OS Wereldhandel spint goed garen
lij groei van 'kritisch consumeren'
GELD GOED
[ong Kong: bruisende handelsmetropool
Beurs van Amsterdam
ÉCONOMIE
£eidóe<3owa/nt
ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1990 PAGINA 7
J ervoersbond CNV eist
lonsverhoging van 5,5%
'PO
tzooORDWIJKERHOUT De Vervoers-
ind CNV zal bij de komende cao-onder-
ndelingen een loonsverhoging eisen
M n 5,5%. De inflatie zal naar verwachting
T bedragen en de lastenverzwaring
J 5%. Uitgaande van de maximale loon-
I jging van 3% die het kabinet voorstaat
li de verbetering in koopkracht slechts
5% bedragen. Dat vindt coördinator ar-
dsvoorwaardenbeleid Jaap Wienen te
ïinig- Volgens hem is een hogere looneis
echtvaardigd omdat de produktiviteit
de vervoerssector enorm is gestegen,
ienen vindt dat de koppeling daardoor
it in gevaar komt. Het kabinet heeft ge-
1 dat de koppeling niet meer volledig
andhaven is als de lonen met meer
3% stijgen.
Golfcrisis versterkt inflatie in EG
BRUSSEL De Golfcrisis en de daardoor gestegen olieprijzen
hebben de inflatie in de EG flink aangewakkerd. Blijkens cijfers
die het EG-bureau voor de statistiek gisteren verspreidde gingen
de consumentenprijzen in augustus gemiddeld met 0,6 procent
omhoog. In juli was dat nog 0,3 procent. Daardoor steeg de infla
tie op jaarbasis in de EG tot 5,9 procent, het hoogste percentage
sinds 1985.
Met een stijging van 0,3 procent in juli tot 0,4 procent in augus
tus viel de schade in Nederland nog mee. Alleen in Bondsrepu
bliek was het inflatieniveau met 0,3 procent kleiner, maar dat
was wel gelijk het percentage waarmee de prijzen stegen. Het
inflatiecijfer op jaarbasis kwam voor Nederland uit op 2,4 pro
cent, het laagste van alle twaalf EG-landen. In de andere EG-
landen zijn de gevolgen van de Golfcrisis in augustus flink hard
aangekomen, met name in Portugal (1,3 procent), en Groot-Brit-
tannië en Denemarken (elk één procent). In Italië beliep de in
flatie 0,7 procent, in België, Frankrijk en Griekenland lag die op
0,6 procent, en in Spanje en Luxemburg ging het om een half
procent. Er ontbrak een cijfer voor Ierland omdat de Ierse sta
tistici het lieten afweten.
FNV-LEDEN WILLEN
ACTIE BIJ PHILIPS
EINDHOVEN Leden van de Indus-
triebond FNV die werkzaam zijn in de
Eindhovènse proeffabriek van Philips
voor superchips willen actie gaan voe
ren als de onderneming niet tegemoet
komt aan een aantal eisen. Dat werd
gisteren duidelijk tijdens een leden
vergadering van de bond. Philips wil
de fabriek nog voor het eind van dit
jaar sluiten. Voor de werknemers die
niet elders aan de slag kunnen, dreigt
collectief ontslag per 1 april. De In
dustriebond eist dat Philips de fabriek
een jaar langer openhoudt. Dan is er
volgens de bond voldoende tijd om
voor iedereen ander werk te vinden.
Philips weigert op dit voorstel in te
gaan omdat het risico dan veel te
groot is dat er kennis verloren gaat.
Benzine weer
2 cent duurder
ROTTERDAM De NOVOK, de organisa
tie van zelfstandige oliehandelaren, heeft gis
teren besloten de brandstofprijzen met in
gang van maandag opnieuw te verhogen.
Aan de vrije pompen wordt benzine twee
cent per liter duurder. Diesel, huisbrandolie
en petroleum gaan drie cent omhoog. De
prijsverhoging is het gevolg van de hogere
prijzen voor olieprodukten op de internatio
nale markt in combinatie met het stijgen van
de dollarkoers. Vanaf maandag is de advies
prijs voor een liter diesel aan de pomp (zelf-
tank) 121,8 cent. Voor benzine super gelood
en voor Eurosuper ongelood gelden advies
prijzen (zelftank) van 196 en 188 cent per li
ter. Van de oliemaatschappijen heeft markt
leider Shell aangekondigd de prijzen met in
gang van maandag ook zoveel te verhogen.
