Agatha
Christie,
mijn
moeder
Oostenrijk
op de
groene
toer
"fieidaeSourtO/nt p
iï.
LONDEN - „Ik ben een grote fan
van mijn moeders boeken en
schaam me daar niet voor. Ik weet
niet hoe oud ik was toen ik ze be
gon te lezen, maar ik kan haar boe
ken steeds opnieuw lezen en er van
genieten. Ze was een grote verha
lenverteller en haar boeken zijn vol
humor". Het woord is aan Rosa
lind Hicks, de dochter van Agatha
Christie. Honderd jaar na de ge
boorte van haar moeder vertelt ze
over het leven en het talent van de
beroemde schrijfster van misdaad
verhalen.
„Toen mijn moeder begon te schrijven
kon dat geen verrassing geweest zijn
voor haar familie. Haar ouders schreven
allebei en Madge, haar zuster, had een
toneelstuk geschreven dat in Londen
werd opgevoerd. Of mijn moeder detec
tives geschreven zou hebben als haar zus
haar niet had uitgedaagd is een andere
zaak.
Op achttienjarige leeftijd had mijn moe
der een paar keer verhalen gestuurd naar
tijdschriften, maar geen ervan werd ge
plaatst. Ze vroeg de schrijfster Eden
Philpotts, onze buurvrouw en een vrien
din van de familie, om advies. Philpotts
zei dat haar dialoog en verhalen goed
waren, maar dat ze op moest passen niet
teveel te moraliseren en de plot van haar
verhalen niet te ingewikkeld moest ma
ken: „Laat de personages voor zichzelf
spreken". Mijn moeder sloeg dit advies
niet in de wind: zelfs haar critici geven
toe dat mijn moeder op dit gebied een
expert werd.
De kritiek dat al mijn moeders boeken
hetzelfde zijn, met een jaren twintig of
dertig sfeertje en stereotiepe personages
is absoluut onterecht. Tussen 1920 en
1973 schreef mijn moeder meer dan ze
ventig boeken en allemaal zijn ze gesi
tueerd in de tijd waarin ze geschreven
zijn. Met uitzondering van Death Co-
mes As The End, een eerlijk gezegd niet
helemaal geslaagde poging om het leven
in het oude Egypte te beschrijven".
Personages
„Er is een lijst gemaakt van al mijn
moeders personages, de „Agatha Christie
Wie is Wie", en die telt meer dan 2.000
namen. Mijn moeder vond de namen
van haar personages altijd heel belang
rijk en ze hield er absoluut niet van als
de uitgevers iets veranderden aan het
taalgebruik - ze zei altijd: „Zo praten
mijn personages".
Het kon een paar weken tot een paar
maanden duren voor ze tevreden was
over een verhaal. Soms las ze het na het
eten voor aan de familie in Greenway,
ons huis aan de rivier de Dart. De ver
halen waren dan vaak nog in ruwe vorm
dus ze hoefde zich niet veel aan te trek
ken van hun mening, maar ik denk dat
ze verbijsterd moet zijn geweest hoe
stom redelijk intelligente mensen kon
den zijn. Een keer ergerde mijn stiefva
der haar door al op bladzijde vier de
naam van de moordenaar te raden, hoe
wel hij geen idee had waarom of hoe de
moord gepleegd was.
Eén van de belangrijkste dingen in mijn
moeders leven en voor haar ontwikke
ling als schrijfster was haar jeugd in Ash-
field, het huis van de familie in Tor
quay. Haar moeder was een vrouw die
vast omlijnde ideeën had over gods
dienst en opvoeding. Hoewel ze haar ou
dere dochter naar kostschool stuurde in
Roedean en haar zoon naar Harrow,
hield ze Agatha thuis. Mijn grootmoeder
wilde haar zelfs niet al te vroeg leren le
zen, maar daarin slaagde ze niet want
mijn moeder vond het heerlijk om voor
gelezen te worden en herkende al snel de
woorden. Lezen werd haar grootste pas
sie en toen ze zeven jaar oud was waren
Shakespeare en Tennyson haar favoriete
dichters. Toen ze dertien was, was Dic
kens haar favoriete schrijver. Later voeg
de ze Somerset Maugham, Elisabeth Bo-
wen en Graham Greene aan haar lijstje
toe".
