Verhalen doen: een passie
voor enthousiaste mensen
„Veel meer vrouwen moeten uitstrijk je laten maken"
LANGS
OMWEGEN
Gemeente Leidschendam legt zestien woonwagenplaatsen aan
EN OMGEVING
£eidóc@otviant
DINSDAG 16 OKTOBER 1990 PAGINA 11
VERTEL UW VERHAAL EN LAAT NAAR U LUISTEREN
Je kunt het vinden waar je
het zoeken wilt. „Hoe zo?",
zult u mij vragen. Wel, het
verhaal dat je aan iemand an
ders wil vertellen ligt, bij wij
ze van spreken, op straat. Net
zoals van geld wel wordt be
weerd. In alles zit een ver
haal. Voor jezelf, maar ook
voor anderen, voor toehoor
ders die willen luisteren naar
het verhaal dat je hun wilt
verhalen. Je kunt voor je ei
gen en andermans plezier van
een mug een olifant maken,
maar omkeerbaar is ook mo
gelijk, al is het veel curieuzer
als je er in slaagt van een oli
fant een mug te maken. Daar
is een aparte gave voor nodig.
Hoe dan ook: kun je bijvoor
beeld niet een wereld oproe
pen met het vertellen, het
voordragen, van een klein,
compleet verhaaltje over de
Australische aboriginals? Dat
zou dan zó kunnen gaan:
„In het begin was de aarde
plat en kleurloos. Er waren
geen bergen, geen rivieren en
er was ook geen leven. Toen
begon de Droomtijd. De aarde
kwam in beweging, doordat
reusachtige wezens die onder
de aardkorst hadden liggen
slapen, op zoek gingen naar
water en voedsel. Al gravend
en wroetend maakten ze met
hun enorme lichamen de ber
gen en dalen, de rivieren en
ravijnen in het landschap. Het
grootste wezen was de Regen
boogslang. Die ligt nu te sla
pen en wil niet gestoord wor
den. Uranium delven op zijn
terrein maakt hem wakker en
dan wordt hij woedend".
„Maar er bestaan nog zo veel
meer verhalen over aborigi
nals. Ja ja, dat zijn meesters in
mondelinge vertellingen. En
natuurlijk zijn er de vader of
de moeder,die hun kroost
voor het slapen gaan in de ge
wenste stemming krijgen met
een sprookje of zo, over Ko
ning Kaskoes Kielewan en
Krokeledokus destijds. Maar
ook ouderen kunnen graag
aan elkaar vertellen en naar
een verhaal luisteren. Daar
kun je makkelijk een avond
leuk mee vullen. Ik ben nu op
zoek naar geïnteresseerden
wie het aardig lijkt om elkaar
één avond in de twee maan
den verhalen te vertellen.
Korte (5 minuten), of lange
(20 minuten), zelfgemaakt, of
juist niet; leuk, spannend, ro
mantisch, uit allerlei cultu
ren".
Desirée van Keulen verwacht
er heel wat van en ze krijgt
het gelijk aan haar zijde, want
sinds ze een paar weken gele
den met advertentietjes in
Volkshuis, het LAK en in de
Openbare Bibliotheek haar
opwekking deed, zijn er in
middels acht gegadigden (on
der wie twee heren zowaar)
voor haar beoogde vertelclub-
je komen opdagen.
