'Liever nog een paar hele dikke boeken'
CeidóeSourati
brieven van lezer
kerk
wereld
beroepingen
Oosteuropese kerken
„machteloos" tegenover
westerse problemen
mST £eidóc£ouaa/rit
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
Ccidóc Soutuut
DONDERDAG 27 SEPTEMBER 1990 PAGINJ II
Opperste Sovjet neemt wet op godsdienstvrijheid aan
MOSKOU De Opperste Sovjet heeft woensdag een wet
goedgekeurd waarin is vastgelegd dat politici geen invloed
mogen uitoefenen op religieuze activiteiten. Zo mag de rege
ring noch godsdienstonderwijs, noch atheistische propaganda
financieel steunen. De wet beoogt in de praktijk te garande
ren wat grondwettelijk is geregeld in het artikel op de gewe
tensvrijheid. De wet, die met 341 stemmen voor, 1 tegen en 1
onthouding werd aangenomen, ontleent haar betekenis aan
de periode van voor de hervormingen, toen de regering en de
partij zich actief verzetten tegen de formeel toegestane ker
ken en godsdienstige groepen, en het atheisme van staatswege
werd gepropageerd.
De nieuwe wet schept een kader waarbinnen het godsdiensti
ge groepen vrij staat „organisaties, broederschappen en ge
nootschappen" in het leven te roepen. De wet garandeert het
recht op studie van en onderricht in godsdienstwetenschap
pen, hetzij gezamenlijk, hetzij individueel.
Een artikel om plaatselijke autoriteiten de bevoegdheid te ge
ven schoolgebouwen na de normale lesuren open te stellen
voor godsdienstonderwijs, werd op het laatste moment wegge
stemd. De afgevaardigden bleken beducht voor godsdienst
twisten binnen het onderwijs en het gewraakte artikel werd
voor advies teruggezonden naar de desbetreffende commissie.
Een vooruitziende blik
betekent meestal dat
men over het voor de
hand liggende heen
kijkt
SUGGESTIE AAN OMSTREDEN DUITSE THEOLOOG DREWERMANN
ROTTERDAM 'Verspil
uw energie maar niet te
veel aan het machtsme
chanisme van de kerk.
Schrijf liever nog een
paar hele dikke boeken'.
Woorden van deze strek
king zei de Amsterdamse
predikant ds. Nico ter
Linden gisteren tegen de
Westduitse theoloog en
psycho-analyticus Eugen
Drewermann. Ds. Ter
Linden sprak in Rotter
dam ter gelegenheid van
het verschijnen van een
commentaar op het bij
belboek Marcus in het
Nederlands. Drewermann
is onderwerp van gesprek
en van onderzoek in de
Rooms-Katholieke Kerk;
zijn opvattingen zouden
deels 'niet meer rooms-
katholiek' zijn.
Prof. Drewermann is hoogle
raar dogmatiek in Paderborn
en heeft daarnaast een prak
tijk als psycho-analyticus. Hij
is van oordeel dat de diepte
psychologie van met name
Freud en van Jung een in
strument moet zijn van de
theologie; die psychologie
geeft middelen om mensen
werkelijk te begrijpen en pas
dan worden echt verstaan van
de bijbel en echte 'zielzorg'
mogelijk.
Het oorspronkelijke werk van
de gisteren in Rotterdam ge-
{jresenteerde vertaling en se-
ectie verscheen in 1987-1988.
Naar aanleiding daarvan ver
zocht kardinaal Ratzinger van
de Congregatie voor de Ge
loofsleer aartsbisschop Johan
nes Joachim Degenhardt een
onderzoek in te stellen naar
de katholiciteit van Drewer
mann. De kardinaal zag in
het werk 'symptomen van
verval in de interpretatie'.
