v< i V
:*JMÏ
Krachtmeting tussen geoefende advocaten
Nigeria overweegt interventie Liberia
Helmut Kohl ingenomen met
vervroegde verkiezingen
£cidócSouoatit
DE KLERK EN MANDELA KLAAR VOOR CRUCIALE ONDERHANDELINGEN
Vrouw mag geslacht kind kiezen
SOVJETUNIE EN SPD ZIJN TEGEN
Westduitse officieren
baas in Duitse leger
Zweden wijst Sovjet-kaper uit
'1 1 BUITENLAND
ZATERDAG 4 AUGUSTUS 1990 PAGINA 7
FONDS VOOR SLACHTOFFERS
NUCLEAIRE „FALL-OUT"
WASHINGTON Honderden Amerikaanse
burgers die gedurende de Koude Oorlog kan
ker opliepen door radio-actieve straling krij
gen van staatswege een schadevergoeding.
De Amerikaanse Senaat stemde unaniem in
met de instelling van een fonds van honderd
miljoen dollar, waaruit de uitkeringen be
taald moeten worden. De vergoedingen ziin
bestemd voor mensen die zijn blootgesteld
aan kankerverwekkende straling bij boven
grondse atoomproeven in Nevada in de jaren
'50, en voor mijnwerkers die het uranium
voor de atoombommen hebben opgegraven.
Eerder werden al schadevergoedingen toege
kend aan inwoners van de Marshall-eilanden
in de Stille Zuidzee, waar in de jaren '50
kernproeven zijn gehouden, arbeiders op de
testplaats in Nevada en oorlogsveteranen die
aan het eind van de Tweede Wereldoorlog in
Japan gevangen zaten.
Sojoez-capsule
vast aan Mir
MOSKOU De Sovjet-ruimtecapsu
le Sojoez-TMIO, met de kosmonauten
Gennadi Manakov en Gennadi Stre
kaio v aan boord, is vastgekoppeld
aan het ruimestation Mir. Manakov
en Strekalov, die afgelopen woensdag
aan hun missie begonnen, moeten de
kosmonauten Anatoli Solovjov en
Aleksandr Balandin aflossen die
sinds februari aan boord van het
ruimtestation verblijven. Ook Mana
kov en Strekalov zullen naar ver
wachting de komende vijf maanden
in het ruimtestation doorbrengen. So-
lovjev en Balandin keren op 9 augus
tus terug naar de aarde.
Crisis overleefd
De Indiase premier Singh
kijkt streng, hoewel hij
reden had tot lachen.
Singh kreeg unaniem het
vertrouwen van de groot
ste regeringspartij (Natio
naal Front), waardoor een
crisis werd afgewend die
dreigde te ontstaan nadat
hij vice-premier Devi Lal
had ontslagen. Lal had
een vervalste brief laten
circuleren waarin een an
der kabinetslid werd be
schuldigd van het aanne
men van steekpenningen.
Gevreesd werd dat het
ontslag tot een breuk in
de minderheidsregering
zou leiden.
Miljoenen voor
toren van Pisa
ROME De Italiaanse regering heeft
100 miljard lire (153 miljoen gulden) uit
getrokken voor het behoud van de sche
ve toren van Pisa. Vrijdag besloot het
kabinet tot de redding van het monu
ment dat steeds schever komt te staan
en met de ondergang wordt bedreigd, e
800 jaar oude toren werd in januari al
voor toeristen gesloten wegens instor
tingsgevaar. Een commissie van elf des
kundigen kan nu eindelijk aan de slag
met de uitwerking van een plan voor de
versteviging van de fundering van het
historisch bouwwerk.
CPSU verliest leden
MOSKOU De communisti- I
sche partij van de Sovjetunie
heeft dit jaar al 765.000 leden
verloren. De partij heeft nu
nog ongeveer achttien miljoen
leden over, aldus de perso
neelschef van de partij, Boris
Poego. Van de afzeggers heb
ben zich er 370.000 aangesloten
bij Boris Jeltsin, de president
van de Russische Federatie, en
andere hervormers die uit de
partij zijn getreden. Poego zêi
dat het grootste deel van de
uittredingen te wijten is aan
de loskoppeling van de party
van de overheid. Veel mensen
zouden in het verleden alléén
lid van de communistische
partij zijn geworden om een
maatschappelijke carrière.
