[uropa heeft trek in exotische vis
GELD GOED
f r
beleggen in onroerend goed kent ook risico's
Beurs van Amsterdam
„Kans op hardnekkige
recessie niet groot'
Anomie
EeidócSoivumt
ZATERDAG 8 SEPTEMBER 1990 PAGINA 9
H*kloosheid VS
s «der omhoog
n t\ngton Het percentage
ïrveeen onder de Amerikaanse be-
ivolking is in augustus gestegen
tot 5,6, zo heeft het Amerikaan-
iisterie van arbeid bekendge-
In juli was dat percentage al ge-
■van 5,2 tot 5,5. De cijfers vormen
jFiuwe aanwijzing dat de economi-
Boei in de VS vriiwel tot sta .a is
Het aantal arbeidsplaatsen in
.exclusief de landbouw, vermin-
n augustus met 75.000. Dat cijfer
j20.000 mensen die werden ont-
Lna tijdelijk te hebben gewerkt
•n volkstelling. Zonder dit effect
werklegenheid dus zijn gegroeid
D00 banen. Dat is de helft van de
i^pnee verwachte 90.000.
Volvo Car moet kosten drukken
HELMOND Ook als de Nederlandse
overheid haar aandelen in de Neder
landse personenautofabriek Volvo Car
bv verkoopt aan het Zweedse Volvo-
concern, blijft Volvo Car zelf auto's
ontwikkelen en produceren. Maatrege
len om de kosten daarvan te verlagen
zijn dringend noodzakelijk.
Dit staat in een communiqué dat de
raad van bestuur van Volvo Car giste
ren aan de werknemers heeft gestuurd.
Daarin wordt een samenvatting gege
ven van de stand van zaken in de be
sprekingen tussen het Zweedse Volvo
Car Corporation en Volvo Car bv.
Alle personenauto-activiteiten van het
Volvo-concern worden onder één een
duidige verantwoordelijkheid gebracht
en er wordt naar gestreefd om de uit
werking van de structuur van een
nieuwe Volvo Car Groep voor 1 januari
rond te hebben. De centrale onderne
mingsraad van Volvo Car bv moet nog
advies uitbrengen en de vakorganisa
ties moeten hun oordeel over de plan
nen nog geven.
Om te kunnen blijven concurreren op
de Europese markt wil het Volvo-con
cern de efficiency vergroten door alle
personenauto-activiteiten onder één
verantwoordelijkheid te brengen. Bin
nen een te formeren Volvo Car Groep
zal Volvo Car bv zich bezig blijven
houden met produktontwikkeling en
assemblage.
Volgens de raad van bestuur zijn in dat
licht bezien de kosten bij Volvo Car bv
te hoog en kostenverlagende maatrege
len dringend noodzakelijk.
Infotheek neemt
Deens bedrijf over
LEIDEN Door de overne
ming van de activiteiten van
de handelaar in personal com
puters DAC-PC is Infotheek de
grootste leverancier van pc's in
Denemarken geworden. DAC-
PC heeft drie vestigingen in
Denemarken, is winstgevend
en zet met 27 werknemers ƒ22
miljoen om. Betaling geschiedt
in contanten, zo heeft Info
theek gisteren bekendgemaakt.
Het ligt in de bedoeling van In
fotheek de activiteiten van
DAC-PC onder te brengen bij
die van de eerder verworven
Formule Micro.
