Gebaren van doven vormen echte taal
Combineren met wol
UIT THUIS ÊcidócSou/kmlt maandag 13 augustus 1990 paginj
LD
;tu
Onfeilbaarheid is een
een
glad en bewegingloos wo<^<
De Nieuwe Katechismus
nrubi
Nadat ik mij op deze pfaa ek. E
critisch heb uitgelaten ovieSta
het kerkelijk gezag in Ro lo v
dat met grote stelligheid f
beweringen heeft gedaan
opvattingen inzake de gro
1 de wereldbevolking,
reacties krijgen. Gaarn
maak ik melding van een
positief telefonisch contact
waarin een vrouw mij lie 1;
weten blij te zijn met mijl
bijdragen. Ze stelde - ik
onderschrijf het - dat de
vrouw nog altijd maar
nauwelijks daarin wordt
betrokken. Wéér blijft hel
immers dat het de hoge h
in Rome zijn die de diens
uitmaken.
Een pastor heeft me laten
weten dat ik me ervan be
moet blijven hoezeer veeliLe
de zaak van de anticonce^
is, als we haar in wereldv1
verband zien. Op mijn
slotregel over
„Overbevolking" had hij
repliek. Die regel luidde
wat de moderne techniek
ontwerpt nu werkelijk zo
ongeveer allemaal tegen
natuurlijk?". We moeten, l
de pastor, niet uit het oog
verliezen dat andere culti
andere visies handhaven. 0 Ri
ben ik het hardgrondig m «en
eens. Ik heb er in dezelfd
column immers ook op
vezen dat bijvoorbeeld joh
Derde Wereld-landen
vruchtbaarheid en
moederschap heel wat met
in ieder geval ook heel w
anders betekenen dan in
westerse cultuur. Daar kui 1011
we trouwens nog heel am 101X16
feiten aan toevoegen. Ik 1
de „bevolkingspolitiek"
voormalige Roemeense
dictator Ceausescu in
herinnering, die ernaar
streefde de bevolking van
land in snel tempo en in l no'<
mate te doen vermeerdert Bn
Puur politiek van het geti
Rond moederdag heb ik 6
jgedragen dat moeder-2
in Afrika een aureool 3.02
verstrekt waaraan wij hie rdan
helemaal niet meer zo
hechten. Dat had ik niet
minder dan uit het
internationaal theologisch
tijdschrift „Concilium"
meegenomen. Ook toen
ik daarmee aangeven, hoe
genuanceerd wereld- en
bevolkingspolitiek benadei
worden. Ook moeten wonjen
benaderd. Misschien mag
dat ook wel de kern van
columns over dit onderwe
noemen. Ik hèb niet een
oplossing die algemene
geldigheid, algehele
toepasbaarheid biedt, als h
om gaat aandacht te schei
aan de explosieve toenami 0111
van de wereldbevolking.
Maar de les die we uit au
informatie van de laatste
zouden moeten trekken is
zeker deze: Toen Jezus
Christus Zijn openbaar le\ Ac'
begon en drie jaar predikt
rondtrok (ik weet niet eei
ik wervend durf schrijver, s'y
houd het liever op "nu
uitnodigend) heeft hij noo
ook niet voor de verre
toekomst, voor eeuwen lat
wetenschappelijke uitspra,
over het menselijk gedra J
gedaan. Hij heeft de liefc
gepredikt. En niets andei
de pluriforme wereld wat
we ongeveer tweeduizend
later, nu, leven, is niet
wat met bestuurlijkheid te
maken heeft onder één hc
te vangen. Ook niet waar
over kerkelijke
bestuurlijkheid gaat.
Moederschap wordt in Afi
anders getaxeerd dan in h
westen. Het huwelijk, het
kindertal hebben hier een
andere kleur dan ginds, h
sommige culturen wordt
maagdelijkheid nauwelijks
anders gezien dan als
onmacht. Ik spreek niet v )Q
beter of slechter, min of 1
gewenst. Ik noteer feiten,
dan krijg ik het Spaans
benauwd of zou ik nu flllaats
niet eerder schrijven: Rooi
benauwd als ik in de f
de aankondiging lees van
voornemen van de paus oiEurt
inhoud van zijn Humanae
Vitaedocument tot dogma
verklaren.
