Actie van IKV /Pax Christi
tegen VS-ingrijpen in Golf
tv
Ccidóe Sou/tot
Verzuild onderwijs is toe aan herziening
Erasmus' citatenboek wordt geveild
brieven van lezer
Bisdom Den Bosch krijgt 500.000 bidprentjes
kerk
wereld
Gehandicapt... en teeh
ook gewoon leven
mT CcidócSoutmit
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CeidócSouoont
DINSDAG 30 OKTOBER 1990 PAG]
111!
BAVEL Het archief van het bisdom Den Bosch is ongeveer
750.000 bidprentjes rijk. Behalve de 230.000 prentjes die het zelf
in de loop der jaren heeft bijeengebracht, kreeg het de ruim
500.000 prentjes die pater Dagobert Gooren de afgelopen veer
tig jaar heeft verzameld.
„Hoe komt een duvel aan zijn ziel", is het antwoord van Goor
en op de vraag hoe hij aan de bidprentjes is gekomen. Via
vrienden, kennissen en de koster van St. Oedenrode die tege
lijkertijd begrafenisondernemer was, wist hij zijn verzameling
zodanig uit te breiden dat zijn kamer in St. Oedenrode vol met
dozen stond. Aan het sorteren van de prentjes kwam hij de
laatste jaren niet meer toe.
Gooren stuurde de prentjes aanvankelijk naar een verzamelaar
in Amsterdam, maar hij bedacht op een gegeven moment:
„Waarom zou ik alles naar boven de Moerdijk sturen, ze
moeten beneden de Moerdijk blijven".
De meeste prentjes beschrijven het leven van rooms-katholie-
ken uit Noord-Brabant en Limburg. Maar er zitten er ook vele
uit andere delen van het land bij. Het oudste prentje dateert
van 1792.
Gooren verhuisde onlangs van St. Oedenrode naar het kloos
ter-bejaardenoord van de Paters van de Heilige Harten in Ba-
vel. In St. Oedenrode, waar hij werkte bijhet missiebureau van
zijn orde, assisteerde hij regelmatig in een parochie. Ook was
hij er zestien jaar secretaris-penningmeester van de Heemkun
dige Kring 'De Oude Vrijheid', die zich bezighoudt met de ge
schiedenis van St. Oedenorde, dat is genoemd naar de Schotse
prinses St. Oda.
Het oude wordt nooit
oud, oud wordt alleen
het nieuwe.
Friedrich Rückert
Oekrainse kerk
krijgt grote
zelfstandigheid
binnen
patriarchaat
Moskou
MOSKOU De ortho-
doxe kerk in de Oekraine
krijgt een verregaande
mate van zelfstandigheid
binnen het patriarchaat
van Moskou.
Met dit besluit antwoordt de
Russiscg-Orthodoxe kerk op
het groeiende verlangen on
der de Oekrainse gelovigen
om zich van het patriarchaat
van Moskou los te maken.
Metropoliet Filaret van Kiev
zei in een toelichting dat de
Russisch-Orthodoxe Kerk
„met de onafhankelijkheid de
gezonde krachten in de Oek
rainse kerk wil bundelen en
aan nationale behoeften wil
voldoen". Officieel blijft de
Oekrainse kerk ondergeschikt
aan het patriarchaat van Mos
kou, maar de primaat van de
Oekrainse kerk wordt voort
aan gekozen door de Oekrain
se bisschoppen en mag de titel
voeren van 'metropoliet van
Kiev en heel de Oekraine'.
In het westen van de Oekrai
ne heeft de orthodoxe kerk de
afgelopen tijd veel leden ver
loren aan de Oekrains-Katho-
lieke Kerk die de Oosterse li
turgie viert en de paus als
hoofd van de kerk erkent.
Een andere bedreiging vormt
de onafhankelijke Oekrains-
Orthodoxe Kerk. Steeds meer
parochies sluiten zich daarbij
aan. Het hoofd van deze kerk,
patriarch Mstislav Skripnik,
keerde ruim een week gele
den uit ballingschap in de
Verenigde Staten in de Oek
rainse hoofdstad Kiev terug.
