„Ik loop een eind
met de mensen mee"
1
II
inal
Ie
„New York past bij Sjako!,
dat gestresste, die nervositeit
■EeidócCotviant
„Entertainment
is de hoogste
kunstvorm"
ZATERDAG 27 OKTOBER 1990 PAGINA 25
Om werk zit hij nooit
verlegen. Op dit moment
trekt hij met 'Er wordt
gestrooid' het land door, in
januari gaat de musical
'Revue, revue' in première.
Op de buis is Jos Brink
(48) sinds het begin van
deze maand op de
dinsdagavond bij RTL4 te
zien in de nieuwe spelshow
'De 64.000 gulden vraag
de Postcode Loterij', een
vragenvuur voor fervente
hobbyisten die alles van
hun liefhebberij afweten.
Zijn betrokkenheid in de
basisgemeenschap De Duif
in Amsterdam toont een
andere kant van Jos Brink.
Toch: of hij nou op zondag
een preek houdt, het
middelpunt is van een
televisieshow of op een
doordeweekse avond op de
planken staat, Jos Brink
blijft wie hij wil zijn: een
pastor voor mensen.
\MSTERDAM - De avond vóór
jns gesprek is hij met het theater
gezelschap na de voorstelling de
terrnis in Oostende op geweest.
Dodelijk vermoeiend maar bijzon
der gezellig. Vandaag wacht Jos
Brink een stapel tikwerk. Zeer ge
schikt om mee te nemen naar de
(tweede woning van hem en zijn
(vriend Frank Sanders in het Gel
derse Gorssel. De verbouwing van
hun Amsterdamse grachtenpand,
ide moestuin en de schapen op het
platteland moeten nog even geduld
oefenen. Brinks leven beweegt zich
tussen podia in schouwburgen, the
aterbedrijf Tekstpierement, tv-ca-
mera's, de kansel en het knusse
haardvuur.
De voordeur van het grachtenhuis staat
op een kier. Eén stap over de drempel en
je staat pardoes midden in een helderwit
kantoor. Nog een stap en je bevindt je in
de woning. Haast symbolisch voor de
vervlechting van werk en privéleven. Je
zult Jos Brink er niet over horen klagen.
„Frank en ik zijn zelfstandige onderne
mers. Dat betekent keihard werken, veel
JOS BRINK GEWOON ZICHZELF IN NIEUWE SHOW:
investeren en maar afwachten wat je er
uithaalt. Het is je vak en we vinden het
leuk, zo simpel ligt het. Een kruidenier
doet in wezen precies hetzelfde. We heb
ben inmiddels een miljoenenbedrijf
maar er gaan ook miljoenen uit, dus we
houden er maar heel weinig aan over.
Met 'Er wordt gestrooid' staan we met
zestien man driehonderd vijftig keer op
toneel. Moet je nagaan wat dat kost.
Voor Nederlandse begrippen hebben we
te dure krachten, te kostbare trailers
voor vervoer en een te grote produktie.
Nee, wil je geld zien dan moet je drie
maanden lang in het Congresgebouw
voor uitverkochte zalen spelen".
De duurste
Het gerucht wil dat zijn nieuwe spel
show 'De 64.000 gulden vraag de
Postcode Loterij' de duurste op tv is.
Brink kijkt er niet van op. „O ja, ga
maar na, honderdvijftig mensen zijn er
mee bezig. De vragen zijn zo specialis
tisch dat uitgebreid deskundig advies
wordt ingewonnen. Tijdens de eerste af
levering kwam een man die als hobby
sierduiven had, niet door de test heen.
Eén foutje en je ligt eruit, heel streng
moeten we zijn ja, daar heb ik trouwens
veel moeite mee. Maar goed, dat had
wel tot gevolg dat de pakken stencils
met informatie van vogelspecialisten de
prullenbak in kondèn".
„Al het werk letterlijk voor niks. Dat
maakt de show duur. En vergeet het
high-tech decor niet, dat neonlicht is
verschrikkelijk duur en die speciale rook
kost geloof ik iets als een modaal inko
men". In elk geval waren de Amerikaan
se gasten bij de eerste uitzending 'flab
bergasted' over dit superdecor. „En ze
deden bijzonder aardig tegen me; zoiets
hadden ze werkelijk nog nooit gezien.
