Bush probeert
politiek bloedbad
te voorkomen
Berouw èn vergelding
na moord op de tsaar
Boycot beraad
DDR-regering
EG zet Israël
onder druk
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Melkmoes typisch
boerengerecht uit
midden Nederland
BINNENLAND BUITENLAND
£etdóc6ou*cMit
DINSDAG 24 JULI 1990 PAGINA 5
VS mogen
raketmotor van
Sovjets kopen
[MOSKOU De Sovjetunie is
bereid de krachtige raketmo
tor RD-170 te verkopen aan de
Verenigde Staten om buiten
landse valuta binnen te halen
en de banden aan te halen met
het Amerikaanse ruimtevaart-
bureau, zo meldt het weekblad
'Aviation Week and Spance
Technology'. De RD-170 is mo
gelijk de krachtigste motor ter
wereld. Hij kan voor tien
vluchten gebruikt worden en
is in staat een commerciële la
ding te lanceren van 100 ton.
JERUZALEM De ministers
van buitenlandse zaken van Ita
lië, Ierland en Luxemburg zijn
gisteren in Jeruzalem aangeko
men om namens de Europese Ge
meenschap met de Israëlische re
gering besprekingen te voeren
over de Palestijnse kwestie. Een
Israëlische minister beschuldigde
de EG ervan economische druk
te gebruiken als politiek wapen.
De drie EG-ministers willen een
EG-vertegenwoordiger naar de
bezette gebieden sturen om de si
tuatie van de rechten van de
mens te bezien.
Veel doden na overstromingen India
NEW DELHI Bij overstromingen, veroorzaakt door
aanhouden moessonregens, zijn in verschillende delen in
het noorden van India zeker 415 mensen om het leven
gekomen. Op het platteland zijn miljoenen burgers dak
loos geraakt. De meeste doden (211) zijn gevallen in de
deelstaat Uttar Pradesh, ten noorden van de hoofdstad
New Delhi. Ook de deelstaten Radjhastan, West-Benga
len, Gujarat, Himachal Pradesh en Arunachal Pradesh
zijn volgens het Indiase persbureau ernstig getroffen.
Hulpfonds Filipijnse slachtoffers
DEN HAAG De Filipijnse ambassade in Den Haag
heeft een girorekening geopend voor hulp aan de slacht
offers van de aarbeving. Giften kunnen onder vermel
ding van 'Hulpfonds voor Philippijnse Slachtoffers Aar-
beving' worden overgemaakt op girorekening 2286. Vol
gens de laatste berichten heeft de aarbeving in Baguio en
Kabanatuan 1600 mensenlevens geëist.
VS-bases
blijven op Kreta
ATHENE Het Griekse par
lement heeft vannacht een mi
litair samenwerkingsverdrag
met de Verenigde Staten goed
gekeurd. Volgens het akkoord
blijven de Verenigde Staten de
komende acht jaar militair
opereren vanaf de luchtmacht
basis Iraklion en de marineba
sis Souda, beide op het eiland
Kreta. De Amerikaanse basis
bij het vliegveld van Athene
en het marine-communicaties
tation Nea Makri worden bin
nenkort gesloten. De helft van
de bijna 4000 in Griekenland
verblijvende Amerikaanse mi
litairen wordt teruggetrokken.
Communisten verslaan
oppositie in Mongolië
ULAANBAATAR De commu
nistische partij van Mongolië
heeft bij de verkiezingen van af
gelopen zondag de oppositie gro
tendeels verslagen. Volgens pre
mier Sharavyn Gunjaadorg zal
een communistische overwinning
de drastische hervorming van
Mongolië van een aan Moskou
gehoorzame één-partijstaat naar
een meerpartijenstaat niet belem
meren.
Volgens de premier hebben de
andere partijen in geval van een
communistische overwinning nog
steeds de mogelijkheid om aan de
macht te komen.