Stael-Merkx:
sociale vernieuwing
vertaling boodschap
Evangelie"
AMERSFOORT Sociale
vernieuwing is volgens de
voorzitster van de Acht Mei
Beweging, W. Stael-Merkx,
„een simpele vertaling van de
boodschap van Jezus van Na
zareth".
„Bondgenoot worden bete
kent jezelf op het spel zetten.
Het vraagt een ommekeer
van onze eigen innerlijke
houding", aldus de voorzitster
van de beweging van progres
sieve katholieke organisaties
tijdens een bijeenkomst van
het Vrijzinning Protestants
Centrum, die in het teken
stond van sociale vernieuwing
en de rol van de kerken daar-
bij-
Stael-Merkx wees erop, dat
velen ook binnen de kerk to
lerantie voorwenden, maar in
feite aan de aanvaarding van
anderen, zoals buitenlanders,
homoseksuelen en armen,
voorwaarden stellen. Con
frontatie met onrecht maakt
onrustig en levert schuldge
voelens op. Vaak worden deze
gevoelens met het geven van
geld afgekocht.
Stael-Merkx vroeg zich af, of
de top van de kerk de con
frontatie met het onrecht aan
durft. Als voorbeeld van on
recht noemde zij de wijze
waarop in de RK Kerk benoe
mingen tot stand komen. „De
machtspositie van kerkelijke
gedragsdragers is onaantast
baar. Uit naam van God leg
gen ze wet op die mensen
klein en onmondig houden.
Zij leggen de christelijke leer
uit op een wijze die de onder
geschikte positie van de ene
groep (vrouwen) aan de ande
re (mannen) bevestigt en in
stand houdt".
Dr. Henk Koetsier, directeur
van DISK (Dienst in de In
dustriële Samenleving van
wege de Kerken), maakte
duidelijk dat armoede meer is
dan niet rond kunnen komen.
„Vaak betekent armoede te
vens een sociaal isolement,
het ervaren van aangedaan
onrecht, het gevoel gecontro
leerd te worden, en ook ver
warring en uitzichtloosheid",
zei Koetsier. Hij noemde het
de taak van de kerken het be
staan van de armoede in ons
land „zichtbaar te maken".
Stael-Merkx en Koetsier
.keurden het af dat ook de
laagste inkomens moeten
meebetalen aan maatregelen
om de milieuverontreiniging
te bestrijden.„Natuurlijk vra
gen milieumaatregelen finan
ciële offers", aldus Stael-
Merkx. „Maar de laagste in
komens worden daar weer de
dupe van. De financiële belas
ting drukt op hen extra zwaar
terwijl zij het minst schuld
hebben aan de vervuiling. Ze
hebben immers geen auto en
doen vaak meer aan recy
cling".
DEN HAAG De ker
kelijke vredesbewegin
gen IKV en Pax Christi
zijn een campagne begon
nen tegen militair ingrij
pen van de Verenigde
Staten in het gebied
rondom de Perzische
Golf. Ze dringen er in
een brief aan de Neder
landse regering op aan
dat de schepen en troe
pen onder het gezag van
de militaire staf van de
Veiligheidsraad komen te
staan.
„Militair ingrijpen is een heil
loze weg die vele slachtoffers
zal veroorzaken en een lange
negatieve politie
ke gevolgen met zich zal
brengen," aldus beide vredes
bewegingen. Zij vinden dat de
economische boycot van Irak
'eensgezind en geduldig' moet
worden volgehouden totdat
het land zich uit Koeweit te
rugtrekt.
De Veiligheidsraad heeft vol
gens beide Nederlandse vre
desbewegingen een ruim
mandaat nodig om via onder
handelingen tot een oplossing
te komen. „Het aanwijzen van
agressie is één zaak, het corri
geren ervan een andere."
Bezorgdheid is er bij de brief
schrijvers over het bericht dat
de VN van plan is Saoedi-
Arabië voor twintig miljard
dollar wapens te leveren, en
tegelijk Israël aan voldoende
compensatie te helpen.
Er moet volgens IKV en Pax
Christi in de Golf-regio een
ontwapeningsproces op gang
komen. De overbewapening
van Iran en Irak, en in dat
kader ook die van Israël,
moet worden teruggedrongen.
