In het
Oosten
ligt
altijd
wel
sneeuw
Ski Happ '90 y
Piramiden
bewaken
de weg naar
sneeuw van
Evolène
CeldócGouoant1
MÜNCHEN - Van de brochures
van de touroperators en nationale
VVV's valt op het eerste gezicht
niets nieuws af te lezen. Dezelfde
vrolijke foto's als in andere jaren,
met witte hellingen, lachende men
sen en ongecompliceerd winterple-
zier. Bij nadere beschouwing blijkt
er echter toch wel iets veranderd:
de gidsen vermelden meer accom
modaties in hoger gelegen winter
sportplaatsen en er is meer aan
dacht voor bestemmingen verder
naar het oosten. Daar ligt altijd wel
sneeuw.
Een nieuwe sneeuwloze periode hangt
als een zwaard van Damocles boven de
Alpenlanden. De weergoden gedroegen,
zich de voorbije winter(s) uiterst grillig.
In 1989 viel vlak voor Kerstmis in grote
delen van de Alpen sneeuw, daarna een
hele tijd niet. Het was een poosje veel te
warm, waarna het opeens ronduit Sibe
risch werd. Er zijn plaatsen, zoals het
Franse Villard de Lans, waar vrijwel de
gehele winter niet tot in het dal kon wor
den afgedaald. Aangenomen mag wor
den dat de mensen dit jaar met nog
meer angst en aandacht de sneeuwlijn
van de ANWB zullen bellen en naar te
letekstpagina 715 zullen kijken.
Die uiterst onzekere sneeuwsituatie heeft
vorige winter tot gevolg gehad dat het
aantal Nederlandse wintersporters daal
de ten opzichte van het jaar ervoor.
Voor de komende winter houdt de
ANWB het op 1,2 miljoen winterspor
ters, van wie zeker 150.000 alleen op
stap gaan als er in de landen om ons
heen witte hellingen zijn te vinden; vori
ge winter was dat welgeteld één weekein
de het geva]. Er wordt dus opnieuw een
sterk beroep gedaan op de goedwillend
heid van sneeuwschuivers van boven.
Onzekerheid
Voor touroperators en vakantiegangers
die deze martelende onzekerheid bij
voorkeur willen voorkomen, zijn er wel
wat uitwijkmogelijkheden. Op de eerste
plaats de hoger gelegen plaatsen in de
Alpen. Nadeel is dat bij een gebrek aan
sneeuw meer mensen op hetzelfde idee
komen. En met de hoogte van de plaats
- en soms ook met de drukte - stijgen
de tarieven van de liften en de consump
ties.
Een tweede mogelijkheid vormen de
Verenigde Staten. Dank zij de lage dollar
is het skiën daar de komende winter
weer wat meer in trek, al is er nog maar
één touroperator die het in zijn pro-'
gramma heeft. Bovendien zijn, ondanks
de lage dollar, de skipassen en het le
vensonderhoud er niet echt goedkoop te
noemen.
De derde uitvlucht voert naar het Oos
ten. Nu de Muur is gevallen en Ceauses-
cu is verd\}»«nen, lonken de bergen in
Oost-Europa en Voor-Azië, met daar
achter de uitgestrektheid van Siberië.
Daar is het altijd wel wit.
Meer nog dan het skiën in de Verenigde
Staten heeft een wintervakantie in het
voormalige Oostblok iets avontuurlijks.
Zo organiseert OAD langlaufreizen naar
Siberië, eventueel gevolgd door een drie
daags verblijf in een jagershut in de Tai
ga. Hotelplan vliegt Nederlanders naar
Via een steegje belanden we achter de
hoofdstraat van het dorp. De gestalde
koeien krijgen we niet te zien, ruiken
doen we ze des te meer. Hier en daar
tussen de huizen en de schuren is het
een bende van jewelste: hout, stenen,
stro. Normaal zou de sneeuw dat alle
maal bedekken. Waarom zouden de be
woners als die witte deken het een keer
laat afweten, ineens alles op moeten rui
men? Om de toeristen te gerieven? Ben
je gek, joh. Zo hebben ze het altijd ge
daan, waarom nu opeens anders?
De snelste manier om iets van de ge
schiedenis van een bergdorp te leren
kennen is een bezoek aan het kerkhof.
Na een minuut of vijf is duidelijk dat in
Evolène de families Métrailler, Gaudin
en Chevrier stevig zijn vertegenwoor
digd. De plaatselijke telefoongids beves
tigt dat.
