„Geopende waterfles binnen
enkele minuten vergiftigd
1^;
>e Klerk en
landela spelen
m de beurt
un troeven uit
ir>
„Waarom geen snelle interventie?
IITENLAND
Qeid&zSowuvnt
ZATERDAG 11 AUGUSTUS 1990 PAGINA 5
kPSTAD De blan-
en zwarte leiders in
[-Afrika nemen enor-
risico's - en maken zo
vredesproces tot een
rassend succes. Het
is nu dichter bij een
issing van zijn funda-
itele politieke proble-
dan ooit.
isch genoeg vond de grote
voorwaarts plaats op een
vol oorlogsbeelden. Maan-
augustus was de herden-
sdag van de atoombom op
sjima 45 jaar geleden; het
ook een dag dat het Mid-
Oosten opnieuw in brand
door de Iraakse invasie
Kuwayt.
neest prominente zwarte
ilanke leiders wedijveren
met elkaar wie er de
te risico's durft te nemen,
dent E.W. de Klerk deed
historische gok op twee fe-
[ÜIH i, toen hij de zwarte op-
ie en de communistische
legaliseerde en stappen
om Nelson Mandela en
ren vrij te laten.
idag was het Mandeia's
bij de besprekingen in
iria. Zijn gok was even
Hij en zijn Afrikaans
jnaal Congres besloten de
pende strijd met onmid-
ke ingang op te schorten,
uefrilla-oorlog is meestal
roefkaart in de strijd voor
nale bevrijding. Hoewel
xtig jaar dat de ANC oor-
[evoerd heeft verre van
ilitair succes waren, wis-
le bommen en het ge-
uur de aandacht van de
:en op het ANC te vesti-
jEen einde van die oorlog
'aarschijnlijk door het me-
:el van de Zuidafrikanen,
ras ook, worden ge
ld.
k kaliber
lela voelt zich kennelijk
genoeg om zijn troef-
weg te gooien. De vraag
Ihij hiervoor genoeg zal te-
ijgen van De Klerk om
viken in zijn eigen gele
tot bedaren te brengen -
im de verlangens van de
—ioegde, thuisloze, werkloze
I Hfte niassa te bevredigen.
geen andere zwarte Zuid-
aan van zijn kaliber die
kan klaren. Mandela is
niet in de laatste plaats
at hij een levende marte-
werd door zijn 27-jarige
ngenschap onder de
nvolgende blanke natio-
tische regeringen. Zijn ge
enbewaarders hielpen
bij
hij zo snel is overgegaan
e opschorting van de strijd
'n bevestiging dat hij op-
t vrede probeert te be-
istelligen; het is ook een
n dat het netelige Zuida-
lanse probleem wel eens
en een paar jaar, mis-
en zelfs binnen een paar
nden, opgelost zou kunnen
Mandeia's stap heeft het
lesproces versneld en de
i bestaat dat er al begin
onderhandeld zal kunnen
ien over een nieuwe
dwet.
De Klerk is de opschor-
van de gewapende strijd
het. ANC politiek gespro-
een buitenkansje. Het
it voor hem makkelijker
lan zijn nogal twijfelachti-
lanhangers uit te leggen
rom hij in februari die
taculaire sprong waagde,
nu toe kon hij hun weinig
in: de wereld hield vast
de sancties tegen Zuid-
ka en het geweld thuis
alleen maar toe.
Met de opening van het sei
zoen van de partijconferenties
kan hij zijn aanhangers het
ondenkbare beloven: een ein
de van het geweld. De blan
ken hebben jarenlang midden
in een guerrilla-oorlog geleefd
en zelfs de meest geharden on
der hen zullen een zucht van
opluchting slaken bij dit voor
uitzicht. De economie en de
beurs zullen dit weerspiegelen.
Misschien sluit het ANC zelf
zich binnenkort aan bij de
roep om buitenlandse inves
teerders en handel. Zuid-Afri-
ka zou weer een grote rol kun
nen spelen op het wereldto
neel.