Zeer opzienbarend was het
boek: 'Kleriker, Psycho-
gramm einer Ideals'. In het
lijvige boek (900 bladzijden)
legt Drewermann uit hoe
naar zijn oordeel de Rooms-
Katholieke Kerk verstard is
in intellectualisme en rationa
liteit, omdat de clerus 'de
angst van het leven niet aan
durft'.
Met behulp van psychoanaly
tische interpretatieschema's
komt Drewermann tot de
conclusie dat de clerus deels
bestaat uit mensen die als
kind de ervaring hebben ge
had 'te veel' te zijn. Vooral in
grote gezinnen komt het voor
dat de moeder overbelast is.
Sommige kinderen zien dat
en. proberen het haar in alles
De auteur signeerde gisteren bij de presentatie vele boeken
naar de zin te maken en zich
voor haar op te offeren. Ze
zien ook als de moeder haar
troost en steun vindt in het
godsdienstig leven. De na
tuurlijke geldingsdrang van
sommige kinderen wordt on
der dergelijke omstandighe
den weggeduwd onder de
angst het de moeder niet naar
de zin te maken. Zulke erva
ringen kunnen leiden tot een
onvolwassenheid van de per
soonlijkheid; er ontstaat wan
trouwen tegenover alles wat
'van buiten komt', de vrijheid
wordt geschuwd, alleen het
bestaande wordt als veilig er
varen.
Dit is ook het beeld van de
kerk, aldus Drewermann.
Krampachtig wordt vastge
houden aan de hiërarchische
structuren en macht en met
een beroep op godsdienstige
motieven worden de leken
via een stelsel van geestelijke
en morele censuur afhanke
lijk gehouden, van een hiërar
chische macht. De fundamen
tele angst die onver
vreemdbaar is van het leven
wordt weggeduwd. Maar
daardoor wordt de kerk bang
voor vrijheid en zoekt ze haar
zekerheid in uiterlijk vertoon
van macht en dogma.
Drewermann sprak in dit
verband eens van de tragiek
dat de Rooms-Katholieke
Kerk de existentiële angst
van Maarten Luther niet ver
stond hem zelfs uitstootte
hoewel Luther juist de
moed had om angst te hebben
en juist in die angst God her
vond.
Drewermann noemt in zijn
werken veelvuldig de wijs
geer/filosoof Kierkegaard;
deze Deense geleerde be
schrijft ook de grote angst
voor de menselijke vrijheid.
En net als Kierkegaard doet,
brengt Drewermann die angst
in verband met het feit dat de
mens uit de relatie met God is
mens aangewezen op zijn ei
gen beperkte krachten. Er is
maar één uitweg, aldus Dre
wermann en dat is de terug
keer naar God. Want juist
God verstaat deze angst en
aanvaardt haar ook; de kerk
zou net zo die angst moeten
leren zien en aanvaarden in
plaats van 'angstig gedrag'
meteen als 'zonde' te veroor
delen.
Gesprekken
Het boek 'Kleriker' bevat
verslagen van de vele thera
peutische gesprekken die
Drewermann als psycho-ana
lyticus had met priesters, van
hoog tot laag. Hij hekelt daar
in voorts de wijze waarop de
kerk de geloften van armoe
de, gehoorzaamheid en kuis
heid oplegt. Deze en dergelij
ke uitspraken zijn mede de
FOTO: STEPHEN EVENHUIS
aanleiding geweest tot het on
derzoek van de werken van
Drewermann. In verband met
de gewraakte opvattingen
verzocht de aartsbisschop van
Paderborn de geleerde vorig
jaar september vrijwillig af
stand te doen van zijn kerke
lijke leerbevoegdheid. Dre
wermann deed dit niet en in
een open brief legde hij uit
waarom. De kerk heeft onge
lijk wanneer deze zijn opvat
tingen ziet als pure psycholo
gie, vinat Drewermann. Hij
voorspelde dat een kerkelijke
veroordeling de weg zou ba
nen voor allerlei groepen in
de kerk die het geloof mono
poliseren en bang worden als
dat geloof op een andere wijze
wordt verwoord.
