'finale
Nr.39
Cryptogram
Fm nip#
mm,mi
m m m m m
ZATERDAG 6 OKTOBER 1990 PAGINA 29
Oplossing vorige puzzel
Ben vallende steen is moeilijk te stuiten.
irDe winnaars van puzzel nr. 38 zijn:
3. van Noort, Smaragdlaan 47, 2332 JN
xiden.
v.d. Kooij, H.P. v.d. Poellaan 11,
2375 XD Rijpwetering.
£ij krijgen hun prijs binnen drie weken
>er cheque toegestuurd
Oplossingen onder vermelding van
puzzel nr. 39 moeten uiterlijk
woensdagmiddag in bezit zijn van:
LEIDSE COURANT,
Postbus 11, 2300 AA Leiden.
HORIZONTAAL:
1. Neerslag van een insekt? (8).
9. Bij de Engelse rivier kijk ik
ingespannen om wat te beleven! (8).
10. Vlug terug in het oog (4).
11. Toonkunstenaar (7).
12. Zitplaats voor een knoeier (4).
13. Waterdier tussen de 14 en 17 jaar?
(6).
14. Hond in de gedaante van een kleine
stier? (8).
15. Bescherming voor een Engels
koning? (7).
16. Behoorlijk op maat (7).
20. Vrucht van een Chinees (8).
22. Heerlijk indrukwekkend (6).
23. Zanggroep waarvan men weer lucht
kreeg? (4).
25. Eerste delict in een vestingwerk (7).
26. Dat dier treft men bij de evenaar
niet aan (4).
27. Verkoop met dodelijke afloop (8).
28. Merk je dat ze in dit Engelse
graafschap eikschillen? (8).
VERTICAAL:
2. Surplus aan talent? (8).
3. Leidinggevende functionarissen die
directieleden bij ziekten vervangen?
02).
4. Schone planten? (8).
5. Bij nader inzien meer in de buurt
(7).
6. Net voor het opstootje daarop
genomen? (6).
7. Een beetje tijd voor iemand die,
ernaast zit (4).
8. Al is het nog zo warm: de persen
blijven draaien! (8).
Naam
Adres
Postcode Woonplaats
12. Drijfnat bestuurslichaam? (12).
15. Grondbezit van een predikante en
haar vriend in een veenderij? (8).
17. Schoongemaakt en verkocht (8).
18. Let wel: u krijgt een
chocoladestaafje terug! (8).
19. Populair hoofddeksel voor een klein
woonvertrek? (7).
21. Ook als u het met bent, moet u het
wel houden! (6).
24. 't Is niet gesloten in Kopenhagen!
(4).
(vanchuk
[n de laatste twee ronden, van het Inter-
lis-toernooi, wist de jonge Rus Vassily
Ivanchuk het wonderkind Kamsky te
ichterhalen.
[et 2 uit 2 maakte hij een wisselvallig
(oernooi volledig goed en bevestigde zijn
deelde derde plaats op de wereldrang-
ijst. Gezien zijn leeftijd (21) en zijn
BLO-rating (2680) zouden we hier zon
der meer te maken moeten hebben met
en WK-kandidaat. Door zijn psychi-
he gesteldheid is dit echter op zijn
inst twijfelachtig. Bij de openingscere-
ionie maakten zijn antwoorden op vra-
;en van presentator Frank Kramer al
:en weinig solide indruk, daarbij kwa-
len enkele vreemde voorvallen in het
joernooi.
énkele malen bood hij remise aan in
roor hem zeer voordelige stellingen en
egen concurrent Kamsky gebruikte hij
jjlechts 25 minuten voor 46 matige zet-
n. Vervolgens verzonk hij tijdens de
ispreking van de partij in een apatisch
peins. In matches tegen ongeveer ge-
ijkwaardige tegenstanders is dergelijk
:drag voldoende voor een verpletteren-
le nederlaag. De score van Jan Timman
is, in een dergelijk toptoernooi, uniek
noemen. Vier overwinningen, vijf ne-
rlagen en slechts vijf remises waren
t resultaat van uiterst wisselvallig spel.
