„Ons het nie gekom
met n verlanglys nie
De Klerk: economische-
groei is een noodzaak
1
Wat doet de kroonprins eigenlijk, en heeft hij al een
BINNENLAND
£eidM<3owuM\t
WOENSDAG 24 OKTOBER 1990 PAGIt I'
99
99 c
DEN HAAG „Sorry hoor, maar ik ben
alvast maar met eten begonnen", zegt een
journalist van de Zuidafrikaanse staatsradio
RSA, terwijl hij naar zijn volle bord wijst.
Een lekkere hap gaat er wel in. De journalisten die
met president De Klerk zijn meegekomen hebben
er een al lange dag op zitten, als het officiële ban
ket in de Ridderzaal nog moet beginnen. Tegelij
kertijd vindt in het perscentrum Nieuwspoort een
dineetje plaats met Nederlandse collega-journalis
ten. Via een videoverbinding kan het officiële di
ner van de regeringsleiders nauwlettend worden
gevolgd. „Vanochtend in Marokko, waar we een
tussenlanding hebben gemaakt, moesten we om
half vier op. En gisteren was het ook al laat. Dus
vandaar".
In totaal zestien Zuidafrikaanse journalisten in het
kielzog van De Klerk meegekomen naar Neder
land. Voor een dergelijk bezoek een heel normaal
aantal, zegt de Rijksvoorlichtingsdienst. Opvallend
is wel dat er geen zwarte collega's in het gezel
schap zijn te ontdekken. Het bezoek van de Zuida
frikaanse president krijgt dan ook nauwelijks aan
dacht in de alternatieve pers. De gevestigde media
hebben er echter des te méér aandacht voor.
Terwijl de officiële gasten in de Ridderzaal aanzit
ten, wordt in Nieuwspoort gepraat over de toe
komst van Zuid-Afrika, de geweldsdreiging vanuit
extreem-rechtse hoek en de positie van het ANC.
Volgens de radiojournalist is één van de grote pro
blemen die de hervormingen bedreigingen dat „De
Klerk bedreigd wordt door rechts en Nelson Man
dela door links". Maar ook minder belangrijke za
ken komen aan de orde, zoals „Wat doet de kroon
prins eigenlijk, en heeft hij al een vriendinnetje?".
De radioverslaggever vraagt wie hij zou kunnen
interviewen om ook het 'andere geluid' uit Neder
land te laten doorklinken. Daar hoeven de Neder
landse collega's niet lang over na te denken. „Dan
moet je Connie Braam hebben van de anti-apart
heidsbeweging Nederland (AABN)", zegt een colle
ga van de Wereldomroep meteen. „Wat zij zegt
komt recht uit haar hart'
Als in de Ridderzaal de toespraken beginnen,
wordt het geluid van de monitoren hard gezet.
Premier Lubbers spreekt verzoenende woorden in
de richting van de Zuidafrikaanse gasten. „De tijd
voor een herstel van de directe dialoog is geko
men", zegt hij. Aan het eind laat hij zijn geschre
ven tekst voor wat-ie is en praat hij wat voor de
vuist weg. „Ik. herkende in De Klerk als het ware
de Zeeuw, alhoewel dat misschien meer van toe
passing is op mevrouw De Klerk. Er was iets van
verwantschap. Al de hele dag genieten we er van
dat we Nederlands kunnen praten. Je kunt zelfs
tijdens de besprekingen niets vertrouwelijks tegen
je delegatie zeggen".
De Klerk is duidelijk ingenomen met Lubbers'
woorden en herhaalt nog eens in groté lijnen wat
hij eerder op de dag tijdens de persconferentie
heeft gezegd. Geen echt nieuws dus. ..Ma^bl
hadden we ook niet verwacht", zegt de radi ili
nalist -in een reactie. „Ik ben al wel twintij i
met De Klerk meegeweest en je verwacht toe e
dat hij elke keer zijn speech aanpast. Hoogmjri
andert hij wat details". Toch is hij verrast d«n
ontvangst van De Klerk in Nederland. Nauv
protesten op een paar acties bij het Binn l
en Paleis Noordeinde na en een allervrj |i
lijkste premier Lubbers, die De Klerk roenis
zijn moedige stappen. Ook de toon van De lie
tafelrede vindt hij opvallend positief. „Volgeie
is De Klerk heel blij met deze ontvangst, c
zoek betekent voor hem echt een succes".