Drewermann ontkent dat hij
een aanval heeft gedaan op de
clerus; met zijn pleidooi voor
onder meer het niet-verplich
te celibaat heeft hij juist pries
ters willen helpen om 'meer
mens te worden' en heeft hij
geprobeerd een systeem te
doorbreken dat bij
schuldgevoelens kweekt in
plaats van hen helpt de vrij
heid aan te durven.
Aartsbisschop Degenhardt en
prof. Drewermann hebben in
juli van dit jaar 'belangrijke
overeenstemming' bereikt, zo
blijkt uit een verklaring.
De boeken van Drewermann
hebben in Duitsland een
enorme populariteit. Van zijn
geruchtmakende 'Kleriker'
ging in drie maanden niet
minder dan dertigduizend
exemplaren over de toon
bank. Een protestactie tegen
een mogelijke veroordeling
van Drewermann op ondeug
delijke gronden leverde in
korte tijd enkele tienduizen
den handtekeningen op. In
een petitie werd een 'recht
vaardige behandeling van
Drewermann' geëist.
Preken
Het boek 'Beelden van verlos
sing', een toelichting op het
evangelie van Marcus, dat gis
teren werd gepresenteerd, be
vat een selectie uit de oor
spronkelijke Duitse tekst, ver
vat in twee forse banden
(1400 bladzijden).
Ton van der Stap vertaalde de
tekst, die bestaat uit preken
over gedeelten van de Evan
gelie-tekst. In de preken heeft
Drewermann zijn opvattingen
over de eenheid van theolo
gie, psychologie en pastoraat
verwerkt.
Hij probeert de bijbeltekst te
laten lezen als een persoonlij
ke ervaring. Niet de histori
sche situering van de tekst is
uitgangspunt, maar de psychi
sche aard van de mens en het
religieuze zelf. Zo en met be
hulp van de symbolen-dui
ding van de diepte-psycholo-
gie wordt de tekst levend en
krijgt ze zeggingskracht, aldus
Drewermann. Een voorbeeld
van de resultaten van zo'n be
nadering is zijn uitleg van de
genezing van een blinde
(Marcus 8, 22-26). Bij Drewer
mann is die blindheid óók een
'beveiliging' voor mensen die
het leven niet meer durven
aanzien en de (fictieve) oerge-
borgenheid zoeken van het
duister. Het speeksel dat Je
zus gebruikt bij de genezing,
verwijst naar de warmte en
de vochtigheid van de moe
derschoot, de plek waar het
leven onbedreigd is en onaan
gevochten. De genezing van
de blinde is daar wanneer de
man door de liefdevolle ver
lossing door Jezus het leven
weer onder ogen kan komen.
LÜTSEN KOOISTRA
'Beelden van verlossing' is
uitgegeven door Meinema
en kost 39,50.
Kerken doen mee aan overheidsproject tegen seksueel geweld
AMERSFOORT De Raad
van Kerken werkt mee aan
het voorlichtingsproject van
de overheid ter voorkoming
van seksueel geweld. Het mo-
deramen (bestuur) van de
Raad heeft met een verzoek
daartoe van het ministerie
van Sociale Zaken en Werk
gelegenheid ingestemd.
De kerken hebben volgens de
Raad een specifieke verant
woordelijkheid op dit terrein.
Meer dan eens is een autori
tair Godsbeeld de achtergrond
van een vernederende en on
derdrukkende behandeling
van vrouwen.
Kerkelijke organisaties, zoals
vrouwenorganisaties, diocesa
ne pastorale centra en de toe
rustingscentra, zijn ingelicht
over het voorlichtingsproject.
De komende tijd zullen regio
nale bijeenkomsten worden
gehouden voor kerkelijk ka
der.