KAAPSTAD Terwijl
Zuid-Afrika in de volgen
de fase rolt van de bespre
kingen om een einde te
maken aan de apartheid,
begint de bevolking ge
wend te raken aan de ra
dicaal veranderende om
standigheden. Het is heel
goed mogelijk dat over
een jaar het land niet
meer terug te herkennen
is, aangenomen dan dat
het tempo waarin de ver
anderingen plaatsvinden
gehandhaafd blijft.
Na koortsachtige voorberei
dende gesprekken zullen de
blanke leider F.W. de Klerk
en de zwarte leider Nelson
Mandela maandag respectieve
lijk de Nasionale Partij en het
African National Congress
aanvoeren bij de cruciale on
derhandelingen. Zij zullen
spreken over de vrijlating van
de politieke gevangenen, de
afzwakking van de veilig
heidsmaatregelen van de rege
ring - en mogelijk zelfs over
een bestand in het dertig jaar
durende guerrilla-conflict.
Op het spel staan de stabiliteit
en het welzijn van het hele
Afrikaanse subcontinent. Er is
veel dat de besprekingen kan
doen mislukken. Veel hangt
dus af van de wisselwerking
tussen de geoefende advocaten
die de twee teams
De Klerk en Mandela. De be
sprekingen worden een
krachtmeting van juridische
scherpzinnigheid zoals dit land
nog nooit gezien heeft.
Twee dronkaards
Een politiek waarnemer schet
ste onlangs het volgende beeld:
De Klerk en Mandela, die zich
als twee dronkaards aan el
kaar vastklampen, zoekend
om steun terwijl de rest van
het land om hen heen draait
in een chaos van raciaal ge
weld, angst en verwarring.
In wekelijkheid zijn De Klerk
en Mandela juist de stabilise
rende factoren. Het wederzijd
se respect, de hartelijkheid
zelfs, waarmee de twee leiders
elkaar bejegenen is onmisken
baar. Het heeft alle dreigingen
en meningsverschillen sinds
De Klerk Mandela in februari
vrijliet overleefd.
De ernstigste bedreiging van
hun verhouding was de ont
hulling van de politie dat er
een zogenaamd communistisch
complot zou bestaan om de
macht te grijpen als de onder
handelingen mislukken. Dat
probleem lijkt nu echter opge
lost - en de politie staat voor
schut door alle fouten in het
verhaal dat was uitgelekt naar
de media.
Terwijl de leiders zich opma
ken voor hun ontmoeting vol
gende week, leven de Zuid-
afrikanen in een andere we
reld. Onder De Klerks voor
ganger, de onbuigzame milita
rist P.W. Botha, werd het land
met ijzeren hand bestuurd,
hoewel er ook wat licht her
vormingsgezinde tendenzen
waren. De Klerk heeft dit ini
tiatief aangegrepen en de poli
tiek in grote mate genormali
seerd. De besprekingen met
het ANC betreffen de laatste
obstakels voor een democrati
sche orde, obstakels die niet
onaanzienlijk, maar tenminste
herkenbaar zijn.
'Toyi-toyi'
In dit nieuwe tijdperk lopen
voormalige 'publieke vijanden'
als de communistenleider Joe
Slovo vrij rond - en dansen
zelfs de 'toyi-toyi' (populair
onder zwarte demonstranten)
in het televisiejournaal. In wat
het best een seizoen van her
verschijningen genoemd kan
worden, komen radicale ge
zichten uit het verleden weer
boven water. Een Methodisti
sche priester die altijd tegen de
apartheid geageerd heeft en 27
jaar lang in ballingschap in de
Verenigde Staten geleefd
heeft, kwam vorige week in
eens voor de dag in Kaapstad.