CLARISSE 1 (I
DEN HAAG Het is pre
cies half vijf wanneer Fre-
derik Willem de Klerk,
staatspresident van Zuid-
Afrika, de statige Rolzaal
betreedt. Hij is ietsje klei
ner dan hij op de tv lijkt,
maar de glimlach is exact
hetzelfde: innemend, ont
wapenend, charmant en
bijna niet kapot te krijgen.
De vragen gaan gewoon in het
Nederlands. De enkele keer
dat De Klerk iets niet begrijpt
schiet zijn ambassadeur, Noth-
nagel, hem te hulp. Hij ver
taalt de vraag dan in het het
Zuidafrikaans, de taal waarin
'F.W.' eerst een korte verkla
ring aflegt. „Ons is baaie
dankbaar voor de baaie vrin-
delijke ontvangs", begint De
Klerk, om onmiddellijk daar
na met de deur in huis te val
len. „Ons het nie met 'n sho
ping list (verlanglijst) gekom".
De aanwezige journalisten die
nen te begrijpen dat de Zuida
frikaanse president geen bede
laar is. Anders gezegd: De
Klerk heeft de Nederlandse
regering niet gevraagd om de
economische en culturele sanc
ties tegen Zuid-Afrika op te
heffen of te versoepelen.
Maar als de staatspresident
niet gekomen is met een ver
langlijstje, wat is dan wel het
doel van zijn bezoek? Het ver
beteren van de betrekkingen
met Nederland. De Klerk zegt
vervuld te zijn van de „bran
dende begeerte om Zuid-Afri
ka uit zijn isolement te halen".
Hij denkt ook dat dat zal ge
beuren, omdat zijn regering
werkelijk ernst maakt met het
afschaffen van de apartheid.
Volgens De Klerk is er in zijn
land sprake van een onom
keerbaar proces. „Ons doel is
een nieuwe grondwet, die voor
alle Zuidafrikanen de moge
lijkheid schept om volwaardig
aan de regering deel te nemen.
Alle Zuidafrikanen moeten
stemrecht krijgen, een stem
recht van gelijke waarde".
Grondwet
Dat klinkt heel mooi, maar
hoe lang zal het duren eer dat
streven verwezenlijkt zal zijn?
De Klerk: „De nieuwe grond
wet moet ingevoerd zijn voor
medio 1994, wanneer het man
daat van mijn regering ver
strijkt. Wij hebben dus nog
drie jaar en elf maanden te
gaan". Hij voegt eraan toe zijn
regering binnen afzienbare tijd
de beruchte wetten zal intrek
ken waarin de apartheid is
verankerd: de groepsgebieden-
wet, de 'Land Act' en de be-
volkingsregistratiewet. Vooral
het laatste document heeft
overal ter wereld afschuw ge
wekt. Daarin staat precies om
schreven aan welke kenmer
ken men moet voldoen om ge
classificeerd te worden als
blanke, kleurling, Indiër of
zwarte.
Een van de journalisten is
kennelijk nog niet helemaal
overtuigd van de goede bedoe
lingen van De Klerk. Hij wil
weten of de Nasionale Partij
ooit met andere groeperingen
een regeringscoalitie zal vor
men. De president: „Dat is te
vroeg om te zeggen. Wel is het
zo dat er nu al een vorm van
samenwerking is tussen mijn
partij en het ANC. Maar een
volledig bondgenootschap is
niet mogelijk zolang het ANC
nauwe relaties onderhoudt
met de communistische partij.
Dat is nu nog een heel groot
struikelblok". Maar voor de
wat verder verwijderde toe
komst is De Klerk niet zonder
hoop.
