Warren Beatty
even zakelijk
als artistiek
na 1
Ie
DICK TRACY: WEER EEN STRIPHELD
IN HOLLYWOOD
rv.
ZATERDAG 4 AUGUSTUS 1990 PAGINA 23
HOLLYWOOD - In oktober komt
de film pas naar Nederland. In
Amerika werd het een hit. De film
doet het een tikje beter dan Paul
Verhoevens 'Total recall', maar
weer minder dan de grootste
bioscoopverrassing van het jaar
(ook in Nederland) 'Pretty Wo
man'. Niemand kan voorspellen
wat blockbuster Dick Tracy gaat
doen buiten de Verenigde Staten.
Een tweede Batman?
In Londen draait 'Dick Tracy' redelijk
goed. Maar verder? De stripverfilming
van Batman kon steunen op de interna
tionale bekendheid van die figuur, al
was het maar van die oude tv-serie met
Adam West. Dick Tracy, de humorloze
misdaadbestrijder met de haakneus, is
op en top een Amerikaans fenomeen.
Alleen stripfanaten kennen hem hier. En
hoofdrolspeler, regisseur en producent
Warren Beatty? Wie van het jonge pu
bliek - dat de bioscopen straks voor bij
na tachtig procent zal moeten vullen -
weet nog wie Beatty is? Een miljoenen-
produktie met twee grote onbekenden.
Thuis in de Verenigde Staten mag War
ren Beatty (de broer van Shirley Ma-
cLaine; zij nam de middelnaam van de
familie als haar achternaam, hij voegde
een T toe aan de familienaam Beaty)
nog altijd steunen op zijn sterrenstatus.
Volgens de vakbladen krijgt hij voor
'Dick Tracy' negen milioen dollar: 5,5
miljoen voor zijn hoofdrol, 2,5 miljoen
voor de regie, 500.000 als producer en
500.000 als medeschrijver van het script.
Een voorschotje op de tien procent van
de opbrengst van de film waarop hij vol
gens contract aanspraak mag maken.
Een deal uit de sterrencategorie. Ter ver
gelijking: Francis Coppola krijgt circa
zes miljoen voor 'The Godfather III',
Tom Cruise slaat alles met zijn tien mil
joen dollar voor 'Days of Thunder'
(hoofdrol, produktie en verhaal). De
kosten van de totale Dick Tracy-film be
dragen vijftig miljoen dollar. Veel, maar
niet eens opvallend veel in een Ameri
kaanse filmzomer waar het een krank
zinnige sport lijkt steeds duurdere films
te produceren.
Womanizer
„Ik ben naar Hollywood gekomen als
een instinctief terughoudend iemand",
heeft Warren Beatty gezegd. „En de pers
heeft er voor gezorgd dat ik dat ben ge
bleven. Ja, ik ben het publiek iets ver
schuldigd voor de aandacht die het me
gegeven heeft. Maar niet m'n binnen
ste". Een uitspraak die het grote Beatty-
probleem dekt. Veel interviews heeft hij
nooit gegeven. Vooral niet toen hij ont
dekte dat veel Amerikaanse kranten toch
schreven wat ze zelf wilden en toen hij
merkte dat zijn voorzichtige manier van
formuleren niet bijster indrukwekkend
overkwam („als ik mezelf lees, is het net
of ik een slecht geschreven hoofdartikel
onder ogen heb"). Bovendien zat hij
sinds de eerste dagen van zijn Holly-
wood-carrière met het feit dat hij als no
toire womanizer toch al stof voor rod
delrubrieken was, en dat wanneer hij
er zelf geen mond over opendeed - de
dames in kwestie dat wel deden. Joan
Collins, Nathalie Wood, Britt Ekland,
Brigitte Bardot, Michelle Phillips, Julie
Christie, Diane Keaton, Isabelle Adjani
en Daryl Hannah zijn enkele van de da
mes met wie hij meer dan gelieerd was.
Britt Ekland en Joan Collins deden ja
loers makende boekjes over hem open.
