Knokpartij tussen
twee oude vrienden
'finale
Sportklimmers steeds minder
welkom in Belgische Ardennen
ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1990 PAGINA 28
WALESA HAALT UIT EN MAZOWIECKI PAREERT
WARSCHAU - Revoluties kun
nen vreemde intimiteiten tot ge
volg hebben. Zelfs nu nog gaat de
Poolse premier Tadeusz Mazowiec-
ki er prat op hoe hij naast Solidari-
teitsleider Lech Walesa sliep; een
harde nacht op hobbelige matras
sen in de kantine van de scheeps
werven van Gdansk, wachtend op
een inval van de communistische
oproerpolitie om de staking te bre
ken.
Als er een bloedbad aangericht zou wor
den onder onschuldigen wilde Mazo-
wiecki daar zijn, met de arbeiders, met
die onschuldigen. Dat was mei 1988.
Een bloedbad kwam er niet, wel een wa
penstilstand. Mazowiecki verliet de
scheepswerven aan het hoofd van de sta
kers, arm in arm met Walesa: de over
winnaars in spe.
Tegenwoordig is het moeilijk om de bei
de mannen samen onder één dak te
brengen. Walesa haalt vanuit Gdansk uit
naar zijn voormalig collega's in de Soli--
dariteitregering. De premier, het kabinet
en het parlement zijn aan het lijntrek
ken, zo zegt hij, terwijl onder de arbei
ders een nieuwe explosie broeit. Bestaat
er een erger vooruitzicht, is zijn retori
sche vraag, dan dat van de arbeiders die
de Solidariteitsregering omver werpen?
Walesa distantieert zich van zijn oude
kameraden. Nee, hij wilde absoluut niet
op de scheepswerven zijn toen Mazo
wiecki die vorige maand bezocht aan de
vooravond van de tiende veijaardag van
Solidariteit. Nee, hij wilde geen persoon
lijk onderhoud met de premier. Met die
premier? Waarom? Alleen de bisschop
van Gdansk, monseigneur Tadeusz Go-
clowski, slaagde er in een ontmoeting te
arrangeren en de ruzie voor een dag of
twee bij te leggen. In vroeger tijden, een
paar jaar geleden, hielp de kerk hervor
mingsgezinde communisten in contact te
brengen met dissidenten. Nu doet de
kerk hetzelfde voor de versplinterende
Solidariteitbeweging.
De Solidariteitpremier en de vakbonds
leider hebben, zo lijkt het, een vriend
schap verloren. Hebben zij ook een re
volutie verloren? Dat zullen de komende
weken moeten uitwijzen.
Presidentschap
Inmiddels heeft» president Jaruzelski
aangekondigd dat hij vervroegd zal af
treden en heeft Walesa zich officieel
kandidaat gesteld voor het president
schap. Dat betekent dat de premier in de
problemen zit, vooral nu Walesa's advi
seurs geestdriftig handboeken bestuderen
over het Franse presidentschap; de leider
van Solidariteit denkt dat hij vaart kan
zetten achter de hervormingen door
middel van presidentiële decreten, over
de hoofden van tegenstanders in het par
lement en kabinet. In elk geval is dit
meer dan een machtsstrijd: het is een
gevecht om de ziel van de Solidariteit-
revolutie.
Politieke revoluties hebben vaak een
averechtse uitwerking. De grote, ver
woestende revoluties, de Franse en de
Russische, kenden lange jaren van
bloedvergieten en eindigden pas toen
medogenloze mannen als Napoleon en
Stalin aan de remmen trokken. De bur
gers waren te uitgeput om door te gaan
en moesten zich neerleggen bij regimes
die despotischer waren dan de regerin
gen die ze omvergeworpen hadden. De
grotendeels vreedzame revoluties van
1989 kennen nog steeds nieuwe ontwik
kelingen. Maar het gejuich is allang ver
stomd; er is een vaag gevoel van ver
raad, een cynische ondertoon.
