We willen een breed
programma voor een
grote doelgroep bieden
Van Britse toeristen rond 1700 tot de
van Van Poelgeest
„Ka twijkse
HET LEIDS JAARBOEKJE 1990 PAKT WEER BEHOORLIJK UIT
- IDEN OMGEVING
CcicbcSomatit
DINSDAG 18 SEPTEMBER 1990 PAGINA 13
'chandalig
gehandicaptenbeleid
rdt slecht nageleefd in
iden. Althans zo luidde
vernietigend oordeel
i een slecht ter been
ide bejaarde man, die
zelf aan den lijve had
^lervonden. Geen goed
ord had hij in het Leid-
kantongerecht aan het
ipenburg over voor het
jt dat zijn auto was weg
sleept. Die had hij een
r geleden op de Boter-
irkt in Leiden gepar-
erd. Hij had zijn auto op
n invaliden-parkeer-
lats gezet, zonder dat hij
n invalidenparkeerkaart
htbaar onder de ruiten
d bevestigd.
n kopie van zijn ver-
erschrift smeet hij eerst
ar rechter Spijker, daar-
las hij het voor. „Ik heb
i invalidenkaart", zei
terwijl hij zijn kaart
ïhoog stak. „Ik ben al-
in vergeten, en dat is
el normaal als je op ou-
re leeftijd bent, om hem
htbaar neer te leggen,
s de politie een beetje
:t verstand had opgetre-
n, hadden ze in mijn
to mijn stok kunnen
tn liggen. Die was wèl
htbaar. In plaats daar-
n hebben ze mij daar
derhalf uur laten staan
het parkeerterrein. En
terwijl mijn gezond-
id dat helemaal niet toe-
it. Ze hebben mij schan-
lig behandeld, ze waren
beroerd om mij te
bord te staan".
rechter, die zich de pe-
bele situatie van de man
fed kon voorstellen, kon
liter niet om de wet
fen. Volgens de wet is
(rkeren op een invali-
mparkeerplaats alleen
egestaan met een zicht-
tre kaart onder de rui-
Toch had hij begrip
>r de man. Zijn oordeel
1de daarom ook:
huldig zonder straf",
in de vaste overtuiging
hiermee de gerezen
istraties enigszins wer-
n ingedamd. Daarente-
n steeg de woede van de
dagvaarde tot ongeken-
hoogte. „Wat? Schuldig
ider straf? En die wegs-
ipkosten van 228,-
n? Ik betaal het niet! Ik
nu, vanaf dit ogenblik,
hoger beroep". Echter,
Ik nu rezen er proble-
fen. Want in hoger
jroep gaan, zonder dat er
n straf opgelegd is, kan
et. „Geef me dan maar
ti bekeuring van vijftig
Qden", aldus de hevig
jrontwaardigde man. De
thter, legde hem vervol-
fes een straf van vijftig
Uden op.
:rscheuren
onderd gulden te
leten betalen voor het
ien door een oranje
plicht, dat heb ik nog
oit meegemaakt. In al
dertig jaar dat ik auto
I, heb ik zelfs nog nooit
i bekeuring gehad". Vo-
jaar voorjaar zou de
h van geen kwaad be-
iste Zoeterwoudse in
lorschoten door het rode
ht hebben gereden. „En
t merkwaardige aan de
Ie zaak is ook nog", zo
rvolgde zij haar verweer
at toen ik contact op-
n met een agente, deze
dat ik alleen in de auto
Dat is pertinent niet
ar, ik was met mijn
ehter. Toch hield zij bij
en bij laag vol dat ik
een zou zijn geweest",
e hebben dus gewoon
ander gezien. Ik wilde
ir wel eens mijn zegje
en". Op advies van die
tnte had ze de haar toe
stuurde acceptgiro ver-
ïeurd. „Toen wachtte ik
de oproep voor de zit-
g en kreeg ik weer een
ceptgiro. En die heb ik
s ook maar verscheurd",
|de ze omstandig uit. Het
aas van de gedagvaarde
d geen effect bij officier
n justitie De Moor.
tgenten gaan toch niet
or de gein een proces-
rbaal opmaken. Dat kost
il even energie, hoor.