Leidse Desirée van Keulen
(31) is drie dagen in de week
secretaresse en verder leeft en
werkt ze voor haar voor
naamste hobby: verantwoord
verhalen vertellen. Dat begon
zo'n jaar of 4 geleden. „Ik rea
geerde op een kleine adver
tentie in een landelijk dagblad
om een week lang op de
Volkshogeschool in Bergen
(N.H.) een cursus verhalen
vertellen ,te volgen. Dat was
in de zomer. Het was een in
tensieve cursus, hard werken,
maar wel leuk hoor, van de
ochtend tot de avond. Je
mocht ook weieens spijbelen
en dan ging je in de duinen
wandelen. Met een verhaal in
je achterhoofd. Het was een
willekeurige groep van een
man en vrouw of 17 bij el
kaar. Er was een cursusleid
ster die met ideeën en tips
aan kwam: hoe kom je aan
verhalen, wat je zelf beleefd
hebt. Het konden ook verha
len zijn naar aanleiding, bij
voorbeeld, van een gek plaat
je of schilderij, of een voor
werp dat je boeide. Je kunt in
de bus of trein gesprekken
opvangen en daar maak je
dan een verhaal over. Ja, ver
halen vertellen is een kunst
en een „ambacht". Een mooie
kreet hè? Maar het heeft alle
maal met jezelf te maken; je
kunt er alles aan doen om er
een stukje kunst van te ma
ken".
Over schoenen
„U kijkt nu naar uw schoenen
zie ik", zag vertelster Van
Keulen, „maar waarachtig,
daar kunt u ook een verhaal
van maken. Iedereen doet
dat. Waar je ze gekocht hebt,
waarom het Italiaanse moes
ten zijn, over de kwaliteit of
over de verkoopster met de
schoenlepel. In je schoenen zit
een verhaal. Als er een gat in
uw broekzak zit en daar ver
dwijnen steeds aanstekers en
sleutels door, dan zit daar een
vertelling in. Alles heeft z'n
verhaal. Zoals ook daar, op
die boekenplank, dat roze
nijlpaard met een zwemgordel
om. Daar kan ik, na enige
voorbereiding en inbeelding,
tien minuten over vertellen.
Op mijn omwegen door
stad en land kom ik
graag mensen tegen. U
kunt mij telefonisch of
schriftelijk vertellen wie
u graag in deze rubriek
zou willen tegenkomen.
Ik ben bereikbaar via
071-122244.
Desirée van Keulen: „Ambachtelijk verhalenvertelster" in woord en beeld.
Nee, niet praten, maar vertel
len.
En als toehoorder van dat
verhaal maak je ook kennis
met de verteller. Diegeeft
dan iets prijs van zichzelf.
Daarom leerde die cursus me
ook te oefenen, hoe je je li
chaam gebruikt met gebaren,
met zitten en staan. Je hou
ding is belangrijk. Je moet
kunnen suggereren, je moet
FOTO: WIM VAN NOORT
een verhaal vóór je zien. Als
je het, zeg maar, over een
vlakte hebt, moet je die vlakte
zelf in je verbeelding kunnen
zien".
Het betoog van Van Keulen
werkte opwekkend. Het liefst
had ik bij een kampvuur
langs de evenaar gezeten, on
der een deken, en geluisterd
naar een verhaal van dr. Paul
Julien, die zijn lezerslegioen
ooit rillingen bezorgde met
zwermen van miljarden
sprinkhanen die hele oogsten
vernielden en steeds verder
dreigden, van de Soedan tot
in Egypte.
Volgens Desirée is het „de
aandacht vragen, je bood
schap doen en er dan een
punt achter zetten". Dat is het
wezen van een goed verteld
verhaal, maar het is niet ge
makkelijk. O nee. „Het is sub
tiel om het in de vingers te
krijgen. En durven. Een
drempel van vertelangst
overwinnen, omdat iedereen
naar je luistert. Maar vertel
len en luisteren om beurten is
ook plezier samen delen".
Op cursus had Van Keulen
ook een mevrouw die ver
dienstelijk cello speelde „en
aldus haar verhaal kon onder
titelen met muziek". Alles
kan bij een verhaal te hulp
worden geroepen. Verbaal,
muzikaal en theatraal. Dat is
wel duidelijk. Eventueel
draagt men na de aandacht
gevraagd te hebben enkele
moppen van Max Tailleur
voor, of een sprookje van
Godfried Bomans, maar dan
zegt Desirée: „Je moet wel
met respect met bekende
schrijvers omgaan en ze hun
karakter laten behouden.