Hij vertelde op wrange toon
zijn eerste ervaringen na zijn
aankomst in Johannesburg: hij
werd in het centrum van de
stad aangevallen en beroofd
door een groepje zwarte jonge
ren.
Mensen die nog niet zo lang
geleden gezworen vijanden
waren, spreken elkaar nu bi;
de voornaam aan. Een blani
rechts parlementslid, Koos var
der Merwe, zei in een televi
sieshow opgewekt „Hullo Nel
son" tegen Mandela. Mandek
antwoordde: „Aangenamt
kennis, Koos". De bekendf
conservatieve tv-commentatoi
Cliff Saunders wordt dooi
Chris Hani, de militaire leidei
van het ANC en de aartsvijanc
van de meeste blanken, mei
„Cliff" aangesproken. Het was
even wennen voor de kijkers
die jarenlang slechts getrak
teerd zijn op de bloeddorstige
daden van het ANC. Het pu
bliek begint ook te wennen
aan het toegenomen geweld in
Natal en elders, aan de overal
uitbrekende stakingen van on
tevreden arbeiders en de de
monstraties van politieke
groeperingen. Het is geen kli
maat dat rationele stappen in
de richting van democratie
aanmoedigt.
Democratie
De vraag is: zal de lente van
tutoyering en hartelijkheid op
topniveau een zomer van
Zuidafrikaanse democratie
worden? Hoewel De Klerk de
weg vrijgemaakt heeft, is het
oudste probleem nog niet op
gelost: hoe kan de regerende
blanke minderheid ertoe over
gehaald worden de macht over
te dragen aan de zwarte meer
derheid? En wat voor waar
borgen krijgen de blanken als
zij deze spectaculaire sprong
wagen? Mandela en zijn luite
nanten hebben zich uitgeput
in verzekeringen dat de blan
ken niets te vrezen hebben. Zij
hebben echter bezwaar geuit
tegen de gedetailleerde be
scherming van groepsrechten
die in een nieuwe grondwet
vastgelegd zou moeten wor
den; zij zien dit als een poging
van de regering om de privile
ges van de blanken te besten
digen.
De blanken kijken naar de
rest van Afrika, naar de socia
listische ontwikkelingen in
Zimbabwe en de democrati
sche terugslag in eerst zo
hoopgevende landen als Ke
nya, en naar de voortdurende
onrust in veel Afrikaanse Sta
ten, van Liberia tot Mozambi
que. En ze maken zich zorgen.
De argumenten voor optimis
me - de economische kracht
van Zuid-Afrika, de afwezig
heid van een religieuze schei
ding en de leefbare raciale
mix - zijn verspild aan de
blanken, die afgeschrikt wor
den door het geweld in de bui
tenwijken en de chaos in de
rest van het continent. Veel
blanken weigeren in te zien
dat de regering met de nog
steeds voortdurende arrestaties
en onderdrukking - zelfs al is
het op een lager niveau dan
onder Botha - aanzienlijk bij
draagt tot die instabiliteit.
Ondertussen heeft het ANC,
na de lange jaren van onder
gronds opereren, de grootste
moeite zich om te vormen tot
een effectieve organisatie. Een
gefrustreerde ANC-man ver
zuchtte laatst: „Hoe kan je nou
vestigingen oprichten in de
zwarte woonoorden als er
maar zo weinig telefoons zijn?"
Het probleem wordt nog ver
scherpt door de rivaliteit en
het geweld tussen het ANC en
andere groepen, zoals het Pan-
Afrikanistisch Congres en de
Inkatha.
Het ANC is fel bekritiseerd
omdat het niet het initiatief
genomen heeft in de public-re
lations gevechten met de rege
ring. Op het moment is het
echter een strijd tussen David
en Goliath - en de regering
bevindt zich in de superieure
positie, met een sterke veilig
heidsmacht en draconische
wetten en een enorme bureau
cratie die haar op haar wen
ken bedient. De regering zit
nog steeds erg vast in het zadel
in Pretoria.