!t licht stond al twee se-
nden op rood en u op
n meter afstand gaf u
g even extra gas". „Dat
niet waar", brieste de
thete verdachte. Rech-
Spijker verwees naar
ambtseed die iedere
ent voor indiensttreding
moet leggen. „Een agent
een eed heeft afgelegd
niet liegen", zei hij en
haar vijftig gulden
ete. „Ik heb geen eed af-
'egd, dus ik sta hier ze-
wel te liegen", hoorde
de Zoeterwoudse tan-
tknarsend denken.
MARIETA KROFT
ftfeg
K&O NOORD WIJK VULT GAT
DAT SKAN ACHTERLAAT
NOORDWIJK Sinds
vorige week woensdag is
Noord wijk weer verze
kerd van een eigen cultu
reel leven. Op die dag
werd de Stichting K&O
Noordwijk als zelfstandige
afdeling van K&O Leiden
een feit. „We bieden een
breed programma voor
een grote doelgroep", al
dus de kersverse voorzit
ter Peter van Zuylen.
Van Zuylen weet zich ge
steund door vier enthousiaste
mede-bestuursleden. Jos West
geest doet de pr en de pro
grammacoördinatie, Piet Pas-
schier beheert het secretariaat,
Leen de Koning waakt over
de penningen en de laatste, de
van het begin af aan bij de op
richting van de nieuwe stich
ting betrokken Tjitte Weber,
fungeert als adviseur namens
K&O Leiden.
K&O Noordwijk vult een gat
dat ontstond toen de Stichting
Kulturele Aktiviteiten Noord
wijk, kortweg SKAN, vorig
jaar al haar activiteiten stop
zette. SKAN lag in onmin met
het gemeentebestuur en gaf de
culturele pijp aan Maarten.
„Na het wegvallen van SKAN
dreigde Noordwijk dit jaar
verstoker, te blijven van een
cultureel programma", vertelt
Westgeest. „Daar wilden we
wat aan doen, maar de know
how ontbrak. We besloten
K&O Leiden eens te polsen en
daar werd onmiddellijk en
thousiast gereageerd".
Volgens Westgeest is het voor
al aan de voortvarendheid van
Weber te danken geweest, dat
een en ander zo snel van de
grond heeft kunnen komen.
Zelfstandig
De Noordwijkse afdeling zal
geheel zelfstandig functione
ren en hoeft geen rekening en
verantwoording af te leggen
aan het bestuur van de Leidse
stichting. De „paraplu" van
Leiden biedt volgens de Ko
ning wel een aantal voordelen.
„Er is een kantoor waar je dag
en nacht terecht kunt met vra
gen. K&O Leiden heeft enorm
veel ervaring in huis met van
alles en nog wat. Het drukken
van plaatsbewijzen bijvoor
beeld, was voor ons een pro
bleem. In Leiden kan men ons
vertellen waar we dat het bes
te tegen een redelijke prijs
konden laten doen. Verder
werd hulp geboden bij het op
zetten van een boekingssys
teem. We kunnen dus goed ge
bruik maken van de facilitei
ten die K&O Leiden te bieden
heeft".
Cultuurliefhebbers kunnen
overwegen lid te worden van
K&O „Maar het hoeft niet per
sé hoor", benadrukt Westgeest,
in Noordwijk vooral bekend
als de immer enthousiaste mo
tor binnen operettegezelschap
Mozaïek. Een lidmaatschap
kost 33 gulden per gezin per
jaar en voor een alleenstaande
16,50 gulden. Het levert kor
tingen op de toegangsprijzen
op. Ook krijgen leden maande
lijks het informatieblad van
K&O in de bus.