Collins noemde hem onvermoeibaar als
minnaar, en dacht dat het misschien wel
kwam door al die vitamines E die hij de
hele dag liep te slikken. Woody Allen
maakte het bescheiden geformuleerde
grapje, dat als hij ooit zou reïncarneren,
dan het liefst als de vingertoppen van
Warren Beatty. Beatty toonde op meer
vlakken dat wat de Duitsers Fingerspit-
zengefühl noemen. Leslie Caron zei ooit:
„Warren zit psychologisch interessant in
elkaar. Hij wordt altijd verliefd op meis
jes die net een Oscar hebben gewonnen
of er voor zijn genomineercr'. In de
filmbusiness zelf toonde Beatty van be
gin af aan een opmerkelijk gevoel voor
het maken van deals, zakelijk zowel als
artistiek. Hij was het die regisseur Ar
thur Penn huurde voor 'Bonnie and Cly
de' in 1967 en naar verluidt bij studio
baas Jack Warner op z'n knieën ging om
een budget van twee miljoen dollar
los te krijgen. Het werd Beatty's film en
hij kon na de wereldwijde vertoningen
zijn magere salaris inruilen voor tien
miljoen dollar uit de opbrengst. De film
kreeg tien Oscarnominaties en Beatty
was 'hot' in Hollywood.
Zijn eerste filmrol ('Splendor in the
Grass') kreeg hij doordat schrijver en
vriend William Inge zich als zijn advo
caat opwierp. Zijn tweede rol in 'The ro
man spring of Mrs. Stone' kreeg hij pas
nadat hijzelf schrijver Tennessee Wil
liams had overtuigd. Van dat verhaal
doen twee versies de ronde. De eerste is
dat Williams beslist een echte Romeinse
gigolo voor die rol wilde. Beatty reisde
af naar Williams' hotel, plakte zijn haar
strak achterover en begon een gesprek
aan de bar met hem met een dik Ita
liaans accent. Williams was overtuigd.
zuhaben
Zelf vertelde de (homoseksuele) schrij
ver dat Beatty later ook nog eens in bad
jas voor zijn hotelkamerdeur stond.
„Warren, je hèbt die rol al", zou Wil
liams toen gezegd hebben. Hoe het ook
zij, Beatty zorgde dat hij de juiste man
nen en vrouwen ontmoette en werkte
hard aan zijn ideeën. 'Shampoo' werd
zijn tweede eigen produktie. Alweer een
enorm succes, kritisch en commercieel.
Hij speelde er een kapper-ladykiller in
en het publiek zag een zelfportret in die
rol. Warren bleef ongetrouwd en woonde
jarenlang als de ideale vrijgezel in een
suite van het Beverly Wilshire Hotel.
'Zu haben' en op weg om Hollywood
nog verder in zijn zak te steken. Dat
deed hij met 'Heaven can wait': hoofd
rol, producent, medeschrijver en mede
regisseur en in alle vier de categorieën
een nominatie voor een Oscar. Nooit
eerder vertoond in Hollywood. Het werd
tijd voor een nóg ambitieuzer project
dat hij al jaren koesterde: het verhaal
van John Reed, de enige Amerikaan die
in het Kremlin begraven ligt, 'Reds'.
Zijn vriendin Diane Keaton in de vrou
welijke hoofdrol en verder topacteurs als
Jack Nicholson, Maureen Stapleton en
Gene Hackman. Meer dan ooit toonde
Beatty zich als regisseur en producent
een pijnlijke perfectionist. Pijnlijk voor
al voor filmstudio Paramount, waar
men het beginbudget van 17 miljoen
dollar zag verdubbelen. De film werd
een kritisch succes, maar kwam niet uit
de kosten. Toch had Hollywood zo'n
respect voor Beatty's durf (wie krijgt
Hollywood zo gek zo'n dure film over
communisten te maken?) dat hij de Os
car voor zijn regie in ontvangst mocht
nemen.
Apathisch
En toen gebeurde het. Beatty produceer
de voor regisseuse Elaine May de film
'Ishtar' en speelde zelf de hoofdrol met
Dustin Hoffman: twee tweederangs-en
tertainers, in de woestijn van Noord-
Afrika om de dissidente Arabische scho
ne Isabelle Adjani te helpen. De film
kostte kapitalen en bracht geen cent op.
Niemand wilde hem zien. Er werd in
Hollywood alleen maar lacherig over ge
daan, de film kreeg een plaats in het rijt
je van Michael Cimino's 'Heaven can
wait' en George Lucas' 'Howard the
Duck'. Miljoenenflops. „Dat krijg je als
alle produktiekosten gaan zitten in de li
mousines voor de hoofdrolspelers",
grommen regisseurs van mindere allure.
