1£eidóo,(Sowumt'
„Egypte heeft
recht op
extra hulp"
ZATERDAG 8 SEPTEMBER 1990 PAGINA 25
De Verenigde Staten is bereid
Egypte een lening van zeven
miljard dollar kwijt te
schelden. Wie denkt dat het
arme ontwikkelingsland
daarmee uit de problemen
komt, zit fout. Desondanks
dreigt een bankroet. Het
water staat president Hosni
Mubarak aan de lippen.
Figuurlijk dan, want letterlijk
moet hij zich ernstig zorgen
maken over het opdrogen
van de levensader van zijn
land, de Nijl.
Deze maand moet het
Internationaal Monetair
Fonds (IMF) de knoop
doorhakken. Kan Egypte ook
de komende jaren op
goedkope leningen rekenen
of wordt de geldkraan
definitief dichtgedraaid.
Ruim twee en een half jaar
hebben de Egyptische
regering en het IMF druk
onderhandeld. Het niet
doorgaan van leningen
betekent het faillissement van
het land. Misschien wordt de
beslissing toch weer
uitgesteld. Door 'de crisis in
de Golf weet het Midden-
Oosten helemaal niet meer
waar het aan toe is. Mubarak
heeft al laten berekenen dat
de crisis de staatskas nog eens
2 miljard dollar extra per jaar
kost.
De Europese Gemeenschap
buigt zich nu ook over extra
hulp voor het land met een
eeuwenoude beschaving.
Maar alleen geld lost te
weinig op. Het werkelijke
probleem is
geboortebeperking. Nu baart
Egypte iedere negen
maanden een miljoen baby's.
Het land op de grens van
Azië en Afrika bestaat voor
96 procent uit woestijn. Bijna
de hele bevolking woont in
het door rivierklei vruchtbaar
geworden Nijldal.
De honderdduizenden op het
platteland die niet in hun
levensonderhoud kunnen
voorzien, gokken voor een
beetje toekomst op Cairo. In
deze chaotische, kleurrijke
stad wonen nu bijna 15
miljoen mensen op een
stukje grond dat kleiner is
dan de Randstad.
Verslaggever Eugene
Leenders bericht uit de
grootste stad in Afrika, waar
naar Nederlandse maatstaven
continu smogfase 16 van
kracht zou zijn, waar
duizenden auto's dag en
nacht een claxonconcert
verzorgen en waar wonder
boven wonder de mensen
toch opvallend
goedgehumeurd blijven.
i het centrum van Cairo. De stad telt bijna 15 miljoen inwoners.
CAIRO - De koffers van buitenge
woon en gevolmachtigd ambassa
deur mr. L.J. Hanrath op de am
bassade in Cairo stonden al klaar.
Na twee jaar trouwe dienst op een
van de belangrijkste buitenposten
van het ministerie van buitenland
se zaken, zou hij volgende week
'onze man in Manila' worden. De
Golfcrisis gooit roet in het eten.
Voor onbepaalde tijd zijn alle ambassa
deurswisselingen in het Midden-Oosten
bevroren. Dat geldt dus ook vopr am
bassadeur Van Dam in Bagdad die naar
Cairo zou komen. Hanrath is onver
wachts in de meest turbulente periode
van zijn ambassadeurschap terecht geko
men.
Egypte vervult een spilfunctie in de
communicatie tussen Nederland en het
Midden-Oosten. In deze dagen rijdt de
chauffeur van de ambassade Hanrath of
zijn plaatsvervanger naar de Duitse am
bassade in de wijk Zamelek. De Duitsere
staan in direct radiocontact met hun di
plomatieke vertegenwoordiging in Ku-
wayt.
Intern telefoonverkeer in Kuwayt is nog
mogelijk. De EG-ambassades daar staan
voortdurend met elkaar in contact.
Soms wel twee keer per dag wisselt Han
rath zo gegevens uit. Op de Duitse am
bassade pakt hij vervolgens direct de te
lefoon om minister Van den Broek in
Den Haag op de hoogte te Stellen.