Nou, ik deed die uitzending natuurlijk
heel erg m'n best".
Oerquiz
De oerquiz noemt hij z'n show. Zo uit
Amerika overgewaaid, waar de '64.000
dollar question' al sinds 1953 hoge ogen
gooit. Dichter bij huis waagde Theo
Eerdmans zich in '56 als 's lands eerste
quizmaster aan 'Tel uit je winst' en Ne
derland hing voor de VARA-buis. De
clou van het nieuwe spel op RTL4 zit
'm niet in het riante prijzengeld maar in
de spanning van het weten Wi raden
over zeer specialistische onderwerpen.
Met een kleine onopvallende advertentie
onder nummer worden kandidaten ge
zocht. „Psychologen hebben uitgemaakt
dat je de nieuwsgierigheid van mensen
moeten blijven prikkelen. Zo zie je bij
ons een zuster Carmelites die alles van
Ajax weet en een 17-jarige jongen die
dol is op Marilyn Monroe. Dat zijn toch
combinaties die je niet verwacht".
De ernstige ondertoon van de show
wordt nog eens benadrukt dank zij het
stemgeluid van Jos Brink. Met een knip
oog: „Na de operatie aan de tumort op
mijn stembanden is mijn stem lager ge
worden. Ik was bariton, nu ben ik bas".
Zijn verschijning wekt het vertrouwen
van kandidaten. Voor de camera stelt de
ervaren artiest de bloednerveuze deelne
mers op hun gemak. „Ze zijn bang voor
het spel, bang om af te gaan. Ik loop 'n
eind met ze mee, zeg ik altijd, ik help ze
niet met antwoorden of zo, ik laat ze de
hele boel wat relativeren. Zo zie ik mijn
werk als pastor ook. Ik ben er voor de
mensen, al is de intensiteit van de bege
leiding van een terminale aidspatiënt
wel even iets anders natuurlijk".
Alledaags
Schijnbaar moeiteloos stapt hij over van
glamour naar alledaagse soberheid in
zijn functie van voorganger in De Duif,
een gekraakt kerkgebouw hartje Amster
dam. „De kern van het christendom is
voor mij dat het een heldere gebruiks
aanwijzing biedt voor het leven. De
Heer van Nazareth is tot de uiterste con
sequentie gegaan en is zó een voorbeeld
voor ons. Kijk, de bijbel is een dik boek
met ervaringen van verschillende men
sen. Het is allemaal maar hoe je het uit
legt".
„Neem je de bijbel letterlijk van kaft tot
kaft? Als je dat doet is Leviticus 18 bij
voorbeeld nogal duidelijk: homoseksua
liteit is een gruwel in Gods ogen. Ik be
strijd dat. In die tekst gaat het om een
joodse wet, vermengd met allerlei riten
en de vruchtbaarheidscultus uit die tijd.
Dat heeft niks met onze samenleving te
maken. De bijbel is door ménsen ge
schreven en geïnspireerd door God of
Heilige Geest of welke naam je er ook
aan geeft. Het is niet Gods Woord in de
letterlijke betekenis. Het is wat eruit op
stijgt, een handleiding over hoe mensen
met elkaar moeten omgaan".
Hij haakt in op de beginvraag, de kern
van het christelijk geloof. „God is Lief
de, daar komt het altijd op neer", klinkt
het zonder aarzeling. „Paulus heeft het
er uitgebreid over in 1 Korinthièrs 13.
Zijn teksten over seksuele omgang tus
sen mensen van hetzelfde geslacht moet
je beschouwen als tijd- en cultuurgebon
den. Niet bruikbaar voor nu want dan
zou het leven onleefbaar worden en dat
is nooit Gods bedoeling geweest. Chris
tus heeft ons de kwaliteit van het leven
aangegeven. Het geloof in God of het
Volkomene of hoe je het ook noemt is
een ervaring die je niet kunt toetsen".
Zondebesef
Vanuit zijnvrijzinnig-protestantse (re
monstrantse) achtergrond kreeg Jos
Brink geen groot zondebesef mee. „Zon
de, zonde, dingen die je beter kunt nala
ten bedoel je, maar zónde? Wat ik dood
zonde noem is als mensen elkaar bescha
digen. Heel eng vind ik dat". Zijn nieu-
we thuis, een kritische basisgemeente,
bevindt zich onder de beschermende
vleugels van de Romeinse moederkerk.