Was het succes Beatty in de steek gaan
laten? Een ding was zeker: de publici-
teitsmachine in Hollywood was anders
gaan werken. Een film wordt geen succes
meer zonder lange reeksen interviews
met de sterren. En Beatty hield z'n
mond, zei nee. Het kwam hem op verve
lende reacties van de pers te staan. Hij
zou apathisch zijn, van zijn verplichtin
gen weglopen. „Nee", zei Beatty, „de
pers is mixed up tussen commercie en
kunst". Die publiciteit is juist slecht
voor de film, vindt hij. „Het geeft het
publiek kennis van iets waar het hele
maal niets over hoort te weten. De men
sen hoeven toch niet te weten hoe iets
ontstaan is, wie met wie gepraat heeft
over een rol, waarom iemand wel die rol
en niet die andere speelt en wie dit of
dat gedaan heeft en wat dat allemaal
kost? Het is of je de clou vertelt voor je
aan het einde van je grap bent. De pers
wil getallen, opbrengsten, de kosten van
een film. Alsof dat artistiek iets uit
maakt".
Een preek voor eigen parochie, maar als
een ander hem gehouden had, zou je
zeggen: er zit iets in. Feit is dat Warren
Beatty voor 'Dick Tracy' deels met de
billen bloot moest. Hij gaf een paar in
terviews en enkele grote persconferen
ties. Met tegenzin. Een interview in het
Amerikaanse blad Premiere toonde pijn
lijk aan dat Warren niet echt wil. Hij be
gint een verhaal maar houdt ermee op
omdat hij dingen dreigt te zeggen die hij
niet kwijt wil. Over mensen praat over
wie hij niets wil zeggen. Vragen over het
scenario? „Alles wat ik daarover kan
vertellen is alleen maar vervelend". Zijn
antwoord op een vraag over een acteur
begint (en eindigt) met: „Hij doet mij
iets. Hij is een... hij is een...hmm, een
acteur... ik, eeh..." Geen teksten om een
mooie 'headline' uit te halen. 'Dick Tra
cy' is een project dat Beatty, zoals al zijn
films, jaren gekoesterd heeft. Negen jaar
liep hij rond met 'Reds', vijf met 'Sham
poo'. Hij zocht een cast bij elkaar van
alleen maar sterren. Voor en achter de
camera. Kostuums van Milena Canone-
ro, fotografie van Vittorio Storaro (bei
den onder meer befaamd van 'The Last
Emperor'). Al Pacino in de kleine, gekke
rol van gangster Big Boy. Dustin Hoff
man, Paul Sorvino, Charles Duming en
één ster die bekendheid heeft bij een
groot, jong publiek, Madonna. Meteen
zijn er verhalen over die twee. Madonna
zou tegen een journalist gezworen heb
ben dat zij alles zou doen om Beatty
mee naar het altaar te krijgen. Voorlopig
is dat nog niet gelukt, maar Beatty liet
wel Amerika's duurste songwriter, Ste
phen Sondheim, vijf liedjes voor haar
schrijven, die hij nota bene niet com
pleet in de film gebruikt. Madonna
speelt Breathless Mahoney, de zangeres
die Dick Tracy van zijn geliefde Tess
Truehart wil afhouden. Naast haar als
Amerika's beroemdste getekende crimes
topper staat de 'onbekende' Beatty. Ver
gelijkingen met 'Batman' liggen voor de
hand. weer een gespeelde versie van een
getekende figuur. Weer een strijder tegen
de krankzinnige misdaad. Maar: produk-
tie-ontwerper Richard Sylbert, die al in
'Splendor in the Grass' (Beatty was toen
22, nu 53) meewerkte aan films met en
van Beatty, stelt: „Het enige dat 'Dick
Tracy' gemeen heeft met 'Batman' is de
puur Amerikaanse visie op gangsters die
een stad proberen over te nemen".
Chester gould
Stripheld Dick Tracy is een schepping
van tekenaar Chester Gould. Gould leg
de in 1931 zijn zoveelste probeersel voor
aan Joseph Medill Patterson, hoofd van
het Chicago Tribune-New York News
Syndicate. Al tien jaar had hij vruchte
loos geprobeerd met een eigen schepping
te komen, maar steeds was hij afgewe
zen. Deze 'Plainclothes Tracy' (zoals de
allereerste naam luidde) werd echter
goed ontvangen. Strips \yaren de tv-se-
ries van die dagen; beslissingen om een
strip wel of niet te gaan maken en plaat
sen waren kardinale momenten voor een
krantencombinatie. Patterson had een
aantal opmerkingen. De naam van de
detective zou Dick moeten worden en
niet 'plainclothes' (zeg maar 'stille'), en
Gould moest hem eerst maar introduce
ren als de 'gewone man' voor hij hem
aan het politiewerk zette. De inhoud van
die eerste afleveringen kwam voorname
lijk van Pattersom. Tracy's verloofde,
Tess Truehart, wordt ontvoerd; haar va
der, een kruidenier, vermoord. Tracy
gaat wraak nemen en zijn geliefde red
den. Hij duikt ervoor in de onderwereld
en als zijn taak volbracht is, hij de
schurken heeft uitgeleverd aan justitie,
meldt hij zichzelf als kersverse politie
man. De strip werd een enorm succes.
