OOK PREMIER RUUD LUBBERS IS NIET ONFEILBAAR
Politici
zouden vaker
het café in
moeten gaan
Lezen
iservice
723,-
truMt
I
A
660jS
Politiek
Partij
Parlement
TIME
iS*SIJTHOFF PERS
BINNENLAND
EeidócSotnant
ZATERDAG 29 SEPTEMBER 1990 PAGffl
[jn
DEN HAAG Rond be
roemde en bewonderde
personen worden vaak tal
van mythen opgebouwd.
Deze verhalen, die op den
duur een geheel eigen le
ven gaan leiden, plaatsen
de man of vrouw in kwes
tie meestal in een glans
van goddelijkheid en on
feilbaarheid. Hoewel de
werkelijkheid daarbij
flink geweld wordt aan
gedaan, blijkt een veel
vuldig rondvertelde my
the even moeilijk uitroei
baar te zijn als distels in
een korenveld.
Ook rond premier Ruud Lub
bers is in de loop der jaren een
mythe met een groot hardnek
kigheidsgehalte opgetrokken.
Alom wordt de CDA-leider
beschouwd als een superintel
lectueel met uitzonderlijk gro
te bestuurlijke en politieke ga
ven, een wonderkind pur
sang. Alles wat hij op politiek
gebied doet of zegt wordt dan
ook in dit licht bezien en uit
gelegd in termen als 'ragfijn
spel', 'magistrale zét' of 'bril
jant scenario'. Dit gaat bij som
migen zelfs zo ver dat men bij
wijze van spreken al een ver
borgen betekenis zoekt achter
een simpele opmerking van
Lubbers over het weer.
Naast het imago van super
brein heeft de premier bij een
grote groep aanhangers ook de
status van onfeilbaarheid ver
worven. Wat Lubbers doet is
welgedaan, zo redeneert men,
want het wordt eenvoudigweg
voor onmogelijk gehouden dat
uit een man van zo'n zwaar
kaliber ooit een foute beslis
sing kan rollen.
Na de genante taferelen die
zich deze week op het politie
ke toneel hebben afgespeeld is
het meer dan hoog tijd enkele
forse vraagtekens te plaatsen
bij het aureool dat Lubbers
nog altijd in veler ogen om
straalt. Voorzeker, hij is een
zeer intelligent, kundig en be
hendig politicus, maar toch is
en blijft hij voor alles een
mens. Dit betekent dat ook
hem niets menselijks vreemd
is, dat ook hij fouten kan ma
ken, zaken verkeerd kan taxe
ren, ondoordachte besluiten
kan nemen en de gevolgen
van bepaalde handelwijzen on
juist kan inschatten.
De manier waarop de premier
heeft geopereerd rond de op
volging van de vorige week
afgetreden minister Gerrit
Braks verdient een hoge plaats
in het algemeen klassement
van fouten die Lubbers in zijn
politieke loopbaan heeft ge
maakt. Het zag er aanvanke
lijk allemaal zo wijs en logisch
uit. Piet Bukman was immers
onmiskenbaar de CDA'er die
de beste papieren had om de
opengevallen plaats van Braks
in te nemen. Tot zover niets
bijzonders. Maar nadat Lub
bers dit besluit had genomen,
moet een zekering in zijn
denksysteem het hebben bege
ven. Hoe kon hij anders CDA-
fractieleider Brinkman heb
ben voorgesteld om uitgere
kend René van der Linden,
die in september 1988 als
staatssecretaris van buiten
landse zaken had moeten af
treden wegens nalatig beleid
in de paspoortaffaire, voor te
dragen als staatssecretaris van
landbouw? Even wonderbaar
lijk is het overigens dat Brink
man Lubbers' idee heeft ge
slikt, maar dat tekent wellicht
meer de macht van de premier
dan het gebrek aan tegenwicht
van Brinkman.
In menig opzicht ging Lubbers
met zijn voorstel in de fout.
