„Koppeling
kan niet
heilig zijn"
Schijn bedriegt tijdens Algemene Beschouwingen
„Geen deuk in coalitie"
Politiek
Partij
Parlement
BINNENLAND
QeidóaQowuvnt
ZATERDAG 13 OKTOBER 1990 PAi-
iE
DÊN HAAG Is de ver-
rechtsing van de PvdA nu
definitief een feit? Wie al
leen het begin van de al
gemene beschouwingen in
de Tweede Kamer heeft
gevolgd, zal die vraag met
een volmondig „ja" beant
woorden.
Het was ook een rare gewaar
wording om fractieleider Thijs
Wöltgens, wiens baard en
zachte 'g' hem het uiterlijk
verlenen van een supersofte
welzijnswerker, tekeer te ho
ren gaan als een rechtse houw
degen. Wöltgens protesteerde
tegen „wantoestanden" in de
paleizen van justitie. Een vol
gende keer dat een moorde
naar op vrije voeten komt we
gens een procedurefout, bries
te hij, moet de verantwoorde
lijke officier van justitie maar
ontslagen worden.
De bevreemding over de hou
ding van de PvdA werd nog
groter toen minister Wim Kok
zijn veto uitsprak over elke
belastingverhoging. Een socia
list die zich verzette tegen een
groter aandeel van vooral de
hogere inkomens in de lasten
van de welvaartsstaat?! Ja
hoor, net zo makkelijk. „Het is
levensgevaarlijk de inkomsten
van de overheid te vergroten
als je niet eerst alle denkbare
maatregelen hebt onderzocht
om de uitgaven te beperken",
riep Kok geëmotioneerd uit.
Lof en bijval was er voor de
minister van financiën uit de
bankjes van de CDA- en
VVD-kamerleden, die op slag
hun heimwee naar Onno Ru-
ding vergeten leken te zijn.
D66-voorman Van Mierlo
iuichte niet mee. Hij deed een
beroep op het kabinet om de
belastingen nu in vredesnaam
alvast iets te verhogen, omdat
de coalitie anders mogelijker
wijs het opmaken van de zoge
heten tussenbalans niet zal
overleven. Volgens Van Mier
lo en vele anderen zijn de fi
nanciële problemen (hoge ren
te, hoge olieprijs, hoge loonei
sen) voor het rijk zo groot dat
ze niet in één keer, bij het be
raad over de zogeheten tussen
balans, opgelost kunnen wor
den. Maar Kok gaf geen
krimp. De term 'lastenverzwa
ring' bleek in zijn vocabulaire
niet meer voor te komen.
Achterban
Waarom wilde de PvdA per se
D66 rechts inhalen? Dat had
alles te maken met de op deze
plaats al vele malen besproken
opiniepeilingen. Nu het weg
sturen van Braks weinig of
geen effect blijkt te hebben ge
had op de kiezers, staan de so
ciaal-democraten nog steeds
voor de vraag hoe zij hun ach
terban gunstiger moeten stem
men. Met andere woorden: hoe
werken zij hun achterstand
van veertien, vijftien zetels op
het CDA weg?
Kennelijk heeft de PvdA oog
gekregen voor de mensen die
Frans Leijnse, vice-voorzitter
van de PvdA-fractie, 'Almere-
socialisten' heeft genoemd. Dat
zijn de vakarbeiders in de
slaapsteden, die dankzij veel
overwerk een eigen huisje en
autootje hebben kunnen aan
schaffen. Die inwoners van
Almere, Zoetermeer, Lelystad,
Purmerend, Ommoord, Nieu-
wegein enz. zijn heel gevoelig
voor zaken als een betere be
strijding van de criminaliteit
en een goed gevulde porte
monnee. Het pleiten voor ont
slag van een officier van justi
tie en het welbewust afzien
van belastingverhoging gaat er
bij hen in als koek.