Begin dit jaar riep de Raad
van Kerken de kerken op
zich grondig met het pro
bleem van incest bezig te hou
den. Naar aanleiding van een
notitie van het werkverband
geloof en incest wees de Raad
erop dat plegers van incest
zich vaak op God, de bijbel of
het kerkelijk gezag beroepen.
De Raad noemde het noodza
kelijk dat het vraagstuk van
de incest bij de scholing en
nascholing van pastores aan
de orde zou komen.
Het voorlichtingsproject is
ontwikkeld door vier ministe
ries: sociale zaken, wvc, justi
tie en onderwijs. Het heeft tot
doel het maatschappelijk kli
maat waarin seksueel geweld
kan gedijen, te bestrijden. Het
project richt zich vooral op
jongens en mannen tot 35
jaar. Uit onderzoek is name
lijk gebleken dat de meeste
daders uit deze groep voort
komen.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Kamerik P. Molenaar te
Lekkerkerk (deelgemeente Het Ven
ster). Bedankt voor Zwijndrecht B.J.
Kruit te Heiloo en Limmen. Bedankt
voor Oude Tonge H. Roseboom te
Boven-Hardinxveld; bedankt voor
Oud-Avereest-Balkbrug E. van
Rooljen te Beusichem en Zoelmond.
Beroepen te 's-Gravenzande H.E.J.
van der Laan te Kolderveen-DInxter-
veen; te Wilsum H.J. Donken te IJ-
zendoorn. Bedankt voor Zwijndrecht
B.J. Kruit te Heiloo en Limmen.
Gereformeerde Kerken
Beroepen te 's-Gravenhage-Loosdui-
nen mw. drs. N.A. Kok. kand. te
Koudekerk aan den Rijn; te Sellingen
drs. Q.P.E. van Helden, kand. te
Zwolle: te Luttelgeest en Kuinre
(N.O.P.) (herv.geref.) drs. J.J.T. Sala-
kay te Den Burg (Texel) Beroepen te
Erica drs. A.J.J. van Vliet, kand. al
daar, die dit beroep heeft aangeno
men. Beroepbaarstelling: mw.drs.
C.B. Spronk, Nieuwe Herengracht
18, 1018 DP Amsterdam.
Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Beroepen te Hasselt (tweede pred-
plaats) en te Franeker-Sexblerum
i.s.m. Arum J.J.' Schreuder, l.l. zend-
.pred. te Curacao, verbonden aan de
kerk van Rijnsburg, wonende te Bun
schoten-Spakenburg.
Christelijke Gereformeerde Kerken
Bedankt voor Rijnsburg J. Westerink
te Bunschoten.
Baptisten Gemeenten
Beroepen te Winschoten A. de Vries
te Emmen, die dit beroep heeft aan
genomen.
Ruim 9.000 Zwitserse katholieken
eisen aftreden bisschop Haas
BERN Ruim 9.000 Zwitser
se rooms-katholieken hebben
paus Johannes Paulus II in
een petitie gevraagd de be
noeming van bisschop Wolf
gang Haas van Chur te hero
verwegen. De organisatie
Open Kerk heeft de petitie
dinsdag aangeboden aan de
secretaris van de apostolische
nuntiatuur in Zwitserland. De
nuntius, aartsbisschop Edoar-
do Rovido, weigerde zelf de
ondertekenaars te woord te
staan.
Volgens de ondertekenaars
lopen de eenheid van de
Rooms-Katholieke Kerk en
de confessionele vrede in
Zwitserland ernstig gevaar
door het optreden van de zeer
conservatieve bisschop. De
paus, die mgr. Haas in mei be
noemde, wordt dringend ver
zocht op zijn beslissing terug
te komen.
De petitie is het zoveelste pro
test tegen bisschop Haas, die
zich de afgelopen maanden
weinig geliefd heeft gemaakt
in de Zwitserse kerk. Jenö
Staehelin van het ministerie
van buitenlandse zaken geeft
de ondertekenaars weinig
kans: hij heeft onlangs in het
Vaticaan begrepen dat er aan
de omstreden benoeming niet
te tornen valt.