De kosten van een lidmaat
schap kunnen in de toekomst
lager worden als het Noord
wijkse gemeentebestuur be
sluit K&O, net als in het ver
leden gebeurde, te subsidiëren.
K&O Noordwijk hanteert ove
rigens ter introductie het ko
mend seizoen ook aantrekke
lijke kortingen. Mensen met
een CJP of een Pas 65+ zijn
sowieso goedkoper uit. Daar
naast wordt een rijksdaalder
per voorstelling minder be
taald wanneer men een zoge
naamd keuze-abonnèment
neemt, een inschrijving voor
drie voorstellingen.
Het nieuwe bestuur hoopt bin
nen redelijke termijn een
groep vrijwilligers om zich
heen te kunnen verzamelen
om de werkzaamheden die het
brengen van een cultureel
programma nu eenmaal met
zich meebrengen, te kunnen
verdelen. Met name scholieren
die bereid zijn affiches rond te
brengen worden van harte uit
genodigd zich te melden. Als
beloning krijgen ze een toe
gangskaartje voor een van de
voorstellingen in het verschiet.
Maar ook zijn er technische
mensen nodig en vrijwilligers
die zich willen opwerpen voor
de kaartverkoop aan de zaal of
kaartcontrole. De centrale
kaartverkoop vindt plaats bij
de VVV aan de Grent met als
steunpunt voor Noordwijk-
Binnen boekhandel Papyrus
in de Kerkstraat.
Het komende winterprogram-
ma staat, zo vertelt Westgeest,
al helemaal vast en wordt op
dinsdag 18 september in dorps
huis De Kuip gepresenteerd.
Aan bod komen klassieke mu
ziek, toneel, cabaret, amuse
ment en kindervoorstellingen.
Als centrale theaterzaal werd,
bij gebrek aan beter, gekozen
voor dorpshuis De Rank in
Noordwijk aan Zee. Voor klei
ne concerten vormt Hofstede
de Cleyburch het decor. Gro
tere klassieke concerten wor
den in de Grote Kerk gehou
den.
Eenmaal zal gebruik worden
gemaakt van de Wintertuin
van Hotel Oranje aan de Bou
levard en wel als afsluiting
van het seizoen. Die avond
wordt een echte uitsmijter.
Het programmaboekje van
K&O Noordwijk zal binnen
kort huis-aan-huis worden be
zorgd. Het boekje vermeldt te
vens data en tijden van optre
dens en uitvoeringen van
plaatselijke amateurverenigin
gen. Van Zuylen: „We willen
wat de programmering betreft
zeker geen concurrentie met
de verenigingen. We willen
doublures nadrukkelijk voor
komen. Als de verenigingen
ons tijdig laten weten wanneer
wordt opgetreden, kunnen wij
daar rekening mee houden.
Omgekeerd is dat natuurlijk
ook het geval".
De accommodatieproblematiek
in Noordwijk wordt door het
K&O-bestuur als een grote
handicap ervaren. Na de sloop
van het theater Het Lido is De
Rank volgens Westgeest nog
K&O Noordwijk-
voorzitter Peter
van Zuylen
geflankeerd door
PR-man Jos
Westgeest (links)
en
penningmeester
Leen de Koning.
FOTO: HENK
VAN OEN ENOE
maar nauwelijks een alterna
tief. „We moeten roeien met
de riemen die we hebben,
maar we hopen wel dat het ge
meentebestuur snel met plan
nen komt voor een nieuwe
culturele accommodatie". En
Van Zuylen merkt op: „Mijn
voorkeur zou zijn om een cen
trale accommodatie te koppe
len aan een omgeving waar
toch al veel mensen komen.
De bibliotheek bijvoorbeeld.
Achter de bibliotheek is ruim
te genoeg om aan te bouwen.
Voor mij is ook een culturele
accommodatie in combinatie
met de nieuw te bouwen
Northgo-school zeker niet on
denkbeeldig."