Voor orthodoxe socialisten, die
het leerstuk van de klasse-
strijd nog niet hebben afge
zworen, is dat natuurlijk een
pijnlijke zaak. Gelukkig voor
hun zelfbewustzijn was er het
dagblad De Telegraaf, dat
woensdagochtend doodleuk
kopte: 'PvdA bereid lasten te
verzwaren'. Hoe kwam die
krant daar nu bij? Welnu, haar
verslaggevers hadden de
speech van Thijs Wöltgens na-
gevlooid en waren tot de con
clusie gekomen dat de PvdA
niet echt omgeturnd was. Im
mers: Wöltgens had gefulmi
neerd tegen de automatische
inflatiecorrectie in de inkom
sten- en loonbelasting. Met an
dere woorden: de PvdA wilde
niet dat de geldontwaarding
wordt verwerkt in de fiscale
schijven. En ook had de
PvdA-voorman grote vraagte
kens geplaatst bij de afgespro
ken verlaging van het hoge
BTW-tari^f in 1993.
Sissende cobra
Wat De Telegraaf betreft was
de PvdA dus toch niet zo heel
erg rechts geworden. En zo
was het natuurlijk ook. Want
als Kok Wöltgens over drie
maanden moeten kiezen tus
sen lastenverhoging en losla
ten van de koppeling tussen
lonen en sociale uitkeringen,
dan staat de uitkomst bij voor
baat vast. Wöltgens verhief
zich nu reeds als een sissende
cobra, toen zijn CDA-collega
Elco Brinkman quasi langs zijn
neus weg opperde dat de kop
peling bij het opmaken van de
tussenbalans niet buiten be
schouwing gelaten zou mogen
worden. Wie aan de koppeling
komt, komt aan de PvdA! Met
andere woorden: als het CDA
werkelijk op een ontkoppeling
uit is, dan staat het kabinet op
het spel.
Dit staaltje van 'linksheid' van
de PvdA was nog niets verge
leken bij hetgeen Wöltgens
presteerde in de zaak van de
bejaarden met een klein eigen
pensioen. Hoewel premier
Lubbers kookte van woede en
zelfs dreigde met een kabi
netscrisis, bleef de PvdA-frac-
tieleider eisen dat er per 1 ja
nuari aanstaande iets gedaan
zou worden voor de zevenhon
derdduizend aow'ers die inko
mensverlies hebben geleden
als gevolg van de belasting
operatie 'Oort'. Pas op het laat-
se moment bond hij in.
Lubbers was zo kwaad, zei hij
zelf, omdat de PvdA vorig jaar
zowel bij de kabinetsformatie
als in het debat over de rege
ringsverklaring gezwegen had
over de problematiek van de
bejaarden. Pas vier maanden
later, na de voor de PvdA de
sastreus verlopen gemeente
raadsverkiezingen dus, begon
Wöltgens te praten over een
onrechtvaardige behandeling
van zevenhonderduizend be
jaarden. Puur opportunisme
dus, vond de premier. Bij de
PvdA was men er echter van
overtuigd dat Lubbers, na zijn
nederlagen in de affaires-
Braks en -Van der Linden,
doodgewoon zijn gram had
willen halen.
Naïef
De nieuwe VVD-leider Frits
Bolkestein keek het geruzie in
de coalitie minzaam glimla
chend aan. Als het zo door
gaat, leek hij te denken, is een
fatale botsing tussen CDA en
PvdA niet ver meer. Had ook
fractieleider Brinkman zich
immers niet uitdrukkelijk te
gen verhoging van de belas
tingtarieven verklaard? Wel
aan, dan heeft het kabinet
straks toch helemaal geen an
dere keuze dan te ontkoppe
len, met hopelijk alle risico's
van dien?!
Als Bolkestein dit werkelijk
denkt, is hij nogal naïef. Dan
heeft hij nog een lange weg te
gaan eer hij zelfs maar in de
schaduw van de door hem zo
bewonderde Wiegel kan staan.