(Vervolg van de voorpagina)
WASHINGTON Omdat
iet huidige Amerikaanse
ïooggerechtshof vier con-
ervatieve rechters heeft,
vier progressieve en één
swinging compromisfi
guur, is het van reusachtig
belang wat voor opvattin
gen de nieuwe opperrech
ter heeft over met name
die kwesties waarover de
Amerikaanse grondwet
geen uitsluitsel geeft maar
die van grondwettelijke
interpretatie afhangen:
abortus, euthanasie, be
scherming van minderhé-
den en symbolische kwes
ties als de geoorloofdheid
van vlagverbranding.
De Supreme Court heeft bijna
geen andere taak dan het toet
sen van lagere wetten aan de
bedoeling van de constitutie
die tweehonderd jaar geleden
is opgesteld en sedertdien nau
welijks is aangepast.
Aangezien abortus thans in de
binnenlandse Amerikaanse
politiek het levendigste onder
werp is en het hooggerechts
hof terzake maar niet tot een
lenduidig ja of nee kan ko
men, heeft Amerika in enor
me spanning gewacht op de
keuze die president Bush zou
doen. Extra pikant was die
keuze omdat Bush tijdens zijn
verkiezingscampagne in 1989
beloofd heeft bij de eerste de
beste gelegenheid een nieuwe
opperrechter te benoemen die
principieel tegenstander van
abortusvrijheid is. Omdat op-
errechters voor het leven
rorden aangesteld, deed die
elegenheid zich nu wegens de
ntslagname van Brennan pas
oor.
Het afgelopen weekeinde had
den vooraanstaande Republi
keinse partijgenoten van presi
dent Bush al voorspeld aat de
nominatie van een nieuwe op
perrechter een politiek bloed
bad zou worden voor de presi
dent en zijn partij. Omdat in
middels veel Republikeinse
vrouwen uit verzet tegen het
rigoureuze anti-abortusstand
punt van hun partij naar de
Democratische Partij dreigen
over te lopen, kon Bush in be
ginsel alleen maar een ver
keerde keuze maken. Een
anti-abortusrechter ('pro-life')
zou de Republikeinen op stem
menverlies komen te staan,
terwijl een 'pro-keuze'-rechter
- of zelfs maar iemand die ge
nuanceerd denkt over zwan
gerschapsonderbreking - de
president zou worden aangere
kend als een verbreking van
een plechtige verkiezingsbe
lofte. En dat terwijl Bush on
langs al een andere heilige
verkiezingsbelofte heeft ver
broken: geen belastingen te
zullen verhogen.
Spannend
George Bush heeft nu blijk
baar met opzet gekozen voor
een rechter die weliswaar een
conservatieve signatuur heeft,
maar die zich nog nooit over
«een abortuskwestie heeft hoe
ven uitspreken en die ook
nimmer over zijn standpunt
terzake heeft gepubliceerd.
Die onbekendheid van David
Souter maakt het des te be
langrijker voor de Amerikaan
se Senaat - die de nominatie
moet goedkeuren - om tijdens
de komende hoorzittingen in
het najaar de kandidaat-opper
rechter met name inzake abor
tus danig aan de tand te voe
len. In de Senaat heeft de De
mocratische Partij, die in
meerderheid voor abortusvrij
heid is, een absoluut over
wicht. Het wordt een uiterst
spannende aangelegenheid of
Souter zich inzake abortus op
de vlakte kan houden en toch
aanvaard wordt door de Se
naat. Spannend temeer omdat
in november tussentijdse par
lementsverkiezingen worden
gehouden en een hoog opge
zweept maatschappelijk debat
over abortus vooral de Repu
blikeinen zal schaden.
David Souter is nog maar se
dert drie maanden rechter aan
het gerechtshof in Boston, dat
alleen beroepszaken behan
delt. Daarvoor was hij jaren
lang lid van de rechtbank van
de deeltaat New Hampshire,
waar hij ook procureur gene
raal was.