Een andere passie was muziek. Agatha
ging naar Parijs voor zang- en pianoles
sen. Haar stem was helder en zuiver
maar niet sterk genoeg, zodat ze haar
TANNHEIM - De lawines van het
massatoerisme die elke zomer en
winter Oostenrijk overspoelen,
kunnen dr. Klaus Lukas niet langer
in jodelstemming brengen. „De si
tuatie is ernstig", zegt de direkteur
van de Österreich Werbung, het
Oostenrijks Bureau voor Toerisme,
somber.
„De toerist is niet de hoofdveroorzaker
van de milieuproblemen, maar draagt er
wel in belangrijke mate aan toe bij. Met
name in de winter is de belasting té
groot. We moeten dus tot een betere
spreiding van de stroom vakantiegangers
komen". Om dit te bereiken lanceert
Oostenriik de campagne 'Servus im
Herbst' ('Welkom in de herfst'). Doel er
van is het zomerseizoen tot eind oktober
te verlengen, om zo zomer- en winter-
gasten te verleiden de vakantie naar het
naseizoen te verschuiven.
De campagne beperkt zich niet tot een
verzameling aantrekkelijke vakantiesug
gesties, samengebald in een 104 pagina's
dikke herfst-vakantiegids. Tegelijkertijd
geeft Klaus Lukas „Hand auf Hertz" de
verzekering dat de toeristen in de herfst
niet voor gesloten deuren zullen komen
te staan. „De 170 gemeenten en 33 re
gionale VW's die aan de campagne
'Servus im Herbst' meedoen, hebben
zich er toe verplicht hun toeristisch, cul
tureel en gastronomisch aanbod tot in de
late herfst te handhaven". Dat betekent
dus dat veel restaurants, berghutten, ka
belbanen, musea, fietsverhuurbedrijven
e.d. ook in oktober geopend blijven. Bo-
Agathie Christie tijdens een bezoek aan ons
wens operazangeres te worden moest op
geven. Zelfs toen ze zestig was ant
woordde ze op de vraag „Wat zou u wil
len zijn als u niet Agatha Christie was?"
nog: „een operazangeres". Ze compo
neerde een paar liedjes en een wals en
verder bleef ze gewoon voor haar eigen
genoegen piano spelen en zingen.
„Mijn moeder is wel eens een lekkerbek
genoemd en beschuldigd van gulzigheid,
maar ik denk dat dat niet waar is. Ze
hield zeker van eten en ze had haar hele
leven bepaalde voorkeuren - voor fruit
en room bijvoorbeeld. Ze dronk nooit
alcohol. Ze was een mager meisje - fei
telijk was ze dun tot haar dertigste -
maar ze was gek op Devonshire-room.
vendien organiseren de VW's tijdens de
stilte voor de winterstorm diverse activi
teiten.
In de herfst-campagne ligt het accent op
wandelen en fietsen. Maar er zijn ook
doe-vakanties (o.a. meehelpen met de
druivenpluk) en arrangementen voor
zéér sportieve vakantiegangers (pnder
meer rafting, kajakvaren, paraglijden,
mountain-biking en klettern). In de pen
zit een voorjaarscampagne die in 1991
de leemte tussen het wintersportseizoen
en de zomervakantie moet overbruggen.
