'Walvis' uit WO II
vol radioactief water
ALLER
LEKDS)
Shell: overheid wist
van gifstort Gouderak
De discussie over kernenergie
V
BINNENLAND/BUITENLAND
OeidMOomant
VRIJDAG 26 OKTOBER 1990 PAGIN pj
Zeehond als
600ste uit crèche
ontslagen
PIETERBUREN De zee-
hondencrèche in Pieterburen
heeft vandaag de zeshonderd
ste zeehond vrijgelaten. Teun-
tje, zoals het dier is gedoopt,
wordt met drie andere zeehon
den uitgezet in de Dollard,
waar zij in juli dit jaar ziek en
ondervoed werd gevonden.
Teuntje is één van de 22 zoge
noemde huilers die de afgelo
pen zomer bij het centrum zijn
binnengebracht. Huilers zijn
zeehondenbaby's die hun moe
der zijn kwijtgeraakt en zon
der hulp niet kunnen overle-
Supermarkt
brandt uit
Rook en vlammen slaan
uit het dak van een
supermarkt op een
industrieterrein in het
Noordlimburgse
Sevenum. Eén persoon
raakte bij de brand
gewond en moest met
ernstige brandwonden
overgebracht worden
naar een ziekenhuis.
Vermoed wordt dat de
brand is veroorzaakt
door werkzaamheden
aan de
elektriciteitsvoorziening
in het winkelpand. De
schade wordt geschat
op vijf miljoen gulden.
Bonden sceptisch over plannen basisonderwijs
RIJSWIJK Alleen her
schikking en schaalvergroting
leiden niet tot de nodige spe
ciale aandacht voor kinderen
met problemen in het gewone
basisonderwijs. Dat stelt de
Katholieke Onderwijsvakbond
KOV in een reactie op de noti
tie van staatssecretaris Walla
ge 'Weer samen naar school'.
Ook de ABOP en PCO vinden
dat er meer nodig is dan
schaalvergroting om de pro
blemen op te lossen.
Een grotere samenhang tussen
het basis- en het speciaal on
derwijs (SO) is wel belangrijk,
maar de voorstellen van Wal
lage zijn vooral organisato
risch, aldus de KOV. De bond
vindt in de notitie „onvoldoen
de uitgewerkte, inhoudelijke
elementen. De KOV heeft ver
der kritiek op het uitblijven
van extra middelen. Dat
maakt de weg die Wallage in
wil slaan „nauwelijks begaan
baar".
De ABOP vindt de voorgestel
de oplossing om de groei van
het SO te stoppen niet toerei
kend. Scholen voor speciaal
onderwijs blijven noodzake
lijk, aldus de ABOP. De keus
van Wallage om speciaal en
regulier onderwijs onder één
(bestuurlijk) dak onder te
brengen, wordt als „een te
technische oplossing" om
schreven.
De protestants-christelijke on
derwijsvakbond PCO wil con
structief deelnemen aan dis
cussies over nieuwe wegen,
maar betwijfelt of de huidige
budgetten van de beide school
soorten samen voldoende zul
len zijn om de door de staats
secretaris voorgestelde opera
tie uit te voeren. De bond zet
verder vraagtekens bij de be
voegdheidsverdeling binnen
de voorgestelde bestuurlijke
verhoudingen en de gevolgen
daarvan voor de rechtspositie
van het personeel.
Eis: 15 jaar cel
voor dubbele moi
AMSTERDAM De officier
justitie bij de rechtbank in
sterdam heeft gisteren vi
jaar gevangenisstraf geëist
een 31-jarige man wegens'El-
doodschieten van twee vrief00*
begin dit jaar.Het drama
plaats in de woning van de sl
offers in de Amsterdamse
boschstraat. Daar waren r
slachtoffers, de verdachte enS
vrouw afgezakt na een avi
stappen met veel alcohol- e Y
cainegebruik. Volgens de ssi'
dachte sloeg de aanvankelijk 1 v
zierige sfeer ineens om in agr
toen een van zijn vrienden c
ging beledigen en voorsteldfd 01
partnerruil te doen.