Ik heb toen ik studeerde 1
mijn godsdienstdiploma-A,
meegekregen dat een
dogmaverklaring altijd in I 5 k,
mate ondersteund is gewe
door de consensus (dat isl
gevoel van instemming, dl
overtuiging dat men er in
kon gaan) van het „gewoi
gelovige volk.... Meent Pa
Johannes Paulus II daar
opeens zonder te kunnen1 lorge
door Joke Forceville-Van
DOGMA
ROTTERDAM De ge
baren die dove mensen
gebruiken om elkaar te
begrijpen vormen een
echte taal. Tot nu toe
werd verondersteld dat
de gebaren afgeleid zijn
van de gesproken talen,
maar volgens de Rotter
damse onderzoekster
Trude Schermer, deze
maand promoverend aan
de universiteit van Am
sterdam, is dat niet het
geval.
Het gebruik van gebarentaal
door doven is omstreden. Heel
lang mochten doven op school
zelfs geen gebaren gebruiken.
Ze moesten proberen hun
stembanden te gebruiken, zo
dat zij zich verstaanbaar kon
den maken bij horenden. Een
lang en moeilijk leerproces,
waarvan de resultaten be
perkt zijn.
In de jaren zestig begonnen
onderzoekers in de Verenigde
Staten te twijfelen aan deze
aanpak. Gebleken was dat
kennisoverdracht aan doven
via de zogenaamde orale me
thode tot teleurstellende re
sultaten leidde. Zo bereikten
volwassenen slechts een lees
niveau van een kind van
twaalf.
Van de vijf doveninstituten in
ons land hebben vier het ver
bod op het gebruik van geba
rentaal opgeheven. Alleen in
Sint Michielsgestel wordt nog
de orale traditie aangehangen.
Statenbijbel
In Nederland bestaat geen
standaard gebarentaal. Hoe
wel de verschillen niet zo
groot zijn dat doven uit ver
schillende delen van het land
elkaar niet kunnen begrijpen,
ziet Trude Schermer aan de
gebaren op welk doveninsti-
tuut iemand heeft gezeten.
Vooral tussen de Groningse
en Amsterdamse variant be
staan grote'verschillen.
„Het probleem is dat er nooit
wat over gebarentaal is opge
schreven", verklaart Scher
mer het gebrek aan eenheid
in doventaal. „Ook de Neder
landse taal kwam pas tot stan
daardisatie toen de Statenbij
bel wijd werd verspreid".
De uitgave van een woorden-
boek voor gebarentaal kan
een bijdrage leveren .aan de
totstandkoming van één taal.
Schermer, die werkt bij de
Nederlandse Stichting voor
het Dove en Slechthorende
Kind, begon negen jaar gele
den met het opzetten van een
woordenboek. Een eerste ge
tekende versie kwam twee
jaar geleden uit. Vorig jaar
verscheen een woordenboek
dat samengesteld is met vide
obeelden en een computer.
Onderzoekster Trude Schermer vindt dat het ministerie van onderwijs en wetenschappen geld moet geven voor onderzoek, nu zij heeft aangetoond dat
gebarentaal een echte taal is. foto: cees baars.
^rude Schermer over de
..ieuwe techniek: „We hadden
wel een heleboel gebaren ver
zameld en geselecteerd, maar
ons probleem was hoe je deze
moet weergeven. De tekenin
gen voldeden niet helemaal,
omdat ook de mimiek een rol
speelt bij het maken van een
gebaar. Dat komt met de vi
deobeelden beter tot uitdruk
king. Bovendien is het met de
computer mogelijk nog verbe
teringen aan te brengen. Pijl
tjes op de plaatjes geven aan
in welke richting de bewe
ging wordt gemaakt. Het
meest ideaal zou een woor
denboek op beeldplaat of vi
deo zijn. Maar dat is voorlopig
niet haalbaar".
Financiën
Het eerste woordenboek met
plaatjes bestaat uit ongeveer
1500' gebaren. Een compleet
woordenboek (geordend per
handvorm) zou zeker tien- tot
twintigduizend afbeeldingen
moeten bevatten. Schermer
heeft daar in principe wel
materiaal voor, maar het ont
breekt voorlopig aan financië
le middelen om het boek ook
daadwerkelijk te gaan maken.