Een volgende vragenstelster
kan zich kennelijk niet voor
stellen dat er in Zuid-Afrika
ooit sprake zal zijn van 'one
man one vote'. De Klerk her
innert eraan dat zijn regering
streeft naar gelijkwardig stem
recht voor iedereen. „Dus zijn
wij voorstander van een sy
steem van 'one man, one
vote". De president realiseert
zich blijkbaar dat hij nog iets
meer moet zeggen om de aan
wezigen te doen geloven dat
de blanken in Zuid-Afrika ooit
de macht uit handen zullen
geven. Hij legt uit dat er ook
democratische stelsels zijn
waarin niet automatisch een
meerderheid zijn wil kan op
leggen aan een minderheid.
Hij wijst op bijvoorbeeld Zwit
serland, waar vier of vijf ver
schillende taalgroepen vreed
zaam met elkaar samenleven
en waar alle partijen in de re
gering zitten. De Klerk wil af
van het Britse systeem van
„winner takes all". Het is zijn
vaste overtuiging dat de vol
gende staatspresident aanzien
lijk minder macht zal moeten
hebben dan hij nu zelf heeft.
Het is hem om het even, zegt,
Echt opgetogen keken minister Botha, president De Klerk en ambassadeur Nothnagel (vlnr) niet bij het begin van hun persconferi.
Desondanks zeiden ze zeer tevreden te zijn over hun gesprekken met de Nederlandse regering. Geheel rechts een woordvoorder 1
persconferentie opende.
hij, of die president Nelson
Mandela heet of (wederom)
F.W. de Klerk. „Als hij zich
maar wil houden aan de nieu
we grondwet".
Er onstaat enige onrust in de
zaal. De voormalige activist
(terrorist?) Klaas de Jonge, be
kend geworden door zijn lang
durige, gedwongen verblijf in
de Nederlandse ambassade te
Pretoria, is gaan staan. Hij wil
van De Klerk weten hoe lang
er in Zuid-Afrika nog mensen
gevangen gezet en gemarteld
zullen worden. De staatspresi
dent laat niet merken of hij de
vragensteller herkent. Wel is
hij opvallend vaag in zijn ant
woord. Hij belooft dat de wet
op de binnenlandse veiligheid,
die grote volmachten geeft aan
de politie en de geheime
dienst, herzien zal worden.
„Wij hebben een onderzoek
gelast om deze wet te zuiveren
van alles wat een negatieve
uitwerking heeft op het proces
van democratisering".
De Jonge laat zich niet zo
makkelijk afschepen. Hij be
gint over de in de gevangenis
zittende Mac Maharaj, voor
man van het ANC en een lei
dende figuur in de Zuidafri
kaanse Communistische Partij.
Zijn vrouw was maandag
avond op een protestbijeen
komst in Artis om te pleiten
voor zijn vrijlating. De glim
lach om de mond van De
Klerk verdwijnt. „Het is nog
steeds zo", herhaalt hij op af
gemeten toon, „dat het in
Zuid-Afrika een misdaad is
om zekere dingen te doen. Me
neer Maharaj zal binnen af
zienbare tijd voor het ge
rechtshof gedaagd worden".
De Klerk zwijgt over hetgeen
de ANC-voorman ten laste ge
legd zal worden.
Iets over half zes vindt de pre
sident het welletjes. Hij wil
nog even naar paleis Noord
einde, waar hij en zijn vrouw
Marike logeren, om zichn
frissen voor het banki V
premier Lubbers hem
paar uur later in de Ridd n
zal aanbieden. Op het Bi
hof staan ongeveer ho
demonstranten met zeer11
digende spandoeken
zwijn, rot op!") achter ih
hekken te wachten, tot( e
Klerk in zijn auto lang f
rijdt. Wanneer dat ter'
gebeurt stijgt er een oor\
vend lawaai op van geflu
trommel en geschreeuw
komt tot een kleine sch<
seling met de kennelijk
nuwachtige politie. n
RIK IN 'T I n.