Er is geen koloniale macht,
geen VN, geen macht van bui
ten om het democratische pro
ces te reguleren en in goede
banen te leiden. De Zuidafri
kanen zullen het allemaal zelf
moeten doen, net als de Ame
rikanen, de Fransen en ande
ren in de geschiedenis. Het is
oeter op die manier, maar bij
:ijd en wijle is het ook beang-
itigend.
ANTHONY HEARD
1. V
n \- c. v
Op het droge
Door de aanhoudende droogte en de hoge temperaturen liggen
deze pleziervaartuigen in een haventje in de buurt van Halle in
Oost-Duitsland op het droge. Onder normale omstandigheden
staat het water, dat uitkomt op de rivier de Elbe, enkele meters
hoog.
Sixty-four
„Will you still need me, will you steel feed me, when i'm sixty-four?" Deze en andere wereldbe
roemde hits van de Beatles werden gisteren ten gehore gebracht door een band In het centrum
van Praag. Deze vrouw, voor wie het nummer geschreven had kunnen zijn, kon dat wel waarderen.
SPANJE VERDEELD OVER GENETISCHE MANIPULATIE
BARCELONA De ver
schillende sectoren in de
Spaanse samenleving heb
ben vuiteenlopend er-
deeld gereageerd op de
beslissing van een rechter
in het Catalaanse stadje
Mataro om een vrouw toe
stemming te geven het ge
slacht van haar zesde kind
te kiezen. De vrouw, een
43-jarige inwoonster van
het stadje aan de Costa
Bra va, heeft vijf zoons en
wil dat haar zesde kind
een dochter wordt. Een
meervoudige selectie van
de spermatozoïden voor
het toepassen van kunst
matige inseminatie ver
groot de kans op het ver
wekken van een dochter
tot tachtig procent.
Vooral vanuit de katholieke
kerk is fel gereageerd op het
vonnis van de rechter. In een
eerste reactie meent het bis
dom van Barcelona dat er
sprake is van ethisch ontoe
laatbare genetische manipula
tie. In medische en juridische
kringen zijn de meningen
sterk verdeeld. De advocaat
van de vrouw sprak van een
historische beslissing die voor
de burgers de weg opent zon
der obstakels van hun rechten
gebruik te maken. Het Open
baar Ministerie gaat echter te
gen de beslissing in beroep.
De bewuste rechter baseert
zijn uitspraak op een rapport
van twee psychologen. Die
verklaarden dat de vrouw
zwaar depressief is geworden
door het sterke verlangen naar
een dochter. Die toestand
werd nog verergerd toen de
gynaecologen voor de geboorte
van haar vijfde kind aankon
digden dat dat een dochter zou
zijn, terwijl ze uiteindelijk
weer van een jongetje beviel.
Volgens de psychologen kan
de geboorte van een meisje
meer evenwicht scheppen in
een te mannelijke familie. De
vrouw woonde vroeger thuis
ook al met twee broers en een
dochter zou haar tot in haar
oude dagen vreugde brengen
en haar beter dan de zoons ge
zelschap kunnen houden, al
dus het rapport. De geraad
pleegde psychologen gaan
daarmee in tegen de opvatting
van het Openbaar Ministerie
dat de wens van de vrouw als
slechts een gril zag en het eer
ste verzoek om het geslacht
van het kind te kiezen, af
wees.
De officier van Justitie meen
de dat het verzoek van de
vrouw in strijd is met een pas
twee jaar oude wet die de me
thodes voor hulp bij voort
planting regelt. Het bewuste
artikel stelt dat er geen sprake
is van genetische manipulatie
als dat gebeurt om therapeu
tisch verantwoorde redenen.
Volgens de rechter die in het
voordeel van de vrouw beslis
te, is die therapeutische aanlei
ding er in dit geval juist wel.
De zaak is uniek in Spanje, al
zijn er precedenten in de Ver
enigde Staten, Japan en Italië,
waar in 1986 voor het eerst in
Europa een 'voorgeprogram
meerd' meisje werd geboren.
LAGOS Nigeria en an
dere Westafrikaanse lan
den bereiden een militaire
interventie voor in Libe
ria, zo heeft de Nigeriaan-
se staatsradio gemeld.
