„Eucharistie/avondmaal vieren
sticht niet automatisch eenheid"
£eidóc Soiw(Mile
Niet meer investeren in 'techniek' van onderwijs
kerk
wereld
DR. TEIJE BRATTINGA:
Geen visum voor Cardenal
Stop het stierenvechten!
mT CddAcSoUACmt
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CeidócScHvumt
DONDERDAG 25 OKTOBER 1990 PAGIN,
N
Bisschop Moïler: kracht Dokkumer bron zit in gebed
GRONINGEN De geneeskracht van de Bonifatiusbron zit
niet in de samenstelling van het water. Als een bezoek aan de
bron voor mensen geestelijk of lichamelijk heilzaam is, komt
dat omdat bij de bron mensen bidden, geloven en vertrouwen
op God. Dat zegt dr. J.B.W.M. Möller, de bisschop van Gronin
gen. Möller, onder wiens bisdom ook Friesland valt, schrijft in
het Informatiebulletin voor het bisdom Groningen van deze
maand dat het niet uitmaakt waar de 'echte' bron zich in Dok-
kum nu eigenlijk heeft bevonden. Zoals bekend betwijfelen en
kele historici dat de bron zich bij de vijver (dobbe) van de hui
dige Bonifatiuskapel bevindt. Volgens sommigen is de bron te
vinden onder het Marktplein in Dokkum.
Kerkbladen in voormalige DDR in grote problemen
NÜRNBERG Het voortbestaan van de protestantse kerkbla
den in de voormalige DDR staat op het spel. Volgens de hoofd
redacteur van de 'Mecklenburgischen Kirchenzeitung', Her
mann Beste, zitten deze bladen, die voor de omwenteling een
belangrijke rol in de politieke discussie hebben gespeeld, „fi
nancieel aan de grond". Alleen als het westen bereid is geld in
de bladen te steken of als zij nieuwe partners weten te vinden,
kunnen de kerkbladen blijven bestaan, aldus de hoofdredac
teur. De vijf protestantse kerkbladen in de voormalige DDR,
die samen een oplage van 150.000 exemplaren hebben, kregen
in 1988 een sterke groei van het aantal abonnees te verwerken,
omdat zij in de woorden van Beste „publiceerden over zaken
die de omwenteling voorbereidden".
Het is goed voor een
man dat hij het juk in
zijn jeugd draagt.
Jeremias, Klaaglied 3, 27
FRANSE RECHERCHE
VERDACHT VAN
MACHINATIE
Belgische
dominee blijkt
vermoord
(Van onze correspondent
Bob van Huët)
PARIJS In het bos van
Rambouillet is het stoffelijk
overschot gevonden van Jo
seph Douce. Volgens de eerste
resultaten van het gerechte
lijk laboratorium in Parijs is
het lichaam dat vorige week
werd gevonden door een pad
denstoelenzoeker "vrijwel ze
ker" dat van de verdwenen
Belgische dominee. De met de
zaak belaste onderzoeksrech
ter Courcol heeft dat gisteren
bekend gemaakt. Nadere ana
lyses zijn nodig vanwege de
gevorderde staat van ontbin
ding van het gevonden li
chaam. De doodsoorzaak is
nog onbekend.
Joseph Douce, die in Frank
rijk bekend stond als de 'pre
dikant van de seksuele min
derheden' verdween op 19
juli. Hij werd toen thuis opge
haald door twee mannen in
het bezit van politiekaarten.
De mysterieuze 'ontvoering'
van de dominee had plaats
onder de neus van de politie.
Douce werd al geruime tijd
geschaduwd door de inlichtin
gendienst van de Parijse poli
tie op verdenking van betrok
kenheid bij een netwerk van
pedofielen en kinderporno,
dat zich zou uitstrekken tot
Nederland. De 'rechercheurs'
die hem meenamen waren de
laatsten die hem levend heb
ben gezien.