land in 1964. FOTO: SP
Mijn moeder ontmoette Archie Christie,
mijn vader, in 1912. Hij zag haar op een
feestje in Devon en beloofde het kleine
broertje van één van haar vriendinnen
een halve kroon als die ervoor zou zor
gen dat hij voorgesteld werd. Toen de
Eerste Wereldoorlog begon, ging mijn
moeder te werken in een ziekenhuis in
Torquay en hij kwam iedere keer wan
neer hij weggeroepen werd, afscheid ne
men in Ashfield. Ze trouwden in 1914,
op kerstavond. Archie had zijn vliegbre
vet gehaald en zich aangemeld bij de
luchtmacht. Ze hadden geen geld en
geen vooruitzichten, maar ze waren erg
verliefd. Mijn moeder bleef tot het einde
van de oorlog in Torquay wonen. Mijn
Als logo voor de campagne 'Servus im
Herbst' koos Oostenrijk een veelkleurige
vlieger. Dr. Lukas: „De vlieger is een
symbool van vrijheid. Maar hij zit wel
een lijn die beperkingen stelt aan die
vrijheid. Dat geldt ook voor het toeris
me. De vrijheid van de toerist eindigt
waar de natuur wordt aangetast". De
spontane promotor van het toerisme
naar Oostenrijk is zich er terdege van
bewust, dat de herfst-campagne nog
maar een bescheiden begin is van een
oplossing voor alle problemen. „Er zijn
natuurlijk méér zinvolle en effectieve
vader, 29 en inmiddels kolonel, verliet
de luchtmacht overhangen met medail
les".
Ik werd in Torquay geboren in hetzelfde
huis als mijn moeder. Hoewel we kort
na mijn geboorte naar Londen verhuis-
denbleef Ashfield voor ons 'thuis'. We
brachten er iedere zomer door tot het in
1938 verkocht werd en we naar Green
way verhuisden".
Eerste boek
„In 1920 werd mijn moeders eerste boek
The Mysterious Affair at Styles gepubli
ceerd en ze tekende een contract voor
nog vijf boeken. In 1922 gingen zij en
mijn vader negen maanden op wereld
reis, met een vakantie in Honolulu als
bonus. Het was, zo zei ze „de meest op
windende tijd van mijn leven". Ze be
zochten Zuid-Afrika, Nieuw-Zeeland,
Australië en Canada. Ze hield niet van
reizen per boot omdat ze altijd zeeziek
was, maar ze was gek op treinen en het
maakte haar niet uit of ze derde klasse
reisde of in de Oriënt Express.
Toen ze terugkwamen vond mijn vader
een baan in Londen. Ik was toen vijf
jaar en mijn moeder besloot een secreta
resse/gouvernante aan te trekken - Car
lo Fisher werd een deel van ons leven.
Ze was veel meer dan een secretaresse
en ik denk niet dat mijn moeder het
zonder haar gered had. Agatha was een
liefhebbende, begrijpende moeder, altijd
lief en aardig. En ze vertelde natuurlijk
prachtige verhaaltjes.
In 1925 kochten mijn ouders een huis in
Sunningdale. Ze noemden het 'Styles'.
Mijn moeder had het niet echt naar haar
zin in het huis en ze vond de mensen er
niet echt aardig. Mijn grootmoeder werd
toen ziek en mijn moeder bracht veel
tijd met haar door tot ze stierf. Ze was
verschrikkelijk overstuur door de dood
van haar moeder. Carlo, die haar anders
bijgestaan zou hebben, was naar Schot
land gegaan om haar zieke vader te ver
zorgen. Toen die terugkwam was mijn
moeder vermagerd en ziek. Die zomer
vertelde mijn vader mijn moeder dat hij
van iemand anders was gaan houden.
Dat was de laatste druppel en Agatha
kreeg een ernstige zenuwinzinking.