Seksueel
misbruikte
vrouwen
krijgen
klachten op
termijn
AMSTERDAM Ruim
de helft van de in hun
jeugd seksueel misbruikte
vrouwen krijgt op latere
leeftijd klachten. Het gaat
om angsten, concentratie
problemen, depressiviteit,
eetproblemen én suïcide
gedachten en -pogingen.
De groep is verder opval
lend zelfdestructief.
Klinisch-psycholoog Nel Draij-
er concludeert dat in haar
proefschrift 'Seksuele trauma
tisering in de jeugd. Gevolgen
op lange termijn van seksueel
misbruik van meisjes door
verwanten'. Draijer werd twee
jaar geleden beticht van on
deskundigheid na presentatie
van de onderzoeksresultaten
van haar onderzoek 'Seksueel
misbruik van meisjes door
verwanten'. Daarin kwam
naar voren dat één op de drie
vrouwen in Nederland ooit
seksueel is misbruikt. Vijftien
procent van de vrouwen in
Nederland is ooit misbruikt
door één of meerdere familie
leden.
Gisteren promoveerde de psy
chologe cum laude aan de fa
culteit sociaal-culturele weten
schappen van de Vrije Univer
siteit in Amsterdam op een be
werking van het onderzoek.
Volgens staatssecretaris Ter
Veld van sociale zaken moeten
voorkoming van seksueel ge
weld en hulpverlening aan
slachtoffers door bij voorbeeld
de RIAGG's extra aandacht
krijgen. Het moeten de speer
punten worden van de bestrij
ding van seksueel geweld in
Nederland. Er wordt al lange
re tijd aan beide zaken ge
werkt, maar de resultaten zijn
nog niet goed genoeg. Ter
Veld schrijft haar voornemen
in de nota Bestrijding Seksueel
Geweld tegen vrouwen en
meisjes, die gisteren naar de
Kamer is gestuurd.
Dode gevonden in
auto in IJssel
KAMPEN Duikers van de
brandweer hebben gister
avond in de IJssel in Kampen
een auto gevonden met daarin
een stoffelijk overschot. De
auto behoorde toe aan Ineke
Keizer uit Dronten, die sinds
23 mei 1989 wordt vermist. De
vrouw was toen 30 jaar. De
identiteit van de dode is nog
niet vastgesteld. Vandaag zou
sectie worden verricht. De
duikers van de Kampense
brandweer vonden de auto tij
dens hun wekelijkse oefena
vond.
(Van onze correspondent
Alexander Münninghoff)
MOSKOU In het Lado-
gameer, het enorme zoet
waterbekken bij de mil
joenenstad Leningrad, ligt
nu al bijna veertig jaar
een oude Duitse torpedo-
bootjager. De boeg van
het schip ligt net onder de
waterspiegel, de achterste
ven steekt twee meter
omhoog. Het kanon op het
achterdek prikt dreigend
de hemel in, als een boze
grijsaard met zijn wandel
stok.
Als er verder niets aan de
hand zou zijn, zou het vaartuig
beschouwd kunnen worden als
de zoveelste niet-opgeruimde
relikwie van de verschrikke
lijke blokkade-oorlog die hier
heeft gewoed. Maar er is wel
degelijk iets aan de hand. De
torpedobootjager bevat twee
miljoen liter zeer radioactief
water.
„We leven in de tijd van glas
nost. Ik wist te veel van deze
zaak en daarom kreeg ik uit
eindelijk van defensieminister
Jazov persoonlijk toestemming
om met de opruimingseenheid
mee te gaan. Ze gingen er bij
defensie kennelijk van uit, dat
de zaak toch niet meer geheim
gehouden kon worden en dat
het in hun belang was dat een
betrouwbare specialist als eer
ste hierover zou publiceren",
zegt Oleg Tarasov. Deze grij
zende vijftiger heeft als tech
nicus meegewerkt aan de
bouw van de eerste twee kern
reactoren bij Leningrad, beide
van het Tsjernobyl-type. Nu,
in zijn tweede leven als jour
nalist, wil hij beheerste voor
lichting geven over de geva
ren van kernenergie.
