Tegen het Vloekverbond van roovers'
Werk met beelscherm
kan leiden tot WAO
Gasunie wil export
verder uitbreiden
Beurs van Amsterda
ECONOMIE
foidóe Commit
WOENSDAG 19 SEPTEMBER 1990 PAGIt
Tekort handelsbalans VS
gestegen met 7 5 procent
WASHINGTON Het tekort op de
Amerikaanse handelsbalans is in juli met
75 procent gestegen tot 9,33 miljard dollar.
Waarnemers verwachten dat het tekort
nog scherper zal stijgen als de door de
Golfcrisis omhoog geschoten olieprijzen in
de handelscijfers zullen doorwerken.
Vooral de stijging van de invoer met 4,5
procent tot 41,35 miljard dollar en de da
ling van de exporten met 6,4 procent tot
32,02 miljard dollar hebben het tekort
over de maand juli opgeblazen. De invoer
ging omhoog door hogere aankopen van
olie, schoenen, kleding en chips. De uit
voer van landbouwprodukten, vliegtui
gen, auto's en machines vertoonden ech
ter een daling.
Opel bouwt moderne
fabriek in Hongarije
BOEDAPEST Opel, een doch-
teronderneming van de Ameri
kaanse General Motors, gaat een
hypermoderne autofabriek bou
wen in Hongarije.
De fabriek gaat vanaf 1992 jaar
lijks 15.000 auto's van het type Ka-
dett maken en 200.000 Opel-moto-
ren. De fabriek is een gezamenlij
ke onderneming van GM en de
Hongaarse Raba en krijgt de mo
dernste uitrusting van alle Europe
se GM-vestigingen. Vestigings
plaats is Szentgotthard, vlakbij de
Oostenrijkse grens. Het bedrijf
biedt werk aan 850 mensen. GM
hoopt tegen 1993 een verkoopnet
werk van zestig tot zeventig dea
lers in Hongarije te hebben.
Miljoenenorders
voor Leyland Daf
EINDHOVEN Leyland DAF Ltd,
een werkmaatschappij van DAF in
Eindhoven, heeft miljoenencontracten
getekend met de Nigeriaanse transport
ondernemer Chanchangi Motors en met
de Britse Royal Mail Letters. Met de or
ders is een bedrag gemoeid van tachtig
miljoen gulden. De Nigeriaanse order
betreft de levering van 250 trekkers die
zullen worden ingezet bij het transport
van olieprodukten en cement. De eerste
leveringen vinden in de loop van dit
jaar plaats. Aan de Britse postbedrijven
heeft DAF ruim 1.200 lichte bestelwa
gens verkocht. Deze voertuigen, die in
Birmingham worden geproduceerd,
worden allemaal voor het eind van het
jaar geleverd.
Unctad: hogere olieprijs is
rampzalig voor Derde Wereld
GENEVE De door de Golfcrisis gestegen olieprijs maakt een mon
diale recessie waarschijnlijker, maar zal vooral in de ontwikkelings
landen tot rampzalige gevolgen voor de economie kunnen leiden. Dat
is een van de conclusies van een vandaag gepubliceerd rapport van de
Unctad, de VN-organisatie voor handel en ontwikkeling.
De ontwikkelingslanden en de landen van Oost-Europa die sinds kort
ook hun olie-import in dollars afrekenen zullen straks een groot deel
van hun schaarse buitenlandse deviezen moeten aanspreken om hun
olievoorziening op peil te houden, aldus de Unctad-econoom Roger
Lawrence.
De Unctad roept de belangrijkste industrielanden, Japan, de EG en de
VS, op om gezamenlijk te pogen een einde te maken aan de instabili
teit op de internationale geldmarkten en af te zien van monetaire
maatregelen om met de duurdere olie alsnog groei te creëren. „Als de
stijging van de olieprijs ook nog eens gepaard gaat met hogere renteta
rieven dan kan de internationale schuldenstrategie een van de eerste
slachtoffers van de ontwikkelingen in het Midden-Oosten worden",
aldus Lawrence.