„Het instabiele en niet-demo-
cratische Saoedi-Arabië moet
niet verder bewapend worden
dan strikt voor defensieve
doeleinden nodig is."
Israël
Nu de Veiligheidsraad zich
sterk maakt om zijn resoluties
inzake de inval van Irak in
Koeweit met sancties af te
dwingen, dient hij in de ogen
van Pax Christi en IKV, om
rechtsongelijkheid te voorko
men ook meer ernst te maken
met de resoluties 242 en 338
inzake het bezet houden van
gebieden door Israël. Het zou
volgens hen onjuist zijn de
uitvoering van de resoluties
inzake Israël uit te stellen tot
Saddam Hoessein bereid is ge
vonden Koeweit te verlaten.
De twee vredesbewegingen
bepleiten een algemene vre-
desstrategie voor heel het
Midden-Oosten. Dat zou een
speciale vredesconferentie on
der auspiciën van de VN
waard zijn.
Beide vredesbewegingern wil
len de komende maanden
door middel van het inzame
len van handtekeningen bre
de steun verwerven en heb
ben daartoe sinds zaterdag
een advertentiecampagne op
touw gezet.
Jezuïet gaat
over naar
Evangelische Kerk
MUNCHEN De pater jezuï
et prof.dr. W. Feneberg is uit
de Rooms-Katholieke Kerk
gestapt en overgegaan naar de
Evangelisch Kerk. Feneberg,
hoogleraar Nieuwe Testament
aan de universiteit van de je
zuïeten in München, is be
kend geworden door zijn pu-
blikaties over Jezus.
Volgens de Evangelische
Kerk in Beieren heeft Fene
berg (55) „beslist geen afkeer
van de orde der jezuïeten",
maar heeft hij ervoor gekozen
in het huwelijk te treden en
op een andere manier „getui
genis af te leggen van zijn
christelijk geloof".
De Evangelische Kerk heeft
Feneberg inmiddels aange
steld als theologisch mede
werker.
Een woordvoerder van het
aartsbisdom Mtlnchen zei in
een reactie, dat de overgang
van een rooms-katholiek naar
een andere kerk altijd „pijn
lijk" is. Maar van gewetensbe
slissingen moet altijd met res
pect kennis worden genomen,
zei hij.
Rus lid van
pauselijke
academie voor
wetenschappen
VATICAANSTAD Paus
Johannes Paulus II heeft de
Sovjetkernfysicus Roald Sag-
dejev benoemd tot lid van de
pauselijke academie van we
tenschappen. Sagdejev wordt
de eerste geleerde die het lid
maatschap van de Sovjetaca
demie van wetenschappen
combineert met dat van de
pauselijke academie.
Sagdejev, getrouwd met een
kleindochter van de Ameri
kaanse president Eisenhower,
is sinds 1964 hoogleraar aan
de universiteit van Novosi
birsk. Hij was van 1973 tot
1988 directeur van het Sovje
tinstituut voor ruimte-onder
zoek.
Sagdejev heeft in de Sovjetu
nie diverse onderscheidingen
ontvangen, waaronder de
orde van de oktoberrevolutie.
Reconstructie
In het oostelijk
deel van Berlijn
wordt hard
gewerkt aan de
reconstructie
van de
negentiende
eeuwse
synagoge. In
1938 onttrokken
de nazi's de
synagoge aan
de joden en in
de twee
wereldoorlog
werd het
gebouw plat
gebombardeerd.
WINNAAR COORNHERTPRIJ S DR. VERSLOOT:
DEN HAAG Is het een
zegen dat Nederland
aparte scholen voor pro
testant-christelijk, katho
lieke en openbaar onder
wijs kent? „Het keuzeme
chanisme stelt in feite
heel weinig voor", meent
dr. A. Versloot, die gister
avond in Gouda de
Coornhertprijs ontving.
Met het daaraan verbon
den geldbedrag van hon
derdduizend gulden be
gint hij een onderzoek om
aan te tonen dat de ver
zuiling van het onderwijs
toe is aan grondige her
ziening.