Zwart en blank hebben na
tuurlijk nog een lange weg
van onderhandelingen te gaan
eer een werkbare democratie
haar beslag zal hebben. Maar
er is een uitstekende start ge
maakt, die in niet geringe
mate te danken is aan de per
soonlijke relatie van de twee
onverstoorbare leiders.
Er is een overeenkomst over
de vrijlating van de politieke
gevangenen, de terugkeer van
ballingen en een herziening
van de omstreden Internal Se
curity Act die politieke vrijhe
den inperkt en de noodtoe
stand in strijdend Natal, plus
de opschorting van de gewa
pende strijd door het ANC-
de resultaten van de be
sprekingen van afgelopen
maandag zijn de belangrijkste
stap voorwaarts in een ge
schiedenis van strijd.
De blanke conservatieven in
tensiveren intussen hun cam
pagne tegen De Klerk en noe
men het akkoord van Pretoria
„onhoudbaar en illegaal".
Sommige extreem-rechtse ele
menten zullen hun geweldsac-
ties opvoeren. Ook de veilig
heidstroepen kunnen een pro
bleem gaan opleveren, gezien
hun schietgrage reactie op
zwarte andersdenkenden en
hun jaren van propaganda te
gen het ANC, nu een volko
men legale organisatie. Er zijn
tekenen van spanning tussen
De Klerk en Mandela op dit
gebied. Mandela heeft een op
roep gedaan aan De Klerk om
zijn politie te beteugelen
Aasgieren
De militante zwarte groeperin
gen buiten het ANC - terend
op een achterban van werklo
zen die wel eens tegen een
derde van de zwarte bevolking
zou kunnen belopen - wach
ten als aasgieren op het mo
ment dat het ANC ten val
komt op het kronkelige pad
naar vrede. Maar het enorme
respect dat de meeste zwarten
hebben voor Mandela is een
factor waarmee rekening ge
houden moet worden. Het is
niet gemakkelijk het tegen
hem op te nemen. Tot dusver
hebben groepen als het Pan
African Congress het akkoord
van Pretoria eenvoudigweg af
gewezen, waardoor zij ironisch
genoeg op één lijn komen te
staan met de blanke conserva
tieve vleugel.
Het geweld in Zuid-Afrika is
intussen hoog opgelopen, ook
de afgelopen dagen weer. Het
Zuidafrikaans Instituut voor
Rassenbetrekkingen meldde
1.591 doden door politiek ge
weld van 1 januari tot eind
juni, vergeleken met 1.403 do
den in heel 1989.
Heeft vrede een kans, na zo
veel jaren van geweld, onrecht
en verbittering? Is democratie
mogelijk? Het staatmanschap
van De Klerk en Mandela zul
len de komende weken en
maanden de weg moeten wij-
ANTHONY HEARD
Niemand hoopt ze ooit te hoeven gebruiken, maar zowel in Israël als door de naar Saudi-Arabië gestuurde Amerikaanse militairen worden voor alle zekerheid de
gasmaskers gecontroleerd. FOTO: AP
ISRAËL BEREIDT ZICH VOOR OP MOGELIJKE IRAAKSE AANVAL
(Van onze correspondente
Willy Werkman)
TEL AVIV Haar ogen
zijn rood aangelopen en in
haar stem klinkt een tril
ling. „Ik heb de hele
nacht niet geslapen. Ik
denk alsmaar aan mijn
kinderen. Wat gebeurt er
met hen als er een chemi
sche aanval komt? Ik zal
ze zelf niet kunnen be
schermen, want als ver
pleegster heb ik een oor-
logstaak in het zieken
huis".
