II
kerk
wereld
God ontmoeten door 'naar binnen te kijken'
Kritiek Onderwijsraad op voorstel basisvorming
CcidócSoiwcwi
brieven van lezer
mT CcldócCouxcmt
Mensen op zoek naar bezieling
beroepingen
Schoolwijzer
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
vrijdag 20 juli 1990 pagi]
NE
Vaticaan komt gedeeltelijk tegemoet aan salariseisen werknemers
VATICAANSTAD De 3500 werkne
mers van het Vaticaan krijgen een toe
slag op overwerk die elke zes maanden
aan de inflatie in Italië wordt aangepast.
Tot nu toe was alleen het basissalaris ge
ïndexeerd. Bovendien krijgen de werkne
mers een eenmalige uitkering om de ach
terstand te compenseren die ze de afgelo
pen vijf jaar hebben opgelopen doordat
hun salarissen onvoldoende werden aan
gepast aan de prijsstijgingen. Dat heeft
kardinaal-staatssecretaris kardinaal
Agostino Casaroli de werknemers meege
deeld. Hij komt daarmee gedeeltelijk te
gemoet aan de salariseisen van de werk
nemers. De nieuwe regeling geldt met te
rugwerkende kracht vanaf 1 januari dit
jaar. De voorzitter van de vakbond van
Vaticaanse werknemers, Mariano Cerul-
lo, ziet de toezegging van Casaroli als een
eerste stap en een goed uitgangspunt voor
verdere onderhandelingen over de eisen
die de vakbond in september vorig jaar
bij het staatssecretariaat heeft gedepo
neerd. Voor werknemers die nooit of
vrijwel nooit overuren maken, is er bijna
niets veranderd, aldus Cerullo.
Werknemers die in de laagste van de tien
salarisschalen zitten, verdienen ruim 1
miljoen lire (ongeveer 1600 gulden) per
maand. Werknemers in de hoogste sala
risschaal kunnen op 1,7 miljoen lire (on
geveer 2550 gulden) per maand rekenen.
Het is geen schande
in de modder te
vallen, maar het is
schande er niet uit te
willen opstaan.
Italiaans spreekwoord
TIJDGEEST WEKT BELANGSTELLING OP VOOR MYSTIEK
DEN HAAG Het kan
niet toevallig zijn: zoveel
boeken over (christelijke)
mystiek in zo korte tijd.
Verschillende uitgevers
hebben de tijdgeest ken
nelijk zo aangevoeld en
zijn met uitgaven geko
men die ieder op eigen
wijze uitdrukking geven
aan dat brede verschijn
sel mystiek.
Eigenlijk is het niet doenlijk
om die verschillende boeken
over diverse aspecten van
mystiek onder één noemer te
brengen. Want 'mystiek' is
dan wel het trefwoord, het is
tegelijkertijd een verzamel
naam voor allerlei betekenis
sen.
Een van de nieuwe uitgaven
over een mystiek onderwerp
is een vertaling van een
werkje van een bijzonder in
teressante figuur: (pseudo)
Dionysius de Aeropagiet. Hij
leefde in het begin van de
zesde eeuw, maar schreef boe
ken die suggereerden dat de
auteur de Dionysius was die
zich bekeerde nadat hij de
apostel Paulus had gehoord in
Athene (in het bijbelboek
Handelingen wordt Dionysius
genoemd). Lange tijd hebben
de werken van Dionysius veel
aanzien gehad in de kerkelij
ke traditie en de christelijke
mystiek is zonder zijn 'in
breng' eigenlijk nauwelijks
voorstelbaar. Pas in de zes
tiende eeuw werd Dionysius
ontmaskerd als de 'pseudo-
Dionysius'.
Een voorbeeld van de invloed
op het kerkelijke erf is zijn
'Hemelse Hiërarchie'. De gro
te Thomas van Aquino ba
seerde zich voor zijn engelen
leer die gedurende eeuwen
het rooms-katholiek spreken
over engelen bepaalde ba
seerde zich grotendeels op het
werk van de pseudo-Dionysi-
us en in onze tijd kennen an-
troposofen de onbekende au
teur uit de zesde eeuw nog de
autoriteit toe van een grote le
raar, juist ook op het punt van
de engelenleer.