Voor één van de muren van het kerkhof
staan wat verweerde gedenktekens. Met
enige moeite is de Engelse tekst te lezen:
het zijn de graven van jonge Britse berg
beklimmers die aan het begin van de
eeuw om het leven zijn gekomen. Want
als iets al vele tientallen jaren een enor
me aantrekkingskracht uitoefent, zijn
het de bergen die het Val d'Herens om
ringen: Dent-Blanche, Dent d'Herens,
Dents de Veisivi, Pigne d'Arolla en al
die andere drie- en vierduizenders.
Guy de maupassant
Een gidsje over de geschiedenis van het
dorp en de vallei leert dat in 1858 het
eerste hotel voor zomergasten zijn deu
ren opende. De jaren daarna groeide het
toerisme gestaag. Maar ook vóór 1858
hadden toeristen de weg naar Evolène al
gevonden. Lopend of per muilezel trok
ken de reizigers door de bergen, onder
wie Rodolphe Topffer en Guy de Mau
passant. De Franse schrijver was met
name onder de indruk van de Dent
Blanche, een enorme witte hoektand die
aan de zuidkant van het dal alle andere
toppen naar de kroon steekt.
De Brit Edward Whymper, in 1865 de
eerste man die de top van de koning van
de Alpen, de Matterhorn, bereikte, zette
nadien zijn zinnen op deze koningin van
de Alpen. Maar toen hij hoorde dat de
Ier Kennedy hem te snel afgeweest was,
sloeg zijn liefde voor de Dent Blanche
om in haat. Hij heeft de berg nooit be
klommen.
Evolène heeft vele jaren, misschien wat
gemakzuchtig, geprofiteerd van de voor
sprong die het had op veel andere plaat
sen in Wallis. Het is de afgelopen twee
decennia in aandacht en bezoekers voor
bij gehold door nieuwe zomer- en win-
tervakantieoorden. Gelukkig maar, zeg
gen ze nu in Evolène, want hierdoor
heeft het dop zijn oude charme kunnen
behouden.
Het is de inwoners er nu veel aan gele
gen dat 'onbedorven' imago in stand te
houden. Architectonische grapjes bij
voorbeeld zijn uit den boze in de ge
meente die qua oppervlakte de vierde
Het dal van Evolène ligt, met de o
auto gemeten, op elfhonderd kilo
meter van het hart van Nederland.
De skimogelijkheden zijn er niet al
te uitgebreid, maar de omgeving
maakt dat gemis - voor zover het
dat is - ruimschoots goed. Het gaat [li
dan vooral om het fantastische uit- e
zicht op de omringende bergen, e
want de wandel- en langlaufmoge-
lijkheden zijn evenmin echt ruim te J
noemen. Evolène en omgeving is
daarmee vooral een gebied voor 'e
mensen die rust zoeken, 's Avonds n
kunnen zij genieten van een fondue,
raclette en een glas Zwitserse wijn. i.
Het telefoonnummer van de VVV
in Evolène is 09-4127831235. Voor
informatie kan men ook in Neder
land terecht op 020-459737.
van Zwitserland is. Van de 21.202 hecta
ren is overigens maar 39 procent ge
schikt voor weidegrond, huizenbouw en
wegen. De rest bestaat uit rotsen, wou
den en gletsjers, een rijkdom die een
voudig niet in geld is uit te drukken.
Natuurlijke
schatkist
Verborgen in die natuurlijke schatkisi
ligt, net buiten het dorp, het even
sneeuwzekere als nog onbekende skige
bied van Evolène. Zestien krinkelende
kilometers verderop vinden we het ge
hucht Arolla. De witte hellingen daar
ademen dezelfde ontspannen sfeer als
die bij Evolène. Het zijn alle gebieden
voor de gemoedelijke skiërs, die on
danks de ene stoeltjeslift en een vijftien
tal sleepliften voldoende mogelijkheden
bieden voor dagen skiplezier.
Maar vergeet dan toch echt niet onder
weg geregeld stil te staan en te genieten
van die overweldigende bergwereld: hel
dal in de diepte, de donkere rotsen, de
ongerepte sneeuw en het blauwe ijs van
de gletsjers.
Wie meer liften en skipistes wil kan in
een half uurtje van Evolène naar Les
Collons rijden, aan het begin van het
Val d'Herens. Daar vandaan kan zo
worden doorgestoken naar het immense
gebied van Les Quatres Valées (Thyon,
Veysonnaz en Verbier). Wat daar direct
opvalt is het verschil in stemming en
atmosfeer. Les Quatres Valées staan vol
speciaal gebouwde vakantiedorpen waar
kraak noch smaak aan zit. Leuk voor
niet meer dan een dagje-anders.