Maar het blijft een bezigheid
voor enthousiaste mensen. En
het is bevredigend voor dege
ne die verhaalt, imjners wat is
een verteller zonder publiek!"
Niets toch zeker. Dan valt er
niets te verkopen, en dat kan
de bedoeling van vertelgrage
lieden niet zijn.
Drempel vrees
Landelijk wordt al heel wat
ondernomen op verhalen ver-
halengebied. Maar in Leiden
tot op heden nog niet. Daar
komt nu echter verandering
in, dank zij de geestdrift van
vertelster Van Keulen. Voor
mij is ze nu een soort Mensje
van Keulen die haar zending
vrouwmoedig bedrijft en zelfs
mannen meesleept in haar
vaart en trant. Met Van Keu
len de drempel der vrees
overschrijden lijkt me alles
zins verfrissend en bemoedi
gend.
Elk jaar is er rond Kerstmis
een verhalen-vertelfestival in
theater De Balie in Amster
dam. Desirée hoe begeer
lijk en Frans in naam uitge
drukt is daar straks weer
bij. „Het wordt het zesde festi
val, ditmaal voornamelijk
rond het scheppingsverhaal
en allerlei verschillende cul
turen. Daar valt weer genoeg
te leren voor iedereen die met
verhalen vertellen de open
vakjes in z'n levenspatroon
wenst in te vullen". En wat
zouden we zeggen van een ge
subsidieerde (dus betaalbare)
cursus „Hoe vertel ik Rood
kapje?" Dat is een cursus die
volkshuizen, werk- en andere
doelgroepen, onderwijsinstel
lingen en desnoods ook parti
culieren op de verteltoer kun
nen huren via het Informatie
centrum Volkscultuur in
Utrecht. Het is de wereld van
Roodkapje in al zijn mogelijke
verschijningsvormen.
Huiskamerclub
Enfin, laat het duidelijk we
zen dat Desirée van Keulen in
Leiden iets los maakt op het
nog tere terrein der ideale
vertelkunst. Acht mensen
heeft ze al geboekt voor haar
boeiende avonden. „Er kun
nen nog een paar bij, hoewel
10 voorlopig wel het maxi
mum schijnt, gezien mijn
huiskamerruimte thuis. En ie
dereen moet op zo'n avond
aan bod kunnen komen; luis
terend en vertellend. Voorle
zen is er niet bij. Er komt
geen boek aan te pas; het
moet allemaal geestelijk uit de
losse pols komen. Het wordt
geen praatavondje; het is
eerder werken geblazen op
niveau. Maar wel een leuke
avond met elkaar natuurlijk.
Eenmaal in de twee maanden,
want er is enige tijd nodig om
„iets voor de volgende keer"
te zoeken en voor te berei
den".
In principe start Van Keulen
haar huiskamerclub (voorlo
pig) op zondagavond 11 no
vember. Het lijkt me een kos
telijke onderneming: vertel je
vertelling, verhaal je verhaal;
in woord en beeld. Wie aan
deze ervaring een bijdrage wil
verlenen belle Desirée van
Keulen, 071- 225821.
OPKOMST BEVOLKINGSONDERZOEK OPMERKELIJK LAAG
LEIDEN „Veel meer
vrouwen moeten iedere
drie jaar een uitstrijkje la
ten maken". Dat zeggen
Sandra Wijnands en Hen-
ny Vermaas van de Leidse
Basisgezondheidsdienst
(BaGD). Ze vinden het op
merkelijk dat er zo'n lage
opkomst is bij het door
hen uitgevoerde bevol
kingsonderzoek op baar
moederhalskanker. Sinds
de start ervan vorig jaar
april, is bij acht vrouwen
in de regio, deze vorm van
kanker ondekt. Dat was
in een zodanig vroeg sta
dium dat genezing nog
mogelijk was.