Lubbers had immers niets an
ders gedaan dan even te tonen
wie de baas is in de coalitie.
En het CDA deed wat het al
tijd doet wanneer het met
'links' regeert: zo ver mogelijk
naar rechts hangen. Dat is im
mers de enige mogelijkheid
om die kiezers te behouden die
hun partij met lede ogen van
de VVD naar de PvdA hebben
zien zwenken.
Brinkman had overigens nóg
een oirbaar motief om de kop
peling ter discussie te stellen.
Naarmate het CDA zich kriti
scher uitlaat over dit onder
deel van het regeerakkoord,
wordt de druk op de vakbon
den groter. Als zij nu nóg dur
ven vasthouden aan looneisen
die aanzienlijk uitgaan boven
de drie procent die minister
Kok voor verantwoord houdt,
lopen zij het risico voor grove
egoïsten te worden uitge
maakt, zonder oog voor de
mensen met een sociale uitke
ring.
„Niet de koppeling zelf is
duur, maar ae loonstijging
waarvan zij wordt afgeleid'
verklaarde premier Lubbers
met nadruk aan het eind van
het debat. Reken maar dat
vice-premier Kok hem dat de
komende maanden nog vele
malen na zal zeggen telkens
wanneer hij één van zijn oude
makkers van de FNV spreekt-.
Het kan toch niet zo zijn dat
de vakbeweging opnieuw, net
als in 1982 toen Van Agt en
Den Uyl in één kabinet zaten,
een einde maakt aan de cen
trum-linkse samenwerking?
RIK IN 'T HOUT
I
Heeft u dat gevoel wï
dat u eigenlijk het 7ie|t
weekje iemand andeA,
willen zijn? Deze weer
dat en besloot een pos-
huid van de nieuwe (r
staatssecretaris Gabon*
natuurbeheer te kruin
voor 't eerst als be wil"
de Algemene Beschotj
in de Tweede Kamer
meemaakte.
„Zo, dit is 'm dus, 's
vergaderzaal. Alle mi
wat klein! Op tv lijkt
allemaal veel groter,
arme kamerleden zitt
samengeperst in die
(slik) is dit een
een staatssecretaris? 1
drie dagen met Dieu\
Graaff-Nauta in dit r
zitten? Wel erg krap.
stoelen voor de minis\I
er heel wat comfortatij
Maar ja, 't is toch wel
- dat ik hier mag
Ik ben best een beetji
zenuwachtig. Iedereei
natuurlijk op me, ome1
nieuweling ben. Maai
ik onzeker ben, kom
?r. Dat weet ik. Ik
een pak aangetrokkei
ik netjes ben maar od
niet té. Karin, mijn
dochter, heeft in het
weekeinde mijn haar
gefriseerd. De eerste
die je achterlaat bij dj
kan bepalend zijn vot
verdere loopbaan, hel
door Piet Bukman lal,
vertellen. Zijn haar zi
leuk. Daarboven is dC
perstribune. Die zit b
vol. Ik hoop maar da
beetje fris en monter
Niet te veel die kant i
Pfff, wat vermoeiendC
zitten en niets doen.
dat mijn linker bil al
Hoe houdt iedereen c
uit? Achteraf gezien
misschien best even
kunnen maken voor
interview met die jouJ
Nu heb ik 'nee' gezeg^
nog terug kunnen? Hi
ze nu ook alweer? En
welke krant was ze? j
het gevoel dat ik dat ij
maken, zo maar wegl
terwijl één van de gei
afgevaardigden aan ÜL
is. Maar kijk, collega
gaat gewoon in het
een kopje thee drinkt]
een mooie kans om n
profileren voorbij lati
„Zo, dit is alweer mij
dag in het parlement,
benieuwd of ik het v
volhoud. Ik heb wel
derrière van al dat zi
gisteren. Vandaag an
de regering. 'Wij' dus
moet ik nog wel aan
Ruud Lubbers voert
het woord. Wat weet
machtig overal tusser.
laveren. Hij zegt hier
en geeft daar wat pri]
uiteindelijk doet 'ie tc
gewoon wat 'ie zelf
nog 'ns klasse. Een
man.