Het werkje 'Over mystieke
theologie' van Dionysius werd
door- de Brusselse filosoof Ben
Schomakers vertaald en door
middel van essay toegelicht.
In die uitvoerige toelichting
wordt geschetst hoe Dionysius
zich voegt in de vroeg-christe-
lijke traditie van het neo-pla-
toons denken. Al heel snel na
haar ontstaan ging de kerk
spreken met de mond van de
Griekse filosofen en christelij
ke theologische debatten had
den dan ook de trekken van
het filosofische dispuut. Zo
werd een van de grote filoso
fische problemen van de neo-
platonici, namelijk hoe het
precies zit met het unieke eer
ste beginsel de oorzaak van
alles tot een theologisch
probleem. Zo wordt God de
Gravure van Johannes Arndt
in een Nederlandstalige uitga
ve (1665) van zijn gebeden
boek: 'Het Paradijshofken'.
hoogste Zijnde, een Opperwe
zen dat onveranderlijk in
zichzelf rust, onkenbaar is
voor de zijnden, maar die toch
op bijzondere wijze verbon
den is met de wereld. Met
verstand kom je niet uit de
problemen die zo ontstaan,
want hoe kun ie iets zeggen
over God als die onkenbaar
is?
Net als zoveel neo-platonici
doen, zoekt Dionysius de 'op
lossing' in de mystiek. Wan
neer het verstand ophoudt
kan er ruimte komen voor
iets anders: de mystieke weg
van het weten zonder kennis,
van de ervaring die de totale
inzichtelijkheid biedt, het
echte 'zien' of ervaren van de
'oorzaak aller dingen'. Over
die weg gaat het boekje van
Dionysius.
Ware christendom
Een van de middeleeuwers
die Dionysius hebben becom
mentarieerd was de invloed
rijke Dominicaan Johannes
Tauler (midden veertiende
eeuw). Hij was geestelijk leer
ling van Meister Eckhardt en
die op zijn beurt onderging
ook invloed van Dionysius.
Van Tauler zijn veel preken
bewaard gebleven en dat feit
maakt het mede mogelijk om
te constateren dat de Luther-
se(!) predikant Johannes
Arndt (1555-1621) voor zijn
werk: 'Ware christendom'
soms letterlijk teruggrijpt op
het werk van Tauler en via
hem is ook Arndt verbonden
met Dionysius.
Arndt heeft voor generaties
christenen in vele landen
enorme betekenis gehad. Zijn
'Ware christendom' be
staande uit drie boeken be
leefde vele herdrukken in
vele talen, waaronder de Ne
derlandse. Het derde deel is
opnieuw in het Ne
derlands verschenen, toege
licht door de Amsterdamse lu
therse predikant ds. J. Hap
pee.
In het opschrift van het boek
staat waar het Arndt om is te
doen: 'Hoe God de
schat, namelijk zijn Rijk, j_
legd heeft in het hart van
mensen als een verborgen
schat in de akker, als een god
delijk licht van de zielen en
hoe dat in ons is op te wekken
en te zoeken'. Daar gaar het
bij mystici om: God ontmoe
ten door 'naar binnen' te kij
ken.
Kruispunten
Mystieke teksten als die van
Arndt zijn voor de twintigste
eeuwse leken-lezer nauwe
lijks te begrijpen (wie weet
ze behoeven toelichting.
Dat is kennelijk ook de ge
dachte geweest bij de uitgave:
'Kruispunten in de mystieke
traditie'. Daarin 'tekst en con
text' van Meester Eckhardt,
Jan van Ruusbroekc, Teresa
van Avila en Johannes van
het Kruis. Dr. H.H. Blommes-
tijn en dr. F.A. Maas kozen,
vertaalden en leidden de tek
sten in. Onder de titel 'De
Minne is al' verzamelde Jo
hannes Thiele negentien por
tretten van vrouwelijke mid
deleeuwse mystieken (Hade-
wych ontbreekt!); Ton van
der Stap vertaalde de bijdra
gen.