In verband met de zaak is een
onderzoek ingesteld door de
Franse rijksrecherche. Van
wege een rammelend alibi is
een inspecteur van de Parijse
politie meermalen verhoord.
Hij zou de dominee in de ga
ten houden maar was juist op
het moment van zijn verdwij
ning afwezig. Inspecteur Du-
fourg worden bovendien on-
orthoxe methodes verweten.
Een jonge Parijzenaar werd
door hem gechanteerd om te
infiltreren in de door Douce
geleide boekhandel 'Andere
Culturen'. Niet tevreden over
de informatie van deze infil
trant beschoten rechercheurs
diens voordeur. Uit angst
voor de politie probeerde de
Parijzenaar zelfmoord te ple
gen. Volgens de krant Libera
tion zou de scene zich hebben
afgespeeld enige uren voor de
verdwijning van de dominee.
De van intimidatie en ge
weldpleging verdachte
maar na verhoor inmiddels
weer op vrije voeten gestelde
politie-inspecteur zorgde
onlangs voor sensatie door op
de Franse televisie te verkla
ren dat zijn superieuren hem
opdracht .hadden gegeven om
een jonge homofiel te recrute-
ren die vriendschappen moest
aanknopen met enige per
soonlijkheden. Bedoeling was
hen hiermee te compromitte
ren. Volgens Le Figaro waren
een oud-justitieminister en de
directeur van de Franse staat
stelevisie doelwit van de ma
chinatie, waarvan ook Douce
slachtoffer zou zijn. De domi
nee, een verklaard homofiel,
was de vertrouwensman van
de seksuele minderheden in
Frankrijk.
Het hoofd van de nationale
politie heeft de ernstige aan
tijgingen van inspecteur Du-
fourg afgedaan als "onjuist,
onverantwoord en ontoelaat
baar".
De duistere rol van de inlich
tingendienst in de hele affaire
zou voor de minister van Bin
nenlandse Zaken, Pierre
Joxe, aanleiding zijn voor een
ingrijpende reorganisatie van
het politieapparaat.
DEN BOSCH Het is de
verkeerde vraag. Dat is
de korte reactie van dr.
T. Brattinga, secretaris
van de St. Willibrordver-
eniging, de rooms-katho-
lieke vereniging voor oe
cumene, op de vraag aan
de Nederlandse bisschop
pen of een protestant
eerst rooms-katholiek
moet worden voordat hij
kan participeren in de
eucharistieviering.
De vraag wordt gesteld in een
rapport dat deze week aan de
orde komt op de gezamenlijke
synode van hervormden en
gereformeerden. In dat rap
port wordt verslag gedaan
van de oecumenische commis
sie die studeerde op liturgi
sche teksten over avondmaal-
/eucharistie en ambt.
Een van de conclusies was dat
„er veel is wat we samen
kunnen zeggen" en wel zo
veel dat er wellicht protestan
ten zijn die volledig mee wil
len doen in de rooms-katho-
lieke eredienst, inclusief de
eucharistie. Dat mag nu niet
en betekent dat beleid van de
bisschoppen in feite niet dat
een protestant eerst katholiek
moet worden om mee te mo
gen doen?
Brattinga, een Friese katho
liek in Brabant, vindt dat een
verkeerde vraag om meerdere
redenen. „Ik vind de nadruk
die door sommigen in het of
ficiële oecumenische gesprek
wordt gelegd op de gezamen
lijke viering van avondmaal-
eucharistie merkwaardig en
onverstandig. Mijn ervaring is
dat gezamenlijke eucharistie
niet automatisch eenheid
sticht. Vijf keer per jaar zo'n
gemeenschappelijke viering
zegt nog niets over de rest
van het jaar. Wanneer kerken
dan gewoon langs elkaar le
ven, wat is dan de oecumeni
sche betekenis van die paar
gezamenlijke vieringen?"
