3alen van
andalen
Lyme-ziekte
rukt op in
Nederland
NO: 'puur natuur' is gewoon volksverlakkerij
„Hoge Veluwe
verdwijnt niet
door verzuring
Veertig banen verdwijnen
bij onderwijsbegeleiding
NNENLAND
QeidwOowuvnt
DINSDAG 14 AUGUSTUS 1990 PAGINA 3
BOSCH Burgemeester Ed Nijpels van
la is er voorstander van dat de mogelijkhe-
van een vierde bestuurslaag worden onder-
"0,it. „Je hoeft het misschien nog niet zo te
derenen, maar op die wijze kun je snel spijkers
koppen slaan", aldus Nijpels. De heiligheid
de drie bestuurslagen verstikt de discussie
de bestuurlijke reorganisatie in Nederland,
lij gisteren bij de aanbieding van de nota
da ligt goed' aan gedeputeerde A. Brugman
de provincie Noord-Brabant. Samenwer-
met andere steden acht de burgemeester
groot belang. Mede daarom bestaan er be-
feili rlijke contacten met Antwerpen om plan-
op elkaar af stemmen. Maar naar zijn oor-
moet ook met de andere grote steden in
iant worden samengewerkt.
n w
NPAK VAKANTIE - CRIMIN ALITEIT
zich
jpels wil onderzoek
rde bestuurslaag
Verkeerde heup:
chirurg berispt
GRONINGEN Een chirurg uit een zie
kenhuis in het noorden is door het medisch
tuchtcollege in Groningen berispt omdat hij
in maart vorig jaar bij een 79-jarige patiënte
de linkerheup in plaats van de rechterheup
heeft geopereerd. Hoewel de fout dezelfde
dag al duidelijk werd, meldde de chirurg
deze pas zes dagen later bij de directie van
zijn ziekenhuis. Volgens de chirurg kon de
fout ontstaan doordat de patiënte niet, zoals
normaal wel gebeurt, met een pleister-rek-
verband naar de operatiekamer was ge
bracht. De vrouw is een week na het ge
beurde opnieuw geopereerd. Een maand la
ter overleed zij, maar tussen haar dood en
de fout bestaat geen verband.
Vleermuis valt jongen (13) aan
LOSSER Een dertienjarige jongen uit Losser is terwijl hij bui
ten speelde onverwacht aangevallen door een vleermuis. Het
beest krabde de knaap in het gezicht, maar diens gealarmeerde
vader wist erger te voorkomen door de vleermuis met een ge
richte klap met zijn klomp te doden. Hij bracht het dier daarop
naar de politie. Onderzoek moet uitwijzen of de vleermuis met
hondsdolheid besmet was.
Haargroeimiddel mag in winkel
DEN HAAG De president van de rechtbank in Den Haag
heeft gisteren het door Upjohn-Nederland gevraagde verkoop
verbod van het haargroeimiddel minoxidil afgewezen. Volgens
de rechtbank-president is onvoldoende aannemelijk geworden
dat minoxidil een geneesmiddel is. Upjohn vorderde in kort ge
ding een bevel aan de Haagse groothandelaar Du Pont de leve
ring van minoxidil aan kappers en drogisten te staken. In de
visie van het bedrijf was er sprake van een geneesmiddel en zou
de groothandelaar in dat verband de wet overtreden.
ENFB: het fietsen
fiscaal stimuleren
WOERDEN De fietsersbond
ENFB vindt dat werkgevers be
halve aan reizigers met het
openbaar vervoer ook een 'be
lastingvrije vergoeding moeten
kunnen geven aan forenzen die
gebruik maken van de fiets. De
bond reageert in zijn brief aan
minister Kok van financiën,
waarvan ook de ministers Maij
en Alders een afschrift hebben
ontvangen, op de aftopping van
het reiskostenforfait. Volgens
de ENFB is daarbij sprake van
ontmoediging omdat het ge
bruik van het rijwiel fiscaal op
één lijn wordt gesteld met het
particuliere autogebruik.
j^JNHEM „Ik vind het
^a( d hoor", zegt Balthazar
e over het initiatief
de Zandvoortse politie
in de zomer agenten
andere korpsen als
kaan oerkracht in te huren.
har een structurele op-
dit ing voor de recreatie-
'ininaliteit is het niet".