Archeoloog
Verdween ze? Ja, ze ging inderdaad naar
Harrowgate. Zoals ik al zei leed ze aan
een zenuwinzinking en ze was haar ge
heugen kwijt. Dat kwam terug, maar de
dagen van haar verdwijning zijn altijd
een gesloten boek gebleven. Ik herinner
me dat ik met Carlo naar Abney ging,
het huis van mijn tante in Cheshire waar
ook mijn moeder naartoe gebracht werd
toen ze was gevonden. Ze herinnerde
zich niets meer van wat we samen ge
daan hadden of van de verhaaltjes die ze
me verteld had".
„Uiteindelijk trouwde mijn vader met
..laatregelen nodig. Ik denk bijvoorbeeld
aan het instellen van autovrije zönes in
toeristencentra". Klaus Lukas pleit ook
voor het spreiden van de vakanties in
Europees verband. „We moeten afstap
pen van het seizoen-denken. Dus geen
hoog- en laagseizoen meer, maar sprei
ding van het toerisme over het gehele
jaar. Daarnaast zijn er grote investerin
gen en inspanningen nodig om het mi
lieu te behouden en te verbeteren".
De Österreich Werbung gebruikte het
Tannheimer Tal, met zijn vijf idyllische
dorpen Tannheim, Gran-Haldensee,
In de Alpen richt het massatoerisme grote schade aan. De catastrofe zal nóg
groter worden als men blindelings door blijft gaan met het platwalsen van de
Alpenhellingert. Die waarschuwing van de ecologen schalt al jarenlang door
berg en dal, maar werd overstemd door het gerinkel van de kassa's. Het eco
logisch hoorngeschal heeft nu echter ook de toeristen-industrie wakker ge
schud. Oostenrijk - dat jaarlijks ruim 18 miljoen buitenlandse toeristen ont
vangt, onder wie 1,4 miljoen Nederlanders - zet het licht op groen voor een
toeristisch beleid dat meer oog heeft voor het kwetsbare milieu. Vakantie-
spreiding is één van de trefwoorden.
ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1990 PAGINA
een persoonlijke vriendin werd
Margaret Rutherford was ze het
eens met de manier waarop zij 1
Marple speelde en de filmscripts haddi
nauwelijks enige betrekking met ha
boeken.
'Murder on the Oriënt Express' van Si 3
ney Lumet is één van de uitzonderingt
Mijn moeder ging naar de première I
vond de film goed, hoewel ze de sn
van Albert Finney niet groot geno
vond. Mijn moeder vond trouwens ge
enkele van de Poirot-films tijdens h<
leven goed. David Suchet uit de tele
sieserie lijkt meer op Poirot dan alle
dere acteurs die de rol gespeeld hebb JT
Het is jammer dat mijn moeder Jo,„
Hickson niet gezien heeft als Miss M
ple. Ik weet zeker dat ze die ontzette
goed gevonden zou hebben in de rol.
vind de televisieserie die de BBC
maakt heeft van de Miss Marple-verl
len één van de beste dingen die n 'J
mijn moeders werk gedaan zijn".
ind
Beste werk
Bel]
vel
lev(
;od
„Ik denk dat mijn moeder haar be
werk geschreven heeft in de jaren dei [(ar
en veertig, maar het is moeilijk te zegg ujt
wat mijn persoonlijke favorieten zjik rr
omdat ze allemaal zo anders zijn. Miyat
der on the Oriënt Express en Ten litfn g
Niggers hebben een ingenieuze plot y0r
een veelheid aan karakters. In and^eg
boeken is de sfeer belangrijker, het lont!
voel van het kwaad, zoals in Endl ust
Night. Fascinerend. Ik geniet ook altsfed
van Five Little Pigs en Crooked Houyat
The Moving Finger, The Body in the jceri
brary en A Murder is Announced ziog
drie uitstekende Miss Marples. Zelf 1 nee
ik nooit echt van de avonturenverha T
gehouden', zoals Destination Unkno T_
en Passenger to Frankfurt. Dit laat jj0.
boek werd gepubliceerd toen mijn m<wan
der tachtig jaar was, tot grote consten ale
tie van haar uitgevers, haar agent en n ster!