Maar eerlijk is eerlij'i
beetje saai is het wel.
zit collega Dales.
Tegenwoordig ziet ze
wat gekleder uit. Een\
vooruitgang. O jee, wj
gebeurt er nu? Ze valtl
Ja hoor, de camera h\
gesnapt. O, als ik
ga lachen. Ik ben vol
nu in beeld en dan
wel eed hele slechte
Alweer een interrupt1
Bolkestein. Wim Deel
die VVD'er wel erg
betoog onderbreken,
zal wel zo horen. Boll
goed van de tongriei
gesneden. Wat een s;
die man! Net als Van\
trouwens. Pas las ik
dat Bolkestein getrou
een actrice, Femke-Bi
en dat die nota bene
Links stemt. Tjee, dak
een sterke vrouw zijd
de argumenten van dj
politieke kanon kan t!
Ik geloof dat nu ook
rechter bil slaapt",
„De derde dag. Het b
nu wel lanzaam de kt
hangen dat zitten op
ongemakkelijke bank]
ik niets mag doen. M,
moet toch mijn naam
doen, niet waar: Gewi
Bijwonen Ook Replie
O jee, wat gebeurt er
Ruud wordt kwaad o\
PvdA over die bejaar
ik heb er misschien ni
veel verstand van mi
130 miljoen lijkt mij i
zo'n probleem. Wat d
nu? Hij dreigt met ee
kabinetscrisis?! O nee.
die gekke Wöltgens n
voet bij stuk houdt. 1.
nog maar net!!!"
TRUBBELS
BRINKMAN WIL NIET VOOR
ONRUST ZORGEN MAAR:
„Ik heb de indruk dat de koppeling voor de PvdA hei
lig is en dat kan natuurlijk niet". Daags na de algeme
ne beschouwingen over de rijksbegroting legt CDA-
fractieleider Brinkman het verwijt dat hij onnodig on
rust heeft gestookt binnen en buiten de coalitie naast
zich neer. „Het ging mij er niet om een vuurtje te sto
ken. Waar ik voor pleit is dat we in de spiegel durven
te kijken als het er op aan komt".
DEN HAAG Thijs
Wöltgens bevond zich er
gens boven in de spreek
woordelijke gordijnen
toen de fractieleider van
het CDA al de eerste dag
van de algemene beschou
wingen de koppeling ter
discussie stelde. Als alles
meezit, betoogde Elco
Brinkman, zijn er weinig
wolken aan de hemel.
„Maar als dat de komende
maanden onverhoopt niet
het geval is, zullen we
voor de beslissende vraag
komen te staan waar in de
coalitie ons beider hart
ligt".
De voorzet was duidelijk: als
het kabinet na oud en nieuw
miljarden te kort blijkt te ko
men, kan de koppeling niet
buiten beschouwing blijven.
Jammer voor de PvdA, dat de
koppeling immers heeft ver
heven tot watermerk van het
kabinet. Toch rijst de vraag of
het wel nodig was om de coali
tiepartner nu reeds zo op stang
te jagen. Het kabinet hoeft
toch pas volgend jaar knopen
door te hakken?
Brinkman trekt een wenk
brauw op: „Kijk, als je met el
kaar een financieel probleem
hebt, dan moet je alle uitgaven
tegen het licht houden. Dan
kom je voor keuzes te staan,
dat wilde ik maar betogen. Het
kan niet èn èn zijn. Laat ik
een aantal keuzes noemen.
Zeggen we: jullie in Afrika
moeten nog even wachten om
dat we hier problemen heb
ben? Je kunt de koppeling wel
heilig verklaren, maar moet
dat dan betekenen dat je de
huursubsidies gaat korten, de
treinen nog duurder maakt en
de autokosten verder ver
hoogt? Want ergens zal toch
het geld vandaan moeten ko
men".