Een boek dat de brede waaier
van betekenissen van mystiek
op uitstekende wijze in kaart
brengt is dat van Bruno Bor-
chert: 'Mystiek. Het verschijn
sel, de geschiedenis, de uitda
ging'. Op overvloedige wiize
krijgt de lezer inzicht in alles
wat in aanmerking komt voor
de titel 'mystiek'; Borchert
ziet mystiek als een algemeen
menselijke mogelijkheid, van
alle tijden en van alle plaat
sen. Christelijke begrenzingen
zoals die in de traditie vaak
zijn geplaatst zowel van
rooms-katholieke als prote
stantse plaatst Borchert
daarbij niet. Borchert conclu-
deertdat er 'vele wegen' zijn
voor de menselijke eigen
schap 'op zoek te zijn' naar
wat boven of' achter de alle
daagse werkelijkheid is. Waar
het om gaat is een 'eigen weg'
te vinden.
LÜTSEN KOOISTRA
Bruno Borchert: Mystiek. Uitgave
Gottmer, prijs ƒ69,50. Pseudo-Dio-
nysius de Areopagiet, Ben Scho
makers vertaling en essay: Over
mystieke Theologie. Uitgave Kok
Agora. Prijs ƒ34,-. Johannes
Arndt: Het derde boek van het
Ware Christendom. Vertaald en
toegelicht door ds. J. Happee. Uit
gave Kok, prijs ƒ35,90. H.H.
Blommestijn en F.A. Maas:
Kruispunten in de mystieke tra
ditie. Uitgave Meinema, prijs
ƒ27,50. Johannes Thiele red.: De
Minne is al. Uitgave Meinema,
prijs 35,-.
DEN HAAG Talloze men
sen hebben voor hun
(geloofs)leven veel gehad aan
teksten van mystici. De aan
tallen waarin sommige boe
ken werden gedrukt en her
drukt zijn daarvoor een goede
aanwijzing. Alleen al van het
boek van de zestiende eeuwer
Johannes Arndt: 'Het ware
christendom' zijn tot laat in
de negentiende eeuw in di
verse landen honderden
drukken verschenen.
Net als in zijn 'Paradiesgart-
lein', een gebedenboekje dat
tot in onze eeuw werd her
drukt, heeft Arndt met zijn
Ware Christendom kennelijk
een toon getroffen die veel
mensen aanspreekt; niet voor
niets wordt zijn boek gere
kend tot de de 'oude troost
boeken' waarin dagelijks
werd gelezen.
Wat het precies is geweest dat
zoveel mensen aan Arndt
heeft gebonden, is niet zo ge
makkelijk na te gaan. Waar
schijnlijk ging het al die men
sen toch om zoiets als de ont
moeting tussen God en men
sen, de ervaring van God en
om vereniging van God en
mens, bij uitstek het thema
van de mystiek. Wellicht ver
woordde Arndt precies wat
mensen ervoeren of graag
wilden ervaren: het boven het
'normale' kennen uitstekende
weten dat God er is; het besef
dat de mens zichzelf pas
wordt wanneer hij in zijn ziel
als het ware plaats maakt
voor God.
Arndt zegt het zo: het 'inwen
dige zoeken' naar God ge
beurt wanneer een mens in
gaat in de grond van zijn hart
en daar het Rijk Gods waar
neemt dat in ons is (vgl. Lucas
17 21). Want als het Rijk
Gods in ons is, dan is God zelf
in ons met al zijn goedheid.
Daar is God de ziel meer nabij
en meer inwendig, dan de ziel
dat zichzelf is'.
Het boekje van Arndt maakt
ook duidelijk waarom de kerk
vaak een 'dubbele' houding
tegenover mystiek heeft inge
nomen. Er zijn legio processen
tegen en veroordelingen van
mystici geweest, maar net zo
talrijk zijn de bewegingen te
gen die druk in; steeds heb
ben mensen behoefte om an
ders over God te denken dan
de officiële kerk goeddunkt.