Ivanchuk had het geluk onze landgenoot
in zijn mindere dagen te treffen. In de
zesde en dertiende ronde boog hij twee
keer een dubieuze stelling om in winst.
J. TIMMAN- V. IVANCHUK
Zesde ronde.
Stelling na de 15e zet van zwart.
Wit staat beter en heeft een zeer creatie
ve manier gevonden om iets te bereiken.
16.e4! g5; 17.exd5 gxf4; 18.Pdc4 Da6;
I9.gxf4?
Van de open g-lijn moet wit het niet
hebben. Na 19.Df5! kan zwart zich
moeilijk verdedigen tegen de dreiging
g4-g5 eventueel gevolgd door Le4, daar
19...Lc8; 20.Dg5+ Lg7; 21.d6 Lb7; 22.d7
Td8; 23.Td6 winnend voor wit is.
l9...Pbd7; 20.Td3 Lg7; 21.Tg3 Pf8; 22.f5
Ph5; 23.Tg4 Df6; 24.f4 Tad8; 25.d6
Lc8!; 26.Le4 Pxf4!
Zwart geeft al het materiaal terug om het
initiatief te verkrijgen.
27.Tfxf4 Txe5; 28.Pxe5 Dxe5; 29.Tf2
Kh8; 30.Tfg2 Lxf5; 31 Txg7 Pg6;
32.T7xg6 hxg6; 33.Te2 Lg4; 34.Td2
Txd6; 35.Txd6 Dxd6.
De witte koning staat zo onveilig, dat
Timman dameruil niet kan vermijden.
Het resterende lopereindspel is eenvou
dig voor zwart gewonnen.
36.Kg2 Df4; 37.Dd3 Le6; 38.a3 Dg5+;
39.Dg3 Dd2+; 40.Df2 Dxf2+; 41.Kxf2
g5; 42.Ke3 Kg7; 43.Lc6 f5; 44.Kd3 Kf6;
45.Kc3 Ke5; 46. b4 axb4; 47.axb4 cxb4;
48.Kxb4 Kd4.
Wit gaf het op.
V. IVANCHUK-J. TIMMAN
Dertiende ronde.
Stelling na de 43ste zet van wit.
Na de goede koningszet (43...Kg7) zou
wit verloren hebben gestaan, vanwege de
dreiging 44...Tfl+; 45.Kh2 Pg4+;
46.Kxh3 Pf2+.
Timman speelde echter:
43...Kh5?; 44.g4+! Kxg4; 45.Lxe3 en
kwam tot de ontdekking dat veld g4 nu
niet meer beschikbaar was voor het
paard. Teleurgesteld bood Timman in
het vervolg met de sterkste tegenstand
en verloor kansloos.
In de laatste ronde had Ivanchuk in een
combinatoire stelling verder gerekend
dan zijn tegenstander.
P. NIKOLIC-V. IVANCHUK
Veertiende ronde.
Stelling na de 35ste zet van wit.
35...Txe5!; 36.Dxe8+.
Hierop had de Joegoslaaf gerekend,
maar het blijkt niet te kloppen.
36..Txe8; 37.Txe8+ Lg8; 38.Tff8
Dxd4+; 39.Pe3 h6; 40.Kfl Kh7; 41.Txg8
Dd3+; 42.KT2 c2; 43.Th8+ Kg6; 44.Pxc2
Dxc2; 45.KI3 Df5+; 46.Kg3 Pc3; 47.h3
Dd3+; 48 Kf2 Pdl+; 49.Kgl Pe3.
Wit gaf het op.
Correspondentie-adres: Leo Hofland, C.
Fockstraat 113, 2613 DE Delft.
Conventies in Genève
De grote groep Nederlandse deelne
mers is niet helemaal met lege handen
van het WK te Genève teruggekeerd.