Ten eerste zag hij kennelijk
niet in dat het aanzien van de
politiek hierdoor ernstige
schade zou worden toege
bracht. Natuurlijk, Van der
Linden is niet melaats, maar
het gaat te ver om de oud
staatssecretaris al twee jaar na
diens gedwongen heengaan
kerngezond te verklaren voor
het vervullen van een nieuwe
regeringsfunctie. Maar niet al
leen daarom was de 'timing'
van Lubbers slecht. Zijn ma
noeuvre .betekende een extra
harde klap in het gezicht van
de kiezers omdat juist enkele
dagen daarvoor de politieke
lucht door het aftreden van
Braks een zuiverder gehalte
had gekregen. Niet in Lubbers
opinie weliswaar, maar wel
volgens de opvatting van een
paar miljoen Nederlanders die
denken dat 'ze' in Den Haag
elkaar altijd maar de hand bo
ven het hoofd houden. Voor
hen was de zet van Lubbers
dus gewoon een kwestie van
luchtverontreiniging.
Bloedgroepen
De tweede blunder van de
premier was dat hij zich ertoe
liet verleiden (mede onder in
vloed van CDA-partijvoorzit-
ter Van Velzen) de oude
bloedgröepentheorie van het
CDA weer eens van stal te ha7
len. Braks is een katholiek en
diens opvolger Bukman een
protestant. Daardoor zou de
vorig jaar zorgvuldig aange
brachte verhouding tussen be
windslieden van KVP-, ARP-
en CHU-huize danig in de war
worden gebracht. Weliswaar
zou de vacant komende func
tie van Bukman, staatssecreta
ris voor buitenlandse handel,
weer opgevuld worden door
een katholiek (Yvonne van
Rooy) maar die compensatie
werd niet voldoende geacht.
Vorige week zei Lubbers nog
dat hij twijfelde aan de nood
zaak een staatssecretaris op
Landbouw te benoemen, maar
de bloedgroepengedachte trok
hem over de streep. Een ka
tholiek hulpje van Bukman
zou naar zijn smaak het gevoel
van onrecht bij de voormalige
KVP'ers kunnen verzachten.
De felste kritiek op deze denk
wijze kwam uit volstrekt on
verdachte hoek. Piet Steen
kamp, aartsvader van het
CDA en voorzitter van de Eer
ste Kamer, spuwde in het Al
gemeen Dagblad zijn gal: „Ik
krijg er kippevel van", aldus
Steenkamp. „Dat er twee ka
tholieke staatssecretarissen
moeten worden benoemd voor
één katholieke minister die is
vertrokken, vind ik een argu
mentatie waarvan ik zeg: zijn
ze gek geworden?".
Olifant
Misschien wel de grootste mis
ser van de premier was dat
zijn zo vaak geroemde vooruit
ziende blik hem bij deze affai
re finaal in de steek heeft ge
laten, en wel op drie punten.
Eén: de ongetwijfeld goede be
doeling waarmee hij Van der
Linden van oude smetten wil
de zuiveren en aan een nieu
we bestuurlijke baan wilde
helpen keerde zich uiteindelijk
tégen Van der Linden, zodat
deze nu nog zwaarder gestig
matiseerd over het Binnenhof
wandelt dan de laatste twee
jaar al het geval was.
Twee: dat de PvdA-fractie col
lectief in de gordijnen zou
vliegen had Lubbers uiteraard
voorzien, maar zijn hoop dat
het CDA deze keer het spel
zou winnen kwam niet uit.
Sterker nog, niet alleen de
PvdA was kwaad maar ook
een aanzienlijk deel van de
CDA-fractie vond dat de pre
mier onnodig provocerend te
werk was gegaan. Op zo'n
anti-Lubbers-stemming bin
nen de eigen gelederen had de
premier allerminst gerekend.
Drie: Lubbers onderschatte
welke nare gevolgen deze
landbouw-affaire zou hebben
voor de verhoudingen binnen
de coalitie. Vorige week, toen
de PvdA het vertrouwen in
Braks opzegde, liep de relatie
weliswaar een deuk op, maar
niettemin reikten Brinkman
en Wöltgens elkaar bij de af
ronding van deze kwestie
sportief en verzoenend de
hand. En wat deed Lubbers,
de leider van de coalitie? Hij
stelde niet al het mogelijke in
het werk om het broze herstel
te bevorderen, maar liep lutte
le dagen later als- een olifant
door de porseleinkast.
