Klassenstrijd voor
bevrijdingstheologen
minder belangrijk
CecdócGotnanf
Tweezaam leven met een ander
kerk
wereld
beroepingen
mSr CcidóeSouoont
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
QeidóaQowuvnt
DINSDAG 31 JULI 1990 PAGIN 'N
Belgische Raad van State geeft Jehova gelijk
BRUSSEL Kinderen die op een openbare school zitten en
niet behoren tot een van de officieel erkende godsdienstige
richtingen in België, moeten voortaan vrijgesteld kunnen wor
den van het volgen van godsdienstvakken of het door het hu
manisme geïnspireerde vak 'niet-confessionele zedenleer'. De
in 1959 in de Belgische wetgeving opgenomen verplichting
voor ouders om toch een keus te maken uit het aangeboden,
beperkte keuzenpakket (rooms-katholieke, protestantse, joodse,
orthodoxe en islamitische godsdienst) is in strijd met de Euro
pese Conventie voor de rechten van de mens. Dat is de strek
king van een arrest van de Belgische Raad van State in een
conflict tussen een Jehovah's getuige en het onderwijsministe-
Braziliaanse RK Kerk verliest jaarlijks 600.000 leden
FRANKFURT De Rooms-Katholieke Kerk in Brazilië raakt
jaarlijks ruim 600.000 leden kwijt aan protestantse kerken en
aan sekten. Dit staat in een interne notitie van de Braziliaanse
bisschoppenconferentie. De bisschoppen zijn erg geschrokken
van het nieuws en hebben enkele theologen gevraagd tegen
maatregelen voor te stellen. Brazilië staat bekend als het
'grootste katholieke land ter wereld'. Van de 148 miljoen inwo
ners zijn er naar schatting 120 miljoen rooms-katholiek. Naast
de opkomst van op Amerikaanse leest geschoeide evangelische
groeperingen, heeft Brazilië ook te maken met de groei van
Afrikaanse fcultusbewegingen (Candomble, Macumba) en reli
gieuze groeperingen die een mix van boeddhisme en christen
dom prediken (Seicho-No-Ie, de Messiaanse Kerk).
Gezegend de mens die,
al hij niets te zeggen
heeft, er van afziet ons
dat met veel omhaal
van woorden te
bewijzen.
George Eliot
ONDERZOEK IN VS:
'Slechts
opheffing
celibaat
verhelpt
priestertekort'
WASHINGTON Al-
leen als de Rooms-Katho
lieke Kerk getrouwde
priesters toelaat, zullen er
in de toekomst in de Ver
enigde Staten voldoende
kandidaten worden ge
vonden voor het priester
ambt. Dit zegt Richard A.
Schoenherr, die in op
dracht van de Ameri
kaanse bisschoppen de
sterke daling van het
aantal priesters heeft be
studeerd.
Volgens Schoenherr is er on
der de Amerikaanse priesters
zelf en onder de leken „een
groeiende meerderheid" voor
de gehuwde priester. In zijn
studie gaat hij er echter van
uit dat de RK Kerk voorlopig
niet met haar traditie van het
celibaat zal breken. Schoen
herr gaf in 1970 zijn priester
schap op om in het huwelijk
te treden.
In 1966 waren er in de Vere
nigde Staten 35.000 priesters
werkzaam in de parochies.
Als er geen ingrijpende ver
anderingen plaatshebben, zal
hun aantal in het jaar 2005
zijn teruggelopen tot 21.000, zo
heeft Schoenherr uitgere
kend. Meer dan de helft zal 55
jaar of ouder zijn.
Eugene Hemrick, onderzoeks
directeur van de bisschoppen
conferentie, deelt Schoen-
herrs conclusie niet. „Mis
schien probeert God ons op
deze wijze te vertellen dat we
fn het verleden te veel pries
ters hadden en in de toekomst
nauwer moeten samenwerken
met leken".