Maar wat dan over plaatsen
waar die eenheid al is ge
groeid vanaf de basis, bijvoor
beeld in de Merenwijk in Lei
den of in Helmerhoek in En
schede? „De gezamenlijke vie
ringen zijn volgens de officië
le richtlijnen verboden. Richt
lijnen zijn altijd de codificaties
van 'gisteren'. Wat er in bij
voorbeeld de Merenwijk ge
beurt is het uitproberen voor
'morgen'. Tussen 'gisteren' en
Dr. T. Brattinga
'morgen' bestaat een spanning
en een bisschop moet daar
verstandig mee omgaan. En
als dat het geval is, zal van
zelf blijken of datgene wat is
gegroeid 'echt' is; dan blijft
het namelijk".
Kloof
De protestantse traditie is er
een van het wóórd; wij heb
ben een sacramentele traditie.
Dat is niet alleen een histori
sche of theoretische kloof,
maar ook een existentiële.
Vier of vijf keer avondmaal
vieren per jaar zoals in veel
protestantse kerken gebeurt,
kan gewoonweg niet in het
rooms denken bestaan".
„Wie een rooms-katholiek
uitnodigt, moet hem serieus
nemen in zijn overtuiging en
traditie. En weten ze dan dat
katholieken tijdens de com
munie hun doden herdenken?
Maria, Augustinus en Willi-
brord worden als het ware tot
getuigen geroepen. Mogen de
rooms-katholieken zó avond
maal vieren of mogen ze al
leen mee doen voor zover ze
als katholieken protestants
zijn?"
Volgens Brattinga is de eenzij
dige nadruk ook onverstandig
omdat de vele dingen die wel
gezamenlijk kunnen daardoor
als het ware wordt wegge
drukt. „Er is zo veel wat we
samen kunnen doen. Ik denk
aan diakonaat, aan jeugdzorg,
ethische kwesties, aan de vele
facetten van het Conciliair
Proces, maar ook aan onder
wijs en catechese. Ik kom op
veel synodevergaderingen
van de protestantse kerken en
ik moet concluderen dat zeker
tweederde van de thema's die
daar aan de orde komen, heel
goed oecumenisch aangepakt
kunnen worden. Ik merk ook
dat er in de oecumene veel
over woorden wordt gevoch
ten. We hebben het over het
zelfde, maar benoemen het
anders vanuit onze tradities.
We betwisten elkaar het goed
recht van die eigen woorden
en vertrouwde begrippen en
aan die strijd gaat veel ener
gie verloren". „Concrete za
ken gezamenlijk aanpakken
levert veel meer oecumeni
sche winst op dan het streven
naar louter gezamenlijke vie
ring van avondmaal/eucha
ristie, meent Brattinga. „Goed
en langdurig met elkaar bezig
zijn is veel corrigerender voor
de eigen traditie dan wanneer
je uit bent op betrekkelijk
snel succes in een zaak die ge
woon nog niet kan".
Geen voorwaarde
De vraag of de bisschoppen
vinden dat alle protestanten
katholiek moeten worden als
voorwaarde voor gezamenlij
ke viering van de tafel des
Heren is ook een verkeerde
vraag vindt Brattinga omdat
er een verkeerde opvatting
van oecumene achter ligt. De
gezamenlijke viering is geen
voorwaarde voor oecumene,
maar vrucht van oecumenisch
handelen. Dus eerst op aller
lei andere punten de eenheid
zoeken en er is wat dat be
treft al heel wat gevonden
en pas dan praten over die ge
zamenlijke viering.
De door de protestantse
vraagstellers gesuggereerde
'terugkeer naar de moeder
kerk' is voor Brattinga eigen
lijk niet eens een gesprekson
derwerp; de vraag ernaar
komt op vanuit een onjuiste
houding, vindt hij. „De
Rooms-Katholieke Kerk en
naar ik hoop ook de prote
stantse kerken, zijn 'blij' met
wat ze hebben. In het oecu
menische proces moet die
blijdschap uitstralen en dan
kan de ander ontdekken wat
hij mist in de eigen traditie en
eventueel van die ander le
ren. Kun je in zo'n proces
spreken van 'terugkeer' naar
de de moederkerk?"