Pijl
en
Zelfs een leek op politiek ge
bied kan verzinnen hoe Lub
bers de afgelopen week wèl
had moeten opereren. Na zijn
aanzoek aan Bukman had hij
in overleg met Brinkman,
Kok, Wöltgens èn de gedood
verfde nieuwe minister een
discussie moeten voeren over
de wenselijkheid van een
nieuwe staatssecretaris en de
eventuele inhoud van diens
portefeuille.
Dank zij de goedwillende
brokkenlijmers Brinkman en
Wöltgens is die discussie er
uiteindelijk ook gekomen. En
dank zij het besluit van Van
der Linden om zich vrijwillig
uit het wespennest terug te
trekken is het conflict tot en
kele dagen beperkt gebleven,
zodat het slagveld nog te over
zien is. Van der Linden maak
te maar één fout: de pijlen van
toorn en frustratie die hij
woensdag afschoot waren op
het verkeerde doelwit gericht.
Niet de PvdA had hij moeten
treffen, maar zijn eigen vriend
en leider Ruud Lubbers.
DICK VAN RIETSCHOTEN
VAN PASPOORT-PIET
TOT FRAUDE-VISSER
ROTTERDAM Van
Paspoort-Piet tot Fraude-
Visser. Dat is de kortste
omschrijving van de
merkwaardige politieke
loopbaan van het PvdA-
kamerlid Piet de Visser,
die twee jaar geleden na
een anoniem parlementair
bestaan beroemd werd als
'aanklager' in de paspoort
affaire.
Sinds kprt is de goedlachse,
maar uiterst serieuze en gemo
tiveerde De Visser (59) voor
zitter van de bijzondere ka
mercommissie die het mis
bruik van overheidssubsidies
boven water moet halen. Een
zeer gewichtige functie voor
iemand die vroeger als politiek
lichtgewicht werd gezien en
meer 'voor de gezelligheid' in
de fractie zat. Althans, zo
scheen het. Want De Visser is,
letterlijk en figuurlijk, geen
kleine jongen. Na zijn stüdie
economie bekleedde hij top
functies bij de PTT, in het
bedrijfsleven en bij het minis
terie van sociale zaken. Op z'n
50e belandde hij in de Kamer
waar hij, net als in het I*
horecawezen, een graag gezie
ne figuur, is.
Geheel tegen zijn gewoonte in
loopt De Visser dezer dagen
nagelbijtend door het kamer
gebouw. Hij ergert zich kapot.
Eerst blijkt dat een topambte
naar van wvc mogelijk een
dubieuze rol speelt bij de op
vang van asielzoekers, dan
wordt duidelijk dat ambtena
ren van landbouw en visserij
hun minister informatie heb
ben onthouden. Daarna doet
het CDA moeilijk over het af
treden van Braks en vervol
gens lanceren de christen-de
mocraten nota bene Van der
Linden als nieuwe staatssecre
taris! Uitgerekend Van der
Linden, die in 1988 opstapte
als staatssecretaris van buiten
landse zaken omdat hij de Ka
mer onjuist had geïnformeerd
over het paspoort-project. En
tot overmaat van ramp zou
Defensie de staatskas via een
'btw-truc' voor tientallen mil
joenen guldens hebben bena
deeld bij de aanschaf van
tanks.
Krankzinnig
„Het is eigenlijk krankzinnig.
Dit soort gebeurtenissen is een
ramp voor het imago van de
overheid", vertelt De Visser in
zijn pittoreske woning te Rot
terdam. „Departementen die
zich als een staat in de staat
gedragen, ambtenaren en
hoogwaardigheidsbekleders
die handig gebruik maken van
de mazen in de wet. Het z£jn
dingen die mij elke dag erge-
De vraag is uiteraard wat al
deze affaires met fraude te
maken hebben. Met onvervalst
Rotterdamse tongval buldert
De Visser: „Alles! De overheid
en de politiek hebben een
voorbeeldfunctie voor de
maatschappij. Als die er al een
puinhoop van maken, waarom
zouden burgers het dan niet
mogen? Dan wordt het alle
maal stelen en roven. Maar ik
moet zeggen, de Nederlandse
wet vertoont heel wat gaten.