Brons voor Bep Vriend en Carla Ar
nolds bij de vrouwenparen en zilver
voor Cees Kaiser en Jaap Kokkes bij
de veteranen.
Niet onvermeld mag blijven het grote
contingent Nederlanders in de techni
sche staf. Waarom zoveel? In de eerste
plaats natuurlijk vanwege hun kennis
en ervaring, maar ook het feit dat zij
bereid zijn voor een eenvoudige dag
vergoeding dit werk te verzetten, zal
een rol gespeeld hebben. En een een
voudige dagvergoeding betekent zeker
in Genève dat er goed op toegelegd
moet worden.
De belangrijkste titels op zo'n WK
zijn die in de open paren en die in de
Rosenblum Cup, en slopende afvalra
ce, waar ruim honderd viertallen aan
begonnen. Uit een wedstrijd van HOK
de volgende noordhand:
A H B 6 2
9 3
8 2
B 9 7 5
Partner opent met 2 klaver (manche-
forcing) - 2 schoppen - 3 harten - 3
schoppen - 3 SA. Én nu?
Zo'n 2-klaveropening belooft, althans
wanneer er geen 2SA wordt nagebo-
den, een hand met slechts drie verlie
zers en op grond daarvan bood de te
genstander van André Mulder, Leo
van de Brom 'uit stand' 6 SA. Waar
om nog niet even 4 klaver geprobeerd?
Dan zou waarschijnlijk in 6 klaver
zijn geëindigd en dat is nog iets dat op
een eindcontract lijkt:
Z/allen
NOORD
A H B 6 2
9 3
8 2
B 9 7 5
WEST
OOST
10 7 3
V 9 8 5 4
A 8 7 2
10 4
B 10 5
V 9 7 4
V 8 2
4 3
ZUID
H V B 6 5
A H 6 3
A H 10 6
André Mulder startte als west welis
waar weinig feestelijk met klaver 2...,
maar de 12 slagen waren toch onbe
reikbaar, aangezien de hartenkleur
niet 3-3 zat. Daarom geeft de kansre
kening ook de voorkeur aan een even
tueel contract van 6 klaver, dat onge
veer 50 procent kans heeft. Voor 6 SA
is dat beduidend minder.
Hans Vergoed en Kees Tammens bo
den dit spel aanmerkelijk rustiger:
2 klaver- 2 SA (3 controles)- 3 harten-
3 schoppen- 3 SA- 4 harten. En dat
kon niet down!
Tegen een Frans team kreeg Anton
Maas de volgende westhand:
9 3 2
V 5
A 7 4
A H 9 4 3
en de bieding begon zo (Z/—
ZUID WEST NOORD OOST
1 Ru pas 1 Ha 2 Sch (1)
dbl. (2) pas 3 Ha pas
Wat te bieden?
Het probleem is natuurlijk of je de te
genpartij niet naar een onverliesbare
manche tilt. Anton Maas paste en in
derdaad, de tegenpartij maakte 10 sla
gen met harten als troef; de ruitenin-
troever werd niet gevonden.
Z /- NOORD
6
A B 9 7 4 2
9 8 6 2
85
WEST OOST
♦932 +HVB874
V 5 10 3
A 7 4 5
A H 9 4 3 V 10 7 2
ZUID
A 10 5
H 8 6
H V B 10 3
B 6
Erger was dat Maas-Borm een pot
dichte 4 schoppen misten... Anton
Maas is van Frans Borm gewend
dat'ie dergelijke zwakke jumps ook op
metrokaartjes doet. En ja, als er dan
eens een kerngezonde zwakke twee
tussen zit, gebeurt er wel eens een on
gelukje.
Pas na het WK werd in Zandvoort het
EOE-Optiebeurs Bridge-toemooi geor
ganiseerd, dat een formidabele over
winning voor Enri Leufkens en Berry
Westra opleverde. Hier een aardig
biedprobleem.