LANGS
OMWEGEN
door
Ton
Pieters
&UVU£iL
pggïBÏ^
vervoermiddelen steeds duur
der worden, sinds de moun
tain bike of terreinfiets als
een boeman in vele gezinnen
beschouwd wordt omdat ieder
zoon zo'n tweewieler als een
ideaal ziet. Mark heeft er een
en dus moet Freek bij de bu
ren ook per se er één hebben.
Daarom rijzen de afbetalingen
wederom de bekende vader
landse pan uit en de impor
teurs wrijven zich weer in
hun handen. Maar een eeuw
geleden leek het daar ook al
op. Toen een fiets een grotere
luxe was dan een auto nu.
Maarten van Poelgeest wist
van meepraten. Het begon
met de „draisine", de loopfiets
van de Pruis Karei Drais. Het
apparaat onderging een hele
evolutie.
Er kwam een verstelbaar za
del, echte pedalen werden ge
construeerd. Er kwam zelfs
een rem! De Duitsers liepen
voorop bij de fiets die tenslot
te in Holland, meer nog dan
in de Heimat, de dienst ging
uitmaken. Het was de tijd dat
de fiets een duivelse uitvin
ding was, waarvan slechts
sportie velingen, wegpiraten
en roekelozen gebruik maak
ten. Uiteindelijk ging Neder
land voorop lopen, of liever
voorop fietsen. Iedereen ging
op de pedalen: op burgerfiet-
sen, transportfietsen, sport-
fietsen, motorfietsen. Er
kwam zelfs een heel regiment
soldaten dat zich verplaatste
op de fiets met luchtbanden,
vergezeld van een onzeker
sturend, blazend en tromme
lend muziekkorps.
Het was inmiddels zo rond
1920, dat Maarten van Poel
geest sr. een eigen fietsenfa-
briekje en framebouwerij in
richtte in het pand Maredijk
Onder:
Gezicht op Leiderdorp, teke
ning John Talman, 1698.
Op mijn omwegen door
stad en land kom ik
graag mensen tegen. U
kunt mij telefonisch of
schriftelijk vertellen wie
u graag in deze rubriek
zou willen tegenkomen.
Ik ben bereikbaar via
071-122244.
Links:
De Hooglandse kerk te Lei
den. Schets van John Talman,
1698.
Nieuw historisch koren
op de molen van de vere
niging Oud Leiden: de
tweeëntachtigste editie
van het Leids Jaarboekje
is ongetwijfeld tot veel
genoegen van de circa
1800 leden (en overige
niet betalende geïnteres
seerden) ter lezing
aangeboden. Voor het
Jaarboekje 1990 bestond
weer een ruim aanbod
aan artikelen en over
zichten die bijdragen aan
het al rijke bezit van de
vereniging die ten dienste
staat van de geschiedenis
en oudheidkunde van
Leiden en omstreken. Ik
moet er een greep uit
doen. Onder de bunde
lende zorgen van de re
dactiecommissie werd een
verhelderend licht ge
worpen op, onder meer:
De Hoge Stoep van het
Stadhuis, De Oprichting
en Oprichters van de
Leidse Vrijmetselaarsloge
La Vertu, Over de Positie
van de Leidse Buurtcor-
poraties in de revolutio
naire jaren 1795-1804, De
Politieke Samenstelling
van de Leidse Gemeente
raad in de Periode 1870-
1990, Een Gevelsteen
voor de VVSL, Het Le
ven van (de nagenoeg
Jansenistische) Pastoor
van der Plaet in de Oude
Ade, en het Tweevoudige
Jubileum van de gerefor
meerde Kerk van Wasse
naar. En natuurlijk is er
ook de onvolprezen,
steeds weer van geest
driftig graafwerk getui
gende, archeologische ru
briek van mevr.H.Suur-
mond-van Leeuwen.