De kerk moet volgens Hem
rick niet met de opheffing
van het celibaat, maar met de
oprichting van toerustings
centra voor leken reageren op
het teruglopend aantal pries
ters. Hij vindt dat de studie
meer vragen oproept dan ant
woorden geeft. Hemrick had
bijvoorbeeld graag willen we
ten waarom zo weinig Ameri
kaanse ouders hun kind inte
resseren voor een leven in de
kerk.
Amerikaanse
lutheranen
schorsen
gemeenten met
homo - predikant
SAN FRANCISCO Een
tuchtcommissie van de
Evangelisch Lutherse
Kerk in de Verenigde
Staten heeft twee luther
se gemeenten in San
Francisco geschorst. De
twee gemeenten hebben
een lesbisch paar en een
homoseksele man als pre
dikant aangesteld.
De St. Franciscusgemeente
werd voor vijf jaar onvoor
waardelijk geschorst, nadat zij
Ruth Frost en Phyllis Zillhart
had aangesteld, hoewel bei
den door de lutherse kerk
niet beroepbaar waren ge
steld. De Eerste Verenigde
Lutherse Kerk, die Jeff John
son tot predikant had be
noemd, kreeg de straf van vijf
jaar voorwaardelijk opgelegd.
De tuchtcommissie volstond
met een lichtere straf voor de
verenigde kerk, omdat John
son pas openlijk voor zijn ho
moseksualiteit was uitgeko
men, nadat hij beroepbaar
was gesteld. Als hij binnen
dertig dagen verklaart dat hij
celibatair zal leven, wordt de
schorsing ongedaan gemaakt.
Johnson heeft al laten weten
dat hij daartoe niet bereid is.
De bisschoppen van de lu
therse kerk hebben twee jaar
geleden als richtlijn vastge
steld, dat „van personen met
een homoseksuele geaardheid
die predikant willen worden
of als predikant werkzaam
zijn, wordt verwacht dat ze
zich van homoseksuele activi
teit onthouden". Geen van de
drie homoseksuelen is bereid
zich aan deze richtlijn te hou
den.
De tuchtcommissie legde de
twee kleine gemeenten - ze
hebben samen niet meer dan
230 leden - een straf op, maar
oefende ook kritiek op de lu
therse kerk, die naar haar
mening „homoseksuele men
sen en hun geloofsverhaal ne
geert". Ze riep de twee ge
meenten op „een stem en ge
tuige te blijven" en drong er
bij de lutherse kerk op aan
haar beleid in de komende
vijf jaar te herzien.
WASHINGTON De
bevrijdingstheologen grij
pen steeds minder naar
marxistische begrippen.
Sommigen staan hoogst
kritisch tegenover de
ideeën van Marx en allen
hebben in ieder geval di
verse zwakke plekken
daarin ontdekt. De be
vrijdingstheologen con
centreren zich de laatste
jaren niet op sociale en
politieke kwesties, maar
op traditionele theologi
sche onderwerpen als spi
ritualiteit, de Drieëenheid
en Maria, telkens gezien
vanuit het standpunt van
de armen en onderdruk
ten.
De Amerikaanse jezuïet Ar
thur F. McGovern trekt deze
conclusie in zijn boek 'Bevrij
dingstheologie en haar critici:
een evaluatie', dat door
vriend en vijand van de be
vrijdingstheologie wordt be
schouwd als een doorbraak in
de discussie over die theolo
gie. McGovern, docent politie
ke filosofie aan de universiteit
van Detroit, heeft vele jaren
de bevrijdingstheologie bestu
deerd en in 1981 en 1988 stu
diereizen naar Latijns-Ameri-
ka gemaakt.
Volgens de jezuïet hebben de
basisgemeenschappen in La-
tijns-Amerika in tegenstelling
tot wat de tegenstanders van
de bevrijdingstheologie den
ken, nauwelijks oog voor za
ken als klassenstrijd en revo
lutie en houden zij zich vooral
bezig met de opbouw van hun
gemeenschap. „Zij proberen
electriciteit, schoon water en
riolering in hun wijk te krij
gen. Zij willen een gaarkeu
ken of een school voor hun
gemeenschap opzetten - dat is
de manier waarop de bevrij
dingstheologie in de praktijk
werkt", aldus McGovern.