Maar die ouwe schuit op het
Ladogameer maakt Tarasov
werkelijk bezorgd. Hijzelf
weet zich, als Leningrader, in
zijn drinkwatervoorziening
immers afhankelijk van dat
grote meer. „Het lijkt me ze
ker, dat het water daar al ge
deeltelijk besmet is geraakt.
Duikers hebben vastgesteld,
dat er onder water in de romp
scheurtjes zijn ontstaan. Dus
het lekt. Alleen omdat het La
dogameer zo enorm groot is, is
het stralingsniveau al die jaren
laag gebleven", zegt Tarasov
in zijn verslag, dat een dezer
dagen in het weekblad Litera-
toernaja Gazeta moet verschij
nen, „maar als die twee mil
joen liter vrijkomen, is dat een
regelrechte ramp. We zijn in
feite afhankelijk van de kwa
liteit van het Krupp-staal".
Walvis
Hoe komt een Duitse torpedo
bootjager uit de Tweede We
reldoorlog aan kernbesmet
ting? Volgens Tarasov werd de
boot na de oorlog ingelijfd bij
de Baltische Sovjetvloot onder
de naam Walvis. In het kader
van de wapenwedloop werd
het schip in het begin van de
jaren vijftig gebruikt als proef
object: afweersystemen tegen
het hoogst agressieve stronti-
um-90 werden hier getest. On
nodig te zeggen, dat de Walvis
vanaf dat moment uit de ge
wone militaire boekhouding
verdween en met de grootste
geheimhouding werd omge
ven.
Lavrenti Beria, de beruchte
KGB-chef van de laatste jaren
van het Stalin-tijdperk, hield
persoonlijk toezicht op de ex
perimenten. Tarasov: „Door al
dat geheimzinnige gedoe zitten
we nu zonder bruikbare docu
mentatie over de Walvis. De
archieven over het schip zijn
niet te vinden. Ik acht het zeer
waarschijnlijk, dat veel men
sen in die proefperiode op een
dramatische wijze aan hun
eind zijn gekomen. Men had
toentertijd immers nog weinig
benul van de gevaren, en ze
ker een brute machtsfiguur als
Beria had daar geen enkele
boodschap aan. De manier
waarop hij uiteindelijk de
Walvis heeft afgedankt onder
streept dat. Ze hebben de boot
gewoon ergens aan de oever
van het meer gedumpt en het
gebied er omheen tot verbo
den zone verklaard. Jazeker,
de toenmalige kerngeleerden
moeten geweten hebben hoe
gevaarlijk de Walvis was.
Maar die hielden hun mond,
want iedereen was als de dood
voor Beria".
Het schip is inmiddels herme
tisch afgesloten en een expedi
tie van dertig vaartuigen, on
der leiding van een heuse
schout-bij-nacht die kan bogen
op Tsjernobyl-ervaring, zal de
Walvis lichten en naar een
veilige plek afvoeren. Waar,
dat kan of mag Tarasov niet
vertellen.
Maar voordat de T-12 (volgens
de oorspronkelijke Duitse clas
sificatie) kan worden opgebor
gen zal iemand haar onschade
lijk moeten maken. Zo iemand
bestaat er in de Sovjetunie: Ta
rasov noemt de naam Vladi
mir Boelygin. Onlangs kreeg
deze man van president Gor-
batsjov de hoogste onderschei
ding, 'Held van de Sovjetunie',
uitgereikt. Teken dat er op het
stralingsfront meer aan de
hand is dan de gemiddelde
Sovjetburger weet. Want voor
held van de Sovjetunie moet je
doorgaans je leven in de waag
schaal gesteld hebben.
„Echt menens"
Tarasov: „Ik kan er niet veel
meer over zeggen. Maar het is
wel zo dat als Boelygin ergens
bij een militair onderdeel op
duikt, daar opeens veel aan
vragen voor verlof worden ge
daan. Want de mensen weten
dat het, als hij erbij wordt ge
haald, echt menens is".