Philips-topman
Timmer geroemd
door Fransen
PARIJS Het Franse organi
satiebureau Midem heeft Phi
lips-president Jan Timmer uit
geroepen tot 'man van het de
cennium'. Volgens een woord
voerster van Midem is de keus
op Timmer gevallen vanwege
zijn persoonlijke betrokken
heid bij de introductie van de
compact-disc en zijn geslaagde
poging de platenmaatschappij
Polygram weer op het goede
spoor te brengen. „Timmer
heeft een belangrijke rol ge
speeld in de muziek-indus-
trie", aldus de woordvoerster.
Volgens haar staan de proble
men waar Philips zich sinds
vorig jaar voor gesteld ziet en
Timmers' aanpak daarvan los
van de onderscheiding. Tim
mer krijgt zijn onderscheiding
op 23 januari uitgereikt tijdens
een groot festival ter gelegen
heid van het 25-jarig bestaan
van Midem.
Olieproduktie
op zee kan niet
snel omhoog
DEN HAAG lil de huidige
Golfcrisis zit volgens ir. G. Oc-
keloen, inspecteur generaal
der mijnen, „geen brood" voor
de Nederlandse en andere pro
ducenten die olie uit zee halen.
„Het is technisch onmogelijk
snel de prbduktie op te voeren,
je ïhoet denken in termen van
één a anderhalf jaar. Boven
dien is het financieel niet
interessant om de produktieca-
paciteit op te voeren. Daarvoor
zijn de kosten te hoog. De olie
winning op zee heeft plaats
onder moeilijke condities. Het
kost veel moeite en er moeten
grote investeringen worden
gedaan om de olie uit de bo
dem te krijgen. Het wordt pas
aantrekkelijk als de olieprijs
nog verder oploopt", aldus Oc-
keloen die gisteren in Amster
dam sprak tijdens een bijeen
komst in het kader van Hol
land Offshore 90. De olieprijs
moet dan hoger worden dan
33,55 dollar per vat die giste
ren werd bereikt, de hoogste
sinds november 1982. Ocke-
loen: „Het enige wat Neder
land kan doen is de gaspro-
duktie opvoeren".
Tweewielershow
in Keulen drie
dagen open
voor publiek
KEULEN De grootste twee
wielershow ter wereld is van
daag begonnen in de Messe-
hallen in Keulen. Op deze
tweejaarlijkse tentoonstelling
van fietsen, motoren en alle
bijbehorende accessoires laten
meer dan 1500 exposanten uit
42 landen zien wat zij anno
1990 de tweewielerliefhebbers
te bieden hebben. De eerste
twee dagen is de show alleen
geopend voor de vakhandel.
Vrijdag, zaterdag en zondag is
het grote publiek welkom. Er
worden deze drie dagen meer
dan 200.000 bezoekers uit heel
Europa verwacht. Hoewel de
meeste bezoekers op de moto
ren afkomen, neemt de fiets
een belangrijke plaats in op de
beurs. Zogenaamde MTB's en
ATB's, fietsen voor alle soor
ten terrein, stelen de show.
Voor een beetje terreinfiets
moet al gauw zo'n anderhalf-
duizend gulden worden neer
geteld. De gemiddelde prijs
van de fietsen die in de Messe-
hallen staan te pronken ligt op
zo'n 700 gulden.
KAASMARKT BODEGRAVEN - Aan
voer 31 partijen. Bij een matige han
del werd een prijs genoteerd van f
7.50-f 7.95 voor 1e soort en t 9.30
voor extra zware kaas.
Wli
MOOI
WIL GAAN,
KAN HE
IN 01
KRANT
ZIEN
STAAN.
175 JAAR YEREENING VOOR DE BELANGEN DES BOEKHANDELS
DEN BOSCH Wat hem
is opgevallen, zegt Pieter
Hagers, is dat de broeders
van de vereniging altijd
zoveel zongen op hun ver
gaderingen: „Die Vereeni-
ging te roemen, is het
voorwerp van ons lied.