Schermer: „Tot nu toe hebben
we subsidies ontvangen van
particuliere fondsen. Dié zeg
gen nu, terecht vind ik, dat de
overheid maar eens over de
brug moet komen. Maar WVC
vindt dat het ministerie van
onderwijs de uitgave van een
woordenboek hoort te finan
cieren. Daar houden ze de
boot echter af".
Tolken
Volgens Schermer zijn er in
Nederland twintig- tot dertig
duizend (bijna) dove mensen.
„Veel meer dan blinden, maar
toch wordt voor doven min
der gedaan", stelt Schermer.
„Dat komt omdat doven min
der voor zichzelf zijn opgeko
men. Ze hebben problemen
om te communiceren met de
overheid. Brieven staan vaak
vol met fouten en bij de over
heid komt dat blijkbaar niet
over. Je ziet dat overigens wel
veranderen. Zo nemen steeds
meer doven een tolk mee
naar officiële instanties".
Het onderzoek van Trude
Schermer kan een bijdrage le
veren aan de emancipatie van
doven. Volgens de Rotterdam
se onderzoekster moeten do
ven er nog aan wennen dat
hun gebaren een echte taal
vormen. „Jarenlang is de taal
onderdrukt en geïsoleerd ge
weest. Daardoor kon de taal
zich ook niet ontwikkelen en
lijkt de gebarenschat ook niet
zo uitgebreid. Maar de laatste
tijd is daar verandering in ge
komen. Er komen veel nieu
we gebaren bij".
Schermer maakt tijdens con
gressen of vergaderingen,
waar doven uit het hele land
bijeen zijn, weieens mee hoe
een nieuw gebaar ontstaat.
Een bepaald woord wordt dan
steeds gespeld via het gebare-
nalfabet omdat er niet één ge
baar voor is. Iemand in de
vergadering stelt voor om
voor het begrip een bepaald
gebaar in te stellen. Na enig
heen en weer gebaar wordt
het dan aangenomen. Vaak is
een dergelijk teken binnen
een maand bij alle doven be
kend. Zo raken gebaren voor
begrippen als computer of cd-
speler, net als nieuwe
woorden in het Nederlands,
ingeburgerd.
De erkenning van de Neder
landse gebarentaal als echte
taal is belangrijk om bij het
ministerie van onderwijs en
wetenschappen geld los te
krijgen voor uitbreiding van
het woordenboek en voor na
der onderzoek. Schermer
vindt dat het ministerie de
doventaal moet behandelen
als elke andere taal van een
minderheid nu wetenschappe
lijk is bewezen dat het een
echte taal is.
Voor haar stelling geeft
Schermer een aantal argu
menten. Zo blijkt gebarentaal
onafhankelijk te zijn van het
Nederlands. Weliswaar is de
vorm van de lippen van be
lang bij veel gebaren, maar
volgens Schermer heeft dat
voor tachtig tot negentig pro
cent geen nut. De Amster
damse variant van de
woorden broer en zus vormen
een uitzondering. Het gebaar
is precies hetzelfde, alleen de
vorm van de mond verschilt.
De invloed van het Neder
lands gaat echter niet verder
dan de woordenschat en is bo
vendien heel beperkt. „Na- i
tuurlijk zijn er leenwoorden
uit het Nederlands", zegt
Schermer, „maar wij gebrui- j
ken toch ook leenwoorden uit
het Engels en Frans?"
Een ander belangrijk argu
ment in de bewijsvoering is j
,de eigen grammatica die de
Nederlandse gebarentaal
heeft. Schermer: „In het Ne
derlands zeg je: 'gisteren heb
ik de boom omgehakt'. In ge
barentaal zou je zeggen 'boom
omhakken gisteren'. Deze
structuur komt in grote lijnen
in alle gebarentalen voor".
Perfect
Voor horende ouders die via
gebaren met hun kind willen
communiceren is het moeilijk j
om juist deze grammatica on- j
der de knie te krijgen. Zij j
gaan uit van het Nederlands,
kennen wel de gebaren voor
de begrippen, maar hanteren
niet de juiste volgorde.