Neem nou de president-direc
teur van de Nederlandsche
Bank. Dat is toch geen krulle-
jongen. Hij weet alles van de
centjes, kent staatsgeheimen
en is 'meneer integriteit' him
self. Maar zodra hij bij de bank
opstapt, kan-ie naar de Shell
stappen en is het 'kassa' voor
hem. Het is volstrekt legaal,
maar feitelijk is het van de
zotte!".
Ook zaken die op het oog min
der erg lijken, kunnen op wei
nig sympathie van De Visser
rekenen. Bijbaantjes voor ka
merleden? Bah! Zwart wer
ken? Gatsie! Nee, als het aan
Fraude-Visser ligt zal de sa
menleving ingrijpend veran
deren. Tegelijkertijd kent hij
zijn beperkingen: „Ik ben
voorzitter, heb slechts een
aanjaagfunctie. Onze commis
sie heeft niet de bevoegdheid
zelf opdrachten te geven aan
jan en alleman. Maar we kun
nen wel de misstanden op tafel
krijgen".
Braaf
Iedereen weet dat in het zwar
te circuit gigantische bedragen
omgaan. „Als we allemaal zou
den betalen wat we móesten
betalen, zouden heel wat fi
nanciële problemen van het
rijk zijn opgelost. Dan hadden
we geen financieringstekort
meer", lacht De Visser. Plotse
ling serieus: „Deze functie zit
mij aan het hart gebakken. Ik
wil opkomen voor alle mensen
die braaf hun centjes aan de
fiscus afdragen en al hun
premies betalen. En wees ge
rust, ik zal ons onderzoek echt
niet richten op bijstandsmoe
ders die hier en daar een paar
tientjes bijverdienen. Die hou
den maandelijks negen gulden
over om van te eten. Die pak
ik niet af, ook al doen deze
vrouwen dingen die niet mo
gen. Maar een wao'er die in
België tachtigduizend gulden
opstrijkt, ja die gaat verschrik
kelijk over de schreef".
Dagelijks kun je om je heen
zien dat er fraude wordt ge
pleegd, meent De Visser. „Ja,
ik ben nogal een liefhebber
van een goed glas en een lek
kere maaltijd", knipoogt hij.
„Uiteraard alles met mate! Een
staatsbegrafenis zal ik nooit
krijgen, maar van het horeca
wezen verwacht ik het een en
ander! Het is een leerzame we
reld. Waar je ook bent, je
hoort de mooiste verhalen.
Laatst zat ik aan tafel vlak
naast een sjieke dame. Die zat
daar open en bloot te vertellen
over haar werkster die ze
zwart betaalde. De werkster
had zich bij haar echte baas
ziek gemeld om bij die dame te
kunnen schoonmaken! Of die
gesoigneerde zakenlui die ik
pas geleden in de kroeg luid
keels hoorde kletsen over een
handige manier om je geld in
het buitenland te beleggen. Ik
weet dat zulke dingen gebeu
ren. Maar ik vrees dat mijn
collega's in de Tweede Kamer
daar niet zo'n kaas van hebben
gegeten. Het zou goed zijn als
politici eens wat vaker in de
kroeg zouden zitten!".
Randfiguur
De barre praktijk van alledag
was voor De Visser drie jaar
geleden de aanleiding zich in
de paspoortkwestie te verdie
pen. Nederland moest een su
personisch, fraudebestendig
paspoort krijgen. Daartoe
werd door ambtenaren van
Buitenlandse Zaken een gigan
tisch project opgezet. De Vis
ser: „De buitenlandspeéialisten
van onze fractie vonden zich
niet waardig genoeg voor zo'n
paspoortzaak. Dus kreeg een
randfiguur als ik het toege
schoven. Met enig gezond ver
stand kon je zien dat er niets
van die zaak klopte. Ook iede
re baby moest een eigen pas
poort krijgen. Daar waren alle
berekeningen op
Het bedrijfsleven wreef zich in
de handen, want dat was een
flinke order. Wat een onzin,
een baby is net een overrijpe
tomaat. Moet zo'n wezentje
dan al een paspoort hebben?".
De paspoort-affaire is voor De
Visser het zoveelste bewijs dat
de overheid zich niet te na
drukkelijk moet vereenzelvi
gen met het bedrijfsleven. „Ik
ben helemaal niet tegen winst
maken. Sterker nog, binnen de
fractie was ik de eerste die
riep dat winst maken niet vies
is. Ik heb niet voor niets jaren
lang in het bedrijfsleven ge
werkt! Maar de sfeer die ont
staat doordat ambtenaren en
politici te veel aan het
bedrijfsleven overlaten, staat
mij helemaal niet aan".