„Wat hebben de katholieken
overigens al niet geleerd van
de reformatorische traditie op
het gebied van Schriftstudie
bijvoorbeeld. En wat zijn er
niet voor veranderingen ge
weest in de catholica de afge
lopen veertig jaar. Natuurlijk,
de kerk verloochent haar tra
ditie niet, maar er is natuur
lijk toch heel wat gebeurd.
Vaticanum I is niet doorge
streept zo gaat dat niet in
onze kerk maar op belang
rijke punten 'in de kast gezet'
of 'geherinterpreteerd'. Vati-
carïum I sprak over de 'ene
kerk', Vaticapum II erkent
dat er elementen van heil bui
ten de Rooms-Katholieke
Kérk zijn; zelfs dat er meer
dere 'kerken' zijn".
Brattinga noemt het niet,
maar het kan wel worden ge
constateerd: protestantse ker
ken zijn ook niet zo snel met
het doorstrepen van de tradi
tie. Nog steeds geldt bijvoor
beeld de zogeheten Heidelber-
ger Catechismus als belijde
nisgeschrift en daarin heet 'de
Paapse mis' een 'vervloekte
afgoderij'. Er zijn geen teke
nen dat in de toekomst deze
en dergelijke passages worden
'doorgestreept'. Wat dat be
treft is enig protestants zelf
bewustzijn op z'n plaats.
Ambt
Brattinga noemt het van
enorm belang dat de kerken
van Samen op Weg juist op
het punt van het ambt helder
heid scheppen, mede in het
belang van de 'grote oecume
ne'. Een van de 'probleempjes'
die bijvoorbeeld katholieken
hebben met protestantse ker
ken is dat ze nooit weten wie
er eigenlijk namens wie
spreekt. Brattinga: „Stel dat
in onze kerk de vrouw in het
ambt wordt toegelaten, dan
gebeurt dat ook mondiaal. En
als er op lokaal niveau tegen
strijdig beleid wordt gevoerd,
dan wordt daar iets aan ge
daan. Maar hoe zit dat eigen
lijk met bijvoorbeeld de her
vormden? Er ligt een synode
uitspraak, maar wat doen de
Gereformeerde Bonders? In
die gemeenten komt geen
vrouw de preekstoel op. En
ben ik als rooms-katholiek
wel zo welkom bij hun avond
maal?"
Brattinga komt nog even te
rug op de kwestie van avond
maal/eucharistie. De huidige
praktijk in zijn kerk vrij
wel iedere kerkganger gaat
ter communie is betrekke
lijk nieuw. Voor de oorlog lag
de frequentie van het mee
doen met de communie veel
lager; er was soms zelfs spra
ke van wat in protestantse
kring heet 'avondmaalsmij-
ding'. Mede door de liturgi
sche vernieuwing is de huidi
ge praktijk ontstaan van we
kelijks meedoen. Met andere
woorden: ook in katholieke
kring ligt lang niet alles on
veranderlijk vast.
In het oecumenische gesprek
zonder de druk van 'schijn
succes' kunnen de partners el-
kaars tradities bevragen en
eventuéelcorrigeren: leidt
eens per week niet tot een ze
kere oppervlakkigheid en an
dersom: is eens per drie
maanden niet veel te weinig?
Zulke oecumene werpt vruch
ten af, is de stellige overtui
ging van Brattinga, zonder ge
forceerde eenheid van kerken
of van viering.
LtJTSEN KOOISTRA
In de synagoge
van de Poolse
stad Krakow werd
gisteren een
concert gegeven
door het orkest
van Krakow
onder leiding van
Gilbert Levine.
Het concert werd
gegeven ter
herinnering aan
het lijden van de
joden en als een
waarschuwing
jegens het
opnieuw de kop
opstekende
antisemitisme in
Polen.