Deze week krijgen alle vrou
wen in Leiden die in 1955 ge
boren zijn een oproep voor het
onderzoek. Over een paar we
ken later is dat het geval met
vrouwen van 1952 en 1955 uit
Voorschoten, Oegstgeest, en
Alkemade. Zo komt iedere
vrouw tussen de vijfendertig
en vijfenvijftig jaar in de regio
eens in de drie jaar aan de
beurt. Sandra Wijnands, coör
dinator van het onderzoek en
tevens arts, en Henny Ver
maas, voorlichtster hopen op
een grotere opkomst dan vorig
jaar. „Over heel 1989 gaven
slechts 32 procent van de
vrouwen aan de oproep ge
hoor", merken ze spijtig op.
De oproep houdt in dat de be
trokkene bij haar eigen huis
arts een uitstrijkje mpet laten
maken. „Doordat wij vorig
jaar bij acht vrouwen al in het
beginstadium van baarmoe
derhalskanker hebben kunnen
vaststellen, is de kans op gene
zing vrijwel honderd procent",
vertelt Wijnands. „De vrou
wen zouden zelfs nog in staat
kunnen zijn om kinderen te
krijgen. Wacht je wachten tot
dat ziekte-verschijnselen op
treden, dan moet in veel ge
vallen de baarmoeder worden
verwijderd".
Jonge leeftijd
Vroegtijdige opsporing om
daarmee ziektenkosten te ver
minderen, was voor de over
heid de reden om vanaf 1 ja
nuari 1989 het onderzoek te fi-
nanciëren. Voor ziekenfonds
patiënten betekent dit dat ze
het uitstrijkje, in tegenstelling
tot voorheen, niet meer hoe
ven te betalen. Drie maanden
daarna is de BaGD begonnen
met de benadering van vrou
wen uit Leiden, Alkemade,
Oegstgeest, Voorschoten en
Zoeterwoude. Vorig jaar heeft
de BaGD een derde deel van
de vrouwen geprobeerd te be
reiken. Dit jaar loopt de twee
de ronde. Eind volgend jaar
heeft iedere vrouw een oproep
gekregen.
Het tweetal betreurt het dat
het onderzoek pas bij vijfen
dertig jaar begint. Wijnands:
„Het liefst zouden wij bij een
leeftijd van vijfentwintig jaar
al willen beginnen. Deze vorm
van kanker blijkt op steeds
jongere leeftijd voor te ko
„Baarmoederhalskanker kan in het beginstadium bijna volledig worden genezen", vertellen Sandra Wijnands
en Henny Vermaas van de Leidse Basisgezondsheidsdienst.
FOTO: WIM VAN NOORT
men". Als oorzaak wijst zij
hiervoor de sterk wisselende
seksuele contacten op steeds
jongere leeftijd. Ter illustratie
haalt zij een onderzoeksresul
taat uit Amsterdam en Den
Haag aan: „Op twaalfjarige
leeftijd heeft al drie procent
van de meisjes seksueel con
tact gehad".
Van de 7300 vrouwen die vo
rig jaar zijn benaderd, hebben
er 2400 een uitstrijkje laten
maken. Indien vrouwen geen
gehoor wensten te geven,
werd verzocht de reden hier
van te vermelden, 1700 van
hen deden dat ook. „Verreweg
het grootste deel hiervan had
een gegronde reden, bijvoor
beeld dat hun baarmoeder al
was verwijderd of dat ze al on
der controle stonden. Bijna 45
procent heeft echter niets van
zich laten horen", merkt Ver
maas, al bladerend door het
jaarverslag, op.
Over de beweegredenen kan
het tweetal alleen maar gissen
Vermaas: „Het is gebleken dat
men in de randgemeenten
toch eerder geneigd is om mee
te doen dan in Leiden. Mis
schien is er in de regio meer
sociale controle? Misschien is
er meer binding met de huis
arts? De basisgezondheids
dienst komt waarschijnlijk
toch wat minder persoonlijk
over". Wijnands haakt daar op
in: „Ik ben daarom heel be
nieuwd naar de resultaten in
Leiderdorp. Daar bepalen de
huisartsen zelf wanneer zij
hun patiënten oproepen".