II-DIRECTEUR NOEMT IDEËLE AANPAK 'LIEFDEWERK OUD PAPIER'
>f tot nadenken'. Zo heet de campagne van SOS We-
Ihandel om de textielimport uit de Derde Wereld
imerkelijk te vergroten. De campagne, die vorig jaar
:ember startte, werd begin deze week opnieuw on-
de aandacht gebracht met de presentatie van een
k over de internationale textielhandel. SOS We-
Ihandel betrekt uitsluitend goederen van kleine
ducenten en betaalt hen een 'eerlijke' prijs,
geheel andere wijze probeert het Centrum tot Be-
dering van de Import uit ontwikkelingslanden
II) de toegang van de Derde Wereld op de westerse
rkten te vergroten. Het bureau brengt producenten
de Derde Wereld in contact met handelaren in Eu-
a zonder zich te bemoeien met de prijsvorming en
omstandigheden waaronder de produktie plaats-
dt.
LEMBORG/ROTTER-
M 'Zuivere koffie'
>ft na een campagne
ji zestien jaar een be-
jeiden, maar vast aan-
J 1 verworven op de Ne-
'■■(landse markt. De kof-
imet het Max Havelaar-
rg irmerk is in vrijwel
supermarkten ver-
jgbaar. Nu is het de
Irt aan textiel uit de
rde Wereld. De doel-
ling voor deze pro-
:tgroep is een stuk am-
uzer. Binnen enkele
p, zo zegt Ton Tukker,
fd voorlichting en ver
van SOS Wereldhan-
moet huishoudtextiel
geding uit ontwikke
lt {panden bij Hema,
A en Bijenkorf te
zijn.
r: Handel is het be-
•ijkste middel tot ontwik-
ig. Het is dan ook zaak dat
ikkelingshulp minder be-
dend wordt en gebaseerd
It op het principe: 'no aid,
trade'. Geef een goede
voor de produkten uit de
Ie Wereld, dan komen er
investeringsmogelijkhe-
Wereldhandel, dat 31 jaar
len werd opgericht, ver-
ït dit jaar een omzet van
23 miljoen gulden; er wer-
momenteel 54 mensen,
nen het stadium van lief-
Tij heeft afgesloten moge
blijken uit het feit dat er
vertegenwoordigers op de
ijn, waarvan één is uitge-
met een heuse autotele-
Onlangs is het grondig
Duwde en uitgebreide
Culemborg feeste-
:opend; de magazijnen
ïtussen ook weer aan uit-
ling toe.
Wereldhandel spint dui-
goëd garen bij de groei
iet 'kritisch consumeren'.
irin de organisatie
an afhankelijk is, is niet
'ijk. Tukker is er niet he
lemaal gerust op. Immers, als
blijkt dat het om een modegril
gaat, zal SOS Wereldhandel
daar ook onmiddellijk de
weerslag van voelen.
SOS Wereldhandel heeft rela
ties met honderd producenten-
groepen in 33 ontwikkelings
landen. De geïmporteerde goe
deren worden in Nederland
verkocht via 1250 verkoop
punten. Daaronder zitten een
kleine 300 wereldwinkels. Zelf
heeft de stichting twee win
kels, in Nijmegen en Amster
dam. De grootste afnemers
van SOS Wereldhandel zijn
grootverbruikers van koffie en
de Novib. 200 gemeentehuizen,
vier provinciehuizen, de
Tweede Kamer en diverse be
drijven en instellingen. Samen
met de Novib is een postorder-
catalogus samengesteld. Vorig
jaar zijn op die manier 170.000
artikelen verkocht met een ge
zamenlijke waarde van drie
miljoen gulden.
De omzet van SOS Wereld
handel bestaat voor zestig pro
cent uit koffie, die via vijftien
merken op de markt wordt ge
bracht. Duizend kunstnijver-
heid-artikelen zorgen voor 25
procent van de omzet, terwijl
thee en wijn elk drie procent
voor hun rekening nemen.