Versloot, verbonden aan de
vakgroep onderwijskunde
van de Rijksuniversiteit
Utrecht, constateerde al
eerder dat kinderen in het ba
sis- en voortgezet onderwijs
vaak niet krijgen waar hun
ouders om vragen. Op dat on
derzoek promoveerde hij in
februari.
Op de school met de bijbel zit
ten immers ook leerlingen die
met het geloof niet veel van
doen hebben. In het openbaar
onderwijs wordt aan de ande
re kant niets gedaan voor de
kinderen die wel behoefte
hebben aan godsdienstonder
wijs, aldus Versloot. En wat te
denken van humanistische
vorming? Om van de etnische
minderheden maar te zwij
gen. „Het onderwijs in Neder
land heeft geen adequaat ant
woord gegeven op de aanwe
zigheid van etnische minder
heden. Er bestaat geen bereid
heid het stelsel in die richting
om te buigen", constateert
Versloot.
Hij vindt dat het Nederlandse
onderwijssysteem rijp is voor
„een andere manier van orde
nen". „De confessionele be
sturen doen net alsof er nog
steeds alleen protestant-chris
telijke of alleen katholieke
kinderen op hun scholen zit
ten. Dat is een verwrongen si
tuatie. Het is zaak ervoor te
zorgen dat er intern meer
keuzemogelijkheden komen".
Dat doel kan volgens Versloot
worden bereikt door zoge
naamde ontmoetingsscholen
op te richten, „scholen dus die
het hele spectrum willen be
strijken". Hier en daar be
staan al scholen die min öf
meer aan die definitie beant
woorden. Het vervolgonder
zoek van Versloot is gericht
op scholen die al ervaring
nebben opgedaan met „plura
listisch onderwijs". Door die
systemen te beschrijven hoopt
hij aan te tonen dat zijn theo
rieën levensvatbaar zijn. De
honderdduizend gulden van
de Coornhertprijs zal de on
derzoeker aan dat project be
steden. Versloot: „Het gaat
erom dat scholen bereid zijn
vast te stelen dat er een zeke
re behoefte bestaat. Het houdt
op als de schoolbesturen van
uit hun gezag zeggen dat het
zus en zo moet gebeuren. In
plaats dat de ouders een aan
bod wordt opgelegd, zouden
zij juist zelf moeten bepalen
welke kant het op moet. Zij
moeten niet in een hoek gezet
worden als ze het niet eens
zijn met een bepaald concept
van de schoolbesturen".
Het ministerie van onderwijs
kan met de hervormingen
van Versloot met heel wat
minder mensen toe. Ook de
grote landelijke koepelorgani
saties kunnen wat hem be
treft worden ingekrompen. In
plaats daarvan zouden er vrij
zelfstandig werkende centrale
instellingen op regionaal ni
veau van de grond moeten
komen.
De prijs waarmee Versloot
aan de slag gaat, werd hem
gisteravond uitgereikt door
minister Dales (binnenlandse
zaken) en juryvoorzitter H.
Vonhoff (commissaris van de
koningin in Groningen). De
plechtigheid had plaats in de
St. Janskerk in Gouda, waar
Coornhert begraven ligt. In
de kerk werd de vierhon
derdste sterfdag herdacht van
de voorvechter van godsdien
stige, levensbeschouwelijke en
politieke vrijheid van allen.
De tweejaarlijkse Coornhert
prijs werd voor het eerst uit
gereikt.
7/*. li -a tiir.Cihus Telegorardonarim.cjuai
«-
/Vvio/
urn tand aen
non nalatur
-/}-< Prouerbiah' figura dixit Tneognis:
olm 'tK CTKlSvK? JÏJV IpVtTOljOVSf IKXKirS®*',
Ou Jt xoV 'ut dStXw; rtxio/i \XAi3tjio/i. id
Non etenün fquilla rola nafdrur.aut hyacint!
j Sednecgabanalla filius ingenuus.