Grieven
De Poolse revolutie begon tien jaar gele
den in Gdansk. De augustusstakingen
maakten deel uit van een politiek spel
tegen partijchef Edward Gierek, maar er
was minder dan in de andere Oostblok
landen sprake van manipulatie. De ar
beiders op de scheepswerven hadden
echte grieven: over hun lonen, de tekor
ten en de prijzen van vlees en ander
voedsel, de overdreven partijprivileges,
de wrede bullebakken die de scheepswer
ven bestuurden. Het socialisme had hen
tot koningen van de arbeidersklasse
moeten maken, maar in plaats daarvan
waren ze paupers. De stakers van toen
wilden dat de socialistische regering zou
terugkeren tot het socialisme. Ondertus
sen kwamen intellectuelen naar Gdansk
toe - Tadeusz Mazowiecki en Bronislaw
Geremek deelden samen een auto - en
waren echte adviseurs, geen poppenspe
lers die de touwtjes in handen hadden.
Samen met Walesa, zijn plaatsvervanger
Andrzej Gwiazda (die de tiende veijaar
dag van Solidariteit boycotte) en een
groep arbeiders die voor het eerst ge
leerd hadden zich uit te spreken, wisten
de intellectuelen de woede van de sta
kers tot iets speciaals om te vormen: de
roep om een vrije vakbond.
De intellectuele adviseurs droegen bij tot
de bewustwording van de stakers, niet
alleen Mazowiecki, maar ook professor
Geremek (hoofd van de fractie van Soli
dariteit in het parlement), Jacek Kuron
(nu minister van werkgelegenheid) en
vele anderen. Vandaag de dag worden
Geremek en Kuron regelmatig uitge
scholden door de arbeiders.
De strijd voor de legalisering van de
vakbond, als tegenhanger van de com
munistische partij, duurde 16 maanden.
Altijd was er het conflict - hoe snel
kunnen we gaan? Moeten we gas terug
nemen of het tempo opvoeren, voor de
Russen hun gedulde verliezen en ingrij
pen? Hoeveel terrein kunnen de commu
nisten inleveren? Hoeveel kunnen we
hebben?
Misrekening
De noodtoestand die generaal Jaruzelski
in de winter afkondigde stelde Solidari
teit buiten de wet en sneed de revolutie
halverwege de pas af. Dat was een mis
rekening. Ten eerste toonde dit dat het
communisme in Polen alleen kon over
leven dank zij militair machtsvertoon.
Ten tweede droeg Jaruzelski zelf bij tot
het ontstaan van een nieuwe politieke
klasse door intellectuelen, arbeiders en
studenten samen in de gevangenis te
gooien. De communisten hadden toch
moeten begrijpen dat politieke gevange
nissen een leerschool voor het leider
schap zijn.
Toen de communisten uiteindelijk ge
dwongen werden de macht te delen bij
de ronde-tafelbesprekingen in het voor
jaar van 1989, werden zij geconfronteerd
met een opmerkelijk hechte oppositie.
De gedateerde onderhandelingstactiek,
verdeeldheid te zaaien tussen arbeiders
en intellectuelen, militante katholieken
en sociaal democraten had geen succes:
Solidariteit maakte haar naam waar. De
anti-communistische coalitie duurde tot
de half-vrije algemene verkiezingen van
juni 1989. Solidariteit behaalde een ver
pletterende overwinning in de Senaat. In
de belangrijkere Tweede Kamer kreeg
Solidariteit 35 procent van de zetels.
Manipulator
Op dit punt aangekomen deed Lech Wa
lesa zich weer gelden als actief politicus
en manipulator. Tijdens de noodtoe
stand stond hij enigszins in de schaduw
van ondergrondse ijzervreters als Zbig-
niew Bujak, maar in augustus 1989 was
zijn flair weer onmiskenbaar. Hij ver
snelde heel bewust de regeringscrisis
door de boeren en democraten ertoe te
bewegen uit het verbond met de com
munisten te stappen en zich in het parle
ment te scharen aan de zijde van Solida
riteit. Het was een ingenieuze zet. In één
klap had hij niet alleen Polen, maar heel
Oost- en Centraal Europa laten zien hoe
kwetsbaar de macht van de communis
ten was. De kleine, corpulente arbeiders-
leider had bewezen dat de rode keizer
geen kleren had, maar slechts leuzen,
rode vaandels en grote gebouwen. En zo
kwam het dat Walesa de eerste niet-
communistische premier in Oost-Europa
kon kiezen: de 63 jaar oude katholieke
journalist Tadeusz Mazowiecki.