Alleen als het grondbezit aan
de orde komt, raken de ge
moederen verhit. „Als arme
mensen, mogelijk beïnvloed
door geestelijken of kerkelij
ke werkers, ontdekken dat er
geen verandering in hun situ
atie komt en dat zij van hun
land worden verdreven, ont
staan er vaak conflicten",
schrijft McGovern. Hij wijst
op de talrijke conflicten over
de verdeling van grond in
landen als El Salvador en
Brazilië.
In haar beginjaren ging de be
vrijdingstheologie uit van de
'dependencia-theorie', die de
onderontwikkeling in Latijns-
Amerika en andere regio's
van het Zuidelijk Halfrond
wijt aan de geïndustrialiseer
de landen. De bevrijdingsthe
ologen zijn echter tot de con
clusie gekomen, dat deze the
orie simplistisch en niet bij
zonder nuttig is. Maar zij blij
ven spreken van het 'feit' van
de afhankelijkheid - het feit
dat de rijke landen een bui
tensporige invloed uitoefenen
op het lot en de economische
ontwikkeling van Latijns-
Amerika.
McGovern, die zichzelf als
kritisch sympathisant van de
bevrijdingstheologie be
schouwt, ziet de toekomst van
deze theologie niet zonder
zorgen tegemoet. Veel zal af
hangen van het kerkelijk kli
maat en op dit moment waait
er een koude wind uit Rome.
Door conservatieven tot bis
schop te benoemen heeft het
Vaticaan in vele Latijnsame-
rikaanse landen bisschoppen
conferenties gecreëerd die de
.bevrijdingstheologie afwijzen.
„De gevolgen zijn al zicht
baar", aldus McGovern. Hij
wijst op de situatie in het
aartsbisdom Recife en Olinda
waar Dom Helder Camara
werd opgevolgd door een zeer
behoudende bisschop.
Maar de bevrijdingstheologie
heeft de afgelopen jaren een
enorme vasthoudendheid ge
toond en niemand, aldus
McGovern, betwijfelt dat de
beweging een diepgaande in
vloed heeft gehad op het ker
kelijk leven in Latiins-Ameri-
ka. Bovendien hebben de be
vrijdingstheologen een groot
aanpassingsvermogen ge
toond. Zo spreken ze nu kriti
scher over het socialisme en
positiever over de democratie.
„En ik denk, dat dat alleen
maar wordt versterkt door de
gebeurtenissen in Oost-Euro
pa".
Paus eist einde
van geweld in
Noord-Ierland
BELFAST Paus Johannes
Paulus II heeft aangedrongen
op stopzetting van het geweld
in Noord-Ierland. In een
boodschap die door deken
Francis McLarnon werd voor
gelezen bij de uitvaart van
zuster Catherine Dunne riep
de paus de mannen en vrou
wen die het geweld steunen,
op „de smartelijke onrecht
vaardigheid en nutteloosheid
van het terrorisme" in Noord-
Ierland te erkennen. Dunne
(37) kwam vorige week om
het leven bij een bomaanslag
van de IRA op een auto met
drie politieofficieren in de
buurt van Armagh. Zij zat in
een auto die de wagen met de
politieofficieren passeerde
toen de bom tot ontploffing
werd gebracht.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Windesheim (toez.) H.
de Jong, kandidaat te Middelburg.
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Amersfoort voor de
evang.arbeid in de Stichting De
Jeugdhaven mw.drs.D. van Alphen-
Ubbens te Lichtenvoorde (part-time).
Joodse begraafplaatsen ontwijd
In Stuttgart hebben vandalen de gebedsruimte op een joodse begraafplaats beklad met stomp
zinnige, aan het nazi-tijdperk herinnerende leuzen. Ook op grafstenen werd gekledderd. Op een
joodse begraafplaats in Manchester gebeurde hetzelfde. Op graven werd gekalkt en grafstenen
werden omver gegooid. De schade bedraagt daar volgens de politie minstens enkele tonnen.