150.0 rvoor is, zo zegt de cri-
gr< ioloog uit Arnhem, een
de ^entie-platform nodig.
adviesbureau ontwik-
bovjje zo'n platform en in-
dels wordt daarmee
Zeeland tot op de
Iden ervaring opge-
ïisat
1S °986 begon Beke, als crimi-
coniog verbonden aan' de uni-
iteit van Nijmegen,
oek van het ministerie
justitie een onderzoek
de vakantie-criminaliteit
eeland. Hij zette een eer-
provisorisch preventie-
ict op, deed in de jaren
na verder onderzoek en
will'ikkelde zich tot een na-
)rva 'al instituut op dit gebied,
zomer wordt zijn project
twintig recreatiegebieden
voerd. Het gaat daarbij
iet tegengaan van vanda-
en het matigen van alco-
ibruik, twee zaken die
overigens alles met elkaar te
maken hebben.
Wie bij de woorden preventie,
platform en project onmiddel
lijk moet denken aan het huis-
aan-huis bezorgen van nutte
loze folders, zij gerustgesteld.
Beke weet dat dat niet werkt.
„In de eerste plaats gaat het
erom te onderscheiden wie de
daders zijn", zegt hij. „Er is
een groot verschil tussen de
kleine groep van doelbewuste
criminelen en de grote groep
van vakantie-vandalen. De
harde kern bestaat uit lieden
die doelbewust de stedelijke
uitgaanscentra opzoeken, die
weten hoe de politie zich orga
niseert en die zich ook thuis,
buiten het vakantieseizoen,
schuldig maken aan crimineel
gedrag. De grotere groep
wordt gevormd door jeugdige
vakantiegangers die onder in
vloed van extreem alcoholge
bruik - zo'n twintig glazen
per avond - over de schreef
gaan. Ze laten zich meeslepen
door de groep, willen stoer
doen, hun grenzen verkennen,
meisjes imponeren".
Balen
De aanpak die Beke propa
geert is een combinatie van
'lik op stuk' en 'persoonsge
richte benadering'. Belangrijk
onderdeel ervan is de herin
voering van sociale controle.
Op Terschelling bijvoorbeeld,
In 1986 begon Beke, als criminoloog verbonden aan de universiteit van Nijmegen, op verzoek van het ministerie
van justitie een onderzoek naar de vakantie-criminaliteit in Zeeland.
waar het project van Beke
deze zomer draait, zijn de bur
gers bij de preventie ingescha
keld onder het motto 'Balen
van vandalen'. Wie onregel
matigheden signaleert, doet di
rect aangifte bij de politie en
die onderneemt dan ook daad
werkelijk actie. Verkeerscon
troles worden niet meer in de
nacht gehouden - dan kan de
politie het werk al snel niet
meer aan - maar in de voora
vond. Dat werkt preventief en
biedt de politie bovendien de
mogelijkheid het wapenbezit
te controleren.
Beke: „In 6,7 procent van de
gevallen wordt inderdaad wa
pentuig gevonden en in beslag
genomen. De overtreders krij
gen direct een boete. Dat
werkt goed. Daarom krijgt de
politie in het kader van ons
project ook uitgebreide trans-
actionele bevoegdheden; zij
kan vaker boetes uitdelen.
Wie op straat staat te piesen,
krijgt een boete van negentig
gulden".
Het resultaat van de campagne
van Veilig Verkeer Nederland
om het rijden onder invloed
tegen te gaan, toont volgens
Beke aan dat voorlichting,
mits goed gedaan, wel degelijk
effect kan hebben. Was het
vijf jaar geleden misschien nog
stoer om min of meer dronken
achter het stuur te kruipen, nu
is dat 'not done'. „Het ver
schaft status als je fris blijft
omdat je nog moet rijden". Iets
dergelijks hoopt Beke ook te
bereiken met drinken in het
algemeen. Twintig biertjes
drinken? Dat is stom, niet
stoer. Maar hoe vertel je dat
een jongen van zestien die
vanavond gaarne de blits zou
maken? Beke: „Door een heel
directe en harde toon. Sommi
ge mensen storen zich daar
aan, maar het is echt het enige
dat werkt. Zo hebben wij een
poster gemaakt waarop je een
dronken jongen tussen twee
meisjes in ziet hangen, met als
tekst: „Als je gezopen hebt
krijg je alleen je glas nog om
hoog. Die boodschap komt
over. Wie iets wil bereiken bij
de dames, kan maar beter niet
FOTO: ANP
dronken worden". Een simpe
le confrontatie met de blaas-
test is ook heel heilzaam, zo
heeft Beke ondervonden. „Wij
zetten dan apparatuur in de
kroeg en laten de jongens bla
zen. Dan zien ze dat ze met
vijf glazen bier op echt niet
meer kunnen rijden en dat het
niet helpt om het laatste half
uur alleen maar koffie te drin
ken. Dat is de betere voorlich
ting, confronterend".