Ondanks onze twijfels vond het be ke t
veel bijval, vooral in de Verenigde Sg^i
ten. Mijn moeder schreef ook zes hier
mans onder de naam Mary Westmaco je 1
wat kerstverhalen en haar autobiograf
De mensen vragen me vaak of ik kj\ y
zeggen waarom mijn moeders boek IV-
nog steeds zo populair zijn. Ik denk c
ze bovenal een goede verteller was. Ha|n I
boeken zijn niet dik, je wilt weten h^se
het verhaal afloopt en kunt de boekfechi
vaak niet meer wegleggen. Mijn moec j
was godsdienstig en geloofde in goed «i
kwaad. Ze vond dat moordenaars gepa nei
en gestraft moesten worden en vond ofe
belangrijk dat de onschuldige niet hojchn
de te lijden. Hoewel ze over moojtjg j
scheef hield ze niet van geweld. Ha.etL
boeken hebben een sterke moraal. Ma loof
ik denk dat ze voornamelijk schreef c|jch<
de mensen te vermaken"
de
ROSALIND HICILij
(c) The Times, LondpeS(
seum zijn behangen. Het knusse
seumpje koestert ook de herinnering vaa
aan dorpsgenoot Anton Peterlung trac
schoolmeester, componist, kunstena mo
musicus en auteur. De veelzijd je
schoolfrik hield er een wonderbaarlij
hobby op na. Hij bouwde maquettes v jet
kerkhoven met grafzerkjes voor a
oud-leerlingen die in de wereldoorlog
sneuvelden. De dodengalerij van '14-'
is compleet. Maar het macabere MadL
rodam van de tweede wereldbrand bl<
onvoltooid, doordat de doodserieu
maquettebouwer kort na de capitula
de kraaiemars blies.
Hoog boven Tannheim zijn negen ga
vrije hutten te vinden. Boeren combin
ren er hun sober bedrijfje met het v<
strekken van logies, spijs en drank. Vo
12,50 wordt in een slaapzaaltje ei
matras gespreid; een kamertje kc|K(
22,50 per nacht, zonder ontbijt.
Voor krap vijftien gulden serveert
boerin vermoeide passanten een lung^
van zelfgebakken brood, eigengemaakt"
kaas, ham, een kloeke beker romi,
melk met een bouquet van AlnenknJLO]
den en een stevig afzakkertje
te blijven.
De VW's in Tannheimer Tal organiseer
ren dagelijks gratis wandelingen on<"
leiding van een Bergführer (gids).
gasten willen de bergen graag zelf vei
veren. Maar voor wie geen bergervaril3^1
heeft, is het veiliger om met een gids 40rn
bergen in te gaan", waarschuwt Waltlroc
Strolz, voorzitter van de Österreicl
schen Bergführer, een organisatie die
zestig plaatsen in Oostenrijk bergcursi^ji
sen geeft en gidsen opleidt. „Bergwand JU1(
len is een belevenis, maar niet zond ^c
gevaar. De meeste ongelukken gebeuri 2jti
op plekken waar iedereen zo naartoe ki on'|
wandelen. Een berggids is méér waatd,
dan de hoogste levensverzekering. Ij
kan geen bergen verzetten, maar ze
binnen bereik brengen".