Tussenhandel
Via de campagne 'Stof tot na
denken' moet textiel de ko
mende jaren een belangrijk
deel van de omzet gaan wor
den. De voorwaarden die voor
de textielimport gelden zijn
dezelfde als bij de koffie: ae
producenten krijgen een naar
lokale omstandigheden 'eerlij
ke' prijs voor hun goederen;
bij de import wordt de tussen
handel overgeslagen (ook met
staatsexportbedrijven word
slechts bij hoge uitzondering
zaken gedaan); en bij investe
ringen kan SOS Wereldhandel
tegen gunstige voorwaarden
bijdragen in de financiering.
Voorlopig betrekt SOS We
reldhandel de textiel van een
grote organisatie in India,
Coöptex, waarin 1600 coöpera
ties samenwerken. Coöptex le
vert voornamelijk huishoud-
Textielwerksters in India.
textiel. SOS stelt duidelijke ei
sen aan de kwaliteit van de
produkten. „We hebben motie
ven en ^kleuren gekozen die
aansluiten bij wat er in Europa
gewenst wordt, zodat we de
spullen ook echt kunnen afzet
ten", zegt Tukker.
Als de textielimport aanslaat,
wil SOS Wereldhandel het
aanbod uitbreiden met kle
ding. Tukker: „We zijn daar
echter voorzichtig mee vanwe
ge de modegevoeligheid van
die branche". Ook is het de be
doeling om over niet al te lan
ge tijd uit meer landen textiel
te importeren. Gedacht wordt
aan Thailand en de Filipijnën.
CBI
„Liefdewerk oud papier, als ik
het wat onbeleefd mag zeg
gen", luidt het oordeel van H.
Leerentveld, directeur van het
Centrum tot Bevordering van
de Import uit ontwikkelings
landen (CBI). Het CBI is zelf
geen importeur, maar bemid
delt tussen afnemers in West-
Europa en producenten in ont
wikkelingslanden. Dat is niet
het enige verschil. Terwijl
SOS Wereldhandel zich bij de
importen uit de Derde Wereld
richt op kleine producenten,
probeert het CBI de Neder
landse markt te interesseren
voor industriële produkten; als
gevolg daarvan kan CBI voor
Afrika nauwelijks iets beteke
nen. Verder stelt het CBI geen
enkele voorwaarde aan de wij
ze waarop de produktie tot
stand komt; alleen de kwaliteit
telt.
Het CBI is gevestigd op de
dam; een fraaiere weerspiege
ling van de aanpak, waarin
ideële motieven ondergeschikt
zijn aan zakelijke, is nauwe
lijks denkbaar. In een uiterst
comfortabele lederen fauteuil
zet directeur Leerentveld de
geschiedenis en werkwijze van
het CBI uiteen.
Het bureau, dat ressorteert on
der het ministerie van buiten
landse zaken, is opgericht in
1971 en was het Nederlandse
antwoord op de oproep van de
UNCTAD-conferentie in '68
om de handel met de Derde
Wereld te verbeteren. 'Trade,
not aid' wilde de UNCTAD
van de westerse wereld. In de
loop der jaren zijn er verge
lijkbare centra opgericht in
Denemarken, West-Duitsland
en Groot-Brittannië. Na de
privatisering is de laatste ove
rigens op sterven na dood. Het
CBI werkt met een budget van
elf miljoen gulden. Het cen
trum heeft veertien mensen in
dienst en onderhoudt op free
lance basis contacten met zes
tig deskundigen op gebied van
produktbeoordeling.
Naast het verspreiden van in
formatie naar handelsorgani
saties in de Derde Wereld en
potentiële importeurs in de
westerse landen, met name
Nederland, verricht het cen
trum marktonderzoeken
„van koffie tot fietsonderde
len" - en 'special promo
tions'.
Leerentveld: „De terreinen
waar veel succes is geboekt,
zijn groenten en fruit, auto-on
derdelen en software". Leer
entveld verwacht dat ook de
import van vis uit de Derde
Wereld sterk kan groeien nu
de vangsten in de Europese
Gemeenschap steeds verder
beperkt worden, terwijl de
vraag naar vis blijft groeien.
In hoeverre de activiteiten
van SOS Wereldhandel en
CBI een grotere import uit de
Derde Wereld tot gevolg heb
ben, is moeilijk in te schatten.
FOTO: PR
Al was het alleen maar omdat
de huidige toestand niet te
vergelijken is met één waarin
geen activiteiten op dat gebied
ontplooid worden.