„Voor de meeste horende I
mensen is gebarentaal een
soort Chinees. Je hebt geen
enkel aanknopingspunt om de
taal te leren, zoals bij Engels.
Het is daardoor niet gemak- i
kelijk om gebarentaal te le
ren, en perfect leren ze het
De enige mensen die in staat
zijn Nederlands te spreken en
toch de gebarentaal perfect
beheersen zijn horende kinde
ren van dove ouders. Zij wor
den vaak als tolk gebruikt.
Öp internationale congressen
voor doven staan bij een le- j,
zing vaak tien tot twaalf tol-
ken op een rijtje om de
woorden voor het aanwezige
publiek te vertalen.
Televisie
De erkenning van de Neder
landse gebarentaal als echte
taal kan grote gevolgen heb
ben. Dit najaar begint een
speciale werkgroep met een
onderzoek daarnaar. In na
volging van Schermer hebben
inmiddels ook andere taal
kundigen zich gestort op de
doventaal. Zo wordt bijvoor-
beeld de grammaticale struc
tuur nader beschreven.
Schermer vindt het niet nodig
dat er eerst een standaard ge
barentaal in Nederland komt
voordat de taal officieel er-
kend wordt. Wel zou het een
voordeel zijn als er inderdaad
één variant als algemene taal
wordt gekozen. De keuze van
de variant is ongetwijfeld een
heikel punt voor de betrok-
ken doveninstituten. Een mo- j
gelijkheid is wellicht de wijze
waarop in Engeland de stan
daardisatie van de grond is
gekomen. Bij diverse pro-
gramma's op televisie werd
steeds dezelfde variant ge
bruikt voor de vertaling. Een
service die in Nederland nog
maar zelden wordt geboden.
BEREND VAN DE SANDE
Ondernemer of belegger? (II)
Vorige keer kwam aan de orde,
vanuit welk gezichtspunt venno
ten in een cv, commanditaire ven
noten dus, beschouwd (kunnen)
worden door de fiscus voor het al
dan niet bestaan van belastingfaci
liteiten.
Enerzijds is daar de vennoot die,
omdat de cv een onderneming
drijft en hij als 'commandite" ge
rechtigd is in het liquidatiesaldo
van de cv, wordt aangemerkt als
ondernemer. Hij geniet alle facili
teiten van het ondernemerschap,
zo ook het recht op aftrek bij ver
lies of liquidatie der cv. Anderzijds
is er de vennoot die wordt gelijk
gesteld met een belegger of aan
deelhouder: de inkomsten die deze
commandite uit de cv krijgt, wor
den gehouden voor inkomsten uit
vermogen en zijn dienovereen
komstig belast.
Ter toelichting van deze fiscale
differentiatie moge de volgende
casus dienen.
De bv Pecuniae Medici, uitgeefster
van een gelijknamig tijdschrijft,
wierf in 1981 via haar tijdschrift
deelnemers in een commanditaire
vennootschap die zich zou gaan
bezighouden met oliewinning in
de Verenigde Staten. Pecuniae
Medici zelf zou beherend vennoot
worden. Zij bezat boorrechten in
een gebied in Kansas, waar uit ge
ologisch onderzoek gebleken was
dat exploitatie tegen relatief lage
kosten mogelijk moest zijn.
Tegen augustus 1981 hadden zich
269 personen gemeld voor deelne
ming als commanditair vennoot in
de cv Petromed. Hun gezamenlijke
inbreng was oorspronkelijk 2,8
miljoen gulden, maar door bijstor
tingen kwam het commanditaire
kapitaal uiteindelijk uit op ruim 4
miljoen gulden.
Na augustus 1981 traden er geen
commanditaire vennoten meer toe.
Zij die wèl waren toegetreden
merkten echter alras dat het met
Petromed geen botertje tot de
boom zou worden. De oliewinning
was toch moeilijker dan verwacht,
zodat de resultaten tegenvielen.
Tegelijkertijd daalden de olieprij
zen. Pecuniae Medici bv slokte bo
vendien een enorme kostenpost op
aan provisiebaten en beheersver
goedingen.
In 1982 dreigde er een faillisse
ment. In 1983 werd er een tweede
beherend vennoot benoemd en ten
slotte wisten de commanditaire
Lichte scheerwol-chenille omslagjas (voelt ruwig aan) met sjaalkraag.