Bezoek De Klerk
breed uitgemeten
in blanke kranten
van Zuid-Afrika
JOHANNESBURG De
Zuidafrikaanse (blanke) media
schilderen het tweedaagse be
zoek van president De Klerk
aan ons land af als de 'Terug
keer van de Verloren Zoon'.
De aandacht die de reis van
De Klerk in de pers krijgt
steekt schril af tegen de publi
citeit in deze media rond het
bezoek van Nelson Mandela
aan Nederland, eerder dit jaar.
Het „thuiskomen" werd in de
grootste Engelstalige krant,
„The Star" in Johannesburg,
in een cartoon verbeeld. Daar
op is te zien hoe De Klerk en
minister van buitenlandse za
ken Roelof Botha in Neder
land aankomen met een ze
ventiende eeuws schip ge
naamd- de „Reformadarus",
een verwijzing naar het schip
„De Drommedaris" waarmee
de Nederlander Jan van Rie-
beeck in 1652 op Kaap de Goe
de Hoop landde. De (blanke)
media gaan ervan uit dat als
de president de Nederlanders
ervan kan overtuigen dat hij
ernst maakt met de hervor
mingen van de apartheid, Den
Haag binnen de EG zal pleiten
voor de opheffing van de sanc
ties. De zwarte en de alterna
tieve pers besteden nauwelijks
aandacht aan de reis van De
Klerk.
'Thuis' inTholen
Terwijl hun echtgenoten zich in Den Haag bo
gen over de politieke kwesties tussen Nederland
en Zuid-Afrika, verdiepten de dames De Klerk,
Botha en Lubbers zich tijdens een middagje
Tholen in de historische banden tussen beide
landen. In het Zeeuwse plaatsje, in de Dalemse-
straat, dreef de grootvader van mevrouw De
Klerk, Pieter Willemse, eind vorige eeuw een
bakkerij totdat hij in 1890 naar Zuid-Afrika emi
greerde. Op weg naar Tholen nam het gezel
schap in het streekmuseum van Sint Annaland
kortstondig plaats in de antieke schoolbankjes
(foto) terwijl bestuursleden van het museum
(links) uitleg gaven. In Tholen zelf was een een
zame anti-apartheidsactivist op de been. Een
onbekende had de nacht tevoren leuzen tegen
De Klerk op straat gekalkt. Die kreeg mevrouw
De Klerk niet te zien, omdat op straat wat zand
was gestrooid. Het huis van haar grootvader
evenmin. Dat heeft jaren geleden plaats moeten
maken voor nieuwbouw.
FOTO: ANP
(Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG Ofschoon
de Zuidafrikaanse presi
dent De Klerk niet met
een verlanglijstje naar Ne
derland is gekomen, heeft
hij tijdens zijn gesprekken
met de regering wel dege
lijk gepleit voor het op
heffen van de economi
sche sancties van de EG-
landen tegen Zuid-Afrika.
Hij deed dit echter op een
indirecte manier.
In het gesprek met Lubbers,
Kok en Van den Broek bena
drukte De Klerk voortdurend
dat hij zijn plannen voor „een
nieuw Zuid-Afrika" niet goed
kan uitvoeren als de economi
sche groei van zijn land be
lemmerd wordt. De staatspre
sident maakte met name dui
delijk dat zijn regering zeer
dringend extra geld nodig
heeft voor onderwijs, gezond
heidszorg en woningbouw. Dat
geld kan alleen maar beschik
baar komen door economische
groei en daarvoor het nodig
Mandela als Johannes de Doper
DEN HAAG In zijn tafelrede tijdens Jiet diner in de Ridder
zaal ter gelegenheid van het bezoek van president De Klerk
herinnerde premier Lubbers onder meer aan het bezoek dat
ANC-leider Nelson Mandela eerder dit jaar aan ons land heeft
gebracht. In het Catshuis heeft Mandela daarbij met zoveel
waardering en enthousiasme gesproken over president De
Klerk, wiens komst toen al in de pen zat, dat zich bij Lubbers
onweerstaanbaar het beeld opdrong van Johannes de Doper. Dat
is misschien wat gedurfd, aldus een lachende Lubbers gister
avond. Meer bijbelvaste gasten aan een belendende tafel consta
teerden dat deze associatie inderdaad niet kon, als gevolg van de
figuur van Winnie Mandela: Johannes was immers niet ge
trouwd.
dat de sancties snel worden in
getrokken.