President Bush verzekerde tij
dens de presentatie van ziin
keuze dat hij Souter niet expli
ciet gevraagd heeft naar diens
abortus-houding. Maar weini
gen geloven dat de president
daarover echt in onzekerheid
verkeert. In elk geval is Sou
ter aanbevolen door minister
van justitite Dick Thornburgh
en door de chef-staf van het
Witte Huis, John Sununu. Bei
den zijn uitgesproken voor
standers van een abortusver
bod en Sununu, een aartscon
servatief, was tot voor kort
gouverneur van New Hamps
hire en kent daarom Souter
persoonlijk.
Stormen
Bush zegt nu dat de grondwet
telijke scheiding van rechter
lijke, uitvoerende en wetge
vende macht hem ertoe ge
bracht heeft een rechter voor
te dragen die grote intellectue
le kwaliteiten heeft en wiens
opvattingen in specifieke
kwesties juist beter onbekend
kunnen zijn. Bush vroeg de
Senaat om eenzelfde afstande
lijkheid te bewaren en alleen
tot een globale beoordeling
van Souter te komen. Maar ge
geven de enorme druk van zo
wel de fanatieke anti-abortus-
groepen als de strijdlustige
'pro-choise'-beweging, zal dat
wel een illusie blijken.
In Amerika is abortus sedert
een vermaarde beslisssing van
het hooggerechtshof in 1973
(de zaak Roe versus Wade),
een grondwettelijke keuzevrij
heid voor de vrouw. Sedert
een aantal conservatieve rech
terlijke benoemingen door ex-
president Reagan heeft het
hooggerechtshof echter aan
deelstaten het recht toegekend
belemmeringen tegen abortus
op te werpen. Afhankelijk van
de deelstaat kan nu bijvoor
beeld abortus openbaar geregi
streerd .worden of is abortus
verboden in instellingen die
ook maar één dollar over
heidssubsidie krijgen.
Tot een ondubbelzinnige te:
rugdraaiing van 'Roe v. Wade'
is het hooggerechtshof echter
nog niet gekomen. Of David
Souter de kans krijgt die be
lofte van president Bush waar
te maken, zal afhangen van
wat de politieke najaarsstor
men zullen aanrichten.
Vakantie
Voor een drie weken durende vakantie in ons land zijn vandaag ongeveer elfhonderd Duitse kinde
ren per trein in Oldenzaal aangekomen. De vakantie voor deze kinderen uit Hannover, Berlijn en
diverse opvangcentra voor vluchtelingen van het Rode Kruis is mogelijk gemaakt door de stichting
Eurpoa Kinderhulp.
FOTO: ANP
Voorproefje
In Parijs laten topcoutiers al enkele voorproefjes zien van de komende herst- en wintermode. Links
een zwart-wit zijden ontwerp van Serge Lepage, rechts een zwart-zijden avondjapon met goud
groene borduursels van Nina Ricci.
FOTO'S: AP
MOSKOU Drie jaar ge
leden stonden de Mosko-
vieten urenlang in de rij
voor de bioscopen om de
film Berouw te zien. Som
migen huilden toen ze de
film zagen; anderen pro
testeerden tegen de bele
diging van hun erfenis.
Maar de huilers waren in
de meerderheid.
'Berouw', in het buitenland in
vele bioscopen vertoond,
neemt het fenomeen Stalin on
der de loep. Waarom hebben
de Russen de zuiveringen, de
kampen en de persoonsver
heerlijking getolereerd, vragen
de makers door schokkende
gebeurtenissen uit het verle
den in beeld te brengen. En
waarom hebben ze zich nog
steeds niet losgemaakt van
Stalins erfenis? De voorzichti
ge conclusie van de film is: 'we
dragen allemaal schuld aan
wat er is gebeurd'. De film, die
bijna twintig jaar op de plan
ken van de censuur was blij
ven liggen, was een nauwkeu
rige weerspiegeling van de ge
voelens van de mensen die
langzaam in het licht van een
vroege glasnost traden.