Boekverkoopers! vlecht
uw' bloemen; O! dat elk
haar hulde bied'!".
Zingen, eten en drinken en de
noodklok luiden over de drei
gende ondergang van het vak,
dat is waarmee de Vereeniging
ter bevordering van de belan
gen des Boekhandels zich on
sterfelijk heeft gemaakt, zo
blijkt uit het boek 'Het doel
der Vereeniging is vereniging'
dat Pieter Hagers vandaag ter
gelegenheid van het 175-jarig
bestaan van deze club over
handigt aan Hella Haasse.
Pieter Hagers, woonachtig in
'Het constighe boeck' in Den
Bosch, is uitgever in ruste,
maar het boek heeft hem nog
volledig in zijn greep. Met
graagte verhaalt hij over de
historie van de Vereeniging
ter bevordering van de belan
gen des Boekhandels, die van
oudsher het gehele boekenvak
bestrijkt; niet alleen de handel,
ook de uitgeverij. „In 1815, di
rect na de Franse Tijd, begon
de vereniging als initiatief te
gen het 'vloekverbond van
roovers'. Dat sloeg op het eu
vel van het nadrukken, dat in
de Franse Tijd hoge vlucht
had genomen. Toestemming
werd niet gevraagd, rechten
niet betaald, men drukte boe
ken eenvoudig maar na. Ove
rigens werden van het Rode
Boekje voor Scholieren, dat ik
indertijd bij Bruna uitgaf, in
België ook nog door elf druk
kers nadrukken gemaakt,
Laurens Jansz. Coster, de uitvinder van de boekdrukkunst.
maar enfin, na de Franse Tijd
was dat verschijnsel helemaal
tot grote proporties uitge
groeid. Procederen was het
enige dat er op zat, en dat deed
de vereniging dan ook veel
vuldig. Proces na proces werd
gevoerd, tot diep in de negen
tiende eeuw".
„Jaarlijks hield de vereniging
een vergadering, meestal in
herberg De Nederlanden in
Amsterdam. Een afgevaardig
de uit Zwolle was dan drie da
gen per trekschuit onderweg.
Ja, en dan werd er gezongen
hè. Bijvoorbeeld ter ere van
Laurens Jansz. Coster, die de
uitvinder was van de boek
drukkunst. Daar werd niet
FOTO: SP
aan getwijfeld, hoezeer de
Duitsers ook wezen op hun
Gutenberg. Krijgszuchtig werd
die claim afgewezen, kijk hier,
een citaat: 'Wij werden over
rompeld, achteruitgedreven,
en de vijand maakte van den
ontstanen schrik gebruik, om
een zegekreet in 1840 in
Duitschland aan te heffen.
Maar Nederland, slechts korte-
lijk bedwelmd, vatte met moed
de wapenen weder op, en
zocht slechts eene gelegenheid
om den strijd te hernieuwen
en den onverdiend aangeda-
nen hoon uit te wisschen".
„Hoe de heren tot zingen kwa
men is trouwens een raadsel,
want als je die menu's ziet... ze
hadden nergens anders tijd
voor dan voor eten. Al in 1801,
nog voor het eigenlijke be
staan van de vereniging, ga
randeerden de afgevaardigden
zich voor acht gulden 'een ge
schikte plaats, lange pijpen, ta
bak en een halve bottel goede
wijn'. Later kwamen daar uit
gebreide maaltijden voor in de
plaats, met drie soepen, vier
desserts en vervolgens vis na.
Tegenwoordig is dat aanzien
lijk minder hoor".
Boekverbranding
„De verzuiling, toch zo type
rend voor de Nederlandse ge
schiedenis, is altijd aan de ver
eniging voorbijgegaan. Pas in
de jaren vijftig van deze eeuw,
na het Amendement van de
bisschoppen, werd het een se
rieuze bedreiging. Toen wer
den binnen de vereniging le
vensbeschouwelijke secties op
gericht, die tien jaar later een
stille dood zijn gestorven. Wel
heeft de vereniging zich een
keer schuldig gemaakt aan een
ernstig geval van boekver
branding. In 1834 werd het
boek 'Das leben Jesu' door de
vereniging geboycot, de res
tanten opgekocht en buiten de
handel gesteld, dat komt toch
neer op boekverbranding,
niet? Nergens is er meer een
exemplaar van te vinden en
niemand weet wat nu precies
het probleem was, behalve dat
in het boek Jezus meer dan
voorheen als mens werd voor-1'
gesteld. Het is een zwarte
bladzijde uit de geschiedenis
van de vereniging, het ergste
wat je met een boek kunt
doen".