FOTO: AP
Charismatici
onder indruk van
Oost-
Europeanen
BERN Nederlandse deelne
mers aan het congres van
charismatische christenen in
Bern zijn diep onder de in
druk van de deelname van
ruim duizend geloofsgenoten
uit Oost-Europa. „Er zijn vele
emoties losgekomen en dat is
zeer verbazingwekkend", al
dus K. Slijkerman, secretaris
van de Katholieke Charisma
tische Vernieuwing. Voor de
Vlaardingse predikant W.W.
Verhoef, voorzitter van de
Charismatische Werkgemeen
schap Nederland, is het een
geheel nieuwe ervaring, dat
mensen uit Oost en West zich
bezighouden met de evangeli
satie van Europa, het belang
rijkste onderwerp van het
congres. Het congres, waaraan
vierduizend mensen deelna
men, werd zaterdag besloten
met een 'lofmars' door Bern,
waarbij omstanders bonbons
met de tekst 'Jezus, hoop voor
Europa' krijgen uitgereikt.
Vooral de rede van de Franse
Baptisten voorganger David
Berly heeft Slijkerman aan
het denken gezet. Berly riep
de deelnemers op tot grotere
aandacht voor de armen in
hun land. Zij moeten niet al
leen over de armen spreken,
maar zich ook voor hen in
spannen. „Velen van ons wor
den ertoe opgevoed armen,
bijvoorbeeld alcoholisten, uit
de weg te gaan. Nu moet men
zich tot de wereld bekeren en
op de armen afstappen", aldus
Slijkerman.
Verhoef plaatst enkele kriti
sche kanttekeningen bij het
congres. De muziek was naar
zijn idee soms weinig kerke
lijk en het spijt hem, dat er
zo'n sterke scheiding tussen
het (protestantse) avondmaal
en de (rooms-katholieke) eu
charistie is doorgevoerd. Hij
had liever gezien dat aan de
deelnemers zelf was overgela
ten of zij aan een avondmaal
of eucharistieviering deelne
men.
Doopsgezind
Wereldcongres in
Winnipeg
afgesloten
WINNIPEG Met een op-
roep aan de 850.000 doopsge
zinden in de gehele wereld
zich te verplichten tot de
strijd voor de vrede en het be
houd van de schepping en tot
solidariteit met de onderdruk
ten en gehandicapten is het
afgelopen weekeinde in Win
nipeg het twaalfde Doopsge
zind Wereldcongres afgeslo
ten. Ongeveer 12.500 deelne
mers - enige duizenden min
der dan verwacht - hebben
zich in de hoofdstad van de
Canadese staat Manitoba op
diverse wijzen beziggehouden
met het thema „Getuigen van
Jezus Christus in de wereld
van vandaag". Dat geschiedde
door middel van bijbelstudies,
lezingen, niet minder dan 250
werkgroepen, culturele mani
festaties en veel ondërling
contact.
De mens is niet alleen
een kuddedier, die dat
bewijst in volle voetbal
stadions en in het volgen
van elke modetrend,
ma$r hij is ook tweezaam
in de zin dat hij echt
mens wordt aan en met
een ander, een partner,
een vrouw of een man.
De mens is niet gescha
pen voor de losheid van
een LAT-relatie en ook
niet voor het superindivi-
dueel alleen zijn.
Dat bestemd zijn om te leven
met een ander houdt christe
lijk gesproken altijd een drie
hoeksverhouding in van je
zelf, die ander en God. Niet
alleen omdat je een naaste no
dig hebt om de liefde tot God,
waartoe de mens geroepen is,
te tonen, maar ook omdat
God een garantie is voor,
waar nodig een oordeel is
over, en zeker een motivering
is tot een geslaagde relatie
met de ander.
Dat geldt voor de hetero-ver
houding met de ander van de
meesten van ons maar ook
voor de homo-verhouding.
Waarbij die laatste altijd de
handicap houdt dat de vreug
de van het samen kinderen
krijgen daar niet mogelijk is.