Westduitse Caritas in opspraak
MÜNCHEN Verscheidene medewerkers van de katholieke
hulporganisatie Cariats in de Duitse Bondsrepubliek worden
verdacht van oplichting en misbruik van vertrouwen, zo
heeft een woordvoerder van het parket in Mtlnchen meege
deeld. Een van de financiële directeuren zou een Caritas-ge-
bouw veel te goedkoop hebben verkocht aan een vriend en
daarmee de hulporganisatie voor meer dan ongeveer 1,7 mil
joen gulden hebben benadeeld. Het aartsbisdom München is
zo geïrriteerd door de affaire, dat het de gang van zaken bij
Caritas voortaan wil laten controleren. Caritas verschaft
werk aan 351.500 mensen en bezit in de Bondsrepubliek
30.000 instellingen. Daaronder zijn 4.500 ziekenhuizen, 5.000
rusthuizen en 12.000 kindertehuizen en hulpcentra.
Record aantal
bezoekers
Passiespelen
Tegelen
TEGELEN De belang-
stelling voor de Passiespelen
in het Noordlimburgse Te-
gelen is weer groeiende. Na
de zestiende en laatste voor
stelling komende zondag
hebben ruim 50.000 perso:
nen de Passiespelen bezocht.
Dit heeft voorzitter Wim
Beurskens van de Stichting
Passiespelen Tegelen dins
dag bekendgemaakt.
De 350 medewerkers zijn
met dit resultaat zeer inge
nomen. „Bij 30.000 zouden
we uit de kosten zijn geko
men, bij 40.000 waren we
dik tevreden geweest en nu
zijn we zonder meer enthou
siast". Er waren dit jaar 70
80 procent meer bezoekers
dan in 1985, toen de vijfjaar
lijkse Passiespelen amper
33.000 bezoekers trokken.
Het absolute dieptepunt
werd in de iaren '60 bereikt
met 20.000 bezoekers. Er is
sprake van een toegenomen
bezoek uit het buitenland,
vooral uit de Westduitse
grensstreek en uit Neder
landstalig België.
DRIEBERGEN De
kerken in Oost-Europa
hebben nog geen idee
wat ze straks moeten be
ginnen met de opdrin
gende secularisatie, de
vrije markt-economie en
het (post-)modernisme.
„Ik ben bang dat de kerken
machteloos staan", aldus P.
Nizinski uit Polen aan het slot
van een vijfdaagse bijeen
komst in Driebergen van
christenen uit Oost- en Mid
den-Europa.
Nizinski vond het jammer dat
de conferentie geen aandacht
aan dit probleem had besteed.
„We weten erg weinig van de
problemen waarmee de wes
terse kerken al geruime tijd
worden geconfronteerd. We
begrijpen soms het nieuwe sy
steem niet."
De bijeenkomst vond niet in
een van de Oosteuropese lan
den plaats omdat de deelne
mers elkaar graag op neutraal
terrein wilden ontmoeten, zo
zei de Hongaarse dr. A. Mate-
Toth.
Volgens L.J. Hogebrink van
het IKV moeten niet alleen
kerken en christenen in Oost-
Europa hun verleden zien te
verwerken, maar geldt dit
evenzeer voor het Westen. De
Oosteuropese deelnemers
hadden niet alleen scherpe
kritiek op de lakse houding
van hun eigen kerkleiders ge
uit, maar ook de geringe be
trokkenheid van de westerse
kerken tijdens de communis
tische overheersing gehekeld.
Paus: Nazi's wilden wellicht
met holocaust Polen blameren
VATICAANSTAD Paus Johannes Paulus II heeft woens
dag het vermoeden uitgesproken dat nazi-Duitsland Polen als
locatie koos voor de moord op miljoenen joden om dat land in
discrediet te brengen.