De bezwaren van de kerk zijn
voor een deel best te begrij
pen: Zó subjectief over God
spreken en Hem eigenlijk al
leen kennen via het gevoel,
heeft het gevaar in zich van
sectarisme, van een verteke
ning van wie God is naar ei
gen goeddunken. De openba
ring via Woord (Reformatie)
en Kerk (Catholica) is nodig
om mensen te vormen en hen
te begeleiden op het spoor
naar Hem' Of, anders gezegd,
in de mystiek is er de on-mid-
delijke ervaring van God en
de be-middeling van Woord
en Kerk is daar niet mogelijk.
Kenmerkend voor alle mys
tieke teksten is de verwijzing
naar een andere werkelijk
heid, het gericht zijn op de
vereniging met God. Het is de
mens kennelijk aangeboren
om niet te kunnen blijven
staan bij wat voor handen is;
er is de behoefte om boven de
zichtbare werkelijkheid uit te
stijgen. Het redelijke verstand
is voor die transcedentie een
te enge begrenzing; mensen
laten de redelijkheid achter
zich en stijgen op in een unie
ke, niet te verwoorden erva
ring: de extase.
Bewegingen als New Age en
alles wat daar in past ge
ven aan hoe in onze tijd veel
mensen niet genoeg hebben
aan de eenzijdig-verstandelij-
ke manier van denken en
doen. Ze zoeken naar dat an
dere, naar God, maar ze kun
nen hun religieus-zijn niet
meer beleven in traditionele
godsdienstige kaders. Wellicht
leggen die de zoektocht naar
God te veel vast in dogma's
en voorschriften, in regels en
in belijdenissen. Die werden
ooit echt beleefd, maar ze zijn
voor velen nu een dode letter.
De 'ziel' is er uit. Maar toch
hebben mensen die ziel nodig,
schrijft Arndt, om God te
kunnen ontmoeten.
Misschien ligt daar wel een
van de redenen voor de inte
resse in mystieke lectuur:
mensen zijn op zoek naar 'be
zieling' om God te kunnen
ontmoeten en Meester Eek-
hart, Teresa van Avila, Jo
hannes Arndt en al die ande
ren hebben wat dat betreft
heel wat te vertellen.
Woningnood
De komst van de Sovjet-joden in Israël leidt tot grote woning
nood onder joden die al in het land wonen. Gezinnen worden
gedwongen in tenten te bivakkeren. Op de foto: een vader die
zijn kinderen wast, achter de tent in een kinderbadje.foto: afp
Hongaarstalige
predikant in
Roemenië vermoord
DEN HAAG De 36-jarige
Hongaarstalige hervormde
predikant Istvan Kulcsar uit
Mineu in Roemenië is woens
dag vermoord. Zijn lijk werd
gevonden in een vuilnisvat bij
het station van Baia Mare.
Dat is in kringen van de her
vormde kerk in Hongarije
vernomen.
Kulcsar was woensdagmorgen
uit Mineu vertrokken naar
het station van Baia Mare,
waar hij de trein naar zijn ge
boorteplaats wilde nemen.
Daar wilde hij het graf van
zijn onlangs overleden
schoonzuster bezoeken.
Binnen de Hongaarse her
vormde kerk wordt vermoed,
dat Kulcsar het slachtoffer is
geworden van nationalistische
Roemenen, die vrezen, dat de
Hongaarse minderheid in
Roemenië streeft naar af
scheiding van Transsylvanië,
de rijkste provincie van Roe
menië. Kulcsar schreef regel
matig artikelen in een Hon
gaarstalige krant, waarin hij
opkwam voor de rechten van
de Hongaarse minderheid.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Oosterland en Ouwerkerk
(Z) J. C. Hanekamp te Bredevoort; te
Uddel P. J. Teeuw te Moordrecht (deel
gemeente Bethel). Beroepen te Lange-
rak M. van Duijn, kand. te Katwijk aan
den Rijn.
Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Beroepen te Garrelsweer i.c.m. Ten
Post drs. J. Schoemaker, kand. te
Kampen.
De discussies over de ba
sisvorming zullen het on
derwijs nog een flinke
tijd bezighouden. Het
wetsvoorstel in zijn door
het huidige kabinet ge
wijzigde vorm ligt thans
bij de Tweede Kamer.