Vanzelfsprekend is de werk
wijze van de heer Boelygin op
de Walvis uiterst geheim. Ta
rasov volstaat met te zeggen,
dat de man iets heeft bedacht
en dat ze op een fabriek in Le
ningrad nu bezig zijn deze vin
ding in een bruikbaar appa
raat om te zetten. Tarasov gaat
er van uit, dat men net op tijd
de zaak onder controle heeft
gekregen en een grote ramp
heeft weten te voorkomen.
Maar minder gerust is Tarasov
over de naar hij vermoedt nog
zeer vele, verzwegen radioac
tieve objecten uit dat duistere
verleden van het begin van de
jaren vijftig, toen immers
overal in het land koortsachtig
proefnemingen werden ge
daan om de atoomwedloop met
de Amerikanen te kunnen bij
houden. „Wie brengt de juiste
gegevens boven water?",
vraagt Tarasov zich af, de
KGB, het ministerie van de
fensie of het ministerie van
binnenlandse zaken? Wie
opent de archieven en vindt
de kaarten van de plekken
waar indertijd getest werd?
Hoeveel proefobjecten als de
Walvis zijn geruisloos afge
voerd en vormen nu, zoveel
jaren later, een direct gevaar
voor onze bevolking?
Afvaltransport
Voor het eerst is
gisteren een trein
van Hilversum naar
Wijster vertrokken
met louter en alleen
groente-, fruit- en
tuinafval. Het ging
om speciale
containers met aan
de bron gescheiden
afval, die op wagons
werden geplaatst
met bestemming de
VAM. Daar wordt
het afval, afkomstig
uit uit de Gooi- en
Vechtstreek, tot
milieuvriendelijke
compost verwerkt.
FOTO: ANP
Betere zorg
zwakzinnigen
kost 500 miljoen
UTRECHT De noodzakelij
ke kwaliteitsverbetering in de
zorg voor verstandelijk gehan
dicapten kost 500 miljoen gul
den. Dat is 20 procent meer
dan het huidige jaarbudget
van de inrichtingen. Volgens
voorzitter A. Krol van de sec
tie zwakzinnigenzorg van de
Nationale Ziekenhuisraad
vandaag in Utrecht bijeen
moet in deze zorg de groeps
grootte worden teruggebracht
tot maximaal acht bewoners
en moeten er per groep mini
maal twee personeelsleden
zijn. „Met het geld (ruim één
procent per jaar) dat nu be
schikbaar wordt gesteld duurt
het tot 2010 voordat wij kun
nen spreken van een kwalita
tieve zorg", aldus Krol.
Eerst
boon
DEN HAAG De over
heid was er vanaf 1959
van op de hoogte dat er op
een vuilstortplaats in de
Zuidhollandse gemeente
Gouderak jarenlang afval
vermengd met landbouw
gif, afkomstig van Shell
Chemie in Rotterdam,
werd gestort. Dit heeft de
advocaat van Shell, mr.
H.J.C. ter Kuile gisteren
meegedeeld voor het ge
rechtshof in Den Haag.
Daar werd het hoger beroep
behandeld dat Shell heeft aan
getekend tegen het tussenvon
nis dat de rechtbank in Rotter
dam drie jaar geleden uitsprak
in de civiele procedure van de
Staat tegen Shell.
In deze procedure vordert de
staat de kosten die zijn ge
moeid met de sanering van de
Zellingwijk, de woonwijk die
in de jaren zestig op de voor
malige vuilstort in de bocht
van de Hollandse IJssel werd
gebouwd. De kosten van sane
ring, de wijk werd afgebroken
en het verontreinigde terrein
werd afgedekt, worden ge
raamd op ten minste 110 mil
joen gulden.
De bewering van mr. Ter Kui
le aan het eind van de proces-
dag deed landsadvocaat mr.
B.D. Wubs in woede en ver
ontwaardiging ontsteken.
„Nog nooit tijdens deze zaak,
die wij al sinds 1983 voeren,
heeft Shell dit naar voren ge
bracht", aldus Wubs.