De moeder vertolkt de angsti
ge gevoelens onder de Israëli
sche bevolking over de moge
lijkheid dat de Irakese presi
dent Saddam Husayn zijn drei
gementen jegens Israël, een
aanval rpet chemische wapens,
zal waarmaken. Afgelopen
woensdag werd die angst in
eens heel reëel. Baghdad had
laten weten „onomstotelijke
bewijzen" te hebben dat Israël
vliegtuigen in Amerikaanse
kleuren had overgespoten en
zelfs haar piloten van Ameri
kaanse uniformen had voor
zien. Het was dus zeker, zo
wist een Irakese militaire
woordvoerder, dat Israël van
plan was onder Amerikaanse
vlag doelen in Irak te bombar
deren. Irak zou de verfoeide
zionistische vijand, die tenslot
te toch het land van Palestina
had opgeslurpt, eindelijk op de
knieën krijgen met haar che
mische wapen.
Dat was de klap. Israël, tot
dan toe min of meer afstande
lijk in spanning over de crisis
in het Golfgebied, werd plotse
ling zeer ongerust. Premier
Shamir liet weten dat zijn land
niet met lege handen stond.
Wie Israël zou treffen, zou een
grote ramp over zichzelf afroe
pen. Het leger liet zonder in
details te treden weten dat „er
stappen waren ondernomen
om de gevaren het hoofd te
bieden".
y. y.v -■
Irak beproefde donderdag een nieuwe raket. Hoewel het volgens
woordvoerders een geplande proefneming was, kan de lancering
niet los worden gezien van de oplopende spanningen in het Mid
den-Oosten en als een waarschuwing richting Irak. fóto: ap
Plotseling waren er geen ge
voelens van teleurstelling
meer over het feit dat de Ver
enigde Staten Israël niet for
meel hadden betrokken bij
haar militaire optreden in de
Perzische Golf. Plotseling was
er niet meer dat gevoel van
belediging, dat toch ook Israël
vliegvelden heeft waar Ameri
kaanse troepen zouden kun
nen landen. Het ging er nu
om, zo werd snel in Jeruzalem
besloten, toch maar een paar
toontjes lager te zingen. Want
de „slager van Baghdad", zo
was intussen gebleken, was
toch maar tot de meest on
voorstelbare daden in staat.
Premier Shamir besloot in een
rede donderdagavond niet al
leen Irak dreigend te waar
schuwen, maar er ook aan toe
te voegen dat Israël niet van
plan is welk Arabisch land
dan ook aan te vallen. Israël
wil zelfs over vrede praten, zei
Shamir.
Voelbaar
Intussen is de angst en de on
rust onder de bevolking voel
baar. De afgelopen dagen is
herhaaldelijk de vraag gesteld
of het niet tijd werd de allang
in tal van plaatsen in het land
opgeslagen gasmaskers uit te
delen. Want wat heb je aan
zo'n ding, als je hem niet bin
nen handbereik hebt? Vanaf
het moment dat in Irak een
chemisch wapen wordt afge
schoten, heeft Israël niet meer
dan zeven minuten waarschu
wingstijd!
Uiteindelijk werd op het hoog
ste niveau besloten niets te
doen. Niet alleen omdat het
uitdelen van gasmaskers aan
zo'n vier miljoen burgers be
paald niet eenvoudig is, maar
ook omdat dan de paniek to
taal zou zijn. En paniek ver
laagt de moraal. En dat weer,
zo zei de opperbevelhebber ge
neraal Dan Shomron, speelt
precies in de kaarten van Sad
dam Hussayn. Gasmaskers zijn
niet nodig, zo zei de opperbe
velhebber, want het Israëli
sche leger beschikt over de
middelen een chemische aan
val te voorkomen. En boven
dien zou de Iraakse leider het
toch niet durven op de knop te
drukken.
Aan het interview met de op
perbevelhebber was de mede
deling van een militaire mede
werker vooraf gegaan, die zei
dat „naar alle waarschijnlijk
heid de Iraakse midden-af
standsraketten nog niet met
chemische koppen zijn uitge
rust". Een schrale troost, want
de Iraakse artillerie kan vol
gens die medewerker wèl che
mische granaten afvuren, en
de Iraakse luchtmacht is in het
bezit van gasbommen.
Dikke voorraad
De Israëli's zijn er dus toch
niet gerust over. Velen schaf
fen zich het boek „Noodsitua
ties" aan, dat al enkele maan
den geleden door het ministe
rie van defensie op de markt
was gebracht en waarvoor tot
nu toe nauwelijks belangstel
ling was geweest.