„In 1898, toen Wilhelmina op
de troon kwam, gaf de vereni
ging een luxe editie van de
grondwet uit, tot woede van
de sociaal-democraten, die
toen nog volbloed anti-monar
chaal waren en zich diep ge
kwetst toonden. Wat de twee
de wereldoorlog betreft: de
vereniging heeft het niet zo
slecht gedaan, als je in aan
merking neemt wat Jan Blok
ker altijd zegt; dat vijf procent
van de bevolking in het verzet
zat, vijf procent collaboreerde
en de rest probeerde zo veilig
mogelijk door te leven. Ener
zijds heeft de vereniging niet
kunnen voorkomen dat de be
drijven geariseerd werden en
dat is een erge schande. Maar
aan de andere kant verscheen
er een artikel in Volk en Va
derland waarin over de vere
niging gesproken werd als
over kwalijk conservatieve lie
den die geen enkele medewer
king wilden verlenen aan de
nieuwe orde en dat is natuur
lijk een onverdacht compli
ment".
Vaste prijs
„Bij elk verenigingslustrum
staat weer een onheilsprofeet
om met absolute zekerheid te
melden dat het boekenvak ten
onder gaat, maar de uitgevers
en boekverkopers hebben het
altijd gered, juist ook vanwege
een goed evenwicht tussen het
culturele en commerciële as
pect van hun werk. De laatste
halve eeuw heeft de vereni
ging, in samenwerking met de
overheid, dat culturele aspect
verzekerd door de vaste boe
kenprijs te waarborgen. We
hebben daarvoor ontheffing
van de wet op de economische
mededinging. Nu moeten we
de strijd aangaan om er een
Europese zaak van te maken
en hoewel de Europese Com
missie er geen voorstander is,
is de situatie absoluut niet ho
peloos".
STEVO AKKERMAN
ROTTERDAM LEIDEN
De stormachtige op
mars van de computer
heeft ook een keerzijde.
Urenlang werken achter
beeldscherm en toetsen
bord lijkt in bepaalde ge
vallen te kunnen leiden
tot overspannenheid en
zelfs arbeidsongeschikt
heid als gevolg van licha
melijke kwalen.
In de Verenigde Staten heeft
dat inmiddels geleid tot een
schadeclaim van 270 miljoen
dollar tegen Atex, wereldlei
der op het terrein van redac
tionele tekstverwerkende sy
stemen. Acht journalisten en
uitgevers hebben van Atex en
het moederbedrijf Eastman
Kodak deze schadeloosstelling
geëist, nadat journalisten die
met deze apparatuur werkten
door een opeenstapeling van
kwalen (repetitive stress inju
ries) arbeidsongeschikt waren
geraakt.
Behalve in overspannenheid
uiten de klachten zich met
name via aandoeningen aan
zenuwen en pezen in de han
den, waardoor de functie van
de handen wordt verstoord.
Op den duur wordt het wer
ken achter een toetsenbord
zelfs onmogelijk. Sommige ge
dupeerden zijn er zo erg aan
toe, dat ze geen jampot meer
kunnen opendraaien.
Het verwijt dat Atex wordt ge
maakt, is dat het concern bij
het ontwikkelen van de appa
ratuur voorbij is gegaan aan
onderzoeken, die hebben uit
gewezen dat er verband be
staat tussen het gebruik van
computers en het optreden
van zenuwaandoeningen. Be
kend is bijvoorbeeld dat de
hersenfuncties van mensen die
lange tijd achter beeldscher
men werken overeenkomsten
gaan vertonen met die van ie
mand die in ernstige mate last
heeft van stress.
