honkbalteam en
noemde het de Sibiu Lions. Nu is het
een van de beste professionele teams
van Japan. De fanclub van het team
kreeg er ook veel leden bij toen het ge
kocht werd door Tsutsumi: veel van zijn
werknemers, zelfs de forenzen die elke
morgen moeten staan in de volgeperste
wagons van zijn spoorwegen, hebben
zich aangemeld als lid. Persoonlijke ver
plichtingen tellen zwaar in Japan. Tsut
sumi heeft ook nog twee ijshockeyteams.
Genie
Hij geeft minder interviews dan de paus,
verschijnt zelden of nooit op feestjes en
is zo weinig spraakzaam dat zelfs een
oude vriend van hem zegt niet te weten
of Tsutsumi's drie kinderen zonen of
dochters zijn.
Weinig mensen buiten Japan hebben ge
hoord van de teruggetrokken, 56 jaar
oude miljardair. In Japan zelf haalt zijn
naam echter telkens weer de krantekop
pen, maar dat is niet zo vreemd voor
een man die rijker is dan koning David
en geldt als een genie op zakengebied.
Een man die golf speelt met premiers op
één van zijn 31 banen en hen vervolgens
gastvrij ontvangt in één van zijn 65
luxehotels. Een man die volgens sommi
gen misschien ooit zelf premier zal zijn.
Als onwettige maar favoriete zoon van
de maitresse van Yasujiro Tsutsumi
heeft Yoshiaki alles te danken aan zijn
machtige vader, een drie keer getrouwde
slagvaardige politicus en geniale specu
lant, wiens zeeroverpraktijken in de za
kenwereld hem de bijnaam 'Pistool' op
leverden. Yasujiro's grootste slag was de
overname voor een schijntje van waar
devol onroerend goed in het centrum
van Tokyo aan het einde van de Tweede
Wereldoorlog van tot hun ondergang ge
brachte leden van de ksizerlijke familie
en aristocraten die hun successierechten
luk: er is meer. Tsutsumi leeft in on^
met zijn halfbroer Seji en bij hun
zinkt die van Kain en Abel in het w
De 63-jarige Seji is de wettige zoon
Yasujiro, zeer ontwikkeld en dichter t
zijn vrije tijd. Behalve zijn naam ei gl
hij bijna niets toen zijn vader stierf.i
vindt dat hij onrechtvaardig is bel;
deld maar slaat nu terug. Hij vormdt L
grauwe warenhuizen die hem toegej n
zen waren om in de Saison Group]111
één van de grootste en meest dynai g(
sche detailhandel-, hotel en kredietiij
riums van Japan. Niet zo groot als]
van zijn kleine broertje, maar grooti D<
noeg om een lange neus te maken ij cf
Yoshiaki.
De sudderende rivaliteit tussen de t| V<
broers wordt van afstand uitgespeeld] y/
accepteren Yoshiaki's hotels en val»
tieoorden de creditcards van Saison a (j
maar wel alle andere. De gevoelige Uj
is niet iemand die snel vergeet. Tijd
de begrafenis van Yoshiaki's moé L
vloog boven de Zojo-Ji tempel in To
een vliegtuigje dat reclame maakte
de opening van een nieuw waremcll
Seji'
s eersteklas Seibi-winkelketi
De door de wol geverfde scenario:,
vers van Hollywood hadden het jpf
kunnen bedenken, dit Japanse verlog
van macht, geld en overspel, meti®
saus van onverholen haat, verraad eij W'
loezie. Zelfs de voor weinig terugJj^
zende Sam Goldwyn zou zijn wenkbj,
wen opgetrokken hebben bij deze qDc
dertwist. Yasujiro kende zijn zq(^
waarschijnlijk goed genoeg om te bei
ken dat hij er, door de ene zoon o
zetten tegen de andere, zeker van;f)(
zijn dat zijn nalatenschap zou groeio^
Bloeien m
°F
De zaken van beide broers bloeien. tbl
hiaki was tot voor kort hoofd .yanjigj
Japanse Olympisch Comité. Seji st!