Eerst in de Detroit Mirror (oktober '31),
een week later in de New York Daily
News. Op het hoogtepunt van de strip
aan het eind van de jaren vijftig kon
Gould prat gaan op 550 kranten en 65
miljoen lezers. Gould werd een schatrijk
man. Hijzelf stierf in 1985, maar zijn
strip werd overgenomen en is nu nog in
zo'n 250 Amerikaanse kranten te vin
den.
Goulds Tracy is geen Batman, maar een
doodgewone Amerikaan die zijn in de
loop der jaren steeds hoekiger wordende
haakneus almaar verbetener in de mis
daadbestrijding steekt. Het zijn die mis
dadigers die typisch zijn voor Goulds
stijl. Bijna expressionistisch neergezette
figuurtjes, met één bepaalde, visueel
sterk aangezette karaktertrek: Flyface,
omzwermd door vieze vliegen, Rhodent,
met de kop van een knaagdier, en Spots,
zonder ogen met alleen wat stippen in
zijn lege gelaat. Gould introduceerde in
1946 het tweewegs-polshorloge, waarmee
Tracy in contact staat met de politie
voor het laatste nieuws op misdaadge-
bied, een gimmick die in 1964 gevolgd
werd door de tweewegs-tv'. Gould
specialiseerde zich in kwade geniussen
em liet ze even kwaad aan hun einde ko
men. The Brow, een nazi-spion, valt van
een gebouw en spiest zichzelf op de
Amerikaanse adelaar boven op een vlag-
gemast. Mumbles, de mompelaar, prikt
een gat in zijn eigen reddingsvest. Ches
ter Gould maakte een pseudo-begraaf-
plaats op het erf van zijn boerderij in
Woodstock. Er kwamen triplex-grafste-
nen met daarop de data waarop al die
schurken hun tijdelijke verblijfplaats in
zijn strips voor de eeuwige inwisselden.
Filmproducent Disney startte de reclame
voor de film ook al getekend: met een
profiel van de detective met de slappe
gele hoed (fedora). Het heeft iets van de
publiciteit voor 'Batman': alleen een
soort logo, geen foto's. Bij de première
van 'Dick Tracy' werd voor bijna twee
miljoen dollar aan T-shirts met dat Tra-
cy-logo verkocht. Er zijn inmiddels Tra
cy-jacks en Tracy-horloges en hambur
gerketen McDonald's kwam met een
Dick Tracy Crimestoppers Game. Elke
betalende bezoeker krijgt een kraskaart
waarmee kortingen te verdienen zijn. De
Newyorkse advocaat Carl Person heeft
inmiddels stappen ondernomen voor
een proces tegen Disney en McDonald's.
Ze maken gokkers van zijn kinderen.
„Mijn zoon wint een dollar korting op
z'n hamburger, veertig cent op een
drankje. Hij wil alleen maar naar Mac-
Donald's. In het eten is hij niet geïnte
resseerd, alleen in het spelletje". Person
jr. schijnt al 35 dollar uitgegeven te heb
ben aan zijn tochtjes naar McDonald's
en Person senior wil die terughebben
van de firma. In Nederland zal het niet
zo'n vaart lopen met de Dick Tracy-gek-
te. Importeurs kijken de kat uit de
boom, na het maar heel minnetjes over
slaan van de Amerikaanse Batman-
'hype' naar ons land.
w apenhandelaar
Producent Disney heeft er alles aan ge
daan om Warren Beatty ook de haak
neus van de getekende Dick Tracy te ge
ven. Het is met gelukt. Amerikaanse bla
den wisten te melden dat Beatty opna
men heeft gemaakt met een aangeplakte
haakneus. „Ik zie er uit als een Libanese
wapenhandelaar", moet de ster gemom
tVarren Beatty is Dick Tracy. De humor
loze misdaad-bestrijder met de haakneus
is op en top een Amerikaans fenomeen.