Raadsel
Onderzoek bij TNO heeft uit
gewezen dat het gebruik van
beeldschermen en het werken
daarachter kan leiden tot oog
klachten, hoofdpijn en proble
men door een slechte zithou-
ding. Van repetitive stress in
juries is in Nederland echter
geen enkel geval bekend.
Waarom de geluiden daarover
alleen uit de VS komen is
TNO vooralsnog een raadsel.
Woordvoerster Van Kam van
Atex Publishing Systems in
Rotterdam zegt op de hoogte te
zijn van de klachten aan de
overzijde van de oceaan, maar
wijst erop dat in Nederland
dergelijke gevallen van ar
beidsongeschiktheid niet be
kend zijn. Haar antwoord
wordt bevestigd door woord
voerster Pot van het Instituut
voor Praeventieve Gezond
heidszorg in Leiden, een on
derdeel van TNO. Op de vraag
hoe het komt dat dit probleem
in de VS een grote omvang
heeft aangenomen moet ze het
antwoord schuldig blijven. „Ik
ga daar liever niet over specu
leren", aldus Pot.
Overigens is Atex niet de eni
ge fabrikant, waarover in de
VS is geklaagd. Bij de Ameri
kaanse Los Angeles Times
hebben meer dan tweehon
derd medewerkers soortgelijke
klachten geuit na het werken
met apparatuur van System
Integrated. Een antwoord
werd hier gezocht in het
creëren van een optimale om
geving om in te werken. Ge
dacht moet worden aan het in
stalleren van bureau's, stoelen
en verlichting die beter ge
schikt zijn voor het werken
met beeldschermen.
Ontbossing grootst
in Latijns-Amerika
QUITO Latijns-Amerika
kent de ergste ontbossing ter
wereld. Jaarlijks wordt er 1,3
procent van de bomen omge
hakt. Dit blijkt uit een rap
port van het Instituut voor
Natuurlijke Hulpbronnen
(WRI), dat het Ecuadoraanse
blad Hoy deze week publi
ceerde. Volgens het rapport
zijn de Latijns-Amerikaanse
landen, die 57 procent van
het tropische regenwoud in
de wereld bezitten, dezelfde
weg ingeslagen als de landen
in Azië en Afrika, waar
„veel landen het grootste
deel van hun bossen al heb
ben verwoest" en waar de
jaarlijkse ontbossing nu is ge
daald tot respectievelijk 0,9
en 0,6 procent. Costa Rica is
het land waar de bossen het
snelst verdwijnen: per jaar
wordt 6,9 procent van de bo
men omgehakt.
(ADVERTENTIE)
Miele maakt de mooiste
en de beste keukens
Daarvan overtuigen wij u graag
Miele-Keuken-Centrum "Leiden".
Korevaarstraat 11, tel. 071-149859.
Boorinstallatie bij het gasveld van Slochteren.
FOTO: PERS UNIE
(Vervolg van de voorpagina)
GRONINGEN Wat er met
de extra 280 miljard kuub gas
gaat gebeuren, is nog niet ze
ker. Het ministerie van econo
mische zaken heeft de Gasunie
opdracht gegeven om te bekij
ken of de exportcontracten
kunnen worden uitgebreid.
Daarnaast wil de regering ook
dat Nederland zuinig om
springt met de eigen energie
bronnen. Woordvoerder
P. Bakker van de Gasunie zegt
dat de Gasunie de komende
maanden met de vijf landen
die gas van Nederland kopen
(Duitsland, Italië, België,
Frankrijk en Zwitserland) zal
praten over mogelijke uitbrei
ding van de leveringscontrac
ten. Eerder al heeft de Gasu
nie bekendgemaakt dat de ex
port van Nederlands gas de
komende kwart eeuw met
twintig procent kan toenemen.
Of er nieuwe contracten met
het buitenland zullen worden
afgesloten zal volgens Bakker
ook afhangen van de ontwik
keling van de gasprijs, die af
hankelijk is van de olieprijs.