Toestellen KLM
beter gevuld
AMSTELVEEN De vliegtuigen
van de KLM zijn in de afgelopen
maand beter bezet geweest dan in
augustus van 1989. De beladings
graad steeg van 71,9 tot 73,4 pro
cent. Het totale vervoer nam met
11 procent toe van 392 tot 434 mil
joen tonkilometer. De produktie
steeg met 9 procent van 545 naar
592 miljoen tonkilometer. Over de
maanden april tot en met augustus
viel de beladingsgraad met 71,7
procent tegenover 72,2 procent nog
tegen. Het totale vervoer steeg
evenwel in deze periode met 7 pro
cent tot 2020 miljoen tonkilometer
en de produktie nam met 8 procent
toe tot 2817 miljoen tonkilometer.
rWIKKELINGSLANDEN WILLEN EXPORTEREN NAAR EG
HAAG Europa
iet genoeg van vis.
lag naar vis en vis-
;ten overtreft de
;eerde Europese
verre, ook als je de
de afslagen om aan
[gezette vis meere-
Er wordt op grote
geïmporteerd uit
buiten Europa,
ij het brede aanbod
"s uit ontwikkelings-
een steeds promi-
plaats inneemt.
VIS'90, de internatio-
)urs voor de vishandel
verwerking, die van
ig tot en met woensdag
gehouden in Den Haag,
eren zich dertig nieuwe
lurs uit negentien tropi-
jnden, die graag een
en /an de bestaande vraag
jn rekening willen ne-
alf EG-lidstaten impor-
in 1988 voor 21 mil-
n vis en visprodukten
aandeel zal in de ko-
jaren flink groeien.
W iag naar vis wordt ver-
,t door twee factoren",
ng van de Import uit
kelingslanden (CBI),
een onderdeel van het minis
terie van buitenlandse zaken.
„Om te beginnen kunnen de
wateren in en rond Europa
niet voldoen aan de vraag
naar vis in de EG. Zeker niet
nadat Spanje en Portugal in de
gemeenschap zijn opgenomen.
Daar wordt enorm veel vis ge
geten en is de import zeer om
vangrijk". Volgens De Man is
er een tekort van ongeveer
twee miljoen ton vis en vispro
ducten, overeenkomend met
ongeveer tien miljard gulden.
„Maar er is in Europa naast
een tekort ook behoefte aan
een verbreding van het assor
timent, vergelijkbaar met de
trend in groente en fruit waar
bij er in Nederland exotisch
fruit beschikbaar kwam. De
ontwikkelingslanden kunnen
goed aan die vraag naar nieu
we vis en visprodukten vol
doen".
Nu al verzorgen de ontwikke
lingslanden een omvangrijk
deel van de import van vis in
Europa. Tussen 1982 en 1988
steeg het aandeel van de ont
wikkelingslanden van 20 naar
25 procent. „Maar dat is de
som van de export van een he
leboel landen", weet De Man.
Bij die „heleboel" landen wil
len zich nu negentien nieuwe
uit Afrika, Azië en Latijns-
Amerika voegen. Ze presente
ren zich tijdens VIS'90 via
dertig exporteurs die op zoek
zijn naar contact met Europese
importeurs. Hun aanbod is
volgens De Man interessant en
breed. „Het gaat daarbij niet
alleen om vis, maar ook om
schelp-, schaal- en weekdieren
in zowel bevroren als verse
toestand. Deels worden beken
de soorten zoals harder, tonijn,
garnalen, kreeft en inktvis on
der de aandacht gebracht,
maar de de exporteurs bieden
ook minder gangbare soorten
aan als Victoriabaars, tand-
baars, Stille-Zuidzeeharing,
pijl-inktvis, zilveren bungelvis
en zwaardvis".
Overbevissing
Het CBI helpt exporteurs in
het kader van ontwikkelings
hulp hun weg te vinden bij het
leggen van contacten door ze
te steunen met een pakket van
activiteiten. Onderdeel ervan
is organisatie en sponsoring
van deelname aan vakbeurzen
zoals VIS'90. Het CBI houdt
daarbij rekening met de belan
gen van de landen. Zo ligt het
gevaar van overbevissing op
de loer. Loopt de export van
vis en visprodukten voorspoe
dig, dan kan de verleiding al
te groot worden om meer vis
op te halen dan biologische
verantwoord is. Volgens de
heer De Groot van de afdeling
Voorlichting Ontwikkelingssa
menwerking van het ministe
rie van buitenlandse zaken is
er op korte termijn geen ge
vaar voor overbevissing. „De
omvang van de visserij is in
die landen te kleinschalig en
de vangstmethoden relatief
primitief. Fabrieksschepen zo
als wij die kennen, hebben ze
niet, daar is het geld niet voor.