Nu, een jaar later, rijden de Solidariteits-
ministers rond in een Lancia of Merce
des met chauffeur. Een aantal van de
oude communistische vakantiehuizen is
aangehouden, zo ook de speciale kliniek
voor ministers en hun familieleden. De
rijken worden openlijk rijker; nieuwe
clubs, restaurants, Italiaanse boutiques,
villabouwers en satelliet-stations spelen
in op hun grillen. George Orwells Ani
mal Farm in Polen? Nemen de mensen
die de revolutie hebben geleid nu het ge
dragspatroon over van hun voorgangers?
Waarschijnlijk-niet. De minister van fi
nanciën rijdt nog steeds in zijn Fiatje, de
minister van buitenlandse zaken woont
nog steeds in een zitslaapkamer in
Pznan, Kuron komt nog steeds in spij
kerbroek naar zijn werk en de premier
deelt een twee-kamerwoning met zijn
volwassen zoon. Een heel bescheiden
team.
De regering probeert echter de interne
machtsbalans te verschuiven. Voor een
parlementaire democratie is een mid-
h
Mazowiecki (midden) verlaat arm in arm met Walesa de bezette scheepswerf in Gdansk in '88. Ruim twee jaar later staan zij als
rivalen tegenover elkaar.
denklasse nodig, maar geen van de post
communistische staten heeft een volwas
sen bourgeoisie met privé-bezit. Polen
heeft een klasse van opkomende zaken
mannen en een politieke klasse die het
afgelopen decennium ontstaan is.
Als er een revolutie op de markt moet
komen, particuliere ondernemingen be
vorderd en met verlies draaiende fabrie
ken gesloten moeten worden en de reu
zen van de zware industrie af moeten
slanken kan de prioriteit niet langer lig
gen bij de arbeiders en de „arbeiders
klasse" van de communisten. Het resul
taat hiervan is, dat een regering die ont
staan is uit de protestbeweging van ar
beiders zich tegen diezelfde arbeiders ge
keerd heeft. De arbeiders moeten de re
kening betalen voor de revolutie van So
lidariteit.
„Er is geen ander alternatief', zeggen de
bestuurders in hun kantoren in War
schau. Lech Walesa heeft zich, natuur
lijk, opgeworpen als de spreekbuis van
de arbeiders. Hij is herkozen als voorzit
ter van de vakbond Solidariteit en kan
de regering legitiem bestoken. Hoewel de
arbeiders zijn machtsbasis vormen, be
seft hij echter maar al te goed dat mark-
thervormingen noodzakelijk zijn en
werkloosheid onvermijdelijk is.
Walesa zegt: er moeten economische
hervormingen komen. Om dit dragelijk
te maken voor de arbeiders moeten zij
echter meer kunnen deelnemen aan het
politieke proces. Hoe? Dat weet hij niet.
De eerste stap is een volledig democra
tisch parlement - waaruit de commu
nistische afgevaardigden weggestemd
worden - om te verzekeren dat de voor
malige communisten zich niet opnieuw
inkopen. Hij noemt dit het versnellen
van de revolutie. Een belangrijk onder
deel daarbij is de verkiezing van Walesa
tot president.
Toeschouwers
En zo is de Poolse revolutie een knok
partij tussen twee oude vrienden gewor
den. Walesa haalt uit en Mazowiecki pa
reert. Revoluties kristalliseren vaak
rondom sterke persoonlijkheden - Dan-
ton versus Robespierre - maar zelden
was de strijd zo doortrokken van per
soonlijke gevoelens. Het is een scheiding
met 38 miljoen toeschouwers.
Mazowiecki maakt een gewonde indruk.