Brink is niet kapot van deze in zijn ogen
soms verstikkende liefde. „Ik veroordeel
de paus niet hoor, hij is een produkt van
zijn tijd en kan het ook niet helpen.
Maar de gevolgen zijn soms gevaarlijk:
als je in Afrika, waar de aids-explosie
het grootst is, nota bene het condoom
verbiedt, ben je dan een herder? De paus
is gewoon al wat ouder en niet meer op
de hoogte van het reilen en zeilen in de
samenleving. Ik heb kritiek op het Vati-
caan, ja. Bepaalde veranderingen in deze
tijd moeten ze daar nu eens als feiten ac
cepteren in plaats van starre regels als
zaligmakend op te leggen".
De Duif aan de Prinsengracht, gedoogd
door het Haarlemse bisdom en schoon-
gehouden door de Duifleden, stoort zich
niet in het minst aan de roomse leer.
Vrouwen gaan voor, leken delen sacra
menten uit en tijdens een jaarlijkse ver
kiezing worden voorgangers aangewezen.
„Zoals het hoort, heel bijbels, dat zou
den ze ook met bisschoppen en kardina
len moeten doen. Zou goed zijn".
Een familie van mondige gelovigen daar
in De Duif? „Jazeker. Ik voel me er zeer
thuis. Ben ooit 'ns na een gast-preek-
beurt blijven hangen. O, er zijn wel cri
ses hoor. Ettelijke. We toetsen elkaar, ie
dereen heeft een eigen inbreng en praat
mee. Als ik voorga overleg ik eerst met
dertig mensen. Dat is soms wel 'ns las
tig". Wie heeft het nou uiteindelijk tóch
voor het zeggen? „Als voorganger ben je
Jos Brink.
autonoom. Maar reken d'r op dat je in
de volgende vergadering door de molen
gaat. We evalueren alles, preken, de
vorm van de dienst, elkaar. Heel tevre
den ben ik daar mee".
Naweeën
Als grote stadsgemeenschap ondergaat
De Duif de naweeën van een geseculari
seerde maatschappij. Dat schept proble
men. „Het zijn typische stadsproblemen.
Ontkerkelijking en grote eenzaamheid
waardoor mensen moeilijk zijn te trace
ren en ondergaan in anonimiteit. Ik ken
mijn buurvrouw niet en weet jij veel of
ze al drie weken dood achter de voor
deur ligt?"
Jos Bnnk vond in pastorale hulpverle
ning een tweede bestemming. Vooral
met homofielen en aidspatiènten heeft
hij veelvuldige en langdurige gesprekken
en briefwisselingen. De dood zweeft her
haaldelijk voor zijn ogen. „Het moeilijk
ste is de onmacht om iets in zo'n situa
tie te veranderen. Dat lukt niet. Een tijd
je geleden hebben we een aidspatiënt
naar zijn einde begeleid. Terwijl die jon
gen tot het laatst toe geknokt had. Je
kunt dan niet aankomen met 'wees maar
niet bang voor de dood', want dan ver
val je in ernstige bla-bla. Die jongen was
niet klaar om weg te gaan. Wat ik voqr
zo iemand doe? Er alleen maar zijn; ik
kan niks anders doen". Hij zucht eens
en leunt achterover. „Wij mensen
moeten leren te aanvaarden wat niet kan
worden veranderd en we moeten doen
wat wel kan worden veranderd. En we
hebben de wijsheid van de Almachtige
nodig om het verschil tussen beide te
blijven zien".
De tumor op zijn stembanden liet zijn
godsgeloof intact. „Nee, mijn godsbeeld
is er niet door veranderd. Ik was wel
verbaasd dat zo'n ziekte nu ook mij
overkwam. 'Waarom ik wel en de ande
ren niet?', ja dat is onvermijdelijk. En
het had ook anders kunnen aflopen. Bid
den? Maar kanker kun je niet wegbid-
den. Ik heb gevraagd om sterkere vleu
gels, maar ik ben al vrij sterk van me
zelf'.