Mocht de export gaan floreren,
dan kan Nederland sturend
optreden. We steunen alleen
projecten die een land vooruit
helpen". Op eenzelfde manier
wordt gekeken naar het effect
van de export op de voedselsi
tuatie in het land. „Het mag
nooit zo zijn dat door ons ge
steunde initiatieven ten koste
gaan van de voedselvoorzie
ning van de bevolking van het
ontwikkelingsland".
Nederland zal van een ver
hoogde import van vis mee
profiteren. Nederland expor
teert, net als Denemarken en
Noorwegen, veel geïmporteer
de vis. In 1988 bedroeg de re-
export 44 procent van de totale
vis-export.
ERIK HUISMAN
De Internationale Vakbeurs voor
Vis en Visprodukten VIS'90 wordt
aanstaande maandag, dinsdag en
woensdag gehouden in de Staten-
hal van het Nederlands Congresge
bouw in Den Haag. Openingstij
den: maandag en dinsdag van 10.30
tot 22 uur en woensdag van 10.30
tot 18 uur.
Dgere
rpito winst
Ji fineken
k i 3
k f 4ERDAM Heine-
?eft in de eerste zes
grien van dit jaar een
'inst geboekt van
niljoen. In de verge-
B; periode vorig jaar
t 140 miljoen. Er
en stijging van 17,8
t opgetreden.
owinst per aandeel van
^den over de eerste zes
Mn van 1990 bedroeg
/.j. 4,37). Het interim-
Id is vastgesteld op on-
^rd 1,50.
jrijfsresultaat steeg van
liljoen naar ƒ292 mil-
|ok de omzet zat in de
steeg met 7,6 procent
4,15 miljard. Deze stij-
volgens de directie te
aan de toeneming van
jij^ >rt, de warme zomer en
reiding van de geconso-
p belangen. De gevol-
-33-jn valutakoersdalingen
compenseerd door ver-
Ekseg van de verkoopprij-
uwerijdirectie verwacht
winst over de tweede
in 1990 op een gelijk ni-
!al liggen als in 1989
hiljoen).
Grootste klok
Werknemers van Eijsbouts klokkengieterij in Asten laden zes grote klokken op een vrachtwagen
voor vervoer naar de St. Kunibertkerk in het Westduitse Keulen. De basisklok is met zijn 9380 kilo
en hoogte van 2,5 meter de grootste ooit gegoten. foto: anp
u"
HOOGLERAAR OVER GEVOLGEN OLIEPRIJS
AMSTERDAM De wereldeconomie is op dit moment kwets
baarder dan in 1987 en 1989, de jaren waarin zich sterke koers
dalingen op de internationale effectenbeurzen voordeden. Het is
goed denkbaar dat in de huidige situatie een olieprijsschok van
enige omvang voldoende is om de wereldeconomie uit het lood
te slaan, aldus prof.dr. C. Nieuwenburg, hoogleraar economie
aan de Rijksuniversiteit Utrecht.
Nieuwenburg sprak gisteren op een bijeenkomst van de Amster
damse Commissionairs Combinatie. Hij voegde er evenwel aan
toe niet te verwachten dat een ontregeling van de wereldecono
mie zal worden gevolgd door een hardnekkige recessie zoals in
de jaren zeventig bij de eerste en de tweede oliecrisis. „De span
kracht en de structuur van de westerse economieën en het
weerstandsvermogen van het bedrijfsleven zijn momenteel aan
zienlijk beter. Daarom verwacht ik dat een olieprijsschok niet
gevolgd zal worden door zo'n diepe en langdurige stagflatie als
na 1973", aldus Nieuwenburg.