- U heeft de indruk dat de
koppeling voor de PvdA heilig
is?
„Calamiteiten uitgezonderd:
inderdaad. Kijk, ik wil hier nu
niet een debat over de koppe
ling organiseren. Mijn benade
ring is dat de koppeling de
verantwoordelijkheid is van
overheid, werkgevers en
werknemers. Samen zullen we
het betaalbaar moeten houden
door de uitgaven te beheersen,
de lonen te matigen en meer
mensen, vooral arbeidsonge
schikten, aan het werk te hel
pen. Lukt dat allemaal niet,
dan zullen we de feiten onder
ogen moeten zien".
- De vakcentrale FNV heeft
vandaag laten weten dat u
voor onnodig veel onrust on
der uitkeringsgerechtigden
heeft gezorgd door 'al dat ge
trek en geduw' aan de koppe
ling.
„Ach, laat men mij nu niet de
zwarte Piet toespelen. Werk
nemers en werkgevers kun
nen niet zeggen: 'Brinkman
houdt ons een spiegel voor,
maar wij weigeren er in te kij
ken'. De schatkist kan niet
voor alles zorgen! Het ging mij
er echt niet om een vuurtje te
stoken. In de eerste plaats is
een enorme schijnwerper gezet
op die koppelingsdiscussie.
Verder heb ik bewust tevens
de rijkeren aangesproken om
wat minder te consumeren en
het tweede autootje wat min
der vaak van stal te halen".
- De belastingen verhogen zou
ook een mogelijkheid zijn om
de koppeling uit de gevarenzo
ne te houden. D66-fractielei-
der Van Mierlo wilde daar
zelfs al dit jaar aan beginnen.
Maar hogere belastingen zijn
voor het CDA onbespreek
baar?
„Inderdaad. Het is toch heel,
logisch dat als je minder geld
hebt, je ook minder uitgeeft?
Ik zou ervoor willen waar
schuwen het omvangrijke
zwarte circuit door hogere be
lastingen pikzwart te maken.
Je kunt een koe niet tot het
oneindige blijven uitmelken;
op een kwaad moment geeft ze
geen melk meer en moet je het
beest slachten. Lees de kran
ten er maar op na: het ene
slechte nieuws na het andere
over het bedrijfsleven komt op
ons af. Ik zit hier geen recessie
te preken, maar ik zeg wel: we
kunnen er niet omheen dat
het bedrijfsleven op een keer
punt staat. De beste manier om
de belasting- en premie-in
komsten te verhogen is nog
steeds: meer mensen aan werk
helpen".
Bejaarden
Veel politieke waarnemers
vragen zich af of de centrum
linkse coalitie wel bestand zal
zijn tegen de door velen on
ontkoombaar geachte discussie
over belastingen en koppeling.
De hoge toon waarop premier
Lubbers afgelopen donderdag
de PvdA terugfloot toen Wölt
gens om een fiscale reparatie
van bejaardeninkomens vroeg,
leek weinig goeds te voorspel
len. Maar Brinkman tilt niet
zo zwaar aan de zaak:1 „Ook
wij vonden dat er wat voor de
bejaarden moest gebeuren. Wij
hebben dat herhaaldelijk be
pleit, onder meer bij de debat
ten rond de belastinghervor
ming volgens het plan-Oort.
Uiteindelijk heeft het parle
ment gezegd: we willen dat
het zo en zo gebeurt, een voor
stel waar het kabinet ons in te
gemoet is gekomen. Eind goed
al goed".
- Speelden op de achtergrond
niet de affaires Braks en Van
der Linden mee? Je hoort wel
zeggen dat hierover nog steeds
oud zeer zit bij Lubbers.
Op het gemoed van de pre
mier wenst Brinkman geen
commentaar te geven, maar
wat hemzelf betreft bekent hij:
„Ik heb daar óók een wondje
aan overgehouden. Maar ik
kijk er niet naar zolang het
niet genezen is en zolang er
nog een litteken zit. Dat is
over het algemeen het beste,
anders ga je er aan zitten
krabben en blijf je je er aan
ergeren".