Het viel hem op dat mensen uit zijn om
geving veel meer moeite met zijn ziekte
hadden dan hijzelf. „Als je het hebt over
nieuwe aspecten van God, ja, dan heb ik
die gevonden in de nabijheid van andere
mensen. Als je tegen een terminale pa
tiënt zegt 'Vreest niet want ik ben met u'
- Jesaja 41 vers 10 - dan kan zo'n bij
beltekst sec hem niks doen, maar als er
iemand bij hem is, wordt het tastbaar".
ANNE MARIE VAN DER KOLK
roebel-miljonair ivan rebroff:
HOEVELAKEN - In Moskou
moeten ze de tent afgebroken heb-
Fben, alsof hij daar thuis hoorde.
Daar heb ik mijn grootste triom
fen behaald", zegt zanger Ivan Re-
broff, gezeten in restaurant Schep
te Hoevelaken. „Ober, een gebak
ken tong en goed doorgebakken
graag".
We hebben het over zijn Russische re
pertoire over welks authentieke her
komst vaak wat achterdochtig wordt ge
daan. Rebroff, die momenteel een tour
nee door Nederland maakt, weet van die
argwaan. „Mijn vader was een Duitser,
mijn moeder een Russische jodin", legt
de 'bijna-Rus' uit.
En dan dat andere misverstand, zijn zo
genaamde geldzucht, 'dat wil hij ook
meteen aanpakken: „In Rusland kon ik
voor een deel in dollars worden uitbe-
maar ik zei: 'ik wil alles in roe
bels'. Ik ben nu roebel-miljonair, het
geld staat daar op een bank. Je hebt er
buiten Rusland niets aan. Ik heb er on
der meer een huis aan de rand -van Mos
kou van gekocht". Verder heeft de zan
ger geld gestort in het fonds dat Raïsa
Gorbatjov, de vrouw van de president,"
voor behoeftige kunstenaars heeft ge
sticht.
De vertolker van de Slavische melanch
olie is een forse, sportief ogende man,
met veel verbaal geweld en druk-joviale
bewegingen. Bijna elke avond (300
avonden per jaar) stapt Rebroff ergens
in de wereld op de bühne. Dat lijkt een
haast niet op te brengen fysieke presta
tie.
„Nu je ziet het, ik kan dat. Ja, hoe ik dat
doe, ik slaap goed. Het meest vermoei
end is eigenlijk dat gedoe er omheen, zo
als dit. En straks moet ik met het koor
repeteren. Vóór het optreden 's avonds
ben ik soms al moe".
Thuis
Een Duitser die Russische liederen zingt:
voelt Rebroff zich wel thuis in het land
waarvan hij de taal het best beheerst? De
zanger: „Ik heb natuurlijk mijn wortels
in het Westen, maar, hoe kort het ook
duurde, het meest thuis voelde ik me in
Rusland". Even later nuanceert hij die
verklaring weer in een chaotische fase
van het gesprek: „...in wezen voel ik me
overal op mijn gemak, de hele wereld is
mijn huis. Hier in Holland voel ik me
thuis met al die open ramen in de hui
zen. Dat betekent dat de mensen hier
Ivan Rebroff.
FOTO:
ROBERT VOS
ook open zijn". Woorden die met veel
weidse gebaren worden omlijst.
Tijdens zijn optreden in Rusland werd
de Berlijnse Muur gesloopt, een zeer bij
zondere ervaring voor Rebroff. „In de
oorlog vluchtte ons gezin naar het oos
ten van Duitsland omdat daar de bevrij
ding door de Russische troepen het eerst
werd verwacht. De Rebroffs bleven han
gen in de heilstaat, maar al gauw ging
het communisme knellen en in 1952
trokken de Rebroffs weer naar het kapi
talistische westen. Er ging dus wel iets
door me heen toen de muur viel".
Zijn carrière is twintig jaar geleden in
een theater in München begonnen met
een ongeluk. Hij scheurde een hielpees,
die een verdere toneelloopbaan in de
weg stond. Om die reden is hij gaan zin
gen. Rebroff drong door tot een breed
publiek toen de Franse radiozender Eu
rope I zijn eerste langspeelplaat ten ge
hore bracht.