veel geld in de kunst; hij bouwt mih€
en theaters en ondersteunt jonge intqko
tionale kunstenaars. Hij heeft 200.
dollar geschonken aan een poèzieco|OE
tie van deKunstraad. Yoshiaki kibp
geen schilderijen en is niet echt gei
resseerd in cultuur. Hl
Beide broers worden omschrevenrjy
rustige mannetjesmakers achter
schermen van de Tokyose politiek, lv(
wel zij wedden op verschillende p'^\
den. Niemand zou verrast zijn alsi1Q
van hen hun vader zou opvolgen ijl?
openbare politiek. Onlangs noemdei]Sj(
een opiniepeiling 800 vooraanstaf
Japanse zakenlui, politici, politieke Wc
kundigen en economen de Tsuts^Q
broers als de twee meest invloedrijke,
kenmannen van het komende de£6
nium.
Nu zij Japan praktisch tussen zichi
ben verdeeld, richten de broers hunlO'
op het buitenlandse hotel- en recreya
wezen. Door de overstap te maken
warenhuizen naar hotels heeft Seji&y]
olie op het vuur gegooid. Twee jaarhjj
den kocht hij de Inter-Continental hj j
keten, bestaande uit 100 luxehotel^Ol
Japanners, die de kwaliteit van defol
kelen in Seji's warenhuizen kennen
ten dat zij kunnen vertrouwen op d(pe
vice van zijn hotels. En ze kunnen
rekening betalen met hun Saison-ci
card.
Yoshiaki geeft zijn broer niet de ka
te ver stroomopwaarts te zwenrvT
Ook hij koopt in razend tempo KJ!
op, in Hawaii en Singapore om i
twee plaatsen te noemen, en begeeflf"^
op terreinen als de kabeltelevisie.!
strijdperk wordt steeds groter en 4^
zich uit over de wereldzeeën. De n
Tsutsumi wint ook buiten Japan aai
kendheid. De Japanse economische bjj
nalist Yoshiteru Shirao schreef oni
dat de broers „kaarten tekenen diPse
men één groot rijk vormen". *au
JOE JOS H:
(c) The taa
jni
Er mag niet langer worden getalmd met sanering, wil men de Po-delta voor een echte
catastrofe behoeden. FOTO: AP
hetzelfde zeel zouden trekken, viel sa
men met eerder gedane politieke verkla
ringen in de Po-riool. Van het voorge
stelde driejarenplan kwam er, behalve de
bouw van enkele verspreide afvalzuive-
ringsstation, weinig terecht.
Nu pas gaat Milaan, dat de vuilnis en
het afval van zijn bevolking rechtstreeks
in de rivieren van de Po loost, akkoord
met plannen tot gezondmaking. En het
provinciebestuur van Veneto besliste
onlangs pakweg 120 miljoen gulden ter
beschikking te stellen voor de bouw of
het moderniseren van een twinigtal zui
veringsinstallaties langs de kust. Venetië
ligt bij een langdurige hitte steeds onder
de stank van rottende algen. Toeristen
blijven er weg van de stranden en de
vissterfte is groot. Italiaanse geldbeugels
worden er slapper van; een forse reden
voor de APT (Azienda per la Promozio-
ne Turistica) van de provincie Ferrara-
om onder de slogan 'Delta chiama Del
ta' te ijveren voor het in stand houden
van de milieuwaarde van het stroomge
bied van de Po, in de hoop de deltalan
den in Europa, waaronder Nederland, te
kunnen bewegen tot een afdwingen van
maatregelen waardoor delta's hun na
tuurlijke betekenis en functie zouden
blijven behouden.