Vaststaat dat de laatste jaren
ongeveer vijftien procent van
de import uit de Derde Wereld
afkomstig is (ter vergelijking:
64 procent komt uit de EG,
acht procent uit de VS en drie
procent uit Japan). In de sa
menstelling van de Derde We
reld-export is volgens Leer
entveld wel een duidelijk ver
schuiving waar te nemen. Veel
landen slagen er steeds meer
in verscheidenheid in hun ex
port aan te brengen. „De ex
port van Thailand bestond vijf
jaar geleden bijvoorbeeld nog
voor tachtig procent uit vee
voeder. Nu is dat nog vijftig
procent. Het gat is opgevuld
met industriële produkten.
Een ander voorbeeld is Indo
nesië, dat voor z'n export
steeds minder afhankelijk
wordt van olie".
Leerentveld ziet in de liberali
sering van de Oosteuropese
economie een bedreiging voor
de importen uit de Derde We
reld.
FRANS BOSSCHER
het maandblad Hong
Trader leest, ontkomt
aan een immense verba-
over de kansen die de
Hong Kong met zijn mil-
inwoners en giganti-
investeringen het inter-
ionale bedrijfsleven biedt,
alles gaat zoals nu de be-
'ing is, zal Hong Kong in
deel gaan uitmaken van
Chinese Volksrepubliek.
I stad krijgt dan in ae eerste
aar na de inlijving al een
Ifondere status. Wat er pre-
gebeurt zal natuurlijk af-
igen van het dan bestaan-
politieke klimaat.
zijn de banden met de
nese Volksrepubliek
ht. Heel opvallend is, dat
wan via Hong Kong indi-
goede relaties met de
ksrepubliek onderhoudt,
derachtig is het handels-
keer van Taiwan met de
ksrepubliek allesbehalve:
Dm vang bestond in 1989 uit
klelstransacties en investe
ren tot een bedrag van 3,7
ard dollar. Taiwan neemt
en opzichte van de Volks-
ubliek een minder starre
II ding aan dan sinds de ja-
veertig het geval is ge-
st en vergemakkelijkt de
zakelijke en culturele uitwis
seling met het vasteland.
Verwacht wordt, dat Taiwan
in 1990 meer dan twee miljard
dollar in de Volksrepubliek
zal investeren. Hong Kong
Trader drukt fraaie plaatjes af
van Taiwanezen die bezoeken
brengen aan het Chinese
eiland Meijhou en de provin
cie Fujian. In Fujian wil het
industriële conglomeraat For
mosa een chemisch complex
bouwen, waarin niet minder
dan 7 miljard dollar zal
moeten worden geïnvesteerd.
In Hong Kong zijn op het
ogenblik ten minste 100 repre
sentatieve kantoren van Tai
wanese ondernemingen ge
vestigd. Toch doen zeker dub
bel zoveel ondernemingen uit
de ROC, de Republiek China
op Taiwan, zaken met de
Volksrepubliek.
Opvallend
Opvallend facet van deze
vreemde ontwikkeling is, dat
Taiwan in 1989 400 miljoen
dollar in de Volksrepubliek
China heeft geïnvesteerd; op
het gebied van de investerin
gen is Taiwan daarmee in
1989 Japan en de VS in de
Volksrepubliek voorbijge
streefd. Zoals hiervoor al is
gebleken nemen die investe
ringen in hoog tempo toe.
Even opvallend is, dat een
groep prominente Taiwanese
zakenlieden in Hong Kong
een Taiwanese Kamer van
Koophandel heeft gevestigd.
Hoe gaat het overigens met
het handelsverkeer vah Hong
Kong zelf met de Chinese
Volksrepubliek? Te begrijpen
valt dat deze republiek, die
zich nog in volle ontwikke
ling bevindt, geen markt is
voor de consumenten- en
luxeprodukten van Hong
Kong.
Wel worden halffabrikaten,
grondstoffen en onderdelen
ter assemblage geleverd.
Daarom organiseert Hong
Kong in China uitsluitend
handelsbeurzen voor high
tech produkten, elektronica
en goederen voor bouwnijver
heid en industrie. Voor consu
mentenartikelen zoekt Hong
Kong vooral afzet in de Sov
jetunie. De afzetkanalen voor
die artikelen worden gevon
den in Noord-China. In het
kader daarvan is in september
1989 bijvoorbeeld een beurs
gehouden in Charbin. Dit jaar
wordt die beurs herhaald.