AMSTERDAM De Ni
caraguaanse priester
dichter Ernesto Cardenal,
die gisteren een eredocto
raat in ontvangst nam
aan de Vrije Universiteit
te Amsterdam, heeft geen
visum gekregen voor de
Verenigde Staten. Dat
heeft de Stichting Neder
landse kunstenaars voor
Nicaraguaanse kunste
naars woensdag meege
deeld.
Cardenal zou op uitnodiging
van negen universiteiten, ker
kelijke organisaties en de
PEN-club in de Verenigde
Staten een aantal lezingen ge
ven.
Het Amerikaanse consulaat in
Amsterdam weigerde Carde
nal dinsdag een visum te ver
strekken. Wel werd de zoge
naamde code 19 in zijn pas
poort gestempeld. Daarmnee
werd aangegeven dat hij zich
schuldig heeft gemaakt aan
activiteiten, gericht tegen de
belangen van de Verenigde
Staten. Het consultaat gaf
hem een visum voor een dag.
Hij zou zich dan direct bij
aankomst in de Verenigde
Staten moeten melden bij de
immigratiedienst.
Cardenal heeft nu besloten
woensdag naar Nicaragua te
rug te keren.
OPROEP PEDAGOOG TER HORST OP JUBILEUM BESTURENRAAD:
ZWOLLE „We hebben
nu wel genoeg geïnves
teerd in onderwijstech-
niek, in onderwijsorgani
satie en didactiek, de
grens kan niet straffeloos
worden overschreden.
Het eigenlijke van leer-
■ling, leerkracht en school
is niet 'technisch' te orga
niseren. De waarheid
komt niet aan het licht
door techniek, maar door
onbevangenheid".
Dat zei de ortho-pedagoog
prof. dr. W. ter Horst van
morgen in Zwolle op het jubi
leumcongres van de Besturen-
raad Protestants Christelijk
Onderwijs. Honderd jaar gele
den werd de overkoepelende
organisatie van schoolbestu
ren in het protestants-christe
lijk onderwijs opgericht en ter
gelegenheid daarvan wordt
vandaag in Zwolle een confe
rentie gehouden over vooral
toekomst van het christelijk
onderwijs. Gistermiddag werd
in de Dom te Utrecht een her
denkingsdienst gehouden.
Ter Horst meende dat in onze
tijd het 'opgaan in de dingen'
wordt veronachtzaamd, men
sen en kinderen die zich 'la
ten meeslepen' wordt primi-
tief-naief gedrag verweten.
Onze samenleving gelooft in
het technische, het afstande-
lijk-uiteenleggende en be
heersende. Die onevenwich
tigheid is er ook in het chris
telijk onderwijs.
Er is meer dan genoeg gein-
vesteerd in die technische
kant van het onderwijs en het
is de ban van het materialis
me om te menen dat de kwa
liteit en de eigenheid van het
christelijk onderwijs gebaat
zouden zijn met een steeds
verder opvoeren van het or
ganisatorische en didactische
niveau.
De argumenten van onder
wijskundigen en politici voor
de opheffing van kleine scho
len: in grotere scholen kun je
nog beter organiseren en pro
grammeren, zijn daarvan een
triest voorbeeld. Dus niet nog
meer scherper uitgewerkte
leerstofmodules, geoperatio
naliseerde eindtermen of
kerndoelen, stroomdiagram
men, management-strategieën
en meet- en regeltechnieken.
Er moet een cultuur op de
school worden gecreëerd
waarin kinderen niet alleen
'instructie' krijgen, maar ook
worden 'ingewijd' in de gehei
men van het leven, doordat
de opvoeder hen meeneemt in
zijn onbevangenheid naar de
wereld en hen meeneemt in
zijn verwonderend op-kijken
in de dingen. Zó wordt het
evenwicht hersteld en kan
worden ingegaan op de. volle
werkelijkheid.