De afgelopen paar maanden is
een aantal schrijvers dieper
gaan graven en heeft de kwes
tie van een eerdere misdaad
aanhangig gemaakt: de moord
op de tsaar en zijn familie door
de Bolsjewieken in 1918. Tot
voor kort wisten de meeste
Russische schoolkinderen
slechts dat de familie van de
tsaar op vreedzame wijze in
ballingschap gegaan was en
dat, in het onwaarschijnlijke
geval dat er mensen gedood
waren, deze daad volkomen
gerechtvaardigd was.
Nu, in het 73e jaar na de
moorden te Jekaterinboerg
(nu Sverdlovsk), is niemand
daar meer zo zeker van. Vori
ge week was de 72e verjaardag
van de moord op tsaar Nico-
laas II. Op het terrein van
twee Moskouse kloosters ver
zamelden zich kleine menig
ten om te rouwen en te bidden
voor de redding van Rusland.
Een vergelijkbare ceremonie
in Sverdlovsk werd getoond in
het nationale televisiejournaal.
Weer tsaar
Het was een nostalgische aan
gelegenheid en velen spraken
de hoop uit, hoe onrealistisch
ook, dat Rusland ooit weer
door een tsaar bestuurd zal
worden. Het is een weerspie
geling van een wijdverspreid
gevoel dat alle Russen die het
Bolsjewistische bewind accep
teerden in zekere zin mede
plichtig waren aan de moord
op de tsaar.
Dit schuldgevoel is des te gro
ter omdat de misdaad zo lang
ongestraft is gebleven. De
moord op tsaar Nicolaas was,
volgens sommigen, het punt
waarop Rusland zijn besef van
zedelijke waarden verloor.
Dit gevoel kreeg onlangs artis
tieke vorm in een film en een
toneelstuk die een reactie op
riepen die zowel berouwvol als
woedend was, net als indertijd
het geval was met 'Berouw'.
Het toneelstuk handelt over de
laatste dagen van de tsaar en
zijn familie in hun balling
schap even buiten Jekaterin
boerg. Het toont de zwakheid
en weifelachtige aard van de
tsaar, maar beeldt hem ook uit
als een oprecht man die de
Russische zaak met hart en
ziel was toegewijd.
Het toneelstuk heet Vergel
ding' en uit het script blijkt
dat dit een deel is van het bij
belse citaat: 'Mijn is de wraak
en de vergelding' (Deut. 32:35).
Ook wordt duidelijk uit het
script dat de jaren sinds de
moord op de tsaar, 72 jaar van
wat mensen nu zien als kwel
ling en onmenselijkheid, ge
zien moeten worden als Gods
wraak op Rusland voor de
moord.
Eenzelfde boodschap draagt de
zeer pessimistische film 'Je
kan zo niet leven' in zich, die
tegen alle voorspellingen in de
afgelopen maand uitgekomen
is in alle bioscopen in de Sov
jet-hoofdstad. President Gor-
batsjov voelde zich in zijn slot
rede voor het Partijcongres
deze maand zelfs geroepen te
benadrukken dat er geen
noodzaak bestaat voor beken
tenissen of nieuwe oorlogspro
cessen, maar alleen voor hard
Tijdens een van de herden
kingsdiensten voor de tsaar
vorige week hielden rouwen
den een bord op met de leus:
'Perestrojka is het berouw van
de Sovjet-macht tegenover het
volk'. Maar voor veel Russen
is berouw niet langer genoeg.
Ze willen vergelding.
MARY DEJEVSKY
(c) The Times, Londen
DE TERUGKEER VAN PEER DEN SCHUYMER
651 Alles blijft stil. Behoedzaam sluipen ze over het dek, maar
dan schrikken ze opeens. Want met een doffe dreun botst de
sloep nog eens tegen de scheepswand. „De stommelingen", sist
Peer. Ja, maar de fout is gemaakt en... op hetzelfde ogenblik
verstommen zang en muziek. De wacht is gealarmeerd. Onraad?