Ik krijg sterk de indruk, dat
in Hong Kong keihard wordt
gewerkt aan een uitbreiding
van het handelsverkeer met
het buitenland. En gewerkt
moet er worden, want de ex
porten naar Japan zijn in het
eerste kwartaal van dit jaar
als gevolg van de zwakkere
yen met 12 procent
Behalve de zwakkere yen
heeft ook meegespeeld een
voorraad vorming in Japan
van goederen uit Hong Kong
in verband met de invoering
van een belasting op consu
mentenartikelen. Het hardst
getroffen zijn de exporten van
nertsmantels, horloges en
klokken, vis en schroot. Zelfs
de exporten van succesartike
len als kleding en kostbare ju
welen zijn teruggelopen.
Daarentegen zijn de Japanse
orders op telecommunicatie-
installaties, computer-onder
delen, artikelen van kunst
stof, edelmetalen en bestek
blijven stijgen.
Overigens nog dit: slechts 40-
Hong Kong firma's hebben
kantoren in Tokyo of Osaka,
terwijl Japan in Hong Kong is
vertegenwoordigd met 1200
handelsondernemingen. De
Japanse gemeenschap in die
stad telt 13.000 mensen.
Verder wordt gestreefd naar
een strategische samenwer
king van alle partijen die bij
dat handelsverkeer betrokken
zijn. Tot de aanbevelingen
van een werkgroep behoren
onder meer de vorming van
een Raad van Economische
Ontwikkeling en een Raad
voor Wetenschap en Techno
logie. Verder staan op het
programma de vorming van
een Vereniging voor de Sa
menwerking van Hong Kong
met Zuid-China en grotere fa
ciliteiten voor management
opleiding. Gepleit wordt voor
een samenhangende strategie
om Hong Kong door de eco
nomische en politieke onze
kerheden te loodsen.
Hong Kong streeft in de in
ternationale handel kennelijk
naar een sterke positie in de
hele wereld. Polen is bijvoor
beeld het Oosteuropese land
waarheen Hong Kong op gro
te schaal exporteert: kleding
en textiel, computers, consu
mentenelektronica, rekenma
chines, telecommuncatiemate-
rialen alsmede elektronische
onderdelen.
Hoe bekend Hong Kong we
reldwijd is kan ook worden
afgeleid uit een redevoering
van Arpad Bartha, president
van -de Hongaarse Krediet
bank, die onlangs heeft ver
klaard, dat zijn land het Hong
Kong van Oost-Europa wil
worden. Overigens zal een de
legatie van 36 personen uit
Hong Kong van 25 tot 27 sep
tember een bezoek aan Buda
pest brengen om daar een om
vangrijk assortiment kleding,
horloges en klokken, huishou
delijke artikelen, elektronica,
tassen, speelgoed en geschen
kartikelen te presenteren.
Alleen het lezen van de pro
motiekalender van Hong
Kong voor september maakt
een mens al moe. Er zijn
beurzen, presentaties en wat
al niet in Parijs (tweemaal),
Heilongjiang (China), Londen
(viermaal!), Tokyo, Wenen,
München, Bazel, New Delhi,
Chicago, Thessaloniki,
Schaumburg (Illinois), Barce
lona, Frankfort, Makochari
(Japan), Taipei (Taiwan,
tweemaal), New York, Singa
pore, Sjanghai, Manila, Salz
burg, Seoul (tweemaal), To
ronto, Budapest (zie hiervoor)
en Istanbul.
WIM VAN DER MEULEN
Slotkoers vrijdag 21
act hold c 33.80 34.00
ahrend gr c 205.00 199.50
air holl c 17.80 17.00
abn pr 33.70B 33.70B
aot 15 30 15.30
amst rubber 4.35 4.45
ant.vert 421.10
atag hold c 117.00 115.90
auto-! r 73.00 69.00
:o ind pr 49 00 49.00
bam groep
batenb.beh.