Alles op het ambassadecomplex aan de
Hassan Sabri Street staat in het teken
van de Golfcrisis. Kolonel Schenk, de
defensieattache, maakt overuren. De
Landbouwraad heeft het wat rustiger. De
Kanselarij waar visumaanvragen worden
afgewikkeld en Nederlanders voor hulp
kunnen aankloppen, is stand-by om di
rect in actie te komen.
Een ongeluk komt zelden alleen. Net op
het moment dat alle zeilen moeten wor
den bijgezet om de Nederlandse fregat
ten Witte de With en Pieter Florisz door
het Suezkanaal te geleiden, wordt een
roofmoord gepleegd op een Nederlandse
vrouw die al sinds 1952 in Cairo woont.
Dezelfde dag vraagt een vrouw met Ne
derlandse en Marokkaanse nationaliteit
om hulp, ze voelt zich bedreigd door
haar ex-echtgenoot, 's Avonds vindt in
haar woning een steekpartij plaats waar
bij ze ernstig wordt verwond.
De medewerkers van de ambassadeur
verlenen zo goed mogelijk bijstand.
Hanrath houdt zijn handen zoveel mo
gelijk vrij voor de Golfcrisis. Persoonlijk
gelooft hij niet dat Egypte door de Golf
crisis in de gevarenzone komt te liggen.
Saddam Husayn zal de Arabische Repu
bliek Egypte niet aanvallen. Toch is het
zekere voor het onzekere genomen. Het
draaiboek voor een noodgedwongen eva
cuatie van het ambassadecomplex is uit
de onderste la opgediept. Hanrath:
„Geen alarmoefeningen, maar iedereen
moet toch weer even weten wat er afge
sproken is en wie wat moet doen bij een
calamiteit".
Hanrath is somber over de toekomst
van Egypte. Het land kon het hoofd al
nauwelijks boven water te houden en
snelt nu door de Golfcrisis helemaal
bergafwaarts. De Nederlandse ambassa
deur vindt dat de crisis niet nadelig mag
uitpakken voor president Mubarak.
Hanrath: „Egypte vervult een rol die
spoort met de onze en met onze opvat
tingen. Dan ligt het voor de hand dat wij
dat land proberen te helpen wanneer het
extra economische problemen krijgt".
IRO - Midan Tahrir, het Vrijheids-
li, is het hart van het nieuwe Cairo.
is dag en nacht één grote bedrijvige
nzieTenhoop. Het station van de enige
hetrolijn die Egypte rijk is, spuwt per
Ie |uut honderden mensen uit. Midden
iet plein is een busstation,
pten in of uit de rijdende bussen
jngen, want gestopt wordt er niet.
izenden wrakke auto's zoeken hun
L De eerste file vormt zich omstreeks
uur in de ochtend en is rond een uur
kennbchts opgelost. Er zijn drie rijstroken,
ege|{ir dat begrip is bij een Egyptenaar
lekend. De auto's wringen zich acht,
i naast elkaar over het plein. De ver
plichten werken perfect maar nie-
lde lid houdt zich eraan.
is er een heilig ontzag voor de poli
genten die vaak twaalf uur per dag
I minimale handgebaren het verkeer
s Jlen. Twaalf uur non-stop op een van
"n ongezondste pleinen van de wereld.
Egyptenaar vindt dat een auto niet
|r niets een claxon heeft. Om de vijf-
i seconden wordt er getest. Dat levert
l de duizenden auto's een continu
ionconcert op, dag en nacht,
ïhts onderbroken door de oproepen
gebed vanuit de stevige luidsprekers
i een naburige minaret. Geen enkele
ïakegelijking met Nederland snijdt hout.
n I oproep over agressief verkeersge-
nati# de k1"311* leidde onmiddellijk tot
overbelasting van de telefooncentra-
van het dagblad. In Cairo heeft de
sterling de neiging om iedere bestuur-
achter zijn stuur vandaan te trekken
:ief de claxon te vernielen. De Egyptena-
lg zitten nergens mee. Ze zijn gewend
i het geluid, het hoort er gewoon bij.