In dat opzicht zouden reeds eerder, bij
monde van senator Mario Roffi, contac
ten zijn gelegd tussen Ferrara en Rotter
dam, want in Italië kennen ze niet alleen
Nederlandse stervoetballers bij naam, ze
hebben ook weet van de grote ervaring
inzake water- en milieubeheersing van
dit Lage Land aan de Noordzee. Het ge
hele verhaal komt er op neer dat tegen
de lente van 1991 werk- en studiecom
missies de gehele problematiek op een
'Europese Tafel' wordt gelegd. Vertegen
woordigers uit alle Europese deltalan
den, Rusland (Wolga) en Roemenië (Do-
nau) inbegrepen, zouden daaraan hun
plaats hebben.
Is dat een droom van regionalisten die
wèg zijn van eigen streek en bevolking?
Een afweergebaar tegen Duitse perscam
pagnes over vervuiling van de Adriati-
sche kust waardoor Duitse toeristen in
massa wegblijven? Een natuurlijke reflex
tot herwaardering van eigen trots en ei
gen schoon? Alle mogelijke motiverin
gen van regionale milieubekommernis,
maar er steekt nog meer achter. De
'Stichting Po-2000', eveneens een over-
YOSHIAKI TSUTSUMI
DANKT RIJKDOM AAN ERFENIS,
KRENTERIGHEID,
WERKLUST EN GENIALITEIT
niet konden betalen. Hij noemde de ho
telketen die hij bouwde op dit blauw-
bloedige land met veel gevoel voor iro
nie Prince. Het Takanawa Prince hotel
bijvoorbeeld was eens het landgoed van
prins Takeda. Het Tokyo Prince hotel is
gebouwd op het voormalige kerkhof van
de Toguuwa's, de shoguns die Japan
twee en een halve eeuw lang bestuurd
hebben.
Yoshiaki ging toen hij klein was vaak
met zijn vader mee naar zijn kantoor en
de bouwterreinen. Hij heeft geprobeerd
het bedrijf dat hij van zijn vader heeft
geërfd in diens autocratische stijl te lei
den. „Werk drie keer zo hard als je
werknemers", zei zijn vader, „en ze zul
len je volgen". Maar ze moeten wel flink
hard rennen om Yoshiaki bij te houden.
Met zijn helikopter slaagt hij er in overal
tegelijk te zijn en precies gedaan te krij
gen wat hij wil.
Tsutsumi's managementfilosofie moet
dan ook niet al te letterlijk genomen
worden. „Ik hou van kapitalisme en
haat controle. Dat is waarom ik bijna al
les overlaat aan mijn werknemers. Het is
belangrijk voor hun ontwikkeling dat ze
wat autoriteit krijgen". Het is één van de
privileges van de rijken dat muggezifters
niet zeuren wanneer je het één zegt,
maar het ander doet. Geen detail is te
onbetekenend voor de magnaat. Hij
kiest zelf de kleur van de sofa's in zijn
hotels en de vorm van de glazen in zijn
restaurants. Als ervaren skiër ontwerpt
hij zelf de nieuwe ski-pistes van zijn be
drijf. Hij bezit 34 ski-oorden.
Botheid
Zijn botheid is spreekwoordelijk en hij
blaft zijn werknemers bevelen toe. Hij
heeft ooit gezegd: „Ik hoef geen hoog op
geleide werknemers. Ik wil mensen die
doen wat ik zeg". Hij zorgt er wel voor
dat zijn mensen even goed op de centen
letten als hij. De handdoeken in alle
Prince hotels moeten een jaar extra
dienst doen en worden daarna gebruikt
als dweil in Tsutsumi's kantoor. „De
klanten komen niet naar mijn hotels als
de vloerkleden versleten of ouderwets
zijn", zegt hij. „Maar als de tapijten ver
vangen moeten worden, zeg ik mijn per
soneel dat ze de oude in stukken moeten
snijden en deze in hun kantoren moeten
gebruiken".