Overigens vraagt de christelij
ke homo-erotische driehoeks
verhouding wel een bepaalde
omgang met de bijbelse gege
vens, omdat die op dit punt
als het erop aankomt afwij-
Vijf op de tien Nederlan
ders voelen zich niet lan
ger betrokken bij de chris
telijke kerken en hun ant
woord op levensvragen,
want velen van hen heb
ben geen idee welke vraag
bij het antwoord hoort dat
de kerken plegen te geven.
Onder het motto „Jezus is
het antwoord, maar wat is
de vraag", schrijft domi
nee Ype Schaaf geregeld
over de relatie tussen kerk
en samenleving.
zend zijn. Hetgeen voor som
mige homofielen tot de keus
van de onthouding kan lei
den, die dan een vorm van
kruis dragen kan inhouden.
Met oordelen over de christe
lijke aanvaardbaarheid van
de gekozen relatie dienen
mensen voorzichtig te zijn. Ei
genlijk kan er maar één vraag
gesteld worden: is jullie rela
tie een driehoeksverhouding,
waarin plaats is voor de Heer,
ja of nee?
In onze dagen zien velen de
zin er niet meer van in om
hun relatie vast te leggen in
een burgerlijk huwelijk. Om
dat de kerk de ordenende en
beschermende taak van de
overheid erkent, weigert die
dus een kerkelijk huwelijk
aan degenen, die niet voor de
wet getrouwd zijn. Dat houdt
niet in dat de kerk geen bood
schap heeft aan samenwonen
den. Ook voor hen is de ham
vraag: is jullie relatie een
driehoeksverhouding tussen
een man en een vrouw en de
Heer van jullie beider leven.
En het zou wel eens zo kun
nen zijn, dat samenwonen
soms meer energie en 'onder
houdswerk' vraagt dan een
huwelijk, juist omdat de rela
tie maatschappelijk minder
verplichtend is dan een op het
stadhuis gesloten en in de
kerk bevestigd' huwelijk. Ook
kan de maatschappelijke situ
atie van de partners of zelfs
het nog niet helemaal zeker
zijn ten aanzien van een echt
duurzame relatie aanleiding
geven tot 'eerst maar samen
wonen'. Kerken die hierop al
leen maar een categorisch nee
weten te zeggen, kennen hun
eigen jeugd niet en stellen de
wet boven de liefde.
Huwelijk
Wanneer je aan de andere
kant bedenkt, dat het huwe
lijk in de kerk, en later vooral
onder protestantse invloed in
de staat, als contract en insti
tuut is ontstaan om met name
aan de vrouw een aantal
rechten te verschaffen, is het
niet meer trouwen als teken
van emancipatie een nogal
belachelijke zaak. Juist van
wege die juridische aspecten
van de relatie, die in verband
met bezit gegarandeerd vroeg
of laat te voorschijn komen,
wordt samenwonenden aan
geraden om bij de notaris een
en ander vast te leggen, ter
wijl op het stadhuis om de
hoek de beproefde standaar
dregeling genaamd huwelijk
klaar ligt. En als de relatie
fout loopt, is in de praktijk na
jaren samenwonen toch het
meisje bijna altijd het slacht
offer, omdat bii haar nu een
maal jaren anders tellen dan
bij de man. Men kan zelfs de
vraag stellen of het samenwo
nen zonder huwelijk wel een
vrucht is van het geëmanci
peerd zoeken naar een alter
natief, of gewoon een conse
quentie van onze consumptie
maatschappij, waarbij de part
ner dezelfde rol heeft gekre
gen als andere consumptie
goederen, die meegaan tot ze
slijten of vervelen of niet
meer smaken.
De basis van elke samenle
ving is dat mensen, die per
definitie tweezaam zijn, be
reid zijn verplichtingen op
zich te nemen ten opzichte
van hun eerste naaste. Wan
neer mensen dat niet meer
willen, verwordt de maat
schappij tot ongrijpbaar en
niet aanspreekbaar los zand.
Daar ligt de plicht tot het in
stituut huwelijk, dat gewoon
even onmisbaar is als cao's en
andere contracten tussen
mensen met hun belangen.