Maar meer speciaal wilde ik
even stilstaan bij de opstellen
over het oordeel en de bevin
dingen van Britse (studeren
de) toeristen in Leiden e.o.
rond 1700, en „Katwijker"
fietsen die in Leiden vervaar
digd werden en zo goed als
onverslijtbaar waren.
Het krioelde van de buiten
landers, die eind 17e eeuw op
de universitaire Leidse ruif
afkwamen. Daar was geen
VVV voor nodig. De faam
van de hogeschool was vol
doende voor een kort of lan
ger verblijf in de Sleutelstad
in het lage land. Het zegt toch
wel wat: tussen 1675 en 1700
stonden zowat 3500 van de
ruim 8000 ingeschreven stu
denten als buitenlands te
boek, en bijna 800 van hen
waren Engelsen, Schotten of
Ieren. De meeste Schotten
„deden" rechten en de Engel
sen vooral medicijnen (de Ie
ren zullen iets anders hebben
gedaan). Van de Engelsen, ho
wever, zou later Boerhaave
ook een graantje meepikken.
Men studeerde fiks, of voor
een paar weken. Dat maakte
25. Maarten wist wat fietsen
bouwen was. Hij zag zelfs een
markt voor een verbeterd fra
me. In 1924 kwam jonge neef
Ad van Poelgeest erbij. Die
was pyrotechnisch chemicus
bij de vuurwerkfabriek van
Kat, maar dat had niks met
fietsen te maken. Niettemin
liep de samenwerking met
Maarten voorspoedig. Van
Poelgeest verhuisde naar een
groot huis aan de Oostdwars-
gracht 19. Mooi plaats ook
voor een lakoven.
Maarten jr. ging er het hand
werk in: de basterd vijl, de
zoetvijl en dan maar „einde
loos schuren". „Ik had op m'n
twaalfde al een fiets gekregen
en dat was heel iets bijzon
ders. Maar we verkochten
niet alleen fietsen, ik moest er
ook zelf op rijden. Want ook
in die tijd had je slechte beta
lers. Soms reed ik wel 15 km.
door weer en wind om te
trachten de afnemers tot beta
len te bewegen". Van Poel
geest leverde soms wel 50 tot
60 frames tegelijk af, via de
bodediensten die op de Hoog
landse Kerkgracht stonden:
100 gulden per stuk, de luxe
exemplaren voor 125.
Op de hoek van de Sophia-
straat en de Waldeck Pyr-
montstraat ontstond de rij
wielhandel „Diana". Daar be
taalde je voor de aankoop van
een fiets een gulden per
week Zonder berekening van
rente. De zaak heeft dan ook
niet lang bestaan. In de eerste
crisisjaren, zo rond 1930,
moest „Diana" haar deuren
sluiten. Maar Van Poelgeest
stoomde door, tegen de ver
drukking in. Een binnenband
kostte ooit- een gulden, een
„heel goede band" twee kwar
tjes meer. Van Poelgeest: „En
dan was er buis 20, een naad
loze buis, sterker produkt dan
de andere. En dan elektrisch
licht op de fiets, als vervan
ging van de kaars of carbid
lamp. Onze fietsen waren zo
sterk, dat ze veel aftrek von
den bij grondwerkers en Kat-
wijkers. Beide partijen gingen
niet bepaald zachtzinnig met
hun spullen om, maar onze
fietsen verdroegen die ruwe
behandeling. En zo kwamen
er de „Katwijker fietsen", een
toevoeging voor perfecte
kwaliteit".
Maar uiteindelijk „daalden
zoals steeds weer de omzet
cijfers naar onaanvaardbare
diepten", zoals Maarten jr. in
het Leids Jaarboekje 1990 liet
afdrukken. Enfin, Van Poel
geest is met de prijzen on
der druk uiteindelijk uit de
produktie gestapt, en het
Jaarboekje 1990 maakt daar
nu onbekommerd melding
van. Aan de andere kant mo
gen we zeggen: een Van Poel
geest gaat nooit verloren. Ze
ker niet in een Leids Jaar
boekje.
niets uit. Als je maar in Lei
den gestudeerd had. Een aar
dige bijkomstigheid in dat
tijdvak was, dat de Hollandse
stadhouder Willem III ook
koning van Engeland was.