De drie Mohammedanen springen overeind en één hunner, 'n
reusachtige Moor, komt met getrokken mes naar voren. Even
staan Rob en Peer besluiteloos. Wat zullen ze nu doen? Terug
trekken? Nee, dat nooitl Maar kunnen ze met hun tweeën het
opnemen tegen drie mannen? Snel buigt Rob zich over de ver
schansing en alarmeert de rest van de vluchtelingen. Vliegens
vlug klauteren ze naar boven, een hevig maar kort gevecht volgt
en dan plompen drie lichamen in het water. Rob is weer heer en
meester op ,,'t Seepaert"!
OOST-BERLIJN In Oost-Berlijn hebben de sociaal
democratische SPD en de liberale BFD gisteravond
een zitting van de regeringscoalitie geboycot.
De partijen zijn het oneens met de christen-democraten van
premier Lothar de Maizière over de vraag of de DDR vóór of
na de al-Duitse verkiezingen op 2 december tot de Bondsre
publiek moet toetreden. Na een gezamenlijke sessie stuurden
de twee partijen de premier een korte brief, waarin zij hem
opriepen de ernst van de toestand te erkennen en zich meer
compromis-bereid te tonen. Als de premier niet tegemoet
komt aan deze wensen, moeten de liberalen uit de coalitie
stappen, zo zou de leiding van de BFD hebben aanbevolen.
Het gekibbel tussen de Oostduitse partijen is inmiddels over
geslagen naar hun Westduitse tegenhangers.
Uit de tijd dat radioman
Kees Schilperoort nog
Gait-Jan Kruudmoes
heette en van heel
ver daarvoor dateert
het gerecht melkmoes.
Te vinden in midden-
Nederland, met name in
Stoutenburg, een
buurtschap tussen
Amersfoort en
Hoevelaken. Vandaag
de dag treft men er dat
gerecht nog steeds aan,
opgebouwd uit
karnemelk, gort, spek,
worst wat kruiden en
rozijnen. Wij nu ook, in
„Een andere kijk op
toeristisch Nederland".
Een vrijwel onbekend maar
door hele volksstammen in
het verleden smakelijk ver
orberd gerecht, is melkmoes.
Het bestaan is ons onthuld
door een buurman, die op
een boerderij is opgegroeid
en die er als kind verzot op
was. Lyrisch kan hij er over
worden.
Het gaat om zware kost, die
wordt opgebouwd uit karne
melk, gort, spek, worst wat
kruiden en rozijnen. Om de
ware toebereidselen te kun
nen achterhalen, introdu
ceert mijn buurman Rijk mij
bij zijn bejaarde ouders in
Stoutenburg, een buurtschap
tussen Amersfoort en Hoe
velaken. Als hij bij zijn ou
ders komt, kan hij nog wel
eens een bordje melkmoes
mee-eten want het gerecht
wordt er nog regelmatig ge
maakt. Zijn eigen vrouw
kan het niet bereiden, want
ze komt uit de stad en ze
kan eerlijk gezegd ook niet
zo erg warm lopen voor dit
boerenmaal.
Mevrouw C. Rijnders, de
moeder van de buurman,
vertelt nog gisteren melk
moes gemaakt te hebben. Zij
en haar man, D. Rijnders,
zijn allebei van boerenaf
komst. De boerderijen waar
op zij opgroeiden, zijn door
verstedelijking van Amers
foort opgeslokt. Boerderijen
weg, en typische gerechten
die langzaam verdwijnen.
Een hele agrarische cultuur
weg. Want melkmoes dat
door generaties boeren is ge
geten, is voor de middelbare
generatie die niet meer op
en van het land leeft een te
dere jeugdherinnering.
Kruiden
Het gerecht is niet bepaald
passend als op de calorieën
moet worden gelet, daar
heeft melkmoes lak aan. Er
is behalve karnemelk en
gort, worst, spek en rozijnen,
bieslook en kervel benodigd.