Maar trouwen is in onze da
gen een moeilijke opgave,
vandaar dat er veel huwelij
ken stuk lopen. In het verle
den was het huwelijk vaak
een band tussen families en
men trouwde, zoals dat heette,
in eigen kring. Dat maakte de
zaak minder riskant en hield
ook in dat de familie zich
mede verantwoordelijk voel
de voor het paar.
Verder werkten man en
vrouw vaak samen in één be
drijf en waren er zo gezamen
lijke economische belangen.
De emotionele liefdesrelatie
was één van de aspecten van
het huwelijk.
In onze dagen echter berust
het huwelijk meestal alleen
nog op de liefdesband en stelt
daarmee hoge eisen aan de
partners. Natuurlijk waren er
vroeger ook slechte huwelij
ken, maar de basis was vaak
breder. Er werd dan ook min
der gescheiden, waardoor de
kinderen minder vaak slacht
offer werden, want hoe men
het ook wendt of keert: de
grootste rekening van een
echtscheiding is vrijwel altijd
voor de kinderen.
Riskanter
Het feit dat trouwen als be
vestiging van een voorname
lijk emotionele band riskanter
geworden is, maakt het ker
kelijk huwelijk belangrijker,
als het onderstrepen van de
driehoeksverhouding.
Immers, daarbij gaat het er
om dat de echtelieden elkaar
beloften doen ten overstaan
van God, en van Zijn ge
meente de voorbede vragen
dat ze die beloften gestand
mogen doen 'tot de dood hen
scheidt'.
De droom van Havel
De Tsjechoslowaakse president Vaclav Havel blijft niea^
leen zijn omgeving, maar de halve wereld verbazen. VoLg
week reisde hij, ondanks een storm van kritiek, naar Oos eeij
rijk. In Salzburg gaf hij zijn omstreden Oostenrijkse col up c
Kurt Waldheim een hand. De Westduitse president
Weiszdcker deed dat ook. Het was alsof ze beiden een
stukje van de muur afbraken die rondom Kurt Waldheir
opgetrokken, nadat uitkwam dat hij een verzwegen I*
verleden had. nin
d. 1
De reis van Havel leidde tot ingezonden brieven inrer
kranten. De joodse gemeenschap protesteerde. Charta
raadde mede-oprichter Havel ten sterkste af naar Salzbui ade
gaan. Westerse staatshoofden en regeringsleiders fronstei
wenkbrouwen toen ze het nieuws hoorden. En het Tsje
sche ministerie van buitenlandse zaken liet haastig weten
het een strikt privébezoek gold en geen officieel bezoek
de president van de republiek.
)t
lid
MAAR Havel hield koppig vast aan zijn voornemen,
was een jaar geleden uitgenodigd toen hij nog een vervi
dissident was en geen president. Hij wilde naar Ooster j
om er zijn dank te betuigen aan allen die de dissidenteij
weging op een of andere manier hadden gesteund had
Hij wilde zijn Oostenrijkse kunstbroeders bedanken u
hun grote waardering voor zijn literaire werk. En dat
allemaal niet kunnen, omdat hij Waldheim zou ontmoet HA
HaVEL ging, negeerde Waldheim niet helemaal, maar
tegelijk daarna bijna uitdagend de draak met alles en nog
precies wat niet van hem verwacht werd. Hij reisde
rechtstreeks met groot gevolg naar Salzburg maar ging e
naar de Bondsrepubliek om er met zijn Westduitse col
Von Weiszöcker de Bayreuther Festspiele te bezoeken. \n
daar helikopterden zij samen naar Salzburg, sliepen e e
hetzelfde hotel, gebruikten er samen ontspannen de maa ïen
en wandelden samen van het hotel naar de Felsenreitsch
Ze kwamen er zö laat, dat de wachtende Waldheim geen
zier beleefde aan het geplande begroetingsceremonieel.