In Zeeland, waar Beke vijf
jaar geleden zijn eerste project
uitvoerde, is de vakantie-cri
minaliteit dit jaar twintig pro
cent lager dan toen. „Onze
aanpak werkt misschien niet
onmiddellijk, maar wel op de
lange termijn", zegt Beke.
rondheid
5T „Bevat geen
itmatige geur-, kleur-
naakstoffen". Deze en
ksoortige opschriften
de consument dik-
aan op de verpak-
van voedings- en ge-
niddelen.
:oper is blij met deze in-
atie, omdat hij ervan uit-
dat deze artikelen veiliger
Alle pas.geboren dieren in Ouwehands Dierenpark in Rhenen worden momenteel door dierenarts Andries van
Foreest op hun gezondheid gecontroleerd en vervolgens ingeënt. Gisteren waren de tijger- en leeuwewelpjes
aan de beurt. prvrn. ANP
SCHEIDEND DIRECTEUR:
HOENDERLOO Het
Nationale Park de Hoge
Veluwe zal niet verdwij
nen door verzuring en
aantasting van het milieu.
De grote bomen en dieren
overleven de aanslag op
hun leefomgeving wel.
Het zijn hoogstens de kleine
organismen die de vervuiling
niet zullen overleven, zo is de
overtuiging van ir. C.J. Ste-
fels, scheidend directeur van
het Nationale Park. Stefels
gaat op 29 augustus met pen
sioen en wordt opgevolgd door
ir. H.A. Bruning.
„Die verhalen dat al het bos in
Nederland zal verdwijnen zijn
lariekoek. De natuur past zich
wel aan aan veranderde om
standigheden, zoals een zuur
der milieu. Edelherten en wil
de zwijnen zullen altijd op de
Veluwe blijven. Het gaat voor
al om de kleine, onopvallende
organismen - schimmels, mos
sen, watervlooien en salaman
ders bijvoorbeeld - die voor
goed zullen verdwijnen, als er
niet zuiniger met het milieu
wordt omgesprongen. Maar
over die kleine dingen maakt
men zich niet druk", weet Ste
fels. Hij vindt overigens dat
milieu-activisten moeten op
passen, dat de bevolking niet
overvoerd wordt met alarme
rende informatie.
Stefels: „Het enige voorbeeld,
van geslaagd menselijk ingrij
pen in de natuur dat ik ken, is
het plaggen van de heidevel
den. Dat is een succes: over
een jaar of tien zal de Veluwe
in de herfst weer paars zijn als
voorheen". In 1992 krijgt de
Hoge Veluwe een attractie van
wereldformaat: het Museon uit
Den Haag zal bij het bezoe
kerscentrum van de Hoge Ve
luwe het eerste ondergronds
museum (het Museonder) ter
wereld gaan inrichten.
voor zijn gezondheid zijn dan
soortgelijke produkten die
kunstmatige stoffen bevatten.
„Onzin", zegt de Utrechtse
hoogleraar prof. dr. V. Feron,
hoofd van de afdeling Biologi
sche Toxicologie van het TNO-
instituut voor voedingsonder
zoek CIVO in Zeist. „Men kan
zich afvragen of hier sprake is
van, al dan niet bewuste, mis
leiding van de consument, van
volks verlakkerij. Elke stof,
dus ook elk bestanddeel van
ons voedsel, kent zijn eigen
giftigheid. Wanneer de hoe
veelheid daarvan die in het li
chaam wordt opgenomen, een
bepaalde grens overschrijdt,
kan die schadelijk voor de
consument zijn. Daarbij doet
het er niet toe of het gaat om
een esséntiële voedingsstof,
een toevoeging, een van natu
re aanwezige of een door de
mens gemaakte stof die als
verontreiniging in ons voedsel
terecht komt". De hoogleraar
wil hiermee zeggen dat voe
dingsmiddelen zonder kunst
matige toevoegingen, die als
'puur natuur' worden aange
prezen, per definitie niet ge
zonder zijn dan andere pro
dukten, waar wel bepaalde
stoffen aan zijn toegevoegd om
de kleur, geur, of smaak te
verbeteren. Het zou zelfs wel
eens andersom kunnen zijn.