„De moordenaars deden dit alles in ons land, wellicht om het
in schande onder te dompelen", aldus de paus in een gesprek
met Poolse pelgrims in Rome. „Maar men kan een land niet
te schande maken door de dood van onschuldige slachtof
fers", voegde hij eraan toe.
Paus Johannes Paulus zei tijdens de audiëntie verder dat jo
den in zijn geboorteland generaties lang vreedzaam met de
rest van de bevolking hebben samengeleefd. Ook na de holo
caust zijn de joden „bij ons geblevenaldus de paus, om sa
men met ons „de dag des oordeels en de wederopstanding af
te wachten".
Onder het nazi-regime werden drie miljoen Poolse joden ver
moord. In het in Polen gelegen vernietigingskamp Auschwitz
werden 2,5 miljoen joden uit verschillende Europese landen
gedood.
Rozegeur en maneschijn
De grote industrielanden zijn niet bevreesd voor de ge "boi
gen van de Golfcrisis. Ook als de olieprijs nog wat vei lie
stijgt, zal 1991 een mooi jaar worden voor de wereldectn
mie. In elk geval voor de economieën van de rijkste lam
verenigd in de eliteclub G-7. Het negende achtereenvolge
'groeijaar' is in aantocht. Wel zullen de kwetsbare ontwil
lingseconomieën een ferme tik krijgen van de oplop*
energiekosten. Maar met een gezamenlijke krachtsinsj rz<
ning van arme en rijke landen moet het lukken het nad(
effect van de Golfcrisis voor de Derde Wereld binnen
vaardbare perken te houden.
DEZE verklaring van de Grote Zeven, gepubliceerd na
gebruikelijke onderonsje voorafgaande aan de jaarlijkse
gadering in Washington van het Internationale Moneï L
Fonds (IMF) en de Wereldbank, ademde optimisme en o
schonden vertrouwen in de toekomst. En ziedaar, de 1
komst van IMF en Wereldbank is gisteren eveneens in
opvallend optimistische stemming geëindigd.
Dat mag evenwel geen verbazing wekken. Niemand f
de mededeling verwacht dat G-7, IMF en Wereldbank
even niet zien zitten en dat de leiders van de machtigste
nomieën ter wereld kommer en kwel voorzien indien!
dam Husayn blijft donderjagen in de Arabische olievel
Zo werkt het niet in dit invloedrijke gezelschap, dat met j
onvertogen woord de beursindexen van Wall Street en
kyo vele punten kan laten kelderen. De waarde van dea
ficiële verklaringen is per definitie beperkt, want roze
en maneschijn zijn min of meer verplichtend voorgescEft
EeN zwartgallige toekomstvoorspelling van G-7, IMlP
Wereldbank leidt automatisch tot wereldwijde paniek en f~(
dl berei
'I'
tot precies het tegenovergestelde van wat men wil
Bovendien gebiedt de politieke opportuniteit van het
ment de economische werkingskracht van het door Sad
Husayn indirect in stelling gebrachte oliewapen te baga
seren. Het is al erg genoeg dat de olieprijs met vele dc nc
tegelijk omhoog schiet zodra de Iraakse potentaat laat v !ar
dat hij, als de nood aan de man komt, alle oliebronne
brand zal laten zetten die binnen het bereik van zijn
menwerpers liggen.