.1, A Admonet adagium^ probis parcndbusnalal
II forma düut Hontfus in OdL
7 Ua. NcijimbcUeniftrcKcs
i Progen erantaquiLc columbam.
ffj T~ t* to~r 0t Venufbus ent,Gad indodfc dotforfs,(ndo<3ur
-i pt^bum alumnum.Pcrtinet adagium ad ülam
m ICcorui malum ouum.
y' Koj'ow -^OITD IK KCU» o'c. idd
ProlemprobamhaudMterprogignettmprob
JL. 7 7» j, Non omnia poflumus c
f r c Non omnia poflTumus omnes.apud Vergili
jXoao -rffof<n lütl,,auixtri£»oreinaiiam Sumpta ui
A
6 ff x<
iV&v
t+n i
rrn-
c/-«. c, u fijt $-r(
1J
- to I V\^ CW t-V ly y
f -v—
Een deel van een pagina uit de Adagia van Erasmus
LONDEN Bij Sotheby
in Londen worden bin
nenkort twee zeer inte
ressante boeken geveild:
de Adagia van de grote
christelijke humanist
Erasmus van Rotterdam
(1466- 1535) en een ander
citatenboek daterend uit
het eind van de zestiende
eeuw, dat als genre na
Erasmus' Adagia of
Spreuken) een grote
vlucht zou nemen.
Erasmus was de eerste die een
boek opzette dat bestond uit
zegswijzen van anderen. Ui
teraard wendde hij zich om
dat samen te stellen tot de
klassieke oudheid wier schrij
vers en dichters voor huma
nisten als Erasmus het grote
voorbeeld waren. Uit het
werk van Latijnse en Griekse
schrijvers dolf Erasmus cita
ten op die tot op de dag van
vandaag behoren tot de gewo
ne spreektaal: geen steen op
de ander laten staan. Een
zwaluw maakt nog geen zo
mer, de loftrompet over ie
mand steken.
Zijn halve leven werkte Eras
mus aan verbetering en uit
breiding van zijn boek. De
editie die op 20 november bij
Sotheby wordt geveild, da
teert uit 1523 en is voorzien
van Erasmus eigen annotaties,
correcties en nieuw materiaal,
te gebruiken voor een nieuwe
editie. Toen de eerste uitgave
van de Adagia verscheen, be
vatte het boek 818 citaten, in
de editie van 1536 zijn het er
al vierduizend.
Het boek van Erasmus was
een werk waar de snob van
die tijd mee opstond en naar
bed ging want aforismen,
spreuken en geestige gezeg
den waren een van de belang
rijkste pijlers van de Renais
sanceliteratuur 'en een hoek
steen van de humanistische
opvoeding. Ook Shakespeare,
Rabelais, Montaigne, Goethe
en menige andere grote au
teur zouden er hun voordeel
mee doen.
Behalve aantekeningen van
Erasmus zelf staan er ook op
merkingen in van Erasmus'
leerling Nicholas Cannius aan
wie Erasmus deze editie zou
schenken. Sotheby verwacht
dat het boek dat afkomstig is
van een particuliere verzame
laar die anoniem wil blijven
minstens een kwart miljoen
pond zal opleveren, onieme
par
Tezelfdertijd wordt op 20 no
vember een ander citatenboek
geveild, getaxeerd op min
stens zestigduizend pond, dat
afkomstig uit Frankijk is. Het
boek geeft een indruk van de
smaken en voorkeuren van
de Franse intellectuelen uit
het einde van de zestiende
eeuw. Er staan nogal wat cita
ten in van Michel de Montaig
ne, de auteur van de beroem
de Essays die zelf ook vaak
met citaten werkte en daar
vaak zijn proeves op baseerde.
Een van zijn citaten luidt
„Aux Francois le mentire et
se parjurer n'est pas vice,
mais une fagon de parler
(Voor de Fransen is liegen en
meineed hun manier van
spreken). Misschien is het niet
verbazingwekkend dat dit
boek. niet Montaignes eigen
opvatting over het verzame
len van citatenboeken ver
meldt, want hij vond dat zelf
„een ridicule vrucht van stu
die".