Die massaliteit en moderniteit komen,
als het aan VVV-directeur Yvonne Bey;
trisson ligt, hopelijk de wachtposten bij
Euseigne nooit voorbij. Anders is het
waarschijnlijk met haar liefde voor Evo
lène, maar ook met die van veel bezoe
kers, snel gedaan.
Evolène: een spel van sneeuw,, zon en ijs in een landschap dat wordt gedomineerd door drie- en vierduizenders.
Gudauri in Georgië, naar het berggebied
op de grens van Europa en Azië, waar de
hellingen hoger (5700 meter) reiken dan
in de Alpen. Het is wel een kostbare reis:
afhankelijk van tijdstip en accommoda
tie tussen de drie- en tienduizend gulden
per persoon.
De reizen naar landen als Roemenië en
Bulgarije zijn aanmerkelijk goedkoper
dan die naar de Sovjetunie, en de voor
zieningen (liften e.d.) zijn uitgebreider.
Maar gelet op de nu reeds heersende
energietekorten in deze landen is het nog
maar de vraag, of het er komende winter
echt aangenaam toeven is, ook al zullen
de toeristische voorzieningen de laatste
Bergbeklimmers in Roemenië. Nu de Muur is gevallen en Ceausescu is verdwenen, lonken de bergen in OostEuropa FOTO: SP
zijn die minder mogen worden. In Bul
garije bijvoorbeeld heeft de regering on
langs ter voorkoming van voedselschaar
ste al alle export van voedsel verboden.
De bevolking is bovendien gewaar
schuwd voor energieproblemen. Op wa
terkracht werkende elektriciteitscentrales
hebben te lijden gehad onder een lang
durige droogte in de zomermaanden.
Ook de Golfcrisis heeft zijn effect, aan
gezien Bulgarije, evenals trouwens Roe
menië, veel ruwe olie invoerde uit Irak.
Het is daarom niet verwonderlijk dat
nog maar weinig touroperators de gok
naar Roemenië en Bulgarije - allebei
ook nog eens politiek onstabiele lan
den - aandurven. Hongarije, Polen en
Tsjechoslowakije komen trouwens hele
maal niet in de programma's voor.
Het gaat met al die bestemmingen bui
ten de Alpen trouwens toch maar om
een fractie van het totaal aantal Neder
landse wintersporters. Het overgrote
deel van sneeuwminnend Holland reist
via de Duitse snelwegen met de eigen
auto (zeventig procent) vooral richting
Oostenrijk. Frankrijk, Zwitserland,
Duitsland, Joegoslavië en Italië blijven
qua marktaandeel ver bij het land van
Waldheim achter. Nieuw in de komende
winter is Noorwegen. Opvallend is ook
de sterk toenemende belangstelling voor
wintersport-vliegvakanties. Zo heeft Ty
rolean Airways het aantal van één vlucht
per week van Innsbruck naar Amster
dam in de winter van 1987 uitgebreid
tot elf in de komende winter.
Het voor de meeste wintersporters be
langrijkste nieuws voor de komende
winter is echter dat de prijzen in de Al
penlanden, na een periode van stabilisa
tie, behoorlijk zijn gestegen. De gemid
delde stijging bedraagt vijf procent, maar
er zijn uitschieters naar beneden en naar
boven. De oorzaak hiervan ligt voor een
niet onbelangrijk deel in de slechte win
ters van de voorbije jaren. Gebieden die
minder werden getroffen' door het
sneeuwgebrek maken gebruik van d
vraag naar sneeuwzekere plaatsen ei
hebben onder meer de prijzen van d
skiliften stevig duurder gemaakt. Gebie
den die te kampen hadden met een te
kort aan sneeuw hebben de prijzei
moeten verhogen om in elk geval ee
stukje van de geleden verliezen goed t
maken.
Al met al wordt de toch al kostbare wii
tersportvakantie een steeds prijzigei
liefhebberij. Het is de vraag hoeve
mensen straks nog bereid zijn voon
geld te betalen voor wat mogelijk ee
week wordt tussen groene hellingen.
JOS TIMMER
EVOLÈNE - Even weten we van
verbazing niet hoe we moeten kij
ken. Dat de bergwereld voor bezoe
kers vreemde verrassingen in petto
kan hebben was wel bekend. Maar
dit? Piramiden? Zitten we dan niet
in de Zwitserse Alpen, op een
hoogte van zo'n twaalfhonderd me
ter, op weg naar de skiliften en de
eeuwige 'sneeuw?