Daar zal het het wel ha
len. Van belang zijn na
tuurlijk welke amende
menten staatssecretaris
Wallage daarbij zal
moeten accepteren. Daar
om is het goed eens te
letten op de kritiek die
de Onderwijsraad op het
stuk heeft.
De Onderwijsraad is het be
langrijkste adviescollege van
de overheid op het gebied van
het onderwijs. Hij is ingesteld
na de beëindiging van de
Schoolstrijd, namelijk in 1919.
De regering is verplicht het
advies van dit college in te
winnen over alle belangrijke
voorgenomen maatregelen op
het gebied van het onderwijs.
Daarbij moet de Raad een in
termediaire rol spelen om de
gelijkstelling tussen openbaar
en bijzonder onderwijs te blij
ven realiseren. Verder fun
geert hij nog als beroepsin
stantie. Daarom is bijvoor
beeld bij elk wetsvoorstel op
het gebied van het onderwijs
dat naar de Tweede kamer
gaat het advies van de Onder
wijsraad daarbij gevoegd.
Kritisch.
De onderwijsraad is niet tegen
het wetsvoorstel over de ba
sisvorming, maar evenals in
1987, toen hij het wetsvoorstel
van minister Deetman moest
beoordelen, is er toch nogal
wat kritiek. Het is interessant
voor alle belanghebbenden
om ervan kennis te nemen
hoe dit nuchtere onafhanke
lijke college over allerlei
strijdpunten oordeelt.
Dat oordeel gaat vergezeld
van de zeer nadrukkelijke op
merking dat „veel, zo niet al
les" zal afhangen van het zo
geheten flankerend beleid
van de overheid, dus bijvoor
beeld de nascholing, de ver
sterking van het manage
ment, de leerlingbegeleiding,
de materiële toerusting in de
nieuwe vakken en het ont
wikkelen van het nieuwe les
materiaal. Waarschuwend
wordt daaraan toegevoegd,
dat dit ontwikkelen niet door
de overheid mag geschieden!
In dit verband is de Raad
nogal somber over de geplan
de invoeringsdatum 1 augus
tus 1992, met een voorberei
dingsjaar in de cursus 1991-
door drs. K. de Jong Ozn.
Kerndoelen.
Een meer globale formulering
van de eindtermen, die nu
kerndoelen gaan heten, heeft
de bezwaren van de Raad op
dit punt niet weggenomen.
Hij is b.v. nog steeds niet
overtuigd van de noodzaak
van het vaststellen van kern
doelen voor het basisonder-
len in het voortgezet onder
wijs is men van mening dat
die door de desbetreffende
scholen zelf zouden moeten
worden vastgesteld, eventueel
op grond van richtlijnen/
voorschriften van de over
heid.
Wat de relatie kerndoelen en
de vrijheid van onderwijs be
treft refereert de Raad nog
eens aan het rapport van de
commissie-Hirsch Ballin ter
zake, waarop de regering nog
steeds niet heeft gereageerd(i).
En dan komt een belangrijke
zin: 'Het komt de Raad noch
tans voor dat ook een wetge
ver c.q. een minister die zich
nauwgezet aan de Grondwet
houdt niet kan voorzien of
het bevoegd gezag van een
bijzondere school bij het con
cretiseren van dè kerndoelen
van welk vak dan ook in het
leerplan/schoolwerkplan op
problemen zal stuiten die sa
menhangen met de grondslag
van de school.'
En daarom wil de Raad dat
niet alleen voor geschiedenis
en staatsinrichting maar voor
alle vakken ontheffing zal
kunnen worden verkregen
om de rijkskerndoelen te vol
gen. Zulks op grond van be
zwaren verband houdende
met godsdienst of levensbe
schouwing.
Hier zal in de Tweede kamer
nog eens pittig over moeten
worden gediscussieerd. Want,
als een instituut dat zich spe
ciaal met de vrijheid van on
derwijs moet bezighouden zo
oordeelt... Trouwens, laten we
de Eerste Kamer in dit ver
band ook niet vergeten.