„Ik zal maar een dikke voor
raad inslaan", vertelt een
boekverkoopster. „Het gevaar
is nu plotseling heel reëel en
we weten eigenlijk helemaal
niet hoe we ons op een chemi
sche aanval moeten voorberei
den".
Het boek legt in simpele taal
uit hoe je een gasmasker moet
opzetten, hoe je de banden
moet aantrekken, het filter
moet opschroeven en het
drinkslangetje moet bevesti
gen. Het laat ook zien dat je
plastic zakken om ie handen
en voeten moet binden, de ra
men en deuren moet dicht-
plakken en niet naar de
schuilkelder moet rennen,
maar juist naar een kamer op
de bovenste verdieping. Voed
selvoorraden moeten in wek-
potten klaarstaan, zo staat in
het boek te lezen, en wie wil
drinken moet weten dat een
eenmaal geopende waterfles
binnen enkele minuten is ver
giftigd.
Bij de dus nog in de
plaatsen liggende
zit ook een injectie-spuit,
waarmee je jezelf door de kle
ding heen een stof kunt toe
dienen die de vergiftigings
symptomen tegengaat. Diezelf
de spuitjes zijn ook bij de apo
theek verkrijgbaar, maar een
apotheker zegt me liever op de
instructies te wachten, „want
i tegen mosterdgas moet iets an
ders gebruikt worden dan te
gen zenuwgas".
Instructies
Maar waar zijn de instructies?
„We hebben filmpjes klaarlig
gen en ook casette-bandjes die
via de radio kunnen worden
uitgezonden. Als het nodig is
zullen we ook met luidspre
ker-auto's gaan rondrijden",
aldus een woordvoerder.
Prettig te weten dat alles
klaarligt. Alleen, nu het ge
vaar als het ware boven je
hoofd hangt, wil je zoals die
moederverpleegster jezelf en je
kinderen kunnen beschermen.
Een gasmasker kan tenslotte
levensreddend zijn. Laat die
autoriteiten die erover klagen
dat gasmaskers in het verle
den door jongelui zijn gebruikt
voor feestjes of door boeren
die hun velden gingen bespui
ten, daar ook maar eens over
nadenken!
Irak heeft de werld in zijn
greep. Vijftigduizend Ameri
kaanse soldaten laten hun tan
den zien. Arabische leiders in
Cairo breken hun hoofd over
een verklaring die toch wel
niets zal uithalen. En Israël
kan niet meer van terzijde toe
zien. Het land wordt bedreigd
en dreigt. „Als Israël tot de
qonclusie komt dat Saddam
Hussayn niet meer kan wor
den beïnvloed door dreige
menten van massale wraak of
verzekerde verwoesting,
neemt de mogelijkheid van
een Israëlische militair initia
tief toe", schreef gisteren de
Israëlische expert Matti Stein
berg. Hij sloot daarbij de de
monstratie of de test van een
atoomwapen als „noodzakelijk
waarschuwing" aan het adres
van Baghdad niet uit. „Hus
sayn probeert in de voetstap
pen te treden van de Nasser
als onbetwiste leider van de
Arabische wereld", schreef
Mattie Steinberg. „Nasser
heeft verloren. Saddam Hu
sayn kan hetzelfde lot onder
gaan".
WILLY WERKMAN
SKE EN WISKE DE KLEINE POSTRUITER
idaard UltgeverlJ/Wavery Productions
BELGISCHE ARTS TERUG UIT LIBERIA
(Van onze correspondent
Jo Wijnen)
BRUSSEL De Belgische
chirurg dr. Reginald Moreels
(40) is onlangs teruggekeerd
van een twaalfdaags bezoek
aan Monrovia, door door ge
vechten onleefbaar geworden
hoofdstad van Liberia.