Tijdens zijn inauguratierede een jaar ge
leden had hij last van duizelingen en hij
lijkt kwetsbaar door zijn fysieke zwak
heid en zijn vastbeslotenheid nooit tj
liegen en altijd met open vizier te strij
den. Zijn oprechtheid voerde hem d|
politieke wereld binnen. Zijn betrokker
heid met Solidariteit was voor hem mee
een religieuze plicht dan een behoef
aan macht. Hij zou liever een boek lezen
dan een redevoering afsteken.
Walesa is daarentegen een bevlogei
spreker die zelden een boek leest. D
Warschause intellectuelen dreven dl
spot met Walesa om dezelfde reden
ze hem aan hun hart drukten. Hij w;
een arbeider en sprak als een arbeidei
Hij had intuïtie, maar geen intellect. D
spot is nu echter weggestorven en heel
plaats gemaakt voor nervositeit. Het ij
Walesa ernst. Hij wil president worden
en het is duidelijk dat hij een grote kan
heeft de verkiezingen te winnen. Alleen
Mazowiecki heeft een aanhang die dil
van Walesa kan evenaren en hij zal zijr
kandidaatstelling pas op het laatste m<
ment bekend maken. „Vertel de intellei
tuelen in Warschau maar, dat ik aan h<
leren ben hoe ik mijn mes en vork mi
vasthouden", sneert Walesa.
ROGER BOYE
nd
DEN HAAG - Voor een land zon
der bergen heeft Nederland opval
lend veel liefhebbers van de berg-
klimsport. Zo'n 37.000 leden zijn
aangesloten bij een klimvereniging.
Het hele jaar door worden de Eu
ropese berggebieden belaagd door
Nederlanders, die zich sportief wil
len uitleven op de rotspartijen en
ijswanden. Steeds vaker blijkt dat
de Nederlandse klimmers zich
daarbij ernstig misdragen. Als ge
volg hiervan zijn al twee gebieden
in België gesloten voor leden van
de Nederlandse Klim en Bergsport
Bond (NKBB). Een greep uit de
klachten: kamperen op niet toege
stane plaatsen, wangedrag in café's,
lawaai en vernielingen alsmede het
achterlaten van afval.
De Haagse Alpinisten Kring (HAK) is
aangesloten bij NKBB en heeft zo'n
2500 leden. Ook leden van de HAK ver
oorloven zich volgens de Belgische Alpi
nisten Club (BAC), te veel onoirbare
vrijheden. Het klimgebied Freyer is
daardoor inmiddels verboden gebied
voor HAC-leden.
Twaalf keer per jaar worden er door de
HAK reizen georganiseerd naar België,
Duitsland, Oostenrijk of Frankrijk. Per
expeditie gaan er zo'n dertig mannen en
vrouwen op pad onder leiding van erva
ren alpinisten van de Haagse vereniging.
Er wordt gekampeerd op campings en er
worden tochten gemaakt over uitgestip
pelde routes. Genoemd wangedrag komt
tijdens deze georganiseerde klimtochten
overigens nauwelijks voor.
Eigen houtje
De vele klachten die de NKBB uit het
buitenland krijgt, zijn veelal het gevolg
van wangedrag van klimmers die op ei
gen houtje de bergen ingaan. Meestal
zijn dat kleine groepjes, maar het komt
ook voor dat te grote groepen tegelijk
een tocht gaan maken in bepaalde re
gio's.
Onno Ernst Damsteeg, voorzitter van de
Haagse Alpinisten Kring, zou graag zien
dat de bergbeklimmers zich beter gedra
gen bij hun buitenlandse escapades.
Damsteeg: „Onze relatie met de Belgi
sche Alpinisten Club is de laatste jaren
verslechterd. De klimgebieden vallen na
melijk voor een groot deel onder het be
heer van deze club. BAC-leden stippelen
de routes uit en stellen bepaalde regels
vast. Elk jaar gaan er nogal wat Neder
landse klimmers naar België. Het is zelfs
zo dat er meer Nederlanders dan Belgen
klimmen! De Belgische Alpinisten Club
is al die Nederlanders een beetje zat.
Vandaar dat er steeds meer klachten ko
men".