Harde heelmeester
OPMERKELIJK is het gebrek aan reacties op de aank n
ging dat Philips zo'n 45.000 werknemers gaat ontslaan, 1
soneel en vakbonden staren gelaten voor zich uit. De
partijen in de Tweede Kamer tonen zich slechts die j
schokt. Het enige echte Haagse commentaar komt van i
ter Andriessen van economische zaken. Hij is bereid P
te helpen, niet met geld natuurlijk „maar met adviez
hulp bij contacten met buitenlandse overheden".
Een jaar of tien geleden zou dat wel even anders
gaan. Philips-topman Timmer zou door de publieke
aan stukken zijn gescheurd. Tweede-Kamerleden van I
en CDA zouden schande hebben gesproken van een
sociale' werkgever. Van de regering zou een miljardeni
tie zijn geëist, onder het motto 'alles beter dan duize
werknemers op straat te zetten'. En een zenuwachtige n
ter van economische zaken zou daar, tegenstribbelend,
akkoord zijn gegaan.
WAAROM die ommezwaai? Waarom wordt preside:
recteur Timmer nu voorgesteld als een moedige, een
vechter? Bijna liefkozend melden de media de bijnamei
de Philips-topman: 'Orkaan Gilbert' en 'De Tank'. Dai
maar één oorzaak hebben: het geheugen van de Nederls
is niet zo kort als vaak wordt gedacht. Hij herinnen
maar al te goed dat de 'zeer sociale' RSV-topman Stikke
concern regelrecht naar de afgrond voerde, ondanks
staatssubsidie van twee miljard gulden.
VANDAAR de neiging om nu naar de andere kant do
slaan. Als Timmer aankondigt dat hij één op de vijf vai
werknemers gaat ontslaan, gedraagt vrijwel iedere Ned<
der zich als ware hij aandeelhouder van Philips. Zachte
meesters maken stinkende wonden, nietwaar? Wat het
gekondigde massa-ontslag betekent voor de betrokken
nemers lijkt daarbij iets te gemakkelijk vergeten te wo
A.L te hard applaudisseren voor Timmer zou er toe ku
leiden dat tienduizenden Philips-employés, vooral in de
wikkelingslanden, zonder afvloeiingsregeling de stras
gaan. Dat zou wel in heel schrille tegenstelling staan t
eerbiedige behandeling van een aantal boze aandeelhoi
in Amerika. Achttien miljoen gulden heeft de Raad vai
stuur hun betaald, om te voorkomen dat Philips vooi
Amerikaanse rechtbank beticht zou worden van misle
van aandeelhouders.
Brieven graag kort en duidelijk geschreven.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezon
stukken te bekorten.
Citaten
Graag wilde ik van u weten,
of de citaten, die altijd in de
rubriek 'Kerk en wereld' op
de tweede pagina staan, ook in
boekvorm zijn verschenen. Zo
ja, welk boek?
Mevr. A.C. Brandsma,
DEN HAAG.
(Naschrift: Voor de citaten
wordt onder meer gebruikt ge
maakt van 'Prisma van de ci
taten' (Prisma 2704), 'SjÈ
woorden en zegswijzen T
bijbel' (Prisma 2729) eJ
'Groot Citaten Boek' (Kc
Redactie.)
Finale
Mijn complimenten vooil
wekelijkse bijlage
Boeiend en veelzijdig.
A. Boekestijn-Verduijn,
DE LIER.
AVO bevordert de
integratie van gehandi
capten daadwerkelijk
Bij werk scholing en
recreatie
Bon. Ik wil graag nadere informatie.
Naam:
Adres:
Postcode/plaats:
Bon zenden naar: AVO, postbus 850,3800 AW Amersfoort
Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apothekersdijk 34. Leiden.
Telefoon: 071-122 244
Postadres: postbus 11, 2300 AA Leiden.
Abonnee service
Telefoon- 071 - 313 677 van ma. t/m vr van 8.30 tot 17.00 u.
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248
van ma. t/m vr. van 18.00 tot 19 00 u. op za. van 14.00 tot 15.00 u.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.)
Bij automatische betaling: Bij betaling per accept-girokaa
per maand f. 24,85 per maand 25,
per kwartaal f. 74,10 per kwartaal 75,
per jaar 284,50 per jaar f. 285,
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel 071 -122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk
070 - 3902 702.
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