In het tussenvonnis stelde de
rechtbank in Rotterdam
jaar geleden vast dat er
jaren vijftig toen het gifl
val werd gestort, er al
zorgvuldigheidsnorm best a
Shell mocht er als enige
ducent van drins in Neder
niet zonder meer op vert
wen dat het begraven vanc
afval in de bodem geen ge
voor het milieu kon oplev<
Tegen deze stelling, die
de staat is overgenomer
Shell in hoger beroep in
geweer gekomen. Volgens
Ter Kuile bestond er op
van de toen beschikbare
nis geen gevaar voor mi
■li
ien
dier. Het storten van het a.
was toen de enige manier*
zich ervan te ontdoen. „Be
ven in de bodem kon
kwaad, want drins lossen
water op".
Boekenbeurs
Tegen de veertig antiquariaten
nemen zondag deel aan een
antiquarische boekenbeurs in
de Leidse Pieterskerk. De or
ganisatie is in handen van de
Bond van Handelaren in Oude
Boeken. De Vereniging van
Kranten- en Tijdschriftenver
zamelaars viert tijdens de
beurs haar eerste lustrum met
een expositie. De beurs is geo
pend van 11.00 tot 18.00 uur en
de toegangsprijs bedraagt 3
gulden.
Gehandicapten
Moedig Voorwaarts
houdt zondag een bazar. De
opbrengst komt ten goede aan
ruiterkampen voor gehandi
capten. Jaarlijks gaan 40 ge
handicapten twee weken lang
naar België om daar paard te
rijden. Het geld wat daarvoor
nodig is wordt onder andere
door de bazar opgebracht.
Deze duurt van tien tot vier
uur op het terrein van de ma
nege aan de Wassenaarseweg
525 in Leiden. Voor informa
tie: 071-155234.
Wandelen
Wandelen in het Heempark
onder leiding van de natuur-
gidsen van het IVN-Leiden
kan zondag om 14.00 uur. De
wandeling duurt anderhall
uur. Het is de laatste rondlei-
SUSKE EN WISKE
DE GOALGETTER
ding van het IVN. In het park
is daarnaast nog eens een na
tuurpad uitgezet waarin slak
ken op bordjes de weg wijzen.
Het Heempark ligt aan de
Oegstgeesterweg. Het is zon
dag geopend van 14.00 tot
17.00 uur, maandag tot en met
vrijdag van 8.30 tot 17.30 uur.
Geschiedenis
Docent Jaak Slangen begint in
november met een korte cur
sus Leidse geschiedenis vanal
de middeleeuwen tot aan de
twintigste eeuw. Aan bod ko
men de lakennijverheid, de in
dustrie in de stad, de arbei-
g en de crisisja-
Ten zes bijeenkom
sten op donderdagavond in het
Leidse Volkshuis aan de Apo-
thekersdijk 33a gehouden. Tei
afsluiting wordt een bezoek
aan het gemeentearchief ge
bracht. De kosten voor de cur
sus bedragen 50 gulden. In-,
lichtingen en opgave: 071-
149180.
Cantatedienst
De eerste in een reeks cantate
diensten wordt zondag gehou
den in de Hooglandse kerk. De
dienst maakt deel uit van een
serie van zes, waarvan er vier
in de Pieterskerk worden ge
houden. Zondag treedt het
Leiderdorps Kamerkoor en -
Orkest ope. Zij brengen onder
andere werken van Bach. Joop
Brons verzorgt de orgelbege
leiding. Aanvang 19.00 uur.
ELKE DONDERDAG DE
BIJLAGE BI] UW KRANT
Na het weer en de dage
lijkse portie ontsnappen
de of losgelaten gevange
nen is ook de kernener
gie een populair ge
spreksonderwerp. Discus
sies hierover zijn trou
wens bijna net zo vruch
teloos als die over het
weer: bijna iedereen
heeft een uitgesproken
standpunt: vóór of tegen.
Ruimte voor twijfel of
nuances is er niet.