En dus doet George Bush of er geen vuiltje aan de luc er'
door uit de enorme Amerikaanse reservevoorraad vijf
joen vaten olie op de markt te brengen bij wijze van i
schuwing aan de financiële markten. Maar ondertussen Iks
gen de kosten van de Golf operatie het toch al wankel*
grotingsevenwicht van de VS volledig uit het lood te s
En Helmuth Kohl doet alsof de elke dag stijgende kosti
mingen van de Duitse eenwording, berekend in miljarde ve
marken, ressorteren onder de categorie 'kleine tegenval ïsi
Margaret Thatcher is al langer gewend om de alarmer te
voorboden van een naderende recessie in Groot-Britt$fl'
stelselmatig te negeren. Deze aanwijzingen, gevoegd 1
Japanse zorgen over een omslag in de conjunctuur, gev<
genlijk alle aanleiding niet uitbundig enthousiast te zijn 0
de verwachte ontwikkeling van de wereldeconomie. Ii
geval staan de zaken er zeker niet zo florisant voor als
ons wil doen geloven.
HETGEEN nu ook weer niet betekent dat er reden voo
niek zou zijn. Integendeel, er is in de afgelopen periodi
solide grondslag gelegd voor een duurzame groei van d(
reldeconomie. Onder meer via G-7, IMF, GATT en We
bank is een instrumentarium geschapen waarmee conju
rele aardschokken kunnen worden ondervangen. Maai
sen overdreven pessimisme en gemaakte vrolijkheid li
middenweg van positief getint realisme. Wie dat pad in
bemerkt dat er heel wat meer hobbels en valkuilen ziji
'alleen maar' het inflatiegevaar waarvoor uitdrukl
wordt gewaarschuwd.
Brieven graag kort en duidelijk geschreven.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezon
stukken te bekorten.
Nederland ziek? (2)
Pastoor J. Stolk wendt zich in
zijn artikel tot de minister
president om hulp en aandacht
te verkrijgen voor een groep
medemensen in een bepaalde
noodsituatie. Hij voert een
voorbeeld ten tonele toegesne
den op één persoon. Dat is
mijns inziens fout. Landsbe
stuurders kunnen alleen maar
werken in bestuurlijke zin,
voor groepen van mensen en
bijbehorende zaken. Maatwerk
per persoon is er niet bij.
Daarom werkt dus ook het
voorbeeld niet. Bovendien, er
was al een antwoord op zijn
vraag door de premier gege
ven. Dwars tegen de verzor
gingsstaat-verdoving in had
hij immers een opwekking ge
daan om te komen tot een
zorgzame samenleving. Déórin
zit de oplossing. Hij sprak ook
over een eventuele wenselijk
heid om te komen tot stfenge-
re straffen. Hiermee gaf hij
blijk, duidelijk te weten wat er
binnen de samenleving leeft.
Een staat kan bestaan wan
neer haar burgers bereid zijn
tot het leveren van pres!
groot of klein. Deze inspa
gen worden bedreigd doo
der meer de zogenaamde J
ne criminaliteit en anderf
maatschappelijke t
De fatsoenlijke burger
recht op bescherming
zij of hij zich inzet voor 1
zelf en de staat. Dit alle;
toor, lost uw probleem ni
Zo'n probleem is alleen
per individu op te lossei
pend op een helper(stei
de juiste mogelijkheden,
een stukje van een nog
groter probleem, namelij
van de maatschapp
vallers. Het minder
werk moet over een gro
aantal werknemers
verdeeld, terwijl het cr
van nieuwsoortig werk
zakelijk is. De bouws 'a
daartoe moeten van on
worden aangedragen. T< V(
lang blijft het voor hulp
ners dweilen met de
open. Is Nederland ziek?
Alleen, reactie komt pas
tie en heeft tijd nodig.
C. van
Noolse
-1
Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden.
Telefoon: 071-122 244.
Postadres, postbus 11, 2300 AA Leiden.
Abonnee service
Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 u
Nabezorging
Telefoon: 071-122 248
van ma. t/m vr. van 18.00 tot 19.00 u op za. van 14.00 tot 15.001 0,
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.)
Bij automatische betaling: Bij betaling per accept-giroks
per maand f. 24,85 per maand f 2
per kwartaal f. 74,10 per kwartaal f.
per jaar f. 284,50 per jaar
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswi
070 - 3902 702
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