Drie bochten later is het op de bordjes
langs de weg aangekondigde mysterie
onthuld. Of toch niet? De weg wordt ge
blokkeerd door uiterst merkwaardige
rotsen, de piramiden van Euseigne. Wa
ter en lucht hebben hier in de loop van
vele, vele eeuwen uit gletsjerpuin drie
hoekige rotsen geboetseerd. Met een
hoedje op, waardoor verdere verwering
wordt voorkomen.
Op papier is die verklaring tamelijk lo
gisch. Maar opziend tegen zo'n vreemd
gevormde steenklomp rest verbazing en
verwondering. 'Chapeau' dus voor moe
der natuur, die het toch al niet zuinig
met natuurschoon geplaveide Wallis met
een extra attractie heeft gezegend. Dank
ook aan de wegenbouwers die een keuri
ge tunnel door de voet van de rotspun
ten hebben geboord. Met wat fantasie
kun je er wachtposten in herkennen, die
toezicht houden op het verkeer van en
naar onze bestemming Evolène, de
hoofdplaats van het Val d'Herens.
Die Franse naam klinkt al heel wat
vriendelijker dan Eringtal, zoals het dal
in het Zwitser-Duits heet. Dat zoetge
vooisde Frans past ook veel beter bij de
sfeer in het op majestueuze bergen en
gletsjers doodlopende dal. Geen gejaag
en geren, geen horden toeristen, geen
monstrueuze nieuwbouw, geen files naar
de skiliften, geen drukte op de pistes. Al
leen rust, rust en nog eens rust in een
overweldigende natuur.
Ontmaskerd
In het plaatselijke VVV-kantoor worden
we ondanks onze in het Frans gestelde
vraag om een plattegrond van het dorp
onmiddellijk ontmaskerd.
„U kunt gewoon Nederlands praten",
zegt Yvonne Beytrison, de plaatselijke
VVV-directeur. Door haar huwelijk met
WINTERSPORT
INDUSTRIE
VREEST NIEUWE
GROENE WINTER
ZATERDAG 13 OKTOBER 1990 PAGINA
ROTTERDAM - Meteorologisch
-gezien mag de winter nog zo'n
twee maanden weg zijn, in de
Rotterdamse Ahoy'-hallen is het
volgende week sneeuw en ijs wat
de klok slaat tijdens de Ski Happ
'90. Op deze grootste
wintersportbeurs van ons land ziji
er dit jaar behalve
vertegenwoordigers uit de
traditionele wintersportlanden ooi
promotors van bestemmingen uit
Roemenië en Bulgarije met stand;
aanwezig. Wie van het slenteren
tussen de lagen
informatiemateriaal honger en
dorst heeft gekregen, kan terecht it
een Beiers, Frans of Italiaans
restaurant. Daarnaast zijn er
modeshows, demonstraties en -
voor het eerst - een
wintersportsnuftelmarkt.
Ski Happ '90 gaat open op
donderdagmiddag 18 oktober om
14.00 uur en sluit zondag 21
oktober om 18.00 uur.
De openingstijden zijn op
donderdag en vrijdag van 14.00 tot
17.00 uur en van 19.00 tot 21.00
uur, op zaterdag en zondag van
10.00 tot 18.00 uur.
Toegangsprijzen 12,50 per
persoon (f 6,25 voor kinderen tot
12 jaar).
een telg uit het hier zeer bekende ge
slacht Beytrison is de van oorsprong
Voorburgse vanuit het - toen nog -
vlakke en weidse polderland naar de we
reld vah bergreuzen en eeuwige sneeuw
geëmigreerd. En hoewel ze wanneer ze
op bezoek is bij haar ouders in Wasse
naar graag van de gelegenheid gebruik
maakt wat in de Haagse binnenstad te
struinen of uit te waaien op de Scheve-
ningse boulevard, zou zij niet meer weg
willen uit haar tweede vaderland, 't Is
puur persoonlijk, maar gelijk heeft ze!
Aan de wand van het Office du Touris
me hangen verschillende foto's van
mensen in klederdracht tegen een ach
tergrond van de door de zon geblakerde
houten huizen van Evolène. Wantrou
wig als wij Nederlanders nu eenmaal
zijn, veronderstellen we direct dat die
plaatsjes, op z'n 'Volendams', speciaal
voor de toeristen zijn geschoten.
Dat is dus een foute conclusie, zegt
Yvonne Beytrisson gedecideerd. Een
wandeling door de straten van Evolène
bevestigt haar gelijk. Je proeft er de au
thenticiteit. Voor de toeristen hoeven ze
het niet te doen, die zijn er op het mo
ment dat wij er rondstappen nauwelijk.