Het bevolkingsonderzoek in
Leiderdorp staat nu op het
punt om te beginnen. De huis
artsen moesten namelijk eerst
hun patiëntenadministratie
automatiseren. Over een jaar
kan dan inderdaad gekeken
worden of de bekende, ver
trouwde' huisarts inderdaad
het opkomstpercentage doet
verhogen.
„Migranten geven ook heel
weinig gehoor. Dit vormt dan
ook een reden waarom de op
komst in Leiden zo laag is",
weet Wijnands. Ook op dit ter
rein is volgens Vermaas nog
onderzoek nodig. „We kunnen
ons afvragen hoe wij het beste
deze groep kunnen benaderen.
Waarschijnlijk niet door mid
del van een folder. Misschien
is groepsvoorlichting beter. Of
misschien moeten we met
huisartsen samen iets opzet
ten".
MARIETA KROFT
LEIDSCHENDAM Als alles
meezit zullen binnen een jaar
op reeds vastgestelde locaties
in Leidschendam zestien van
de verplichte vijfendertig
woonwagenplaatsen worden
ingericht.
De gemeenteraad zal voor het
in orde brengen van een ter
rein aan de Verlengde Prin
sensingel (vier wagens) en in
de wijk De Rietvink (twaalf
wagens) begin november o'
een krediet van ruim 1,2 mil
joen gulden worden .gevraagd.
Aan de Verlengde Prinsensin
gel, grenzend aan de Zijdesin
gel, gaat het om vier plaatsen
ter vervanging van de tijdelij
ke standplaatsen aan de Fre-
keweg. Gezien het feit dat
deze locatie, ondanks de vele
protesten destijds, weinig of
geen problemen heeft opgele
verd, pleitte wethouder Van
Erp van Volkshuisvesting er
aanvankelijk voor het cen-
trumpje in stand te houden. In
het nieuwste woonwagenplan
van de provincie staat name
lijk dat Leidschendam nog
drie woonwagens extra moet
herbergen. Het college heeft
echter van de Frekeweg afge
zien omdat het voor de omwo
nenden ongeloofwaardig zou
zijn als de beloofde tijdelijke
vestiging alsnog in een defini
tieve wordt omgezet.
In. De Rietvink wordt een ge
luidsscherm aangebracht. De
woon/werkwoningen die het
geluid van de Oude Trambaan
moeten afschermen, zijn na
melijk voorlopig nog niet
klaar.
Wat de Verlengde Prinsensin
gel betreft bestaat het pro
bleem dat de woonwagenbe
woners weinig voelen voor de
wat afgelegen locatie, zo deel
de wethouder Van Erp giste
ren de commissie volkshuis
vesting mee. Hij zei overigens
weinig van de provinciale
plannen te begrijpen. Op een
kleine toernee langs gemeen
ten als Warmond, Waddinx-
veen en Bleiswijk heeft hij
centra gezien die weinig of
niets afwijken van het door de
provincie afgewezen plan voor
de Kostverlorenweg.
De wethouder zei ook somber
te zijn over de locatie aan de
Star in Leidschendam-Zuid,
die plaats moet bieden aan
veertien wagens. Het zou hem
niet verbazen als dat plan zeer
moeizaam of geheel niet van
de grond komt. In te dienen
bezwaren zouden volgens hem
wel eens als gegrond kunnen
worden aangemerkt Leid
schendam heeft al vanaf het
begin van de jaren zeventig
problemen met het inrichten
van woonwagenplaatsen.
Gemeentehuis
's avonds open
LEIDSCHENDAM De
openstelling van het raadhuis
van Leidschendam is tijdens
de sinds mei durende proefpe
riode een succes gebleken.
Omdat ook veel vragen over
woonruimtezaken werden ge
steld is ook dat loket voortaan
open. Het raadhuis is nu op
werkdagen in de avonduren
geopend van half zeven tot
acht uur.