Mocht men menen dat de
scholen dan nog wel genoeg
vrije ruimte zouden hebben
om de eigen doelen na te stre
ven, dan kan men ook nog le
zen, dat door allerlei wijzigin
gen „de vrees van de Raad
voor een te overladen vrije
ruimte niet is weggenomen."
Voorzieningen.
Onder dit hoofd bespreekt de
Raad het voorstel om de op
heffingsnorm van scholen
voor lbo, mavo, havo en vwo
te verhogen tot 240 leerlin
gen. Vooral t.a.v. het mavo en
het lbo heeft de Raad hier
grote bezwaren tegen. Hij
schrijft, dat de overheid zal
moeten aangeven of deze ri
goureuze verhoging (met de
daaruit voortvloeiende fusies)
als een eis van deugdelijkheid
kan worden aangemerkt. Dat
wil dus zeggen, dat de over
heid moet kunnen aangeven,
dat de scholen groter moeten
worden om beter onderwijs te
kunnen geven. Dit nu is nim
mer aangetoond. Het gaat
meer om bezuinigingen.
Verder schrijft de Raad dat
door die schaalvergroting dan
sowieso de vrijheid van rich
ting geweld aan zal worden
gedaan 'omdat de ruimte voor
het instandhouden van scho
len van een bepaalde richting
zal worden beperkt'.
Dat wil zeggen: als er op grote
schaal zal moeten worden ge
fuseerd, dan zullen bijvoor
beeld protestants-christelijke
en katholieke scholen noodge
dwongen moeten gaan samen
smelten met scholen van een
andere richting. Het advies
van de Raad is daarom om als
benedengrens 180 leerlingen
aan te houden. Dat lijkt me
een stuk acceptabeler.
Grote bezwaren heeft de
Raad verder tegen de rol die
in het wetsontwerp aan de
Provincie wordt toegekend bij
het stichten en opheffen van
scholen. Daarbij, het kan niet
worden ontkend, dreigt zeer
zeker rechtsongelijkheid tus
sen de verschillende provin
cies, daar men zeker niet
overal dezelfde koers zal vol
gen.
Nogmaals wijs ik op het
grootste gevaar dat de invoe
ring van de basisvorming -die
wel door moet gaan!- bedreigt:
dat men vele scholen tegelij
kertijd zo opzadelt met de
problemen van gedwongen
fusies, dat men de eerste jaren
volstrekt niet toekomt aan de
broodnodige onderwijskundi
ge vernieuwing die men wil
bereiken.
ieu
nd
Snoeien in subsidies
•n mi
te o)
rriëi
tt offe
JltET bezuinigingsakkoord van het kabinet-Lubbers e\ jr
heeft geen warm onthaal gekregen. Werkgevers- en \n de
nemersorganisaties en de politieke oppositie noemden uiste
gesproken snoei-operatie met ruim één miljard gulden ffcijn r
sieloos, bleekjes en onvoldoende. Alleen CDA-fractievopaen
ter Brinkman stond langs de zijlijn te juichen.
KRITIEK op een ontwerp-begroting is sinds jaar en da^icht
vast ritueel. Omdat ombuigingsoperaties per definitie dqo^
ren van het politieke compromis dragen, krijgen ze z^ aar
een schoonheidsprijs. Naarmate het rijk krapper bij ka"1 d
worden de ministers bovendien meer uitgedaagd tot erd v"
boekhouden, hetgeen extra munitie voor kritische kant
ningen oplevert.
HEBBEN de kritici ook gelijk? Maar zeer ten dele. Bi
eerste grote begrotingsklus heeft minister Kok van F
ciën allerminst slappe knieën gekregen. Overschrijding!
de verschillende departementen zijn voor het overgrote
gecompenseerd, eerder werd het wir-spook in de kast
borgen en geld vrijgemaakt voor de koppeling van uitk
gen aan lonen. De grootste pluim verdient de nieuwe n
ter van financiën echter voor het voorstel te snoeien ii
woud van subsidieregelingen.