Met name de VS balanceert op de rand van een recessie. Een
ongunstige afloop van de Golfcrisis kan de balans naar een re
cessie doen doorslaan, vooral doordat een renteverhoging wordt
afgedwongen. Nieuwenburg verwacht overigens niet dat de olie
producerende landen het zullen laten aankomen op een echt
forse verhoging van de olieprijs, bijvoorbeeld tot 35 40 dollar,
omdat de dan resulterende recessie ook henzelf zal treffen.
Champagnedruiven 20 procent duurder
PARIJS Franse wijnboeren
krijgen dit jaar twintig procent
meer betaald voor hun cham
pagnedruiven dan in 1989, zo
heeft de organisatie van Fran
se champagneproducenten gis
teren bekendgemaakt. Dit is
het resultaat van prijsonder-
handelingen tussen boeren en
producenten nadat eerder dit
jaar een eind was gekomen
aan een dertig jaar oud ak
koord over vaste prijzen.
Krachtens het oude akkoord
werd telkens voor een periode
van zes jaar een vaste prijs
vastgesteld. Dit jaar is voor het
eerst een prijs tot stand geko
men via onderhandelingen op
basis van de marktsituatie. De
referentieprijs bedraagt
frank (f 10,75) per kilo.
ift. He officiële en paral-
p' ^rkt-noteringen van
Amsterdamse effec-
eijrs staat een twin-
IEI fondsen die zijn ge
ëgaliseerd in beleggin-
rijdn onroerend goed.
vooi beleid vertoont een
itin<) verscheidenheid
jj^pvattingen.
nat)
Iffielegger heeft daardoor
}reKuinip keuze in groot- en
jchalige, overwegend
lerciële projecten in bin-
en buitenland. De kleine
ïed ziet het zo: „Onroe-
;goed is in de portefeuil-
jn vele institutionele be-
EPrs nog relatief onderver-
jwoordigd. Aandelen in
jrend-goedfondsen heb-
3aarbij het voordeel bo-
lirect eigendom van vast-
dat flexibel kan worden
tgeerd op schommelin-
De waarde van de por-
ille van VastNed stond
l december 1989 te boek
280 miljoen gulden. Van
aandelenkapitaal van
Ned was eind 1989 zeven-
''•Jtocent in handen van een
veertigtal institutionele beleg
gers en dertig procent in han
den van particulieren.
Tot de groten in de branche
behoren in alfabetische volg
orde: Rodamco, VIB en We-
reldhave. Hun resultaten zijn
over het algemeen goed tot
uitstekend. Veel van de klei
nere fondsen doen het ook
voortreffelijk. Eén fonds, het
Rabo Onroerend Goed Fonds
van Rabobank Nederland, zal
te later opgaan in de Robeco-
groep. Bogamij van de ABN
bank deed het niet zo best en
is overgenomen door het ver
zekeringsconcern Nationale-
Nederlanden (NN) en heet
sindsdien Innovest. Innovest
streeft naar een grote interna
tionale spreiding van het be
zit. Dit onroerend-goedbedrijf
heeft al bezittingen in Neder
land, de Duitse Bondsrepu
bliek, de VS en Canada en wil
bovendien naar Italië en an
dere Zuideuropese landen.
Overigens moet ik hierbij
aantekenen dat de Nederland
se verzekeraars veelal ook
over grote onroerend-goed-
portefeuilles beschikken voor
de gedeeltelijke belegging van
levensverzekeringen. Zo mag
de Nationale-Nederlanden bij
voorbeeld worden gerekend
tot de zeer grote beleggers in
dit onroerend goed: boek
waarde op 31 december 1989
rond zeven miljard gulden. In
de tussentijdse berichten wor
den daarover geen details
verstrekt, maar om u enig
idee te geven: bij NN was het
totaal der belegde middelen
op 30 juni 86,4 miljard gulden
groot. Bij de tweede verzeke
raar van ons land, Aegon, be
liep dat totaal toen 56,1 mil
jard gulden, terwijl de Amev
als nummer 3 niet verder
kwam dan 26,2 miljard gul
den.