Op een dag vond Tsutsumi dat de hotel
gasten te veel suiker kregen bij hun kof
fie. Hij eiste kleinere suikerzakjes. Bin
nen een dag waren alle suikerzakjes ver
vangen. Tsutsumi zegt zelf dat zijn kren
terigheid erin geslagen is door zijn va
der. „Als er nog wat sojasaus op mijn
bord lag na het eten sloeg hij me. Hij zei
dan: 'Waarom heb je zoveel sojasaus ge
nomen? Kan je dan zelfs niet bedenken
hoeveel sojasaus je nodig hebt?'. Zelfs
nu kan ik^een splinternieuw schrijfblok
gebruiken omdat ik me dan schuldig
voel dat ik papier verspil".
Yoshiaki Tsutsumi leeft in onmin met zijn
Kain en Abel in het niet.
„Maar ik denk dat het belangrijk is dat
ik dat zo voel. Ik heb meer dan 70 be
drijven en meer dan 30.000 werknemers.
Ik ben er van overtuigd dat geen van
hen wanneer hij naar de toilet gaat het
in zijn hoofd haalt meer papier of water
te gebruiken dan hij eigenlijk nodig
heeft. Als ik iemand zou zien die niet
minder op zijn bord doet wanneer hij
geen trek heeft en zijn eten laat staan
zonder zich daar schuldig over te voelen,
zou ik hem ontslaan".
Het is dan ook niet zo vreemd dat nie
mand Tsutsumi graag tegen het lijf
loopt. Hij boezemt zijn staf ontzag in zo
als keizer Hirohito in zijn hoogtijdagen,
zeggen de mensen die Tsutsumi als een
onverwachte tornado hebben zien neer
dalen in één van zijn hotels of ski-oor
den. Een keer betrapte Tsutsumi een
niet gewaarschuwd personeelslid op het
roken van een sigaret. Tsutsumi degra
deerde niet de man zelf, maar diens
chef, een veel effectievere straf. „De
werknemers zijn als de dood", aldus
Taro Nawa, journalist en een goede
vriend van Tsutsumi. „Als zijn bevelen
niet zo snel mogelijk uitgevoerd worden
breekt de hel los".
Maar Tsutsumi's leven bestaat niet al
leen uit overnameplannen en vergader
zalen. Net als zijn vader heeft hij de re
putatie van ladykiller. Een affaire met
een secretaresse een paar jaar geleden
was voer voor de Japanse roddelblaad
jes. Tsutsumi houdt ook veel van sport.
Tussen het zaken doen door vindt hij,
halfbroer Seji en bij hun vete zinkt die van
FOTO: ANP
net als zijn vader, de tijd om grapjes te
maken met invloedrijke politici. Mis
schien is het nauwkeuriger te zeggen dat
invloedrijke politici tijd vinden grapjes
te maken met hem. Hoewel Tsutsumi er
een hekel aan heeft geld weg te geven
aan wat of wie ook, is hij gul wanneer
het gaat om zijn politieke vrienden. En
Tsutsumi's werknemers, hun vrouwen,
mannen, zonen en dochters vormen een
welkom aantal stemmen in verkiezings
tijd. In Japan hechten werknemers door
gaans veel waarde aan wat de baas een
gezonde verkiezingsuitslag acht, voor het
bedrijf en voor het land. Toen Yoshia
ki's moeder in 1984 stierf waren drie
voormalige premiers en de toenmalige
premier Nakasone aanwezig bij de be
grafenis.
Vader
Tsutsumi's werknemers hebben ook res
pect voor zijn adoratie van zijn vader,
die in 1964 is overleden en door Yoshia
ki wordt gezien als „de grpotste onderne
mer die ik ooit ontmoet heb". Elk jaar
komen op nieuwjaarsdag om vijf uur 's
ochtends de directeuren van Tsutsumi's
imperium bijeen op het kerkhof in Ka-
makura, meer dan anderhalf uur rijden
vanuit Tokyo, om Yasujiro Tsutsumi
eer te bewijzen.
Dit zou meer dan genoeg zijn om de
roddelblaadjes tevreden te houden.