Sancties
In het septembernummer van de Haagse
Alpinisten Krant, het clubblad voor le
den van de HAK, worden de leden ge
waarschuwd. Er wordt onder meer ge
dreigd met sancties als schorsing en uit
schrijving als lid. Op de voorpagina van
het blad schrijft eindredacteur Andreas
van Dijk bijvoorbeeld: „Steeds weer
blijkt dat een te groot aantal mensen
zich niet weet te gedragen, niet alleen op
de rotsen en het ijs, maar ook in de om
geving daarvan. Daardoor wordt het ple
zier van anderen vergald en het brengt
schade toe aan het milieu. Terecht roept
het weerstand op bij overheden en be
heerders van oefenrotsen, bij horecabe
drijven, bij bewoners en bij milieu-orga
nisaties. Het wangedrag is hier en daar
zodanig uit de hand gelopen dat de BAC
serieus overweegt al haar gebieden voor
NKBB-leden te sluiten".
Bij onze oosterburen hebben in tegen
stelling tot in Belgiè, waar vooral hore-
ca-instanties zich afzetten tegen wange
drag van Nederlandse alpinisten, de mi
lieu-bewegingen zich teweergesteld.
Damsteeg: „In Duitsland zijn ze extreem
zuinig op de berggebieden. De milieu-be
wegingen sluiten bijvoorbeeld een heel
gebied af voor klimmers, als er één zeld
zaam vogeltje is gevonden. De rotsen
hebben een geheel eigen flora en fauna
ontwikkeld en daar moeten klimmers
ook rekening mee houden. Vroeger
kwam het nogal eens voor dat struiken
en bloemen uit de rotsen werden getrol
ken om een wand „schoon" te maken
De HAK en de landelijke alpinistenvere
niging proberen dit nu zo veel mogelijl
te voorkomen".
Een probleem is vaak het ontbreken vai
duidelijke paden, zodat veel klimmer
hun eigen „koers" bepalen. „Het gebeur
maar al te vaak", zegt Damsteeg, „da
de klimmers geen goede doortocht kun j-
nen vinden en dan via een eigen rout"
naar boven gaan. Dan heb je dus eei
grotere kans dat er planten en bloemei
worden vertrapt. Er moet gewoon ééf'", L
pad komen waar iedereen overheen gaat
Wij willen de buitenlandse alpinisten
verenigingen best helpen met het maker
daarvan en het uitstippelen van de rou:
tes. Maar tot nu toe willen zij het lieve A
zelf doen. Ze zijn bang dat buitenlander
een te grote invloed krijgen in hun berg
gebieden. Ze willen zoveel mogelijk zeg
genschap over de rotsen behouden"
Vergoeding
De Nederlandse Klim en Bergspor
Bond betaald elk jaar een bepaald be j]
drag aan de Belgische Alpinisten Clul
als vergoeding voor het gebruik van d<
rotsen aldaar. In de Oostenrijkse Alpeir
wordt niet zoveel geklommen als in Bel
giè, omdat het veel duurder is. De ber
gen zijn hoger en gevaarlijker, zodat e
altijd een ervaren gids mee moet. Bo
vendien is speciaal materiaal nodig da
op alle weersomstandigheden is bere
kend. Belgiè is erg populair, omdat he j
dichtbij is en dus ideaal voor een week
eindje klimmen. „De meeste Nederland
se klimmers", aldus Damsteeg, „gaan in
derdaad naar de Ardennen, waar dai
ook de meeste klachten vandaan komen
la
e
De NKBB en de HAC doen er alles aai^i a
om misdragingen van hun leden te voor
komen. Maar voorlopig zitten we helaa ni
wel met twee gesloten klimgebieden eift
een paar streken met een toelatingsbe
perking van honderd klimmers pe g
weekeinde. Ondanks onze goede bedoenft
lingen wordt de relatie met de BAC e
ondertussen niet beter op. En dat is z~
te betreuren".
ANNELIEKE DIJKSTRJ I; 5
foi
da rph
"eDi
'e janl
msk
inJadei
u ke
KA
CeidócSouAatit'