Tevje
Er kwam veel respons op het stemgeluid
van de onbekende Duitser. Hij kreeg een
vloed aan aanbiedingen binnen van im
presario's en theaterdirecteuren. Hij kon
zelfs direct 'Tevje' spelen in de Franse
bewerking van de musical 'Fiddler on
the Roof (naar 'Anatevka'), in plaats
van Curd Jürgens die moest afhaken. In
die rol heeft Rebroff twee jaar op de
planken gestaan in de Franse hoofdstad
en zijn theater-eigenschappen werden
toen wereldwijd bekend.
Rebroff en zijn Don kozakkenkoor bren
gen een vorm van populair amusement.
Vindt hij dat zelf kunst? „De hoogste
vorm van kunst is entertainment. Mo
zart heeft niets anders dan entertain
ment gemaakt, die muziek is toch altijd
vrolijk? Alleen, wat binnenin raakt is
Bach en Beethoven".
Duitsland is zijn geboorteland en tegelij
kertijd het land waar de ernstigste anti
semitische uitwassen hebben plaatsge
vonden. Rebroff: „De intolerantie tegen
over alles wat anders is bestaat nog
steeds, en de arrogantie. Ik denk dat dat
verdwijnt door de jeugd, die met de hele
wereld in aanraking komt". Over zijn ei
gen voorkeuren: „Ik ben zeer tolerant;
mensen mogen zwart, geel, rood of wat
voor kleur hebben, ik heb ze allen even
graag. Ook seksuele voorkeuren interes
seren mij niet, iedereen mag doen wat
hij het prettigst vindt. Het enige wat ik
niet tolereer is haat en fanatisme".
Voor welke zangers heeft hij veel bewon
dering?
„Dode of levende?" vraagt hij. Bij de le
venden eigenlijk niemand. „Néé, Pava-
rotti, die zingt veel te vlak. Hij presen
teert zich alleen heel goed". Van de niet
meer levenden zijn Maria Callas en Ma
rio Lanza de sterren die volgens hem
niet meer geëvenaard zijn. „Mario Lan
za had talent, alleen was hij lui, dus
werd het toch niets".
CHRIS SPÖNHOFF
AMSTERDAM - Eerst New York,
temidden van een sophisticated
scene en een jubelende pers die de
nieuwe cd als 'on-Nederlands goed'
bestempelde, en dan weer in zaal
Struik in Lemelerveld, waar bijna
niemand de band kent. Jaap Vre-
negoor, slagwerker van Sjako! -
een superband voor Nederlandse
begrippen - heeft er duidelijk
moeite mee. Met name met het
Hollandse 'doe-maar-gewoon'-be-
ginsel. „Je wordt hier wel heel erg
op je plaats gezet. Het is soms ver
bijsterend".
Vrenegoor vervolgt: „Het is zo'n ver
schil met bijvoorbeeld Duitsland,
waar je bijna vanzelfsprekend met alle
egards wordt behandeld. Daar bestaat
er nog iets als respect voor een artiest
en dat uit zich al gelijk in de wijze
waarop we in clubs ontvangen wor
den. Als je hier met dat soort begrip
pen komt, ben je al gauw een over het
paard getilde band. Ik heb toch ook
respect voor m'n loodgieter?"
Amsterdam maakt op één van de laat
ste mooie dagen van het jaar een brui
sende indruk. Straatmuzikanten ver
dringen zich bij het station, anderen
sluiten zich op in bedompte ruimten
waar hun garagerock het beste tot zijn
recht komt. De stad is een vergaarbak
van actieve muziekffeaks en heeft al
heel wat goede bands (Claw Boys
Claw, Tröckener Kecks, Fatal Flowers,
L'Attentat, The Scene, Candy Dulfers
Funky Stuff) afgescheiden. Ook het
van oorsprong Haarlemse Sjako!
houdt haar domicilie in de hoofdstad.
Jaap Vrenegoor lijkt Amsterdam zo te
willen verruilen voor New York.
„New York past bij Sjako! en anders
om. Dat gestresste, die nervositeit, dat
mierenhoopgevoel...". De 35-jarige
Amsterdammer spreekt uit ervaring;
hij was reeds verschillende keren aan
de overzijde van de grote plas om er
slagwerkcursussen te volgen.