Bij het toelaten van kunstma
tige toevoegingen worden zeer
ruime veiligheidsmarges ge
hanteerd. Wanneer de aange
geven grenzen niet worden
overschreden, is de gezond
heid van de consument niet in
het geding. Een dergelijke
strenge controle op de zoge
noemde gezonde voeding is er
niet.
„In het algemeen kan je stel
len dat het allemaal niets uit
maakt. Want alle voedselpro-
dukten, met of zonder toevoe
gingen, zijn even gezond of
ongezond. Zelfs de zogenoem
de zuiver biologisch gekweek
te voedselprodukten geven
geen enkele garantie voor een
gezondere voeding".
MYSTERIEUZE BEET YAN TEEK
DEN HAAG In de Ver
enigde Staten is hier en
daar al sprake van hyste
rie over de Lyme-ziekte,
een moeilijk te herkennen
ziekte die wordt overge
bracht door teken en voor
het eerst opdook in het
plaatsje Lyme. In sommi
ge streken waar de ziekte
veel voorkomt wordt al
gesproken van de tweede
volksziekte na aids.
Lang is gedacht dat de ziekte
in Nederland niet of nauwe
lijks voorkwam. Dat was een
misvatting. Diverse onderzoe
ken hebben de laatste maan
den aangetoond dat er ook
hier steeds meer slachtoffers
vallen; vermoedelijk gaat het
al om enkele honderden men
sen.
De Lyme-ziekte wordt veroor
zaakt door een bacterie, de zo
geheten Borellia burgdorferi,
die huist in teken. Zodra zo'n
teek zich hecht op de huid van
een mens, kan de ziekte wor
den overbracht. De problemen
daarbij zijn ten eerste dat de
kenmerken van de ziekte lij
ken op die van vele andere
ziekten en ten tweede dat
mensen die de ziekte hebben
zich vaak niet herinneren
door een teek te zijn gebeten.
Die factoren belemmeren de
diagnose en dus de genezing.
De ziekte is het best te gene
zen kort na de infectie. In dat
eerste stadium, drie tot dertig
dagen na de infectie, wordt de
huid rond de beet rood. Ook
kan men zich grieperig voelen
en last hebben van hoofdpijn,
keelpijn, koorts en vermoeid
heid. In het tweede stadium,
enkele weken of maanden na
de besmetting of de huiduit
slag, kan men langdurig last
krijgen van beslist niet alle
daagse neurologische klachten
en hartaandoeningen als uit
stralende pijn in armen of be
nen, een scheef gezicht, dubbel
zien en/of hoofdpijn, neiging
tot flauwvallen en hartritme
stoornissen. In het derde stadi
um, maanden tot jaren na de
infectie, kan men te maken
krijgen met tijdelijke of blij
vende gewrichtsaandoeningen
en met loop- of oriëntaties
toornissen.
Een vaccin bestaat nog niet,
dus de ziekte kan niet altijd
worden voorkomen. Behande
ling is wel mogelijk en dat ge
beurt met antibiotifca, wat in
elk stadium vrijwel altijd re
sultaat heeft. Maar hoe sneller
kan worden behandeld hoe
beter. Na genezing is niemand
immuun, een nieuwe tekebeet
kan opnieuw Lyme veroorza-
Syfilis
Nederlandse artsen hebben de
ziekte al vergeleken met syfi
lis. Ook bij deze in Nederland
vrijwel uitgebannen veneri
sche ziekte verlopen de ziekte
beelden in stadia, zijn er ver
schillende verschijningsvor
men, kan de ziekte zich in
verschillende organen neste
len en is de prognose beter
naarmate er eerder behandeld
kan worden. In tegenstelling
tot syfilis is de Lyme-ziekte
echter zeer zelden dodelijk.
Hoe ernstig de ziekte ook is, er
is geen reden voor paniek, wel
reden om voorzichtig te zijn.
Ten eerste wordt lang niet ie
dereen die zich in bossen of
struiken begeeft gebeten door
een teek en lang niet elke teek
heeft de gevreesde bacterie bij
zich. Overal in Nederland be
staat de kans op besmetting,
maar die varieert van 2 tot 31
procent.