In de nieuwe berekening is
niet .uitgegaan van een hogere
gasprijs. „Het ziet er nu naar
uit dat de vraag naar gas
groeit. Met name de Duitsers
tonen grote belangstelling, om
dat Oost-Duitsland, waar nog
veel kolen worden gestookt,
bij West-Duitsland komt".
Ook voor de Nederlandse
schatkist is de extra voorraad
een meevaller, zij het op de
langere termijn. Van de in
komsten uit aardgas is 85 pro
cent bestemd voor de schat
kist.
HENK VAN DEN BOOM
Slotkoers dinsdag 18
aalberts 57.60 57.50
abn-amro pr 5.16 5.15
acl hold c 33.50 33.80
ahrend gr c 211.00 210.00
910.00 910.00
grasso 100.00 98.00
grolsch c. 148 50 148.00
gti hold 208.00 208.00
hagemeyer 105.00 104.20
hal trust
hal tr u
14.30 14.20
194.00F schev.-e
kbb c.pr. c 94.90 95.20
melia int. 6.40 6.40
mend gans 4180.00 4180.00
moeara 1185.00X 1180.00
moeara opr 154000J( 155200.
Siit
nutricia gb 96.00 96.00
twkabelhc
ubbink
39.(ëe:
Bron: GWK/CDK-Bank
amerik.dollar
austr.dollar
belg.frank
canad.dollar
aank. ital.llre (10.000)
1,810 Jap.yen (10.000)
1,51 joeg.dln.t/m 100
5,62 noorse ki
1,57 oost.schill.
30,45 porl.escudo
114,00 spaanse pes.
3,46 turkse pond
48,75 zweedse kr.
34,70 zwils.fr.
GOUD Ni*uw Vorig*
onbewerkt 21440 - 22040 21540 - 22140
bewerkt 23640 23740
ZILVER
onbewerkt 230 - 300
bewerkt 340
allied signal
am brands
americantel
chevron cor
Chrysler
Citicorp
cons edison
113/4
45 3/4
15 5/8 16
77 5/8 775/8
genl motors
genl public
goodrich
goodyear
hewlett-pac
intl flavor
intl paper
Stemmingsindex
zakt naar
laagste niveau
AMSTERDAM Het Damrak
heeft weer een trieste dag ach
ter de rug. Bij een opnieuw
matige handel zakte de stem
mingsindex vroeg in de mid
dag door de basis van 100, het
niveau van eind 1988. Het slot
kwam op 99,8, een punt bene
den het slot van maandag.
Aanvankelijk bleven de ver
liezen bij de aandelen beperkt.
Wall Street noch de dollar
konden de markt echt richting
geven en de beleggers bleven
weer aan de kant. In de loop
van de dag ging het verder
bergafwaarts. De tegenvallen
de Amerikaanse handelscijfers
vormden ook al geen stimu
lans iets te gaan ondernemen.
Bij de grote aandelenwaarden
wisten slechts enkele fondsen
de dag hoger af te sluiten.
Daarbij was Kon. Olie, die
echter van een gulden winst
een dubbeltje overhield op
f 143,50. Verder sloten NMB,
Internatio, Fokker en DAF
iets boven het voorgaande slot.
Akzo moest 1,2
op ƒ93,90. Van
waarden ging
achteruit naar /113,|)on
vier verloor 1,50
Nedlloyd ƒ1,30 naarjj
Heineken zelfs 2,
ƒ116,50. KNP ra'
kwijt op 41,20
1,50 op f56,50 en I
eenzelfde bedrag op
Twentsche Kabel mójlam
omhoog naar ƒ143,91 te
gers zagen ook nog
in Pirelli, die over
praat met de Duitselgew
collega Continental,
eindelijk bleef de ko<
anderd 23. Wat vra^
verder naar Simac
bia.
Op de optiebeurs
ties op aandelen enl
nindices favoriet,
namen winst of kot
topties om te profit)
verdere koersdaling#
zet op de EOE kwan
uit op 36.000 contracf