AAD STRUlL
1<W
ii Lr.
f geit
wdip
De gids servus im Herbst met daatjn c
herfstvakantie-tips voor geheel OostAse
rijk, is gratis verkrijgbaar bij het Oostt Du
rijks Verkeersbureau, Stadhouders/ca^
2. 1054 ES Amsterdam, telefoon 02 rup,
129682. g
Nancy Neele en ze bleven bij elkaar tot
aan haar dood. Ik zag hem regelmatig en
we hebben altijd veel van elkaar gehou
den. We begrepen elkaar goed. In 1930
trouwde mijn moeder met Max Mallo-
wan, een archeoloog. Ze waren meer dan
veertig jaar gelukkig samen. We woon
den in Londen of in Wallingford, waar
mijn moeder vlak na haar huwelijk met
Max een huis kocht waar ze hun hele le
ven zouden blijven wonen. We brachten
de zomer altijd in Devon door, eerst in
Ashfield en laten in Greenway. Behalve
tijdens de Tweede Wereldoorlog gingen
ze ieder jaar naar het buitenland, eerst
naar de opgravingen in Syrië waar Max
werkte en later naar Nimrud in Irak.
Deze manier van leven gaf mijn moeder
de vrede en het geluk die moeten heb
ben bijgedragen tot haar grote productie
van die jaren. 'Come Tell Me How You
Live' gaat over het leven op de opgra
vingsterreinen.
Mijn moeder deed niet moeilijk over het
gebrek aan comfort tijdens haar reizen
en was even tevreden in een lemen hut
of een tent in de woestijn als in een
luxueus hotel. Maar ze hield niet van de
luizen, vlooien en muggen waardoor ze
altijd vreselijk gestoken werd. Ze had
nooit problemen met haar spijsvertering
en was zelden ziek. Ze genoot altijd van
het eten van de landen waar ze was. In
Perziê en Rusland was het kaviaar - zij
en Max aten het iedere dag op een trein
reis door Rusland en brachten het in
grote blikken mee uit Teheran.
Ze is nooit naar China of Japan geweest
en dat speet haar enorm. Voor de rest
maakte ze reizen naar Rhodos en de
Griekse eilanden, Bayruth voor het
Wagnerfestival met mijn zoon Matthew,
Salzburg, West-Indié, India en Sri Lan
ka, Noorwegen voor een archeologische
conferentie, Oberammergau voor de
Passiespelen, Oostenrijk en Zwitserland
en natuurlijk de Verenigde Staten".
„Mijn moeder hield veel van theater en
zou denk ik graag meer toneelstukken
geschreven hebben. Ze hield er niet echt
van als andere merisen bewerkingen van
haar werk maakten voor het toneel en
daarom moest ze dat zelf proberen. Ik
denk dat 'Witness for the Prosecution'
haar meest succesvolle toneelstuk was.
'The Unexpected Guest', speciaal ge
schreven voor het toneel, was ook een
succes, net als 'Spider's Web', een kome
die speciaal geschreven voor Margaret
Lockwood. 'Verdict' één van mijn moe
ders eigen favorieten, werd echter een
flop en is ook later nooit echt aangesla
gen.
Wat valt er nog te zeggen over 'The
Mousetrap'? Ik heb het stuk vaak gezien,
in verschillende rolbezettingen, en er
keer op keer van genoten. Het is een
goed opgebouwd toneelstuk en erg span
nend.
Er zijn veel films gemaakt naar mijn
moeders boeken, maar de meeste waren
niet zo best en ik denk dat mijn moeder
er, een paar uitzonderingen daargelaten,
niet echt gelukkig mee was. Hoewel ze
De
Oosten
rijkse
Alpen die
steeds meer
te lijden
hebben
van het
massa
toerisme.
FOTO:
PERS UNIE
Nesselwangle-Haller, Schattwald en Zö-
blen, als toepasselijk decor voor de lan
cering van de internationale campagne
'Servus im Herbst'. In het op 1100 me
ter hoogte gelegen, vijftien kiloemter
lange dal hebben de 2300 bewoners 7000
bedden gespreid voor de ongeveer
120.000 gasten die er elk jaar neerstrij
ken. Desondanks is het er brandschoon,
redelijk rustig en heeft Tirol er nog een
eigen, landelijk gezicht, zonder indus
triële littekens. De agrarische sfeer is er
nog dezelfde als op de nostalgische foto's
waarmee de muren van het Heimat Mu-