In de 'technische' benadering
van het kind is classificatie
nodig: typen, karakters of in-
telligentiegroepen. Maar een
kind is meer dan wat in die
categorieën past: kinderen
zijn een persoon, met een ei
gen naam, gezicht en een ver
haal Kinderen moeten tege
moet worden getreden in hun
eigenheid, die niet afstande
lijk kan worden opgedeeld in
categorieën of functies. Aller
lei computerbestanden met
'gegevens' over het kind: obe-
servatielijsten en leerlingvolg
systemen vertellen de waar
heid over zijn leven nipt.
Keerzijde
De Utrechtse theoloog prof.
dr. H.W. de Knijff betoogde
dat door de verwetenschappe
lijking van onze wereld de as
pecten van geloof, ethiek en
zinvragen moeilijk kunnen
plaatsen. Dat is de keerzijde
van de verworvenheden van
de techniek in het tijdperk
van de Verlichting. De ker
ken en de christelijke organi
saties zijn niet in staat geble
ken hun eigenheid herken
baar te houden; de eigen
'kleur' verbleekte tot een al
gemeen grijs. De opgave voor
het christelijk onderwijs is om
de uitdaging van de verwe
tenschappelijkte en vertechni-
seerde wereld die God niet
kent, aan te gaan. Dat bete
kent onder meer streven naar
een christelijke mensopvat
ting en christelijke pedagogi
sche idealen. „Waarom kun
nen bijvoorbeeld antroposofen
wel tot definiëren van peda
gogische idealen kunnen ko
men en christenen niet", al
dus De Knijff.
De Amsterdamse filosoof
(VU) prof. dr. J. van der Hoe
ven analyseerde het huidige
tijdsgewricht van het 'post
modernisme'. De tijd van de
'grote verhalen' is voorbij, de
grote woorden van vrijheid,
mondigheid en autonomie
hebben hun betekenis verlo
ren. Toch zijn christenen aan
gewezen op woorden en ver
halen en ze hebben daarvoor
goede papieren, namelijk die
van joodse en christelijke tra
dities. De verhalen uit die tra
dities zijn al ouder dan het
project van de Verlichting.
Nodig is het opnieuw leren
luisteren naar die woorden
die geschiedenis hebben ge
maakt en dat ook zullen blij
ven doen. Zulk horen mondt
uit via lofprijzing en daden
in een mondigheid die leidt
tot volwaardig mens-zijn.
Zwaarden en ploegscharer
Het kabinet is niet van plan de bedreigde vaderlands^
penindustrie de helpende hand te bieden. Bedrijven d g<
heel of gedeeltelijk draaien op defensieorders en die hui
nen- en buitenlandse markt in snel tempo zien inst<
moeten maar op eigen kracht proberen te overleven. Dpi
ca 150 Nederlandse bedrijven waar het om gaat hoevei
op steun van het parlement te rekenen. De politieke pa IC
zijn het met minister Andriessen van economische je'
eens, dat verdwijnende markten behoren tot het normal n
dernemersrisico.
ZELF denkt de bedrijfstak daar uiteraard anders ovei
sproken wordt over het mogelijk verdwijnen van tuss
4.000 en 20.000 arbeidsplaatsen. Het laatste cijfer omvat
veer de totale werkgelegenheid in de Nederlandse wap
dustrie en is derhalve overdreven. Slechts enkele tien
ondernemingen zijn voor meer dan de helft van hun
afhankelijk van legerorders. Voor de meeste is het ee
trekkelijke bijzaak, die uiteraard niet zonder bedrijfsb
Dat met name de eerste groep wapenbedrijven het
lijk krijgt staat vast en dat daar banen op de tocht staai
niet te ontkennen. Een ellendige zaak voor de betrokk
maar het is wel de keerzijde van de vrije marktecor
waarover men in tijden van voorspoed werkgevers
werknemers hoort klagen.
