finale
Misser
Immigratie
Oost-]
Kinderloos
■CcidócSomotit'
nd 25 november
wacht het Centraal
reau voor de Statistiek
vijftienmiljoenste
derlander. Wanneer
ies en wie de eer te
valt, zullen we nooit
De bevolking
Jt niet van uur tot
geregistreerd. Wie?
;hien is het een kind,
:hien een asielzoeker
te horen krijgt dat hij
Nederland mag blijven,
eer is dat de
lienmiljoenste
foner in een land komt
wonen dat dichter
olkt en smeriger is
ooit tevoren. Nog
lit kozen mannen en
iwen zó bewust voor
krijgen van kinderen
iu. En voor het niet
;en. Volgens
loses zullen steeds
vrouwen kinderloos
(ven, terwijl het leger
iarden groeit. Steeds
ider mensen zullen in
loekomst voor steeds
mensen aow- en
;elden moeten
:ngen. Om de
itigers en dertigers
vandaag straks een
Ie oude de dag te
irgen, zullen alle
n moeten worden
:et. Om de produktie
:il te houden zal het
il werklozen en
idsongeschikten
jeten worden
uggedrongen en de
r tysioenleeftijd opnieuw
leten worden verhoogd;
fiscide vrouwen zullen
iter het aanrecht
ïdaan moeten komen,
mé misschien komen we
San nog niet, moeten
priji nu opnieuw
3 larbeiders aantrekken.
;t meer uit de landen
ld de Middellandse
maar vanuit een
teel nieuw wingebied:
""v-Europa.
»e
HAAG - In de buik van An-
Geertsma (36) zit een kindje.
tweede en laatste. Een bewus-
;euze. Net als haar keuze voor
opleiding tot lerares, een baan
hun eerste kind. „Natuurlijk
;n wij stilgestaan bij de om-
idigheden waarin wij kinderen
de wereld zetten. De vervuiling,
"~rie, overbevolking. Maar je
relativeren als je naar het ver
in kijkt. Door de hele geschie-
is heen hebben ouders angsten
itaan over hetgeen hun kinde-
zou kunnen treffen: oorlogen,
cholera. De wereld blijft zich
ikkelen en naar oplossingen
en. Ik denk dat je niet te ver
•ruit moet kijken. De waarde
een kind is groot. Het is iets
van je samen is en door leeft".
eligi
ed gaat, hebben pa en ma
:sma rond kerst twee kinderen. Het
in Geertsma voelt zich dan 'com-
Gratfct'. Het complete gevoel van de fami-
[Geertsma heet bij het Centraal Bu-
weliju voor de Statistiek (CBS) 'vervan-
iniveau'. Als alle paren twee kinde-
zouden krijgen, zou de bevolking
'iel blijven. Maar dat is theorie. In
'lelijkheid is de bevolking verre van
iel. In 68 jaar is zij meer dan ver-
:ld. In 1922 telde Nederland zeven
:n inwoners, in oktober '49 tien
joen, over twee weken vijftien mil-
s tijh en als we de prognoses van het CBS
hen geloven, leven we rond 2020 met
i 16 miljoen mensen op dezelfde
11 vierkante kilometer land. Daarna
het aantal inwoners gaan dalen,
ir we moeten de berekeningen van
CBS met een korreltje zout nemen,
tekert Nico Keilman van het Neder-
Ids Interdisciplinair Demografisch In-
tout (NIDI). Hij is deze week in
recht gepromoveerd op een onderzoek
Ir de beperkingen van bevolkings-
ICWgnoses. „Tien of vijftien jaar vooruit-
-ken is acceptabel. Maar daarna wor-
jg VP de voorspellingen steeds onzekerder.
-,Jnt menselijk gedrag is niet te voor
spellen. Nu niet en in de toekomst niet.
Die onzekerheid moeten we ook over
dragen op de gebruiker. Weerman Erwin
Krol doet dat perfect: Die zegt gewoon:
'de ene computer zegt zus, de andere zo,
vandaag kan ik nog niet veel zeggen,
morgen weten we meer'. Ik hoop dat de
bevolkingsprognosers dat ook meer gaan
doen en dat de gebruikers die onzeker
heid accepteren en flexibeler plannen
zullen opstellen".
De allergrootste misser maakte het CBS
in 1965. Toen voorspelde het bureau dat
Nederland in het jaar 2000 bijna 21 mil
joen inwoners zou tellen. Er werd een
commissie ingesteld om na te gaan wat
de gevolgen zouden zijn van de bevol
kingsontwikkeling. Maar toen de com
missie eenmaal bezig was, kelderde het
geboortetal en moest zij haar taakopvat
ting 180 graden draaien. Individualise
ring, emancipatie en anti-conceptie
brachten het gemiddelde aantal kinderen
per vrouw terug van bijna drie naar
minder dan twee. Is het mogelijk dat de
prognoses voor de volgende eeuw een
misser van hetzelfde kaliber bevatten?