Dit is de oosthand:
7 2
A H 7 5
B 9 6 5
10 3 2
en dit de bieding (N allen):
NOORD OOST ZUID WEST
pas pas 1 Sch 1 SA (1)
Wat te bieden? (Het EOE-Optiebeurs-
toernooi werd gespeeld op butlerbasis;
viertallentelling dus).
Oplossing volgende week.
Correspondentie: p/a Leharstraat 10,
2162 AC Lisse.
Internationale Javaanse
[ongens toernooi
t)e afgelopen maanden hebt u op deze
jilaats een en ander kunnen zien van de
liverse zomertoernooien. Zo heb ik aan
lacht geschonken aan het Werkwijzer-
©ernooi dat in Nijmegen is gespeeld, en
s er ook tijd besteed aan het in Bruns-
lum gespeelde Fair Play toernooi. Zo-
uist kreeg ik nu ook partijen binnen van
let derde massa-evenement van deze zo
nen het in Groningen gespeelde Inter
nationale Javaanse Jongens toernooi,
jian dit toernooi, dat voorheen de naam
labenhaupt droeg, namen evenals aan
e twee bovengenoemde, ook weer veel
tussische topspelers deel. Winnaar werd
e Russische WK-deelnemer Valneris
ie uit negen ronde Zwitsers 14 punten
coorde, één meer dan Keisels, Stokkef
n Jansen. Verder zag de kop van het
i8-deelnemers tellende veld er als volgt
lit: 1. Valneris 14; 2 t/m 4 Keisels, Stok-
;el en H. Jansen 13; 5 t/m 10. Boezjins-
;e, Wimi, Tsjizov, Vermin, Merins en
ialome 12.
n deze rubriek aandacht voor de over
winning die Valneris in de eerste ronde
en koste van Knipper boekte. Het is be-
list geen overtuigende zege van de Rus-
ische grootmeester, maar aan het slot
an de opening doet zich een heel inter-
ssant moment voor.
VALNERIS-M. KNIPPER
ïerste ronde Javaanse Jongens 1990.
1.32-28 19-23; 2.28x19 14x23; 3.37-32
0-14; 4.34-30. Zoals zoveel Russische
opspelers behandelt ook Valneris de
ipening vaak niet interessant 13-19;
1.33-28 8-13; 6.30-25 17-21; 7.31-27 20-
14; 8.41-37 21-26; 9.40-34 11-17; 10.39-
13 7-11; 11.44-39 2-8; 12.34-39 23x34;
3.39x30 17-21; 14.43-39 18-23; 15.50-
4 12-18; 16.49-43 1-7; 17.28-22.
ompliceert het spel met een Ghestem-
ipstoot. 7-12; 18.33-28 23-29. Zwart
niest voor dezelfde manoevre. 19.44-40
8-23; 20.39-33 12-18; 21.37-31.
3p dit moment kom ik na de partij te
ug 26x37; 22.42x31 14-20; 23.25x14
i[x20; 24.30-25 21-26.
Terecht kiest zwart voor de komende
vereenvoudiging, want 24...4-9;
25.25x14 9x20 zou na 26.31-26 11-17;
27.22x11 6x17; 28.43-39 zeer slecht voor
hem zijn. 25.25x14 19x10; 26.28x30
26x17; 27.33x24. De nu ontstane, wat
rommelige, positie is zeker niet minder
voor zwart. 10-14; 28.40-34 14-19;
29.45-40 5-10; 30.47-42 10-14; 31 43-38
18-23. In aanmerking komt hier ook 17-
21. 32.38-33 23-29; 33.34x23 19x28;
34.33x22 17x28; 35.36-31 3-9; 36.46-41
8-12; 37.40-34 12-17; 38.30-25 13-19;
39.24x13 9x18; 40.48-43 17-21; 41.42-38
21x32; 42.38x27 11-17; 43.31-26 17-22?
Na deze, vermoedelijk in tijdnood ge
speelde, zet komt zwart in moeilijkhe
den. De opmars 4-9-13 lijkt daarentegen
volkomen veilig.