Maar de Japanse boulevardpers heeft ge-
De Po en zijn zijrivieren vormen de 'gifriolen' van Noord-Italië. Vooral in en rond de
grote industriesteden is de vervuiling enorm. FOTO: EPA
FERRARA/COMACCHIO - Vier
jaar lang hebben Italiaanse politici,
toerisme-lui, milieudeskundigen en
gewone mensen die met de visserij
en de landbouw hun boterham ver
dienen gepraat over de negatieve
situatie van de Po en zijn bijrivie
ren, die nog net niet dramatisch is.
Toch mag niet langer meer getalmd wor
den met de algehele aanpak van het sa
neringsprobleem, wil men de Po-delta en
de aanliggende Adriatische Zee voor een
milieuramp behoeden. Besluiten van
werk- en studiecommissies moeten drin
gend worden gebundeld om ze in daden
te kunnen omzetten. In het najaar van
1987 was er al optimistisch sprake van
de grote bureaucratische doorbraak in
de vorm van de oprichting van de 'Per
manente interregionale conferentie voor
de sanering van de rivier de Po'. Een
voorbarigheid in woord, want de mening
dat de vier regio's van het stroomgebied
van de Po, Piemonte, Lombardije, Emi-
lia-Romagna en Veneto, in dit over
heidslichaam tijdig en op afspraak aan
Stroken zand bedekt met parasols en mensen
tische kust, maar het kan ook anders.
heidsinstantie, belichaamt ook politieke
wil. De vraag blijft: welke regionale poli
tici gaan de moed opbrengen om ten
overstaan van de multinationals en het
groot-kapitaal dat in Turijn en Milaan
aan de oevers van de Po ligt, milieu en
ecologie te verdedigen?
Hoe dan ook, het grote obstakel voor'
een slagvaardig zuiveringsbeleid is door
gaans het totale gebrek aan coördinatie
tussen de diverse instanties. Besturen
van gemeenten en regio's werken vaak
naast of tegen elkaar en allerlei invloe
den en organen rommelen daar nog tus
sendoor.
De sanering van het watergebied van de
Po blijft dus niet zozeer steken in een ge
brek aan financiële middelen. Deze zijn
ruim voorhanden. Ontzaglijke bedragen
voor een ontzagwekkende milieu-arbeid,
maar organisatie van planning en disci
pline van uitvoering gaan niet steeds
hand in hand.
Het is geen toeval dat degenen van Fer
rara die voor het toerisme verantwoor
delijk zijn, het heft in handen nemen bij
het in stand houden van milieurijkdom
en natuurparken binnen de Po-delta.
Hun motivatie zit vergroeid in de na-
vormen het stereotype beeld van de Atm
FOTÓk h
in.
(ing
tuurlijke omstandigheden waarmei bl
vanuit de wieg kennis hebben gemï311
brede zandstranden, een ongevaaPe
en nog schone zee. Nog elke morgeiV3n
ven rijen bewoners hun portie stf "e
diertjes voor eigen consumptie uir P
natte zand. Dit centrum bestaat uiek
ven lido's of badplaatsen die samenP M
een afstand van 23 kilometer deM>
van de provincie Ferrara vormen, f3"
ken geel zand die niet het sterePkkl
beeld bieden van de Adriatische^!!31
met zijn mensenmassa, rumoer enpJs
hotels. Rust en stilte heersen ook u
groen van de eindeloze vlakte va^p
binnenland. Tussen zee en groen etMJ
cor met lagunes, dijken, rijen bo
wallen en vissershuisjes. Varen ti'On
rietkragen op het 'verdronken' laferra
een heerlijke belevenis. nass
LOUIS VAN!De
I re|
HOC
Voor meer informatie: Natiom c
Italiaans Verkeersbureau Eli aai
Stadhouderskade 6, 1054 ES -toet
sterdam. Telefoon: 02016.82.44 - no
Jarcl