Iedereen die in het Haagse
wereldje het onderwerp kern
energie ter sprake brengt
roept een berg argwaan op, en
het pleiten voor een zakelijke
discussie is bijna politieke
zelfmoord. Ik vind dit benau
wend en ongezond. De me
ningsvorming over de vraag
aan welke veiligheidseisen
nieuwe kerncentrales moeten
voldoen, wil er eventueel
sprake zijn van de bouw er
van, gaat immers door. Onze
opvattingen hierover zijn niet
werkelijk belangrijk. Voor de
ontwerpers van kerncentrales
is Nederland een kleine, on
belangrijke markt. Zij zijn
slechts geïnteresseerd in de
eisen die de Europese Ge
meenschap zal stellen. Hun
blik richt zich al lang op
Brussel, en niet op Den Haag.
Ons land moet in de besluit
vorming in de EG een belang
rijke rol spelen, al was het
maar omdat wij Nederlanders
voorzichtiger en terughou
dender zijn dan bijvoorbeeld
de Fransen. Maar dan moeten
we wel een standpunt hebben.
Vier lijnen
De regering zou hier bewust
en in alle openheid aan
moeten werken door langs
vier lijnen'te opereren.
De eerste is dat zij de milieu
vriendelijke vormen van
energievoorziening maximaal
ondersteunt: warmte-krach-
tinstallaties, zonne- en winde
nergie, biogas en als belang
rijkste: energiebesparing. Op
deze gebieden is vooruitgang
geboekt, maar er kan véél
meer gebeuren.
De tweede lijn is dat in het
vervolg de bezwaren van
kernenergie serieus worden
genomen.
De derde lijn is dat wij stop
pen met steeds weer verbeter
de typen kerncentrales te
bestuderen. Dit onderzoek
kan tot niets leiden zolang wij
niet met elkaar hebben beslo
ten aan welke veiligheidsei
sen eventuele nieuwe kern
centrales moeten voldoen. Het
huidige onderzoek wekt op
z'n minst de indruk dat er
koste wat kost nieuwe kern
centrales moeten worden ge
bouwd, is het niet in deze ka
binetsperiode dan toch wel in
de volgende. De juiste volgor
de is: eerst de veiligheidseisen
vaststellen en daarna bekij
ken of er kerncentrales kun
nen worden gebouwd die aan
deze eisen voldoen.
In de vierde plaats zou het
onderzoek naar de berging
van eht hoogradioaktief afval
in de diepe ondergrond
moeten worden gestaakt. Het
opbergen van dit afval in een
aan te leggen zoutmijn in het
Noorden van het land is niet
alleen vanuit milieu-oogpunt
hoogst bedenkelijk maar roept
ook zoveel maatschappelijke
weerstand op dat het in feite
geen kans van slagen heeft.
Die maatschappelijke weer
stand heeft alles te maken
met de ervaring dat eerdere
regeringen de plannen voor
de afvalberging beslist wen
sten door te zetten, tegen alle
waarschuwingen en verzet in.
Dit ging zelfs zo ver dat de ei
sen die aan de zoutvoorko-
mens waren gesteld werden
ingetrokken toen bleek dat
afvalvraagstuk zal in een
ternationaal samenwerkinjg
verband moeten worden
gelost. Dat is ook het mi
logisch, immers geen en
land is er tot nu toe in
slaagd een oplossing voor
afvalvraagstuk te vinden,
is uiteraard niet de bedoel r:
het afvalprobleem eenvou
naar het buitenland te
plaatsen. De te kiezen vei
heidseisen, internationaal I
zicht en een draagvlak bij
bevolking zijn vereist. En
tuurlijk komt een oplossinj
een ontwikkelingsland nie
aanmerking.
Als dit alles is uitgevo
kunnen wij eindelijk de
cussie over de voor- en na
len van kernenergie op
behoorlijke wijze voeren,
dat moment komen de mo
lijke bijdragen van kernei,
gie aan de bestrijding van
verzuring en het broeikai
fekt te staan tegenover ma
schappelijk aanvaarde nieu
veiligheidseisen en eventu
oplossingen voor de afvalp
blematiek.
Ik hoop dat als het ooit zo
komt de besluitvorming
Brussel niet al jaren achter
rug is en er nog meer ke
centrales net over onze gr
zen staan!
(Dick Tommei is lid van
Tweede Kamer voor D66).