- Wondjes genezen zichzelf?
„Over het algemeen wel, tenzij
je er dus in gaat roeren, want
dan gaat het infecteren".
- Zolang de PvdA-fractie de
CDA-wondjes met rust laat
hoeft Wöltgens geen rancune
te vrezen?
Brinkman maakt een wuivend
gebaar. „Dreigen is onzin",
roept hij. „Het is geen kwestie
van intimidatiepolitiek! In de
algemene beschouwingen heb
ben we toch zeer constructief
samengewerkt. Deze club
moet verder. Niet zeuren!"
PAUL KOOPMAN
SUSKE EN WISKE
DE GOALGETTER
LUBBERS:
Het kabinet vond een uiterst
ingewikkelde oplossing om
iets voor de bejaarden te doen
en tegelijk de accijns op benzi
ne in elk geval met een half
jaar uit te v stellen. De PvdA
ging daarmee akkoord.
Lubbers deed gisteren op zijn
wekelijkse persconferentie de
botsing nonchalant af. Hij had
alleen maar heel duidelijk wil
len stellen dat het kabinet
geen fiscale regeling op zijn
kop wil zetten omdat die voor
een bepaalde groep een klein
en onverwacht nadelig effect
bleek te hebben. „Als je dan
meteen aan een net herzien
belastingstelsel gaat rommelen
is dat bestuurlijk onverant
woord", zei Lubbers. In de Ka
mer had hij dat een jojo-beleid
genoemd.
Fractieleider Van Mierlo van
D66 had een heel andere in
terpretatie van de hoogolopen-
de woordenwisseling tussen
Lubbers en Wöltgens. Van
Mierlo vond de reactie van de
premier buiten proporties. „Ik
dacht meteen: het gaat om an
dere dingen dan de zaak van
de bejaarden. Dit is een presti
gekwestie. Het gaat er mis
schien wel om wie de baas is
in de coalitie", aldus Van
Mierlo. Lubbers ontkende dat
gisteren in alle toonaarden.
„Daar ging het helemaal niet
over", zei hij. „Het ging over
een zaak in het parlement. De
verhoudingen in de coalitie
stonden daar volledig buiten".
In de wandelgangen waren
donderdag en gisteren andere
geluiden op te vangen. Diverse
PvdA'ers menen dat Lubbers
de zaak van de bejaarden
heeft aangegrepen om de
PvdA in het nauw te drijven
als een soort wraak voor de af
faires rond Braks en Van der
Linden. „Er is te veel gebeurd*
in te korte tijd", was de in
schatting van een PvdA-mi-
nister.
De slimme en ondoorzichtige
oplossing voor de bejaarden
die uiteindelijk uit de bus
kwam na een onderonsje tus
sen Lubbers, Kok, Brinkman
en Wöltgens moet de tegen
stellingen tussen de coalitie
partners CDA en PvdA weer
voor een tijdje toedekken. Me
nige PvdA er verwacht echter
dat Lubbers de eerstvolgende
mogelijkheid zal aangrijpen
om de PvdA te laten zien dat
hij nog altijd de baas in de coa
litie is.
Q me siooriifi
vertelt om de
scBmmssin m
de irrtste 0/}6in
(Van onze
parlementaire - redactie)
DEN HAAG Premier
Lubbers vindt dat de re
geringscoalitie geen deuk
heeft opgelopen door de
ruzie die hij donderdag
had met fractieleider
Wöltgens van de PvdA.
Lubbers maakte zich op
de laatste dag van de alge
mene beschouwingen bij
zonder kwaad op Wölt
gens omdat die het on
rechtvaardig vond dat er
niets werd gedaan voor
bejaarden met een klein
aanvullend pensioen. Uit
eindelijk liep de zaak met
een sisser af.