Q de rand van het plein staat het
Egyptisch Museum waarin de kunst
schatten uit de pyramides liggen. Groot
ste publiekstrekker zijn de gouden kost
baarheden uit het graf van Toetancha-
mon. Het is onwezenlijk om in het mu
seum te zien hoe Egypte 5000 jaar gele
den de wortels voor onze beschaving
plantte, terwijl door het openstaande
raam de chaos op het Tahrirplein te zien
en te horen is. Wat in duizenden jaren is
opgebouwd, wordt in een eeuw afgebro
ken. Je hebt de neiging de ramen in het
museum te sluiten om de prachtige
kunstschatten af te schermen van het la
waai en de smerige lucht.
Bevolkingsgroei
Veel mensen in Egypte zien de immense
problemen, willen er wat aan doen,
maar alles loopt vast op de bevolkings
groei. Die het land als een draaikolk
naar de ondergang trekt.
In 1900 waren er nog maar vijf miljoen
inwoners. In de jaren vijftig konden de
twintig miljoen Egyptenaren betrekkelijk
goed leven, maar bij het huidige groei
tempo telt het land in 2000 tachtig mil
joen inwoners. Een aantal dat voor on
oplosbare problemen zorgt. Alle voor
lichtingscampagnes ten spijt is het kin
dertal niet in te dammen.
Een grote kinderschaar is het bewijs van
vruchtbaarheid, een Godsgeschenk. Het
bezit van veel zonen is voor een vrouw
een middel om haar man aan zich te
binden en een groot gezin betekent een
goede voorziening voor de oude dag.
Door de vooruitgang in de gezondheids
zorg sterven er minder kinderen. Meer
dan de helft van de 55 miljoen Egypte
naren is dan ook nog geen achttien jaar.
Het land mag dan een oppervlakte heb
ben van een miljoen vierkante kilome
ter, dat helpt weinig wanneer 96 procent
woestijn is en slechts vier procent voor
bewoning en landbouw kan worden ge
bruikt.
In Cairo manifesteren de problemen
zich het sterkst. Vijftien miljoen mensen
proberen een graantje mee te pikken van
de relatieve rijkdom van de hoofdstad.
Onbegrijpelijk dat in een stad met een
oppervlakte niet groter dan de Randstad
net zoveel mensen wonen als in heel Ne
derland. Maar voor de gemiddelde Egyp
tenaar met twee vrouwen en veertien
kinderen is een driekamerflat een luxe.
In sommige buurten wonen 150.000
mensen op een vierkante kilometer. Op
daken van huizen worden weer nieuwe
etages gebouwd. Net zolang tot de fun
damenten bezwijken. Geiten en pluimT
vee worden meegenomen van het platte
land en leven op straat of op de talloze
vuilnisbelten.
Werkzoekenden
De ruim 400.000 werkzoekenden die
zich elk jaar aandienen plaatsen presi
dent Mubarak voor onoverkomelijke
problemen. Om onrust te voorkomen,
nam de overheid tot anderhalf jaar gele
den studenten na hun opleiding automa
tisch in dienst. Meestal was er geen werk
maar wel een bureau beschikbaar op een
van de vele ministeries.
De gevolgen laten zich raden. Binnen de
kortste keren zochten de nieuwbakken
ambtenaren iets om de dag door te ko
men en zorgden voor enig bestaansrecht
zodat ontslag niet mogelijk was.
Het gevolg is een slopende bureaucratie
die het land als een molensteen om de
nek hangt. Het lijkt of iedere ambtenaar
zijn eigen stempeltje heeft laten maken
en dat dat stempeltje per se onder elk
rapport moet dat de deur in komt of uit
gaat. Van een slagvaardig optreden kan
geen sprake zijn. Zonder steekpenningen
is elk verzoek aan de overheid gedoemd
te mislukken. De corruptie, nog eens in
de hand gewerkt door de lage ambtena
rensalarissen, is enorm.
Een van de talloze voorbeelden biedt de
Staatstelevisie die pal aan de Nijl ligt.
Het duurt ruim twee uur voordat je in
het gebouw op de plaats van bestem
ming bent. Iedereen, vooral degenen die
geen Engels spreken, wil weten wat je
komt doen. Vervolgens zetten ze je in
een lift of leveren je bij een Egyptenaar
af die wel Engels spreekt.