Die kruiden haal je gewoon
uit de tuin als je op het land
woont. Het echtpaar kijkt er
vreemd van op dat het te
genwoordig ook bij de
groenteboer te koop is.
Dan moeten er rozijnen bij,
maar niet de gewone zoals
die nu te krijgen zijn. Me
vrouw Rijnders: „We koch
ten er vroeger van die grote
voor, ze zaten vol pitten".
De niet erg logisch lijkende
combinatie van ingrediën
ten. moet volgens de herin
nering van de heer Rijnders
(77) in z'n geheel bij elkaar
worden gevoegd. Maar zijn
vrouw heeft dat zo nooit ge
wild, omdat spek en worst in
de karnemelk haar niet be
paald fris voorkomen. Haar
man houdt vol dat het in
zijn jeugd door zijn moeder
wel zo werd bereid op de
boerderij en dat het een
feest voor het gehemelte
was. Terwijl hij dat vertelt,
verwijlen zijn gedachten
haast zichtbaar bij vroeger,
waarin de pan op tafel ver
scheen en al die grondstof
fen tot een nogal compacte
brij, waren getransformeerd,
na uren pruttelen op het
Het was en is voor een hele
boel boeren in de dorpen
rondom Amersfoort nog
steeds een geliefd zomerge-
recht, vertelt Rijnders. Om
het te completeren, zou je er
net als vroeger roggebrood
met mosterd bij moeten etén.
Maar dan is er sprake van
echt zware kost voor de
mannen en vrouwen die op
het land moesten aanpakken
en die daarbij wel wat ener
giek voedsel konden gebrui
ken.
Drie borden
Vroeger werden alle ingre
diënten afzonderlijk in de
pan gedaan, daar is nu geen
sprake meer van zegt me
vrouw Rijnders. Ze koopt te
genwoordig een fles karne-
melkse pap bij de melkboer,
daar zitten karnemelk en
gort al in. Het smaakt eigen
lijk ook best, vinden zij en
haar man. De laatste keer
heeft haar man nog drie
borden van de door haar be
reide melkmoes gegeten.
Melkmoes is vooral in het
dorp Achterveld een gerecht
dat nog lang niet uit het
beeld is verdwenen. In deze
agrarische gemeenschap
wordt het nog veelvuldig be
reid en met graagte geconsu
meerd. Hoe belangrijk melk
moes voor de Achterveldse
samenleving is, blijkt onder
meer uit het feit dat een van
de sociaal-culturele gebou
wen in het dorp Moespot is
gedoopt.
In de moespot werd vroeger
melkmoes bereid. Toen het
gebouw enige jaren geleden
officieel werd geopend,
werd ter gelegenheid daar
van een smakelijke melk
moes gekookt en aan de bur
gemeester ter consumptie
aangeboden. Hij moet er
voorzichtig zijn vingers in
gedoopt hebben en die met
een verrast gezicht hebben
afgelikt, zo gaat het verhaal.
Het gerecht wordt in sommi
ge delen van Nederland
kruudmoes genoemd, met
als verschil dat er bij de al
eerder genoemde voedzame
bestanddelen ook nog bruine
bonen worden gevoegd. Dat
heeft mevrouw Rijnders van
een kennis vroeger eens ge
hoord.
Het echtpaar Rijnders be
strijdt dat het, zoals bij de
meeste van deze recepten,
om armoe-eten ging. De ing-
redieënten waren niet echt
het goedkoopste van het
goedkoopste. Melkmoes
heeft zich ondanks de slach
ting die de tijdgeest onder
een groot aantal typische
streekgerechten heeft aange
richt, redelijk kunnen hand
haven, al heeft het er veel
van weg dat alleen de oude
re agrarische generatie het
nog volop eet.
CHRIS SPÖNHOFF
Mevrouw Prins uit Stoutenburg, bezig met het bereiden van
„melkmoes".
FOTO: PERS UNIE