Premier Lubbers heeft tijdens
het officiële diner in de Rid
derzaal zijn bezorgdheid geuit
over de recente uitbarstingen
van geweld in Zuid-Afrika,
die het hervormingsproces in
gevaar kunnen brengen. Lub
bers zei te hopen dat de Zuida
frikaanse regering een onpar
tijdige oplossing zal vinden
voor het geweld en het bloed
vergieten.
De Raad van Kerken in Ne
derland neemt vanavond niet
deel aan de receptie met de
Zuidafrikaanse president W.F.
de Klerk, zo heeft het modera-
men (bestuur) van de raad aan
ambassadeur van Zuid-Afrika,
Nothnagel, laten weten. De
raad heeft waardering voor de
stappen die De Klerk heeft
ondernomen, maar hij meent
dat de situatie in Zuid-Afrika
nog altijd reden geeft tot grote
verontrusting en bezorgdheid.
De raad acht een receptie niet
het juiste kader voor een ont
moeting met de president,
maar is bereid tot een gesprek
met de ambassadeur of een an
dere vertegenwoordiger van
Zuidafrikaanse re
Ook de lidkerken van
zullen niet op de recepti j|
vertegenwoordigd.
Volgens het Zuidafrik*
ministerie van justitie w
verklaring van president
de Klerk, vlak voor zijn
trek naar Nederland,
politieke gevangenen
worden vrijgelaten onjuif"
zijn in Zuid-Afrika heli
geen nieuwe politieke g
genen vrijgelaten, noch i
de kant van de presiden
initiatief genomen dat v -
reikt dan op 6 augustus is
sproken tussen De Klerk
vice-president van de
apartheidsbeweging
Nelson Mandela. In het
van dit akkoord zijn inm
zestig anti-apartheidsacti
vrijgelaten. Volgens het i
terie van justitie zou De
zich hebben versproken,
hij feitelijk bedoelde w;
vanaf 6 augustus tot zijr 7
trek, zondagnacht, ongl
72 mensen zijn vrijgelate J
verwees daarbij niet
mensen die nog vrij n li
komen", aldus de woor<
der.
Unieke archeologische vondst Noord-Holland
AMERSFOORT Tijdens op
gravingen in de buurt van het
Noordhollandse plaatsje Hoog
woud zijn unieke geconser
veerde restanten van een klei
ne nederzetting uit circa 2400
voor Christus blootgelegd. De
ontdekking is gedaan onder
leiding van de Rijksdienst
voor het Oudheidkundig Bo
demonderzoek (ROB). Het
kampement was een onderdeel
van de zogenoemde Enkel-
grafcultuur. De leefgewoonten
van de bewoners zijn uitste
kend te reconstrueren door de
goede conservering van ver
gankelijk materiaal, zoals za-,
den, botten, hout en schelpen.
Ook werden twee kleine huis
plattegronden gevonden. Dat
is volgens de ROB een „zeer
belangrijke ontdekking", die
nooit eerder is gedaan.