De in Oostende werkzame me
dicus is voorzitter van de Bel
gische afdeling van Artsen
Zonder Grenzen en heeft als
vrijwilliger gewerkt in door
oorlog en geweld verscheurde
landen als Tsjaad, Etiopië, Li
banon, Cambodja, Sudan, Suri
name en, tot enkele weken ge
leden, Liberia. Hij vertelt: „In
Monrovia vechten volkomen
ongedisciplineerde soldaten en
rebellen die vaak dronken
zijn, die tot bendes uiteenge
vallen zijn en die de bevelen
van hun commandanten al
lang niet meer opvolgen".
„Het front in de Monrovia
werd toen ik er was gevormd
door een grote weg die dwars
door de stad loopt. Met onder
handelingen hebben we nog
geprobeerd die weg over te
steken om hulp te bieden.
Maar we werden beschoten en
moesten onverrichterzake
naar het ziekenhuis terugke-
„Er zijn medicamenten over
gebracht naar de Amerikaanse
ambassade in Monrovia. Maar
die ligt op ongeveer twee kilo
meter van het ziekenhuis. De
weg van de ambassade naar
het ziekenhuis is zo gevaarlijk,
dat het nu onmogelijk is ge
worden de medicamenten te
vervoeren. Op dit ogenblik
zijn er driehonderd gewonden
en honderd man staf in het
ziekenhuis. Er is nog voedsel
tot komende dinsdag. Komen
er geen nieuwe voorraden, dat
zit er maar een ding op: het
ziekenhuis sluiten".
In Sierra Leone staat een
nieuwe ploeg van Artsen Zon
der Grenzen klaar om de hui
dige af te lossen. „Maar we
weten niet hoe we onze men
sen naar Monrovia moeten
brengen. De ploeg die er nu
werkt is volkomen uitgeput.
Ze werkt vrijwel onophoude
lijk in vier operatiezalen. Bo
vendien kunnen veel gewon
den het ziekenhuis eenvoudig
niet bereiken. Het is een zeer
dramatische situatie", zegt Mo
reels.
Hij is in de vele, soms gruwe
lijke en volkomen uit de hand
gelopen conflicten waarvan hij
getuige is geweest tot een aan
tal onontkoombare gevolgtrek
kingen gekomen. „De princi
pes van neutraliteit en veilig
heid worden loze begrippen
als men tegenover totaal op
drift geraakte en ontketende
strijdkrachten komt te staan.
In dergelijke situaties is het
volstrekt onmogelijk de lijden
de burgerbevolking te helpen.
De humanitaire rechten in
oorlogssituaties zijn vastgelegd
in de conventies van Den
Haag en Genève. Die conven
ties bepalen dat de gewonden,
de slachtoffers en het medisch
personeel onder alle omstan
digheden moeten worden ge
respecteerd. Bovendien heb
ben die conventies niet alleen
betrekking op internationale,
maar ook op intra-nationale
conflicten. En het zijn juist die
conflicten die zich, in de twee
de helft van de twintigste
eeuw, het meeste voordoen.
De humanitaire rechten zou
den door het Rode Kruis be
schermd moeten worden,
maar die organisatie is in Li
beria niet eens aanwezig.
door Bob van Huët
Roddelpers
PARIJS De vakantiemaanden
zijn uitgelezen tijden voor de
Franse roddelbladen. FRANCE
DIMANCHE, ICI PARIS en Le
NOUVEAU DETECTIVE, om er
een paar te noemen, worden
gevreten op Orly, in TGV's,
langs de autoroute en eenmaal
ter plaatse op het strand of a la
campagne. Begrijpelijk is het
natuurlijk wel, want in deze
tropische warmte heeft niemand
zin te zweten op een gewichtig
LE MONDE-artikel over
bijvoorbeeld het rammelende
aandelenpakket van het
kaderpersoneel van de Franse
atoomfirma FRAMATOME.
Veel aardiger is dan natuurlijk
STEPHANIE DE MONACO, die
exclusief! de voorpagina
van ICI PARIS vult.