Terug nu naar de onroerend-
goedwereld. U moet niet den
ken dat dit een club deftige
heren en dames van middel
bare leeftijd is, die in 19e-
eeuwse panden achter in
drukwekkende bureaus zitten
te wachten op de dingen die
komen gaan. Integendeel, aan
de hand van de vele directie-
wijzigingen en de rellen
waarvan soms iets uitlekt, heb
ik de indruk, dat alleen ui
terst dynamische mensen, die
het vak tot in de vingertop
pen beheersen, zich in deze
wereld kunnen handhaven.
Om u een indruk te geven
van het onroerend-goedbezit
van de allergrootste fondsen
projecteer ik die tegen de ze
ven miljard gulden onroerend
goed van de NN (alles per 31
december 1989):
Rodamco7,5 miljard gulden
VIB1,7 miljard gulden
Wereldhave.... 2,8 miljard gulden
Deze drie ondernemingen
hebben alleen onroerend be
zit. Voor de NN was de totale
boekwaarde van de belegde
middelen op 31 december
1989 82,5 miljard gulden. Het
onroerend goed maakte daar
van toen dus slechts 8,5 pro
cent uit.
Overigens zijn diverse institu
tionele beleggers als pensioen
fondsen ook sterk betrokken
bij de onroerend-goedmarkt.
Denk hier bijvoorbeeld aan
het Algemeen Burgerlijk Pen
sioenfonds (ABP) en zie ver
der de hiervoor genoemde op
merking van VastNed.
Van eerder genoemd drietal
onroerend-goedondernemin-
gen is Rodamco dus verreweg
de grootste. De gehele porte
feuille bestaat uit kantoren,
winkels en bedrijfsruimten
met een totale huuropbrengst
van 469 miljoen gulden. De
helft daarvan is afkomstig uit
de VS. Daar te lande is slechts
40 procent van het vermogen
of drie miljard gulden belegd.
De val van de dollarkoers van
28 februari 1990 (toen Rodam
co haar boekjaar afsloot) tot
nu zal het bedrijf niet in de
koude kleren zitten. Op de
laatste dag van februari werd
het Amerikaanse bezit omge
rekend tegen de koers van
één dollar is 1,91 gulden.
Sindsdien is daar vijftien cent
afgegaan zodat alleen uit dien
hoofde een boekverlies van
circa acht procent moet zijn
geleden. Rodamco heeft ver
der 2,6 miljard gulden of 34,3
procent in het Verenigd Ko
ninkrijk, een land met een
eveneens niet al te sterke va
luta. Van de huren komt in
totaal 85,2 procent uit ge
noemde twee landen.
Bij VIB en Wereldhave liggen
de verhoudingen niet zo ex
treem. Ik weet eigenlijk niet
of je daaraan de woorden ge
lukkig of helaas moet toevoe
gen. In het licht van de huidi
ge ontwikkelingen denk ik
echter dat gelukkig het beste
op de markt past. De rol van
de VS in het conflict in het
Midden-Oosten plus de vrees
voor recessie en inflatie stem
men op korte en middellange
termijn allesbehalve gelukkig.
Tot dusverre heb ik het gehad
over de groten met hun inter
nationaal gespreide portefe
uilles. De 'kleintjes' zijn soms
veel overzichtelijker met een
beter te doorgronden beleg
gingsbeleid. Als voorbeeld
noem ik VastNed, die uitslui
tend belegt in Nederlands on
roerend goed. VastNed koopt
(en verkoopt) courante win
kel- en kantoorpanden in de
grote steden van ons land.
Hier dus geen valutarisico's.
En dat is heel wat waard, zo
als u aan het vorenstaande
hebt kunneh zien.