Van die personele unie plukte
Leiden dus ook z'n vruchten.
John Talman
Maar goed, onder de talloze
Britse toeristen in Leiden en
omstreken rond 1700, bevond
zich de architectenzoon John
Talman, die leuk kon schrij
ven en bovendien raak schet
sen maakte en tekende. Hij
studeerde ook even rechten.
Voor de rest van zijn leven
schijnt John bezig geweest te
zijn met reizen, schetsen en
verzamelen. Hij werd nooit de
architect, waar zijn (in Enge
land bekende) vader van ge
droomd had. Maar in Leiden
en daarbuiten keek hij wel z'n
ogen uit en van z'n uitstapjes
maakte hij melding in een lief
dag- en nachtboek.
Zoals veel landgenoten ge
raakte hij verzeild op de
Burcht. De Hooglandse kerk
noemde, ook hij, „een enorm
gebouw". En: „de nering van
de stad bestaat voornamelijk
Links:
Pand Oostdwarsgracht 19,
waar de rijwielfabriek van
Maarten van Poelgeest was
gevestigd. Geretoucheerde
foto N.V.d.Horst, vermoedelijk
vlak voor de sloop.
Rechts:
Etalage van rijwielhandel „Di
ana", Foto ca.1930.
FOTO'S: PR
Veer), in Oushooren en
Woorden zoals je Woerden
in 't Engels schrijft. Nog erger
lijkt „Goede", maar in Gouda
is hij niet geweest, neem ik
aan.
Leiderdorp vond Talman een
proper dorpje, „bestaande uit
één lange straat, met een gast
huis. En een leuke tuin met
een klein buitenhuis, toebeho
rend aan een Mijnheer Mark
uit Leiden". Maar Woorden
was de laatste „stad in Hol
land". „Er staat een groot
aantal huizen waar dakpan
nen gemaakt worden. De Rijn
heeft weinig of geen stroom.
De bastions zijn in een slechte
staat van onderhoud. De drie
bakstenen poorten staan alle
maal op instorten. De stad is
klein en de huizen oud, en er
zijn weinig mensen te zien".
Zo zag John Talman een stad
je waar enkele decennia
eerder de Fransen onder
Luxembourg hadden huisge
houden. Maar hij kon het al
lemaal wel waarderen, en zo
gauw John „brick" bak
steen zag, nam hij er volop
notitie van.
De Nederlanders fietsen nu
bijna een eeuw. Hoewel die
uit de fabricage van laken en
andere wollen stoffen. De
lucht gaat niet door voor erg
gezond, aangezien er in de
winter een heel dikke, stin
kende mist kan hangen; en
het land ligt zo laag in deze
streek, dat op sommige plaat
sen het water in de kanalen
hoger staat dan het land aan
de andere kant van de dijk".
Er werd ook verteld van de
anatomiekamer vol opgezette
dieren of visskeletten. „In een
soort amphitheater stonden
twee opgezette mannen uitge
stald; het skelet van een man
zittend op het skelet van een
koe, en dat is omdat zoals
men zegt, hij koeien gestolen
heeft. Een ander geraamte
had een hemd aan, gemaakt
van zijn eigen ingewanden en
schoenen van zijn eigen vel".
Ook op dit Leidse aspect
raakten de Engelsen en ande
re soortgenoten niet uitgeke
ken. Maar Talman keek zijn
ogen uit en hij bleef tekenen
wat hij zag. En wat hij hoorde
schreef ie op. Zo geraakte hij
in Valckenborg (Valkenburg),
Leyer-dorp, in Hasserzou,
Voorschoot, Reinburg, Hague
Ferry (Haagsche Schouw of -