„Die gedrevenheid die je daar aantreft
is heel bijzonder. Muzikanten stude
ren eindeloos door. Sommige drum
mers verklaren glashard dat ze sneller
dan de computer willen zijn en doen
er alles aan om dat doel te bereiken.
Anderen kibbelen tijdens opnamen
uren over een interpretatiefout. Moet
je nagaan. Ik raakte er af en toe be
hoorlijk gestoord van, maar het zegt
wel iets over de mentaliteit".
„In Nederland mis ik onderlinge be
trokkenheid. Een band bestaat bij de
gratie van mensen en niet van muzi
kanten. Groepen worden om het min
ste of geringste ontbonden. Als ie
mand 25 gulden meer kan krijgen
gaat-ie naar een andere band. Ze be
ginnen vaak enthousiast, maar pakken
hun biezen als ze bij Herman Brood
kunnen spelen. Laten we wel wezen,
wie kan er niet bij Brood spelen? Jon
ge muzikanten zijn wel op tijd, hebben
hun spullen ook voor elkaar maar spe
len als oude kerels".
Zelf heeft Sjako! ook net aan den lijve
ondervonden dat iedereen z'n prijs
heeft. Geluidsman Benno Linneman
kreeg ineens dollartekens in zijn ogen
en verruilde de band voor Lois Lane.
„Hij was eigenlijk onze vierde man,
kende ons als geen ander, jamde mee
en beheerste alle effecten. Zo iemand
mis je".
Sjako!
Door een tijd op te trekken met de
Engelse Sunny Jim Band kwam Vre
negoor in aanraking met dat 'echte'
rock and roll-gevoel, dat je kennelijk
alleen maar kan krijgen als je in de
buurt van de zelfkant vertoeft.
„Bijzondere jongens die, toen ik ze in
Amsterdam ontmoette, bivakkeerden
in een oude Transit-bus en bijna con
tinu muziek maakten. Ze aten het hele
jaar door rijst. Voor 250 gulden en een
warme hap reden ze naar Groningen
of München. Auto's begaven het om
de haverklap. Ze namen het mij min
of meej^ kwalijk dat mijn wagen wel
steeds heel bleef. Ik gooi namelijk om
de zoveel tijd olie in het motorblok".
Verrassende cd
Sjako!, dat behalve uit Jaap Vrenegoor
bestaat uit zanger/gitarist/componist
Wouter Planteijdt en bassist Thijs
Vermeulen, verraste dit jaar vriend en
vijand met de cd 'Secret Skin'. De
oude fans klonk het schijfje wat com
mercieel in de oren maar dat was nu
net de reden waarom de pers hem aan
de borst drukte. Van de plaat zijn in
middels twee singles verschenen: 'Let
hal one' en 'Foxy Lady', jawel, van
Jimi Hendrix.
Vrenegoor: „De tien nummers zijn in
een maand geschreven en in vijftien
dagen op de band geknald met micro
foons op afstand. Het complexe geluid
komt daardoor natuurlijk over. De
kritiek van de recensenten op onze vo
rige plaat (het maar liefst 67 minuten
durende 'L'amour qui fait boum',
red.) was dat die te divers was, leuk
maar verwarrend. Op 'Secret Skin' zit
ten best ingewikkelde dingen, luister
er nog maar eens een paar keer naar,
maar die komen op de één of andere
manier naturel over. Sjako! is een
band voor echte muziekfreaks. Ik zie
de reacties wel als ik de zaal inkijk".
Vermeulen en Planteijdt hebben een
andere muzikale achtergrond dan Vre
negoor. Ze maakten jarenlang deel uit
van Hans Dulfers Reflud, zijn muzi
kaal beïnvloed door vroege jazzrock
en avantgardistische pop van Frank
Zappa en Captain Beefheart en zijn
fervente liefhebbers van de muziek
van John McLaughlin's Mahavishnu
Orchestra en King Crimson (Planteijdt
is een Robert Fripp-fanaat). Heeft
Vrenegoors komst, nu al weer vier jaar
geleden, het geluid wat vierkanter ge
maakt?
Jaap: „Ik weet het niet, ik hou ook
van jazzrock, maar ook van recht-toe-
recht-aan-muziek en ben niet vies van
een meute van drieduizend stampende
mensen voor me".