Het typeert Havel dat hij met nauw verholen spot
kleinburgerlijke protocol van Salzburg aan zijn laars 1
Tegelijkertijd wist hij de grootheid op te brengen zijn ei-j.
angsten onder woorden te brengen: „Laten we in dit zv
beproefde deel van Europa nu eens eindelijk proberen
ons zelf niet alleen van de angst voor de leugen te bevriji oil:
maar ook van onze angst voor de waarheid. Laten we pr<
ren een nieuw Europees zelfbewustzijn te ontwikkelen,
zelfbewustzijn van mensen zonder angst, die over de hor
van dit moment heen durven kijken". Dit moment is er
gens Havel een van onzekerheden. Het is een tijd van atade
voor nationale conflicten, angst voor de gelukzaligheid ha
de sociale zekerheid en de dreigende heerschappij van coi
mentisme, commercie en geld. Want Havel is een tegens
der van het westerse, schier onbegrensde consumptiem
als vervanging voor het staatssocialistische verleden van
land.
Iffir
De Oostenrijkse president bleeft uiterlijk onbewogen t
Havel vanaf het spreekgestoelte zei: „De veronderstelling ie
straffeloos door de geschiedenis te kunnen laveren en d(:n
gen biografie te kunnen herschrijven, behoort tot de trad
nele Middeneuropese waanideeën. Probeert iemand dat I
te doen, dan schaadt hij niet alleen zichzelf, maar ook
medeburgers. Dan is er geen volle vrijheid, want er is >rg
volle vrijheid waar ook niet de volle waarheid alle rui te
krijgt. In deze hoek van de wereld voert de angst vooi311*
ene leugen naar de volgende leugen, in de ijdele hoop 1
daardoor niet alleen de eerste leugen, maar de hele pral iet'
van het liegen wordt toegedekt. Maar liegen kan ons n st
van de leugen redden. Geschiedvervalsers redden de vrijl taa
niet maar bedreigén haar".
HET 'wakker-worden' na de geslaagde revolutie heeft
vel aanvankelijk een gevoel van matheid, leegte en hijnol
loosheid gegeven. Ook zijn medewerkers hebben die ei
ring gehad. „We hebben begrepen dat het uit was metini
poëzie en dat we aan het proza moesten beginnen. We v
den dat het carnaval voorbij was en dat het alledaagse le
was begonnen". En hij vertelde dat miljoenen Midden-
Oost-Europeanen de afgelopen maanden die vreemde geijn,
lens moeten hebben gehad. Het gevoel eindelijk uit de
vangenis te komen, maar onder de wijde hemel niet te wr
wat je met die vrijheid moet doen. Het gevoel hebbende
de 'zekere' toekomst is ingeruild voor een onzekere. 0j
I
Een staatsman die zich niet geneert publiekelijk
zijn gevoelens van angst en wanhoop te praten, groeit bo
zichzelf uit. Havel is zoekende en durft dat hardop te
Ook waarnaar hij op zoek is, namelijk naar een vreedzaje
welvarend Midden-Europa, waar de mensen naast ell
kunnen leven zonder angst. Zo begint Havel, een beetje
stig, aan een nieuwe droom en aan een nieuwe, menslie'
de evolutie. Hij neemt het voortouw bij het zoeken naai£
genheid, evenwicht en samenwerking in Midden-Euri
Daarin moet Oostenrijk een rol spelen. Waldheim zal daa jg
hooguit een tijdelijke sta-in-de-weg zijn.
I r is niets te koop in de wereld,
of't komt in de krant.
nne
Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden.
Telefoon: 071 - 122 244.
Postadres: postbus 11, 2300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, Rijswijk.
Telefoon: 070 - 3190 933.
Postadres: postbus 9, 2501 CA 's-Gravenhage.
Abonnee service
Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 u.
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248
van ma. t/m vr. van 18.00 tot 19.00 u. op za. van 14.00 tot 15.00 u
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.)
Bij automatische betaling: Bij betaling per accept-girokaaiJWl
per maand f. 24,85 per maand
per kwartaal f. 74,10 per kwartaal f.
per jaar f. 284,50 per jaar
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en taneven over advertenties tel. 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk
070 - 3902 702.
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