„De Nigeriaanse regering
overweegt, in samenspraak
met andere landen van Eco-
was (de Economische Gemeen
schap van Westafrikaanse lan
den), een interventie om de
burgers van Ecowas te redden
die worden bedreigd door de
gevechten in Liberia", aldus
het nieuwsbericht op de radio.
Volgens de radio kunnen Ni
geria en andere landen niet
stilzitten terwijl hun burgers
in het door oorlog geteisterde
land verblijven, zonder voed
sel, water en medicamenten.
Woordvoerders gaven echter
aan dat de plannen van de Ni
geriaanse regering verder
gaan dan alleen de evacuatie
van burgers. „Ons belangrijk
ste doel is een einde te maken
aan het bloedvergieten. We
proberen een weg te banen
voor een interim-regering
waarin geen van de strijdende
partijen zitting zal hebben".
Volgens de Amerikaanse
staatssecretaris van buiten
landse zaken belast met Afri
kaanse zaken, Herman Cohen,
gaan ook de Verenigde Naties
actie ondernemen om een ein
de te maken aan de burgeroor
log in Liberia. „Binnen enkele
dagen zal de VN initatieven
ondernemen", aldus Coheq.
Hij zei niet te weten wat de ac
tiviteiten zullen zijn, maar is
ervan overtuigd dat er binneh
de VN algemeen overeenstem
ming bestaat in te grijpen.
BONN De Westduitse
bondskanselier Helmut
Kohl heeft zijn instem
ming betuigd met het
voorstel van zijn Oostduit-
se collega Lothar de Mai-
zière om de al-Duitse ver
kiezingen van 2 december
met zes weken te vervroe
gen. Het plan stuit echter
op weestand van de Sov
jetunie en de sociaal-de
mocraten in Oost- en
W est-Duitsland
Volgens Kohl komt het plan
tegemoet aan de wensen van
de bevolking in beide delen
van Duitsland. Hierdoor ont
staat er duidelijkheid over de
verkiezingsdatum en de toe
treding van de DDR tot de
Bondsrepubliek. Ook de West
duitse liberalen zijn voor ver
vroeging.
De Oostduitse premier heeft
voor de datum van 14 oktober
gekozen, omdat op die dag in
de DDR regionale verkiezin
gen worden gehouden. Die zijn
bedoeld om de vijf federale
Lander in de DDR opnieuw op
te richten, die zich dan vervol
gens kunnen aansluiten bij de
BONN Na de formele aansluiting van de DDR bij de
Bondsrepubliek zullen Westduitse officieren het commando
over het Oostduitse leger overnemen, zo heeft de Westduitse
minister van defensie Gerhard Stoltenberg bekend gemaakt.
Van de Oostduitse soldaten zullen er maar dertigduizend
worden opgenomen in het leger van een verenigd Duits
land. Meer dan veertigduizend militairen van het Nationale
Volksleger (NVA) moeten daarom rekenign houden met
ontslag. Alleen relatief jonge miltairen en reservisten ko
men in aanmerking om na een proeftijd in een Duits leger
opgenomen te worden. De ontmanteling van het Oostduitse
leger en het afzeggen van binnenlandse bestellingen zullen
de toch al grote werkloosheid in de DDR nog eens extra
doen groeien.
Bondsrepubliek. Meteen na de
Duitse verkiezingen zou de
Volkskammer, het Oostduitse
parlement, voor een spoedzit
ting bijeen kunnen komen om
de toetreding van de DDR tot
de Bondsrepubliek af te kondi
gen.
De Mazière, die zijn voorstel
van tevoren met Kohl had be
sproken, acht een versnelling
van het verenigingsproces
noodzakelijk vanwege de
groeiende economische crisis
in de DDR. „De al-Duitse ver
kiezingen zullen politieke dui
delijkheid brengen en daar
mee economische stabiliteit.
Hoe sneller dat gebeurt, des te
beter dat is voor de herstruc
turering van bestaande bedrij
ven, voor nieuwe investerin
gen en voor het creëren van
nieuwe banen".