Het zit De Visser behoorlijk
dwars dat de overhëid te wei
nig middelen heeft om fraude
aan te pakken. Daarom moet
het controlerend apparaat fors
worden uitgebreid, vindt hij.
„Natuurlijk moeten we met
wetgeving komen om gaten in
de bestaande regelgeving te
dichten. En we hebben van de
ministeries veel meer informa
tie nodig over de besteding
van hun gelden en de mogelij
ke misstanden die in het land
voorkomen. Maar daarnaast
moeten we over veel meer
personeel kunnen beschikken.
Meer controle is noodzakelijk.
Zo valt er in de fiscale sfeer
nog heel wat te verdienen.
Niet bij de gemiddelde belas
tingbetaler, die je via het aan
slagbiljet al' in de knip hebt,
maar bij bedrijven".
Uitgekleed
„Helaas is de overheid de laat
ste jaren uitgekleed. We had
den zo veel ambtenaren, werd
altijd gezegd. Nou, ik heb ooit
eens laten uitzoeken hoe de
vlag er in Nederland bij hangt
vergeleken met het buiten
land. Blijkt dat we per duizend
inwoners zo'n beetje de minste
ambtenaren hebben. Amerika,
Frankrijk en Italië staan veel
hoger op de lijst, wij bungelen
tegen de onderkant aan!". Op
vallend voorzichtig wordt De
Visser als hem wordt gevraagd
welke overheidsdiensten gro
ter moeten groeien. Hij wil
geen schot voor de boeg geven,
maar het is duidelijk dat hij
vooral op de belastingdienst en
de rijksaccountantsdienst
doelt.
Als geen ander beseft De Vis
ser dat hij voor een bijna on
mogelijke klus staat. „Ik heb
een Hercules-taak. Ik heb het
imago van een doordouwer,
daarom dachten ze dat ik er
wel geschikt voor was. Maar
fraude krijg je nooit helemaal
uit de wereld. Er zijn altijd
linkmiegels geweest, en die
zullen er altijd blijven".
Eindelijk valt De Visser even
stil. Boven klinkt het gebonk
van een monteur die de kadu
ke verwarming repareert. De
Visser voelt de voor de hand
liggende vraag aankomen: „Ik
kan me heel goed voorstellen
dat veel anderen het wèl
zwart laten doen, de verlei
ding is groot. Maar ik, nee ik
niet. Nooit! Dat kan ik als ka
merlid niet maken!".
ROB SEBES
SUSKE EN WISKE
DE GOALGETTER
(c) Standaard Ultgeverl|/Wavery Productions
TELEFOON 070 - 3 190 f
ll-daagse vliegreis naar Tunesie.
Vertrek: 3 november
Tunesie is een republiek in Noord-Afrika
met een heden en een verleden, die nauw
verbonden zijn met Europa. Meer zon en
strand voor minder geld is een van de ze
kerheden van Tunesie. Er zijn weinig lan
den die zoveel ongerepte natuur en land
schappen kunnen bieden. Dit alles onder
een trouwe zon op twee en een half uur
vliegen van Nederland.
U verblijft hier in het prachtige
hotel El Hana Beach. Dit hotel is prima ge
legen aan het strand en bij het centrum
van Sousse. Het hotel is geheel aircondi
tioned. Alle kamers hebben bad of dou
che en toilet, balkon met zitje. Ook is er
een Moors cafe, coffeeshop, pizzeria,
bars, winkels en een kapper. Een gigan
tisch buitenzwembad, overdekt zwembad
en snackbar. Verblijf in dit hotel garan
deert een onvergetelijke vakantie.
2- persoonskamer
zonder zeezicht
1- persoonskamer
zonder zeezicht
inclusief «vliegretour per charter «trans
fer luchthaven-hote] v.v. «verblijf op ba
sis van halfpension (ontbijt en diner)
■halve dagexcursie naar de heilige stad
Kaouiran.
exclusief mlunches «verzekeringen.