„De verwachte kinderloosheid van de
vrouwen is de meest onzekere factor in
onze prognoses", legt Joop de Beer van
de afdeling Bevolkingsstatistieken van
het CBS uit. „Nooit eerder hebben we
zo'n hoge kinderloosheid gezien. Op ba
sis van onder meer echtscheidingscijfers
verwachten we dat van de meisjes die in
de jaren '70 geboren zijn, een kwart kin
derloos zal blijven. Die veronderstelling
is van grote invloed op de prognoses.
Veel meer dan de veronderstellingen
over immigratie en emigratie. Die zijn
van belang voor voorspellingen op korte
termijn".
Geboorte, sterfte, emigratie en immigra
tie. Dat zijn de vier bevolkingsbewegin
gen waarover het CBS zich buigt. Over
de sterftecijfers kan De Beer kort zijn.
Nergens ter wereld is de gemiddelde
leeftijd zo hoog als in Japan, Scandina
vië en Nederland. Een Nederlandse
vrouw wordt gemiddeld 80 jaar oud en
een man 73,5. In de komende twintig
jaar zullen we volgens het CBS gemid
deld nog anderhalf jaar ouder worden.
Daarover is nagenoeg iedereen het- eens.
Er bestaat alleen enige discussie over de
vraag of het verschil in levensduur tus
sen mannen en vrouwen kleiner zal wor
den naarmate meer vrouwen 'mannen
beroepen' zullen gaan uitoefenen.
De immigratie is een veel moeilijker te
voorspellen factor. Dagelijks zijn er op
aarde vijf tien miljoen mensen op weg.
Naar schatting 120.000 'reizigers' belan
den dit jaar in Nederland (vorig jaar
99.000 immigranten, tegen een stabiel
aantal van 60.000 emigranten). Een bij
na record-aantal immigranten. Dit getal
werd alleen overtroffen in 1975 toen Su
riname onafhankelijk werd en de voor
malige kolonie vrijwel leeg liep. Het gro
te aantal gezinsherenigingen, huwelijks
migranten en asielzoekers dit jaar heeft
het CBS een klein beetje verrast. Het bu
reau had de vijftienmiljoenste inwoner
niet eerder dan begin 1991 verwacht,
maar door de grote stroom immigranten
is het deze maand al zover. Het CBS
verwacht niet dat de stroom immigran
ten de komende jaren veel groter zal
worden.
europa
steeds minder gaan accepteren,
aantal immigranten dat voor gezinshere
niging naar Nederland komt loopt terug,
omdat de meeste gezinnen al herenigd
zijn". De toenemende stroom asielzoe
kers (dit jaar 20.000) zal volgens De
Beer worden ingeperkt door de politiek.
„Het verleden laat zien dat bij een forse
stijging de overheid reageert met een be
leid dat in elk geval tijdelijk een schri-
keflect teweeg moet brengen. Denk maar
aan de invoering van de visumplicht be
gin jaren '80, waarna je een daling zag
van gezinsherenigingen van Turken en
Marokkanen".
Alleen de ontwikkelingen op de arbeids
markt kunnen de stroom immigranten
nog doen stijgen. Nu al klagen bedrijven
dat ze niet aan gekwalificeerd personeel
kunnen komen. En het Centraal Plan
Bureau (CPB) sluit niet uit dat die roep
de komende jaren luider wordt. Gezien
de grote culturele verschillen die tot al
lerlei problemen en spanningen hebben
geleid, verwacht Keilman niet dat Ne
derland haar gastarbeiders nog van ver
zal halen. „Maar ook niet uit andere
EG-landen, want die kampen met de
zelfde problemen. Oost-Europa ligt meer
voor de hand. Wekelijks vertrekken er
vijfduizend Oostduitsers naar West-
Duitsland. Ik kan me voorstellen dat
West-Duitsland dat aantal niet kan op
vangen en dat een groep mensen zal
doorstromen naar andere landen. Daar
mee zouden we op korte termijn de ar-
beidsproblematiek kunnen opvangen".