Het plan heeft een storm van
protest opgeroepen onder soci
aal-democraten in Oost en
West. Markus Meckel, vice-
voorzitter van de Oostduitse
SPD, noemde het plan een
„affront" en sprak van kie
zersbedrog. De Maizière had
eerst moeten overleggen met
de SPD, die immers zijn groot
ste coalitiepartner is. Vice-
fractievoorzitter Horst Ehmke
zei dat de Westduitse SPD het
plan zal tegenhouden in de
Bondsraad (Senaat), waar de
sociaal-democraten de meer
derheid hebben. „Zulke door
zichtige pogingen tot manipu
latie zijn in strijd met de
grondwet", oordeelde kandi
daat-bondskanselier Oskar La-
fontaine. Volgens de SPD zal
de werkeloosheid de komende
tijd alleen maar groeien en dat
zou zowel Kohl als De Mazière
stemmen kunnen kosten.
Daarom zouden zij tot de ver
vroeging hebben besloten. Als
de verkiezingen op 14 oktober
plaatsvinden staat de CDU er
nog beter voor.
STOCKHOLM Zweden
heeft een tweede jonge
Sovjet-kaper uitgewezen
naar de Sovjetunie.
Op het vliegveld van Stock
holm werd de 19-jarige Oek-
raïer Anatoly Michailenko
overgedragen aan de Sovjet-
politie aan -boord van een lijn-
vliegtuig van Aeroflot. ichai-
lenko dwong op 30 juni een
passagiersvliegtuig van Aerof
lot naar Zweden te vliegen,
waar hij vervolgens asiel
vroeg als activist in de natio
nale Oekraïse politiek en
dienstweigeraar. Hij begon ook
nog een hongerstaking om zijn
uitwijzing te vertragen, maar
stopte deze al na 24 uur.
Zelfmoord
Het is de tweede keer dat
Zweden een Sovjet-kaper uit
wijst. Op 17 juli werd de 17-ja-
rige Dimitri Semjonov terug
gevlogen naar Moskou. De
zaak tegen een derde Sovjet
kaper, de 18-jarige Michail
Mokretsov, is uitgesteld na een
poging tot zelfmoord.
Wall Street
tuimelt omlaag
NEW YORK De effecten-
beurs van New York heeft on
der invloed van economische
en politieke ontwikkelingen
uiterst nerveus de week afge
sloten, waarbij de Dow Jones-
index van dertig industriële
fondsen uiteindelijk 54,95 pun
ten lager sloot op 2809,66 pun
ten. De gehele dag door stond
de beurs onder invloed van te
genvallende werkloosheidscij
fers van juli in de Verenigde
Staten en de onrust in net
Midden-Oosten.
Interim
president
Göncz
echt
staatshoofd
Hongarije
BUDAPEST Het
Hongaarse parlement
heeft de schrijver Ar-
pad Göncz aangewe
zen als 's lands presi
dent. Göncz, lid van
de oppositionele Alli
antie van Vrije Demo
craten (SzDSz), was na
de parlementsverkie
zingen in mei al tot in
terim-staatshoofd ge
kozen.
De 68-jarige Göncz was de
enige kandidaat voor de
functie en werd met 295
tegen 16 stemmen geko
zen. „Het parlement heeft
u gekozen vanwege uw
onbesmette verleden en
uw onpartijdigheid", aldus
parlementsvoorzitter Gy-
orgy Szabad. De verkie
zing van het staatshoofd
viel toe aan het parlement,
nadat een referendum
over de presidentsverkie
zingen zondag ongeldig
werd verklaard vanwege
de lage opkomst.
De nieuwe president be-
fon zijn politieke carrière
innen de Partij van Klei
ne Landeigenaren, totdat
die na de communistische
machtsgreep in 1948 werd
opgeheven. Vanwege zijn
deelname aan de Hongaar
se opstand tegen het com
munistische bewind zat hij
van 1957 tot 1963 in de ge
vangenis. Na zijn vrijlating
maakte Göncz naam als
dramaturg, vertaler en
voorzitter van de Hon
gaarse Schrijversbond.