SUSKE EN WISKE
DE GOALGETTER
Snik J \lhet wenen Suske, met
Uiske komt alles u/el joed
Ik mis haar ook maar we
moeten oerlrouwen hebben
■E3# o/tn vensLHumoe 6ene/n- 1
12inniG£ steh ween nnn oe Hem
dim r
P*
17?
ili
7
i Ai"
(c) Standaard Ultgeverl]/Wavery Productions
Eisen tot acht maanden tegen neo-fascisten
ALKMAAR Officier van justitie P. Groenhuis heeft gisteren
voor de Alkmaarse rechtbank celstraffen tot acht maanden ge
ëist tegen vijf deelnemers aan het extreem-rechtse Aktiefront
Nationaal Socialisten (ANS). Hij achtte in alle vijf gevallen be
wezen, dat de betrokkenen zich schuldig hadden gemaakt aan
rascistische discriminatie tegen met name etnische minderheden
en joden en in enkele gevallen aan verboden wapenbezit. Justi
tie kwam de ANS-leden op het spoor door een inval in de wo
ning van het Purmerendse centrum-democratische raadslid R.
van de P Bij de huiszoeking werd het verwachte vuurwapen
gevonden, maar bij toeval bovendien een omvangrijke partij ul
tra-rechtse propagandamiddelen en veel nazistisch materiaal.
Uitspraak op 6 november.
November wordt maand van vallende sterren
UTRECHT De Utrechtse sterrenwacht De Koepel verwacht
dat in de eerste weken van november een vuurbol aan het fir
mament te zien is. Het gaat om een zeer heldere meteoor. Later
in de maand, met name op 17 november, verschijnen nog meer
kleine stofdeeltjes uit de ruimte die in de atmosfeer van de aar
de terecht komen en daar verbranden. Daarbij ontstaat een
lichtspoor, dat aan de hemel In een fractie van een seconde aan
voorbij flitst. Het gaat om zogenaamde Leoniden. In de jaren
1799, 1833, 1866 en 1966 ging htm verschijning gepaard met een
ware sterrenregen. Het jaar 1833 was een absolute topper: in één
nacht verschenen toen ongeveer drie miljoen vallende sterren.
Dit jaar zullen het er veel minder zijn, waarschijnlijk niet meer
dan enkele per uur.
McCallister eist schadevergoeding weekblad
AMSTERDAM De Amerikaanse voormalige rechter Eliza
beth McCallister eist 50.000 gulden schadevergoeding van het
weekblad Vrij Nederland. Een artikel van vorige week zou op
belangrijke punten onjuiste informatie bevatten. Vólgens haar
advocaat is McCallister, in strijd met gemaakte afspraken, niet
de gelegenheid geboden te reageren op beschuldigingen van
haar ex-echtgenoot in het verhaal. McCallister verblijft in Ne
derland in afwachting van een verblijfsvergunning. Staatssecre
taris Kosto van justitie legde in maart van dit jaar om humani
taire redenen een uitleveringsverzoek van de Verenigde Staten
naast zich neer. De voormalige rechter zou in de VS terecht
moeten staan wegens ontvoering van haar dochtertje.
Jongeren zijn
zelden losbandig
LEIDEN Jongeren zijn zel
den losbandig in seksuele rela
ties. Ze staan heel tolerant te
genover het doen en laten van
anderen, maar zijn voor zich
zelf vrij conservatief, zo blijkt
uit een onderzoek van de
Leidse Universiteit. Alle ver
halen over 'de losbandige
jeugd van tegenwoordig' ver
wijzen de onderzoekers naar
het rijk der fabelen. De jeugd
van vandaag legt een sterke
koppeling tussen geslachtsge
meenschap en relatievorming.
Veertig procent van de onder
vraagden jongeren van 16 tot
18 jaar heeft nog nooit ge
slachtsgemeenschap gehad. De
angst voor Aids speelt geen rol
in het seksuele gedrag van de
jongeren. Van de 120 onder
vraagden waren er slechts 16
bang voor aids.
Verzorgster verdacht
van dood bejaarde
ROTTERDAM Een 28-jari-
ge ziekenverzorgster is maan
dag aangehouden op verden
king van moord dan wel dood
slag op een 74-jarige bewoon
ster van het Antonius-ver-
pleegtehuis in Rotterdam. De
Rotterdamse ziekenverzorgster
wordt ervan verdacht dat zij
de bewoonster om het leven
heeft gebracht door haar een
overdosis insuline toe te die
nen. Dit gebeurde al op 22 mei
waarna de bewoonster in coma
ADVERTENTIE