Grote manchetten, lekkere pasvorm. De blouse heeft een Engels tapijt
dessin (ontwerper: Toni Gard).
FOTO'S: PR
taille. Dit soort kleren is pas mooi
in soepel lichtgewicht flannel,
wollen mousseline of glanzend la
ken. Eenvoud en gemak staan bij
wollen kleding voorop.
Opzienbarend voor de komende
winter is het kleurenpalet in wol:
turquoise /oker, alle bruinen die er
maar bestaan, gemarmerde paars/
lila, grijs/groen /geel effecten en in
oranje/rode/bleu mozaïek-dessins.
Verder 'grapjes' in geranium, mau
ve, fuchsia, rose, turquoise/groen,
metallic grijs en discreet in elkaar
overlopende blauw-nuances.
TINY FRANCIS
vennoten te bereiken dat de geld
verslindende bv Pecuniae Medici
als beherend vennoot uittrad.
Er werd een stichting in het leven
geroepen die zich ging bezighou
den met de exploitatie, maar ook
dat bracht geen soulaas. In 1986
werd de cv na verlies van haar ka
pitaal beëindigd.
Een der commanditaire vennoten
was dokter Abraham Speelsman,
een oud-cardioloog. Hij was vol
goede moed toegetreden tot de cv
met een kapitaal van 6000 gulden
dat hij in 1982 stortte. Eenmaal in
het schuitje dat maar niet wilde
varen zag Speelsman gauw genoeg
dat het een verliesgevende zaak
betrof. Wegens verlies uit de on
derneming claimde hij dan ook
een aftrek van 2400 gulden over
1981. En hier kwam de aap uit de
mouw: dokter Speelsman zag zich
zelf, commanditair vennoot zijnde,
als ondernemer, maar de inspec
teur zag hem als belegger en wei
gerde dientengevolge de aftrek. Er
zou geen sprake zijn van een on
derneming.
Toch, het Hof oordeelde anders.
De activiteiten van de cv Petro
med gaven duidelijk te kennen dat
er was gepoogd winst te behalen
met het winnen en verkopen van
olie door middel van een duurza
me organisatie van kapitaal en ar
beid. Die winst was, gezien het ge
ologisch onderzoek, ook te ver
wachten geweest. Het feit dat be
herend vennoot Pecuniae Medici
bv mogelijk uit was geweest op in
komen voor zichzelf, deed niet af
aan het feit dat de cv Petromed
een onderneming dreef.
Er was geen sprake van een open
cv. Derhalve was er evenmin spra
ke van vennoten die voor de hef
fing van inkomstenbelasting be
handeld zouden moeten worden
als waren zij aandeelhouders of
beleggers.
De commanditaire vennoten, dok
ter Speelsman incluis, waren in
fiscale zin ondernemers, ongeacht
de absolute en relatieve omvang
van hun participatie.
Dokter Speelsman kreeg zijn af
trek en de staatssecretaris, die zo
als we vorige keer zagen in een re
solutie te velde trok tegen belas-
tingvoordelige constructies als
deze, kreeg mèt de uitspraak de
kous op de kop.
MR. P.R.M.HAMERS
werkzaam bij Coopers Lybrand
belastingadviseurs
De zomer is nog niet voorbij maar
het Nederlands Wolsecretariaat in
Amsterdam heeft de voelhorens al
uitgestoken naar wat er de komen
de winter aan wolkwaliteiten en -
kleuren te koop zal zijn.
Opvallend is het combineren van
uiteenlopende wolsoorten in één
bepaald kledingstuk (b.v. strijkga-
rens met kamgarens of jersey).
Met de „power-kleding", rechte
blazer op korte rok, lijkt het een
beetje afgelopen. Nee, dan de ruim
vallende hemd- of shirtjurk of de
enkellange diepgeplooide (of slui
ke, rechte) rok met hooggesloten
Wollen jacket in pijnboomgroen, gedragen op een kort rook-rokje met
zwart flanellen overrok. De overrok kan dicht- of opengeknoopt worden
gedragen waarbij ze openwaait. Het wollen crêpe-shirt is ivoorkleurig
(Nina Ricci Boutique).