Maar op lange termijn zijn de proble
men niet op te lossen door simpelweg
immigranten aan te trekken. Keilman:
„Het percentage bejaarden zal de ko
mende decennia stijgen van dertien naar
twintig procent. De uitgaven voor de
aow zullen moeten verdubbelen. Ook de
kosten voor de volksgezondheid zullen
stijgen. Als je die toenemende lasten wil
compenseren met demografische maat
regelen, dan moeten we óf gigantische
aantallen immigranten aantrekken óf te
rug naar gezinnen met drie vier kinde
ren. Dat is niet erg plausibel. Demografi
sche maatregelen zijn niet in staat de
vergrijzing tegen te houden. We zullen
maatregelen moeten treffen op het ge
bied van arbeid, huisvesting en gezond
heidszorg. We krijgen straks te maken
met ontzettend veel alleenstaanden op
hogere leeftijd, vooral vrouwen. Er zul
len meer kleinere woningen moeten wor
den gebouwd en er zullen hulpnetwerken
moeten worden gevormd opdat ouderen
zolang mogelijk zelfstandig kunnen blij
ven wonen. Misschien dat het solidari-
teitssysteem van de aow straks wordt
vervangen door een kapitaaldekkend sy
steem. zoals je een eigen pensioen op
bouwt. En dan is er nog het gevaar dat
de produktiviteit van de beroepsbevol
king lager wordt omdat de gemiddelde
leeftijd van de werknemers hoger zal
zijn. We zullen daardoor meer geld
Ondanks de veelheid van problemen is
Keilman niet somber gestemd over de
vergrijzing. Nederland heeft nog twintig
jaar de tijd om zich voor te bereiden op
de demografisch moeilijke tijden. In de
tussentijd kunnen we lering trekken uit
andere landen in Europa, waar de ver
grijzing al sterker is toegeslagen dan in
Nederland. Zo telt Duitsland op dit mo
ment al 18 procent bejaarden. „Persoon
lijk vind ik de bevolkingsdichtheid in
combinatie met het leefpatroon van veel
mensen een groter probleem dan de be
volkingsopbouw. Vijftien miljoen men
sen... Denk eens aan de verkeersopstop
pingen, het milieu", verzucht Keilman,
die eerdaags met zijn gezin naar Noor
wegen emigreert. Hij behoort niet tot de
wetenschappers die een vervangingsni
veau van gemiddeld twee kinderen na
streven. Een langzaam inkrimpende be
volking juicht hij toe. Twaalf miljoen in
woners, dat is volgens Keilman een
mooi aantal.
De overbevolking schrikt mannen en
vrouwen vooralsnog niet af om kinderen
te nemen. Sinds 1984 stijgt het gemid
delde kindertal zelfs omdat er meer po
tentiële moeders zijn tuit de geboortegolf
tot '65) en er sprake is van een soort in
haalmanoeuvre van 'dertigers'. De Been
„Heel veel vrouwen hebben het krijgen
van kinderen uitgesteld omdat ze eerst
een opleiding wilden afmaken en daarna
enkele jaren werkervaring wilden op
doen. Veel vrouwen krijgen nu hun eer
ste kind rond hun dertigste levensjaar".
Het CBS verwacht dat deze tendens nog
even zal aanhouden, maar dat het aantal
vrouwen dat kinderloos blijft aanzienlijk
zal toenemen. Het is volgens De Beer
een fabeltje dat er weer grotere gezinnen
komen. „Vrouwen die kinderen krijgen
hebben een duidelijke voorkeur voor
twee kinderen. Maar steeds meer vrou
wen zullen geen kinderen krijgen. Van
de generatie vrouwen die vóór 1940
werd geboren, bleef slechts tien procent
kinderloos. Van de vrouwen die in de ja
ren '70 geboren zijn, verwachten we dat
een kwart kinderloos zal blijven, terwijl
slechts vijf procent geen kinderen k&n
krijgen".
Het CBS baseert zijn prognoses op het
toenemend aantal alleenstaanden, het
verkiezen van een beroepsloopbaan bo
ven kinderen en het uitstellen van kin
deren dat niet zelden tot afstel leidt. Ge
boortepremies hebben volgens onder
zoek geen enkele zin. Alleen voor grote
sommen geld gaan sommige 'bewust'
kinderloze paren overstag. Zij blijken ge
voeliger voor maatregelen die het vrou
wen mogelijk maken werk met kinderen
te combineren dan premies. In Zweden
hebben de goede voorzieningen voor
kinderopvang en ouderschapsverlof tot
een tijdelijke stijging van het kindertal
geleid op het vervangingsniveau van 2,1
In Nederland staan de faciliteiten voor
aanstaande/werkende moeders nog op
een laag pitje. De Beer: „De concurren
tie tussen kinderen en werk in Neder
land is nu nog groot. Als die kleiner
wordt, zou het gemiddelde kindertal
misschien weer kunnen groeien".
In de buik van Annet Galiart (36) zitten
drie kinderen. Volgende week worden ze
met de keizersnede gehaald. „Ik ben se
cretaresse en zeker van plan om over
een jaar of wat weer avonddiensten te
gaan draaien".
Voor Yvonne Westhof (33) hoeft werken
buiten de deur niet meer zo nodig. „Vo
rig jaar hebben we een kind verloren en
sindsdien hebben kinderen een hele an
dere waarde voor ons gekregen. Bij de
komst van mijn dochtertje heb ik er wel
aan gedacht of ik er goed aan heb ge
daan een kind op deze harde wereld te
zetten. Want het is natuurlijk een waar
deloze wereld. En dan bekruipt je een
schuldgevoel, omdat je dan toch kinde
ren neemt uit egoisme".
Ze is even stil, glundert dan, één hand
op haar dikke buik. „Maar dit is de
meest bewuste keuze geweest van alle-'
maal. Ik ben direct gestopt met werken
toen ik weer in verwachting raakte. Ik
hoef niet meer zo nodig de deur uit. Je
kunt aaii een kind zoveel liefde geven en
je krijgt zoveel liefde terug. Kinderen
zijn spontaan, recht vanuit het hartje.
En dat vind je vandaag de dag niet veel
meer".
MONIQUE VAN DE VEN