WlJS geworden door harde lessen uit het verleden,
het kabinet terecht niet nog eens een bedrijfstak voor
derland te behouden die volgens de normale wetten
economie ten dode is opgeschreven. Behoud van werl
genheid of van geavanceerde technische kennis kan
zonderingsgevallen aanleiding zijn om met forse ovei
subsidies een bedreigde industriesoort tijdelijk uit de
houden. De omvang van de defensie-industrie in Nedt
en het belang ervan voor de technologische ontwik!
rechtvaardigen zo'n aanslag op de belastingmiddelen
niet.
He tijd dat de nationale veiligheid een nationale defi ij
industrie onmisbaar maakte is allang voorbij. De dalinj i
de defensieuitgaven in de westerse wereld en in Oost-Ei
is bovendien geen tijdelijke, maar hopelijk een blij\
zaak. Een overheid die nu investeert in het overeind h<
van een nationale wapenindustrie loopt een kwade kaï
geld in een bodemloze put te gooien. t
ïi
TENZIJ die overheid bereid is een keiharde concurra'
slag te financieren tussen de eigen wapenproducenter
hun buitenlandse mededingers. Ondanks een uitschiet!11
de Goalkeeper is Nederland echter vele maten te klein
zo'n strijd, waarin zelfs landen als België, Zweden, Zw i
land en Tsjechoslowakije eenvoudig de vloer met ons
nen aanvegen. En dat is niet iets om je voor te schamen c
penproduktie en wapenhandel zijn en blijven een nood t
lijke kwaa met per definitie zeer dubieuze kanten. I
De regering zal er juist streng op moeten toezien, d).
paar full-time defensiebedrijven die ons land rijk is ii»<
commerciële wanhoop niet tot praktijken vervallen d(
ders in de internationale wapenwereld schering en r1
zijn. Het militair-industrieel complex, overrompeld do<
einde van de koude oorlog, de ontspanning en de grotj
wapeningsakkoorden, worstelt op mondiale schaal m<
afzetprobleem en vecht om te overleven. Het leidt tot
le ontduiking van wapenembargo's en tot het dumpei
het meest geavanceerde vernietigingstuig in allerlei onj
kelingslanden.
TEGEN die achtergrond zou Den Haag er goed aan
een actief reorganisatiebeleid te ontwikkelen. Hoe si
toekomstloze wapenbedrijven overschakelen op de pri
van niet-militaire goederen, hoe geringer het risico vai
sporingen. Het omsmeden van zwaarden tot ploegscl t
zoals in de Sovjetunie letterlijk gebeurt is een
zaam proces, waar Nederland weinig ervaring mee
Niettemin bieden de bestaande subsidieregelingen van j
nomische Zaken aan wapenbedrijven voldoende mogeli
den om met overheidssteun hun machinepark en hunc
duktieproces opnieuw in te richten. Desnoods kan gedui
een overzienbare periode een klein beetje „vredesdivit1
worden gebruikt geld bespaard op defensie om t(
gen dat de ombouw van oorlogsindustrie naar vredeSi
trie soepel en zonder al te veel pijn verloopt.
Steun het Comité Anti Stierenvechten,
Postbus 757, 3500 AT Utrecht.
Giro 6131211
Na overmaking van uw bijdrage ontvangt u van ons
gratis informatie, stickers en een button.
Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers)
Kantoor: Apothekersdijk 34. Leiden.
Telefoon: 071 - 122 244
Postadres: postbus 11, 2300 AA Leiden.
Abonnee service
Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17 00 u
Nabezorging
Telefoon: 071 -122 248
van ma t/m vr. van 18.00 tot 19 00 u. op za. van 14.00 tot 15 00 u!
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW)
Bij automatische betaling. Bij betaling per accept-girokaj
per maand f. 24,85 per maand f.
per kwartaal 74,10 per kwartaal f.
per jaar 284,50 per jaar f.
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk
070 - 3902 702.
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