In lange zalen zitten mannen en vrou
wen achter bureau's. De krant te lezen,
te eten, te telefoneren. Pakken dossiers
worden van rechts naar links verplaats
en weer terug. Drie man gaan in discus
sie over de vraag wie de bezoeker zal
gaan helpen. „Gaat u maar even zitten",
..Wacht nog even", „Nee, daar moet
even iemand anders voor komen". Zo
ben je snel een dag kwijt om alleen te in
formeren of je de medewerking van de
Staatstelevisie kunt krijgen. Tijdens de
doortocht van de Nederlandse fregatten
door het Suezkanaal had het NOS-jour-
naal studioruimte en het gebruik van
een satelliet gereserveerd. Ondanks kei
harde toezeggingen, herbevestigingen en
prompte betaling zijn de beelden nooit
verzonden.
De regering had de moed om anderhalf
jaar geleden de regeling af te schaffen dat
een student automatisch ambtenaar
werd. Maar inkrimping van het ambte-
narenbestand leidt onherroepelijk tot
burgeroorlog. Teveel mensen hebben
zich inmiddels een plaats verworven
binnen de overheidsinstellingen.
Industrie
In de industrie is het al niet veel beter.
Zeventig procent van de bedrijven is in
handen van de Staat. Ook daar lopen
veel te veel mensen rond. Egyptische on
dernemers en buitenlandse investeerders
passen er wel voor op om die bedrijven
over te nemen.
Om tegenover het buitenland de schijn
op te houden dat alles goed gaat, worden
de eerste levensbehoeften zwaar gesubsi
dieerd. Brood kost haast niets voor de
Egyptenaar. Maar door de bevolkings
aanwas drukt ook deze begrotingspost te
zwaar op de staatskas. Afschaffing van
de broodbonnen zou echter tot ernstige
rellen leiden.
Een minstens even groot probleem is de
levensader van Egypte: de Nijl. In 1970
werd de bouw van een grote dam vol
tooid. De Aswan-dam was en is Egyp
tisch nationale trots en zorgt voor het
grootste kunstmatige meer ter wereld
met een lengte van 500 kilometer en een
breedte tussen de tien en twintig kilome
ter. Maar de Egyptenaren gebruiken zo
veel water dat het meer langzaam lee
gloopt. Wordt er niets gedaan dan
droogt de rivier op. En zonder Nijl is er
geen Egypte.
Dat het land het hoofd de laatste twintig
jaar boven water heeft kunnen houden,
is onder meer te danken aan de enorme
tol-opbrengsten van het Suezkanaal en
de gestaag groeiende toerisme-industrie.
Daarnaast zorgden oliebronnen en hon
derdduizenden Egyptische gastarbeiders
in Saudi-Arabië, Kuwayt en Irak voor
een flinke stroom buitenlandse deviezen.
Gastarbeiders
Door de Golfcrisis keren de- gastarbei
ders massaal terug. In plaats van de
staatskas te spekken, willen ze nu een
uitkering. Het toerisme neemt af. Nog
niet eens door Westerlingen die bang
zijn voor een militair conflict, het zijn
vooral de steenrijke Arabieren die het
momenteel af laten weten.
Egypte glijdt naar de afgrond. Er ont
staat een situatie die uiteindelijk nie
mand meer in de hand heeft. Rijkdom is
voorbehouden aan een kleine elitegroep,
het overgrote deel van de bevolking leeft
onder de armoedegrens.
Onvoorstelbaar is dan de vrolijkheid
waarmee de Egyptenaar het leven door
gaat. Geduldig, goedgehumeurd en gast
vrij. Maar iedereen moet beseffen dat de
wal het schip zal keren. Tachtig miljoen
mensen over tien jaar is onmogelijk.
'Insh Allah' - als Allah het wil - zegt de
Egyptenaar. Alles heeft zijn tijd nodig.
Ongeduldig zijn is blijk geven van slech
te manieren. Egyptenaren hebben geen
haast en verwachten dat van een ander
ook niet.
Een bekend Arabisch spreekwoord zegt
dat haast van de duivel komt. Maar ae
snelheid waarmee de Nijl en de Staats
kas worden leeggezogen en de bevolking
en bureaucratie groeien, eisen op wel
heel korte termijn een mentaliteitsveran
dering. Anders staat Egypte in 2000 niet.
meer op de landkaart.
EUGÈNE LEENDERS