44.41-36 22x31; 45.36x27 6-11; 46.43-38
11-17; 47.38-33 17-21; 48.33x13 21x32;
49.13-8 32-37; 50.8-2 37-41; 51.34-29
41-47; 52.29-23 47-36; 53.2-19 36-22;
54.19x5 22x50; 55.23-18 50-6; 56.18-12
16-21; 57.26x17 6x22; 58.12-8 22-36;
59.8-2 15-20! 60.25x14 4-10; 61.2-19 36-
4?
Is de slotfase van deze partij in tijdnood
afgewerkt? (Ofwel: bedroeg het speeltem-
po 60 zetten in twee uur?) Dat zou dan
deze fout verklaren. Wel correct is
61...36-47 en wit wint niet meer. Nu
volgde echter 62.14-9 waarna wit zich
alsnog gewonnen moest geven.
Nu terug naar 21.37-31. Vermoedelijk is
dit hier wits beste zet. Zou hij in plaats
van deze ruil namelijk vervolgen met
bijvoorbeeld 21.43-39 8-12; 22.39-34?
dan zou hij na 12-17 zelfs verloren
staan! Zie het diagram.
1
e P 1* e IN
5
6
10
11
e i M
15
16
20
21
K S 1 1
25
26
p o
30
31
35
36
P sO
40
41
45
46
O O O
50
Het duidelijkst is nu uiteraard 23.36-31?
15-20!: omdat wit het eerste door zijn
vrije zetten heen is zal hij moeten opge
ven.
Dit soort situaties waarop de spelregel
'De partij is gewonnen voor de speler
wiens tegenstander, aan zet zijnde, geen
reglementaire zet meer kan doen', ko
men in de praktijk niet vaak voor. En
als het dan zo is dat een speler op deze
wijze wint, dan betreft het vrijwel zon
der uitzondering een eindspelpositie.
Dat het evenwel ook al veel eerder in de
partij mogelijk is de tegenstander zo tot
overgave te dwingen, laat dus de onder
havige stelling zien.
Overigens, als zo'n situatie zich met een
bord vol schijven voordoet dan gaat het
altijd om posities als deze, dus met een
wederzijdse Ghestem-opstoot. Bekijken
we nu de alternatieven voor wit. Omdat
in de diagramstand eerst 23.25-20 14x25
en dan 24.36-31 ook foutief afloopt, zijn
er twee serieuze varianten:
- 23.37-31 26x37; 24.42x31 14-20!;
25.25x14 9x20. Omdat zwart nu met
26...20-25 weer alles dreigt te laten vast
lopen, is 26.30-25 gedwongen. Dan wint
zwart echter met 24-30! materiaal:
27.35x24 (nog de beste.) 19x39 28.28x8
39x26; 29.22x13 21x43; 30.48x39 3x12;
31.25x14 en het is uit.
- 23.47-41 15-20; 24.37-31 26x37;
25.42x31 21-26; 26.41-37 (Want op
26.27-21 wint 26x37; 27.21x12 18x7.)
17-21 en wit zal na enkele zetten met 22-
17 materiaal moeten gaan inleveren.
Is de diagramstand dus gewonnen voor
zwart, heel anders wordt de situatie wan
neer we er een 'kleine' wijziging in aan
brengen. Plaatst men namelijk schijf 9
op 10 en 42 op 41, dan staat wit niet al
leen niet meer verloren, maar wint hij
zelfs!: 23.37-31! 26x37; 24.36-31! 37x26;
25.25-20!! (Nodig om te voorkomen dat
zwart met het uitvoeren van dezelfde
manoevre het effect van de witte offers
weer geheel teniet zou doen). 14x25;
26.41-37! Weliswaar geeft wit met deze
door Monsma en Raman in de jaren
dertig ontdekte wending 'zomaar' drie
schijven weg, hij krijgt er evenwel een
gewonnen stelling voor terug. Het gaat
hier namelijk niet om de in het damspel
van vrijwel altijd beslissende betekenis
zijnde materiële verhoudingen, maar in
dit soort posities draait alles, het zijn
nogmaals benadrukt, om het aantal res
terende vrije zetten. Dat in dit geval na
26. 41-37 zwart het eerst door zijn zetten
voorraad heen is en dus verliest, kunt u
tenslotte zelf gemakkelijk nagaan.