Alleen stripfanaten kennen hem hier.
peld hebben. Produktie-ontwerper Ri
chard Sylbert: „Warren dacht: er is ei
genlijk niemand die er uitziet als Dick
Tracy. Tracy is alleen maar een goed
ogende vent, dus waarom zou je moeite
doen op die tekening te lijken? Boven
dien, als je Beatty een aanplakneus en
een aanplakkin aanmeet, wordt hij al
leen maar minder aantrekkelijk". Het
werk van Sylbert is misschien wel het
meest opvallende onderdeel van de
stripverfilming. Toen de strip in de
Amerikaanse zondagsbijlagen in kleur
ging verschijnen, waren dat opvallende
kleuren. Meestal maar een paar, maar
dan wel keihard en helder. Zonder tus-
sentonen. Sylbert deed hetzelfde met de
kleuren van de film. „Ik heb een heel
klein palet gekozen en dat alleen maar
verder verkleind", zei hij. Zes kleuren,
plus zwart en wit, had hij ter beschik
king. „Ik heb ze niet eens alle zes ge
bruikt. Sets zijn vaak in één kleur uitge
voerd. Als Dick Tracy in de film op z'n
kantoor met een blik chili in z'n handen
zit, heeft het label van dat blik hetzelfde
rood als zijn das. En de waterkoeler op
kantoor is net zo geel als z'n jas. We
hebben met verf gesmeten op de set. Ik
nam de kleur van Tracy's das en verfde
bijvoorbeeld al het meubilair en de gor
dijnen in die kleur. Dan nam ik paar
streekjes geel om ze te combineren met
z'n hoed en z'n jas en dat was dat. Elke
ruimte waar de scènes zich afspelen, is
zo behandeld. Tot en met de borden in
de keuken toe. We maakten eerst rushes
van die kleurprobeersels en toen bleek
dat 't goed werkte, zijn we doorgegaan.
Het betekende dat we Alles moesten ver-
fen".
De wereld van Dick Tracy werd zo een
primaire wereld. Sylbert c.s. maakten
maskers met lange neuzen, uitgezakte
kinnen voor de levende versies van de
getekende misdadigers. Primair was het
sleutelwoord. Er is geen merkreclame in
te vinden. Wanneer ergens bier verkocht
wordt, luidt het reclamebord simpel
'Bier'. De stad is 'De Stad' en de mis
daad is 'De Misdaad'. Geen New York,
geen Chicago. Oergegevens. De krant
heet 'Daily Paper' (dagblad dus) en de
ijssalon heeft als opschrift 'Us'. Symbo
len. Beatty en zijn crew trokken naar de
backlot van Universal Studios - de
grootste in Hollywood - omdat het daar
ideaal is voor matte shots, camera-opna
men via de befaamde geschilderde gla
zen platen. Hèt middel om de realiteit
visueel naar je hand te zetten.
Beslissingen
Honderden van die beslissingen maken
een film. Warren Beatty nam ze zelf.
Langzaam, dat wel. Hij putte zijn ac
teurs zo uit, dat ze na de zoveelste opna
me opeens deden wat hïj' wilde. Een
werkwijze die op onzekerheid lijkt: Dia
ne Keaton schreeuwde haar toenmalige
vriend tijdens de opnamen van 'Reds'
geïrriteerd toe: „Warren, ga je huiswerk
doen!" Popster Madonna liet weten:
„Het heeft een jaar geduurd voordat
Warren eindelijk zeker wist dat ik zange
res Breathless moest spelen". Scenario
schrijver Bo Goldman (van 'One flew
over the cuckoo's nest'. 'Shoot the
Moon' en nu voor de derde keer met Be
atty samenwerkend): „Beatty is geobse
deerd door werk. Hij is een Sisyfus.
Steeds met die steen aan het rollen. Hij
haat lof. Niets komt hem beter uit dan
iemand die zegt: „Dit is onzin, dit moet
over". Hij wil steeds aan nieuwe eisen
beantwoorden. Dat is een kwelling, en
een kwelling voor mensen om hem
heen".
Na 'Dick Tracy' heeft Warren Beatty
nog één typerende filmdroom. Een bio
grafie van Howard Hughes. De ene raad
selachtige, zwijgende rijkaard over de
andere. Maar het zal nog wel jaren stilte
duren voor Beatty z'n huiswerk dé&r-
voor af heeft.
BERT JANSMA
Voor dit artikel is deels gebruikt ge
maakt van informatie uit de Ameri
kaanse bladen Variety, Comics Scene,
Memories, Fame en Premiere.
Madonna speelt Breathless Mahoney, de zangeres die Dick Tracy van zijn geliefde Tess
Truehart wil afhouden. FOTO'S: PR
CeidócSouAont