In eerste instantie lopen voor
al mensen extra risico die voor
hun werk (vrijwel) dagelijks
in een groene omgeving
moeten zijn, zoals boswachters
en medewerkers van de plant
soenendienst. Zij doen er beter
aan passende kleding aan te
trekken oftewel kleding die
volledig afsluit. Daarbij gaat
het vooral om de benen, omdat
teken voornamelijk huizen in
vegetatie tot ongeveer een me
ter boven de grond. Voor re
creanten is het veelal voldoen
de bij een tocht door zo'n ge
bied de broek in de sokken te
stoppen, een lichte broek te
dragen (waarop de eventuele
teken goed zichtbaar zijn) of
de kleding in te smeren met
een insectenwerend middel;
het bekende Autan voldoet
hier zeer goed. Na de wande
ling is het verstandig goed te
kijken of er ergens op het li
chaam misschien toch een teek
zit.
Rood
Het gevaar op een tekebeet be
staat hoofdzakelijk in de
maanden april tot en met ok
tober, de rest van het jaar zijn
de beesten niet actief. Eenmaal
op het lichaam van een gast
heer/gastvrouw zoekt de teek
eerst een plaats om bloed te
zuigen. Een teek die op de sok
van bijvoorbeld een wandelaar
is terechtgekomen, kruipt
vaak naar boven en zuigt zich
vast op het bovenbeen of in de
lies. Daarbij dringt een deel
van de monddelen de huid
binnen. De huid reageert door
rood te worden rondom de
plaats van de beet. In de eerste
dagen wordt die plek iets gro
ter, tot ongeveer de grootte
van een moedervlek, om daar
na weer langzaam te verdwij
nen. Hoe langer de teek vast
zit, hoe groter de kans op be
smetting.
Heeft een teek zich vastgebe
ten, dan dient deze zo snel mo
gelijk te worden verwijderd.
Met een watje moet olie, alco
hol, ether of iets dergelijks op
de teek worden gesmeerd,
waarna die er voorzichtig met
een pincet of tussen duim en
wijsvinger worden uitgetrok
ken zodat de kop niet achter
blijft. Daarna moet het wondje
worden gedesinfecteerd. Soms
laten teken ook los in een heet
bad of onder een hete douche.
Het is verstandig de datum
van de beet te noteren en in
de gaten te houden of er ver
schijnselen optreden die op de
Lyme-ziekte kunnen wijzen.
DICK HOFLAND
Wie wandelt in streken waar de door teken overgebrachte Lyme-
ziekte veel voorkomt, kan beter geen korte broek dragen.
ZOETERMEER/DEN
HAAG Bij achttien on
derwijsbegeleidingsdien
sten (obd's) in ons land
zijn begin dit jaar meer
dan veertig arbeidsplaat
sen verdwenen.
De plaatsen verdwenen door
een vermindering van de sub
sidies die de diensten krijgen
van de gemeenten. De onder
wijsinspectie noemt de terug
gang in arbeidsplaatsen een
gevoelige reductie. De betref
fende begeleidingsdiensten
hebben hun activiteiten voor
de scholen moeten beperken,
terwijl vaak juist om een uit
breiding van die activiteiten
werd gevraagd. In de afgelo
pen jaren verminderden nogal
wat gemeenten, die zelf moes
ten bezuinigen, hun bijdrage
aan de begeleidingsdiensten.
Begin dit jaar gingen 26 obd's
er daardoor financieel op ach
teruit. Bij achttien van de 26
diensten resulteerde dat in een
verlies aan arbeidsplaatsen. In
totaal zijn er 64 begeleidings
diensten, die samen ongeveer
2300 arbeidsplaatsen tellen.
VNZ: esthetische
chirurgie niet
meer vergoeden
UTRECHT De Vereniging
van Nederlandse Zorgverzeke
raars vindt dat esthetische of
correctieve chirurgie niet lan
ger moet worden vergoed. De
meest voorkomende ingrepen
zijn borst- en buikwandcorrec
ties Volgens de VNZ krijgt de
beoordelingscommissie steeds
meer adviesaanvragen voor
heroperaties van verzekerden
die ontevreden zijn over het
resultaat van de eerste in
greep.
door WILLEM RITSTIER
(teroo<CirGO<5TE
RWeeA). OM óE VMMT.IC TB
rauweu Raaew, nel..