Postbode 125 jaar in pak
Het pak van de postbode bestaat 125
jaar. In die tijd veranderde de kleding
van een sjiek, deftig kostuum tot een
soort vrije tijd outfit. En die doet zó los
jes aan dat delen van dat uniform ook
daadwerkelijk buiten de werktijden wor
den gedragen.
Zoals veel bij de vroegere staatsorganisa
tie PTT is ook over het uniform veel in
formatie bewaard gebleven. Niet alleen
kleding (te zien in het PTT-Museum in
Den Haag), maar ook nauwkeurige be
schrijvingen van de invoeringsdatum
van weer een ander pak en de details.
Frits de Blauw zet de geschiedenis in het
PTT-huisorgaan op een rijtje.
Daaruit blijkt dat er een voorloper heeft
bestaan. Meerdere zelfs. Het eerste da
teert uit 1818, 34 jaar voor de geboorte
van de eerste Nederlandse postzegel.
Het eeste officiële postbode-uniform, ge
dateerd 1865. FOTO: PTT-MUSEUM
Met de nauwkeurigheid van een heuse
moderedakteur noteert Frits de Blauw
de details van dat pak dat overigens
loodzwaar moet zijn geweest. „Een
hoogst kleurrijk geval, samengesteld uit
een blauw lakense rijrok met zeer korte
achterpanden, een scharlakenrood vest
en een zeemleren rijbroek met klep van
voren, geheel versierd met scharlakenro
de omslagen, overdwars geplaatste zak-
kleppen, rode mouwomslagen en een
kraag afgezet met goudgalon. Men zag
kans om dit geheel ook nog op te sieren
met een rij glimmend koperen sierk-
noopjes, plus om alle misverstanden te
voorkomen, een rechthoekige koperen
borstplaat, voorzien van een gekroonde
'W' en de tekst 'Koninklijke Nederland-
sche Posterijen'. Daar hoorden ook een
zwarte glimmende hoge hoed en een stel
stevige laarzen met schachten tot boven
de knieën bij".
Het schoeisel verraadt het al een beetje.
Deze postbode ging te paard. Het was de
man - in die tijden bracht de vrouw geen
post weg; in de Tweede Wereldoorlog
overigens ineens massaal - die per paard
van postkantoor naar postkantoor reed.
Tegenwoordig gaat dat per auto of per
trein.
POSTTAS
Tot 1865 hoeft de postbode (toen: brie
venbesteller) niet een echt kostuum dra
gen. Wel een herkenningsteken. Dat ge
beurde niet tot tevredenheid van het
parlement. Daarop voerde de minister
de lederen posttas in. Echter, dat herken
ningsteken is ook niet voldoende uit de
verf gekomen. Vanaf 1865 is er daarom
het uniform. In de eerste jaren lopen
postbestellers er nog naar inkomen bij.
Later wordt ook dat verschil in kleding
opgeheven. Overigens is de part-time
postbesteller nog wel vaak te herkennen
aan de kleding. Die man of vrouw loopt
nog regelmatig in kleren uit eigen kast.
De echte PTT'er doet het met een uni
form. En heeft daarbij de keuze uit ruim
assortiment.
REVE
Schrijver Gerard van het Reve blijkt nog
een keer achter een postbode-uniform te
hebben aangezeten, zo blijkt uit een nog
niet eerder gepubliceerde brief van hem
aan de PTT. Hij wilde dat uniform ge
bruiken om zijn vriend in te hullen. Zijn
vriend moest vervolgens met een post
pakketje de volksschrijver aan de deur
verrassen. Of Reve het uniform gekregen
heeft is overigens niet bekend.
"Ceidóc SouACWit"