beiindo c
berkel
blyd will
104.00 103.00
116.00 114.00
147.50 147.70
333-50 334.50
179.60 177.00
15.00 14.50B
36.00L 36.001
2750.00+ 2750.00+
903.00 893.00
903.00 893.00
850.00 850.00
daimindo c
content beh
cred lyonn
ffinsti
240.50 241.00
40.30 40.00
329.00 326.00
150.00+ 161.00
108.00 107.00
88.00 75.00B
156.50 156.00
gamma hold 93.00 92.00
gamma h 5 pr 5.60 5.60
getronlcs 31.00 30.30
gtThold
145.00 144.00
210.00 209.00
104.20 105.00
99.50
hal tr u
hein hold
hoek's mach 207.00
holland sea 123 1.25
hoUdoos 420.00 420.00
hbg 172.00 170.00
vd hoop 7.10 7.00
hunter d pr 3.25
lea hold e 11.00L ONG
ihc caland 56.90 56.80
industmij 193.00L 193.00L
kondor wes 35.00 34.60
kbb 94.50 93.60
kbb c.pr. c 92.00 91.50
koppelpoorl 283.00 283.00
krasnapols. 246.00 232.00
landre gl c 66.00 66.50
maas beh c 82.00 77.60
medicoph. c 51.00 49.50
mella Int 6.40 6.40
mend gans 4180.00 4180.00
moeara 1172.00 1172.00
moeara opr 154500. 154000.
moeara c op 15340.0 15200.0
moeara wb 16350.0 16300.0
vd moolen 26.50 26.50
mulder bosk 58.00L 58.00L
multihouse 7.90L 7.80
mijnbouw c 391.00 390.80
nat.inv.bnk 572.00 572.00
nbm-amstel 10.70 10.60
nedap 399.00 386.00
n spr.sl c 9500.00
nkf hold c 256.00 254.00L
af c 81.60 81.00
text twenthe
tulip comp 35.50
tw kabeih c 143.00
unil 7 pr.
unil 7 c pr
unil.6 pr
unll.4 pr
340.00
19.40+
575.00B
iv wb 107.00L
auik 78.00B
cpc 204.00
1,59 oost.schllL
30,55 port.escudo
114,00 spaanse pes.
3,40 turkse pond
GOUD Nieuw Vorige ZILVER
onbewerkt 21760 - 22360 21430 - 22030 onbewerkt 235 - 305 230 - 300
bewerkt 23960 23630 bewerkt 350 340
Opoave: DrlfflvxH, A'dam
75 3/4 755/8
65 3/4 67
81 807/8
15 5/8 153/4
26 3/8 265/8
63 1/2 641/4
78 1/8 771/2
46 1/2 461/4
27 1/2 271/4
24 3/4 241/4
Licht herstel
AMSTERDAM De Am-
sterdamse effectenbeurs is
gisteren net ni,et op het
laagste niveau van dit jaar
gesloten.
Nadat 's ochtends de stem
mingsindex met een notering
van 96,6 een absoluut diepte
punt had bereikt, was in het
begin van de middag een lich
te kentering waarneembaar
waardoor de stemmingsindex
met een verlies van 0,6 punten
op 97,40 sloot. De koersindex
sloot 0,4 punt lager op 175,9.
De omzet bedroeg 1,6 mil
jard, waarvan 864 miljoen
De beurs leed
onder de ontwikkeling rond
de Amerikaanse economie,
waar volgens handelaren toch
wel een recessie voor de deur
staat, de oproep van Saddam
Husayn aan zijn volk om zich
op een oorlog voor te bereiden
en de hoge olieprijzen en ren
te.
schouwd als een technische re
actie op de golf van verkopen
de laatste tijd, terwijl ook de
invloed van het aflopen van
contracten op aandelenfutures
en de EOE-index meespeelde.
Het gevolg was 's middags een
sterk schommelend beeld,
waarna de beurs een sterk
verdeeld slot liet zien. Van de
hoofdfondsen sloten er zes on
der de laagste notering van dit
jaar. Bührmann Tetterode, El
sevier, Nationale Nederlanden,
NMB Postbank, Océ-van dér
Grinten en Volmac tekenden
hiervoor.
Van de internationals moest
Akzo 1,10 inleveren op
ƒ91,90 en Unilever ƒ0,60 op
17,90. Philips noteerde on
veranderd op 22,90, terwijl
Hoogovens, KLM en Konink
lijke Olie tussen de twee
kwartjes en zeven dubbeltjes
beter noteerden.