Uit het dagboek
René van der LiE
üjl
Zaterdag 22 september 11 'del
Afgelopen donderdag is b°r8
Braks afgetreden. De P\,
fractie had hem duidelijk
verstaan gegeven dat zij
vertrouwen meer in hem
als minister. Bukman wl
zijn opvolger, dat is duidi
Voor alle zekerheid benl
gisteren toch maar eveji!
de visa f slag in ScheveniI
gegaan. Als Ruud mij wl
vragen als staatssecretaris
visserij is het misschien
verstandig dat ik het vet
tussen een scholletje en i
tong ken. Je weet maan
Zondag 23 september:
Vanmorgen is Marieke
met de kinderen naaf di
gegaan. Ik durfde niet h
risico te nemen een telei\
van Ruud mis te lopen.
Inmiddels is het twee uu
ik heb nog niets gehoori
zal zich toch niet hebbes
bedacht en het idee van\
aparte staatssecretaris oj
ministerie van landbouw
hebben laten varen
Heel de middag heb ik
de telefoon gezeten en ii
huiskamer geijsbeerd. Pi
acht uur kwam het
verlossende telefoontje,
vroeg me morgen naar
Torentje te komen. Dat
maar één ding betekem
ben ik een beetje tipsy
vele glazen wijn die we.
deze goede tijding hebbt
gedronken. Ik ga gauw
bed.
Maandag 24 september: ^S'
Vanmiddag op bezoek ge
in het Torentje. En ja ho
Ruud wil dat ik weer
staatssecretaris wordt. Ni
het ministerie van landb
Wat ik precies moet gaan
is nog onzeker. Waarsch
wordt 't iets met genetis
manipulatie en ik krijg
verantwoordelijkheid vt
pachtwet. Hmm, wel eer
beetje magertjes. Maar gc IISÊ
word weer bewindsman
daar gaat om.
Er is overigens nog wel
obstakeltje gerezen. De
is woedend over mijn
kandidatuur, omdat ik t P'1C
jaar geleden moest aftre g
vanwege dat gedoe ron\'
paspoorten. Belachelijk
daar zo lang over door I 'ee
zeuren. Ik vertrouw ero^r
Ruud deze tegenstand nt el°l
even 'wegmasseert'.
Dinsdag 25 september:
Onze fractie vergaderde
vandaag over de vraag °^k
de nieuwe staatssecretaif ke
landbouw moet worden,
ben maar weggebleven,
geeft iedereen de gelegei
vrijuit te spreken. Bovei
kan ik op die manier oo.
weten of er tegenstandeiOH
en hoef ik alleen rekem
houden met het
fractiestandpunt, dat
positief is uitgevallen. H
grootste deel van de dag
ik over het Binnenhof
gewandeld. Ik ben door
vier fotografen op de kit
gezet!
Ria Beckers van Groen
heeft premier Lubbers n
Tweede Kamer laten ko,
om hem te vragen of herklJ
waar is dat hij mij op
landbouw wil neerzettei
vraag ik jé, waar bemoe
zich mee! Gelukkig heet
Ruud me met hart en zit
verdedigd. Het enige dal
niet zo beviel was zijn
uitspraak 'René van der
Linden is niet melaats', .q
daar nu maar geen uitgei
discussie over ontstaat, vnei
dan kan ik wel inpakkei nd
zou dan inclusief het ns
gouverneurschap van Lil 0ti
al de tweede keer dit jar
titi<
'<j ulu
01
i
;Va
rp
- el
dat een leuke job aan m
neus voorbij fa at Fi(
Woensdag 26 september:
Ik wist niet wat ik moest
Verscheidene fractiegem
zeiden tegen me 'René, 1
toch terug, want als je zi
weinig vertrouwen genii
struikel je geheid nog et
keer'. Ja, gemakkelijk
Dit is de sprong waarop
twee jaar heb zitten wai
Uiteindelijk toch maar
raad opgevolgd. Het wei
erg. De PvdA moest
mij buiten het kabinet hi
Ik ben laaiend. En de ki F®
maar schrijven dat ik zo
veelbelovend ben. Ik
dan nog een jongenskopi
hebben, intussen ben ik
46. Dat is maar vijf jaar,
dan Ruud en die heeft ht
wat verder geschopt dan
Hoelang blijf ik nog
'veelbelovend'?
TRUBBELS