„De provocatie" luidt de
sensationele opening van het
blad. Eronder staat dat de
prinses, na haar zoveelste bijna-
huwelijk met weer zo'n dubieuze
playboy, „opnieuw omringd
wordt door mannen, tot alles
bereid om haar te verleiden".
Het ergste van dat alles is nog
dat ze er „een zeker plezier in
lijkt te hebbenTwaalf
explosieve choc-documen ten
oftewel stiekem met een telelens
gekiekte strand foto's, bewijzen
dat de „lichtzinnige"
STEPHANIE inderdaad tussen
enige heren in zwembroek zit.
Allemaal veel ouder dan zij
natuurlijk.
Gelukkig voor de
zomerabonnees van de
schandaalpers compenseert het
Monegaskische kroost van
PRINS RAINIER ruimschoots
het ontbreken van Frans
koningshuis. Gezien de interesse
in dit land voor gekroonde
hoofden vraag je je af waarom
dat van Lodewijk XVI en Marie
Antoinette er destijds af moest.
Behalve over STEPHANIE doen
zus CAROLINE en broer
ALBERT van zich spreken. De
laatste, zo weet FRANCE
DIMANCHE uit goede bron,
beleeft al vier maanden een
idylle met de Amerikaanse
juffrouw LIZA HAGGEN. Na
een tête-a-tête op Alberts
zeiljacht „wijzen alle tekenen
erop dat het deze keer serieus is,
want heel Monaco noemt zijn
nieuwe liefde al... PRINSES
LIZA!".
CAROLINE besluit de naar het
schijnt wekelijkse GRIMALDI-
trilogie. Na tien jaar procederen
is er voor haar licht aan de
horizon. Waarom was het zo
duister? Omdat, vertrouwt
FRANCE DIMANCHE ons toe,
het VATIC A AN een
„verrassend ultimatum" heeft
gesteld aan haar eerste
echtgenoot, de inmiddels alweer
hertrouwde PHILIPPE JUNOT.
Het kerkelijke huwelijk tussen
de twee zou eindelijk, „tot het
grote geluk van PRINS
RAINIER", geannuleerd kunnen
worden.
Overwegend brengen de
paparazzi gelukkig blij nieuws
van het Franse roddel front.
Slécht nieuws zal wel voor
herfst en winter worden
bewaard, wanneer de stranden
toch leeg zijn. Zo blijkt de door
mij reeds dood gewaande
platenproducent EDDY
BARCLAY (70) in SAINT-
TROPEZ voor de achteste keer
getrouwd en wel met een
CAROLINE (niet te verwarren
met de EX-MADAME JUNOT).
Ze is nog geen twintig en had
dus zijn kleindochter kunnen
zijn. Het klefste deel van de
Franse showbizz was getuige bij
Couturier
deed zijn
best op de fraai golvende, maar
vermoeiende bruidsjurk. De
arme CAROLINE moest in dit
kunststuk de hele avond blijven
staan omdat je op golven niet
kunt zitten.
Gelukkig ontging het
verslaggeefster YVONNE
GUGLIELMO niet dat er die
avond nog een ander liefdespaar
zwijmelde. Niet zomaar een
stelletje, maar HET Franse paar
van ait moment, namelijk
JOHNNY HALLID A Y (47) en
zijn zoveelste, piepjonge,
verovering, ADELINE. De
wakkere YVONNE
GUGLIELMO deed haar werk
voortreffelijk, want ze luisterde
het misschien wel intiemste
gesprek van het feest af.
JOHNNY, die eigenlijk gewoon
JE A N-PHILIIPE SMET heet,
deed zijn ADELINE temidden
van alle gasten „de meest
aandoenlijke liefdesbelofte; die
van een jonge echtgenoot aan
zijn vrouw om hun unie
compleet te maken.
Ondersteboven van emotie
verborg ADELINE daarop haar
gezicht in JOHNNY'S nek
terwijl haar ogen glinsterden
van gelukstranenTegen dat
soort journalistieke poëzie is LE
MONDE natuurlijk kansloos.
Zou er dan helemaal niets
glinsteren in de ogen van het
kaderpersoneel van
FRAMATON?