WIM VAN DER MEULEN
Noteringen van vrijdag 7 september 1990 (tot 16:30 uur)
156.80 158.80 158.80
134.30 133.80 134.00
147.20 146.70 146.60
204.00 203.50 201.50
141.90 141.40 142.20
26.10+ 2620 26.70
Slotkoers vrijdag 7 september 1990
aal beds 60.50 59.50 gessen
abrv-amro pi 5.15+ 5.18
ad hold c 33.80 33.60
ahrend gr c 214.00 213.00
35.00
15.00 15,40
boer druk 316.50 310.00
boer wink c 75.50 75.00
burg heybr 2700.00 2700.00
calvé 912 00 914.00
calyèc 912.00 914.00
it beh 22.90 23.00
melia int. 6.40
gans 4180.00 41
ra 1212.00 1200.00
raopr 155500. 155500.
ra cop 15600.0 15
aic
wc 388.50 388.40
XJ*
eriks holde 110.00 108.50
flexovit c 91.50 92.00
furness c 162.00 161.50
gamma hold 90.00 9000B
gamma h 5 pr 5.40 5.60
getronics 33.10 33.00
text twenthe 76.50
tukp comp 36.20
tw kabelh c 137.00
ubbink 101.00
undever 141.00
unü 7 pr. 1200.00
iril 7 c pr 106.50
unil.6 pr 90.50
unil.4 pr 59.00
union 58.70
ver.glas nb 327.00
vnu 7 pr 19.30
v.trans.hyp. 575.00B
west-inv wb 100.006
westersmk 75.006
woLkl cp c 204.00
italJre (10.000)
lap.yen (10.000)
joeg.din.nieuw kl
joeg din nieuw gr
adviesprijzen goud en zilver
GOUD Nfeuw Vorig*
onbewerkt 21450 - 22050 21650 - 22250
bewerkt 23650 23850
genl eiec
gent motors
genl public
Chrysler
citicorp
cons edison
12 7/8 1
181/4 1
217/8 217/8
Oreo trekt
de aandacht
AMSTERDAM Het relatief
kleine fonds Orco Bank heeft
gisteren veel aandacht getrok
ken op de Amsterdamse beurs.
Er is een gegadigde voor de
Antilliaanse bank, maar het
bestuur vindt een mogelijk
bod van f 90 per certificaat on
voldoende. De kans op een bod
trok wel beleggers aan, die be
reid bleken 4,50 meer voor
het fonds neer te tellen op
84. Daarbij was er relatief ge
zien veel handel. Orco nam de
9e plaats in op de ranglijst van
meest verhandelde aandelen
fondsen.
Met de omvang van de handel
was het verder weer droevig
gesteld. De schaduw van de
Golf-ciris blijft over de beurs
hangen. Beleggers bleven
weer weg en lieten zich ook
nauwelijks lokken door goed
bedrijfsnieuws. De omzet
kwam op ƒ911 miljoen, waar
van slechts 392 miljoen in
aandelen.
Voor de havensector was er
nog enige belangstelling. Pak
hoed, die vaak het voortouw
neemt, deed nu echter niet
mee. Het fonds moest 3,50 te
rug naar ƒ201,50. Nedlloyd
kon echter een rijksdaalder
aantrekken naar ƒ55,80, VOC
90 cent naar 40,50 en Inter-
natio 4 naar 69. Na Interna-
tio met een koersstijging van
ruim 6 procent was bij de
meest actieve fondsen ook
VNU sterk met een vooruit
gang van 2,6 procent. De koers
ging hier van 76 naar 78.
Bij de internationals bleven de
koerswijzigingen ook beperkt.
Kon. Olie was hier 60 cent la
ger op 146,60 en KLM een
zelfde bedrag hoger op 23,90.
Delft Instruments kon zich
wat herstellen van de koersval
die was opgetreden na de be
kendmaking van een ingestort
winstniveau in het eerste half
jaar. Er kwam ƒ2,10 bij de
koers op 32,60. De winststij
ging bij Bols leverde een voor
uitgang op van 1,50 op 182.