D
I
gen
aar<
iE1(
OnNO RUDING, oud CDA-minister van financiën, anie
een beetje zuur tegenaan hebben gekeken. Zeven jaarelijl
vocht hij vergeefs tegen de wildgroei van ruim 720 sjig r
dieregelingen, die gezamenlijk jaarlijks zo'n veertig mjCD.
opsouperen, maar zonder resultaat. Het feit dat Kok ^gen
reeds in geslaagd is een bescheiden begin te maken me^t c
zuinigingen op dit punt zegt veel over de goede samert all
king tussen de twee managers in het kabinet: premiëmai
vice-premier. Waar Ruding nog al eens gepasseerd |h.®e
door een solistisch optredende premier, treden Lubbere^ns
Kok nu op als een hecht team.
Eitk
DAT het overleg in de ministerraad zoveel tijd vel
kwam vooral doordat Lubbers en Kok de bewindsliedeiL g-
voor één in de biechtstoel zetten om een heel scala vaiLpp,
zuinigingsvoorstellen te bespreken. Omdat het te snoeiei, c
drag te overzien was, werd de oplossing gezocht in eenkvee
reeks kleinere maatregelen. De tijdsdruk (thuis stondel1 ee
vakantiekoffers al gepakt) zorgde er zoals gebruikelijke"'
dat de meeste bewindslieden uiteindelijk met de maatre£n°j
instemden. Ook de meeste claims voor extra geld (aanv^e
lijk ruim 300 miljoen, uiteindelijk circa 60 miljoen) jn t
den ingeslikt. (ver
felid
HELEMAAL uit de zorgen is het kabinet echter nogjt n
Er moet vóór Prinsjesdag nog een gaatje van een paar |teld
derd miljoen gulden weggewerkt worden, vermoedelijlibsit
een beperkte lastenverzwaring. De ministers hebben bof111 1
dien nog wat huiswerk meegekregen: zij moeten zélf uiLf
ken waar zij het komende jaar willen snoeien in de subs)Ler(
[op
Aan dat laatste is te zien dat niet alleen Kok maarj? J
Lubbers een zwaar stempel op dit plan heeft gedrukt. AL y.
aan de PvdA-leider had gelegen zouden bepaalde subsL?
bij voorbaat zijn uitgezonderd. Nu is het zo dat in beg
alle regelingen onder het mes gaan. Dat zal ook de CDAgen:
merleden Brinkman en Terpstra verheugd hebben. Alf de
aan hen ligt is de één-procentsmaatregel nog maar het
van een veel omvattender operatie.
heid
Dat verklaart ook de gereserveerde reactie van de P,w^.
fractie op het begrotingsakkoord. Zetten de CDA-bewin<?j°(
den Heerma en Maij-Weggen immers het mes in de subs^
op treinkaartjes en huurpenningen, dan komt daarmebve
door de PvdA en ook door Kok zo vurig bepleite j D
ke inkomensontwikkeling in de knel. De bezuiniging opi
sidies kan nog een onverwacht gevolg hebben: het kann2
aanslag betekenen op het met veel moeite vrijgemaakte
voor nieuw beleid.
Kok heeft zijn geestverwanten in het kabinet opgerois-
het nieuwe beleid en de minima bij de bezuinigingen zo^1"'
mogelijk te ontzien. Maar of dit lukt zal pas blijken
september de Miljoenennota wordt gepresenteerd. Dan i
tevens duidelijk hoe hoog de rekening is die de social^",
moeten betalen voor hun deelname aan de macht.
Zwitsers (4)
Naar aanleiding van een reac
tie in deze rubriek op mijn
brief over de Zwitserse rooms-
katholieken het volgende: na
tuurlijk kan ik mij, als zovele
anderen, uit laten schrijven uit
de kerk. Dat is een simpele
formaliteit, de kerk is toch al
tot op de helft of minder gere
duceerd, dus één meer of min
der maakt ook niet uit. Ook
hoeft de leiding van de kerk
niet door de gelovigen te wor
den overgenomen, wat de
kerk nodig heeft is een goede,
eerlijke leiding. Geen directio-
raal gezag.
De macht van paus en curie is
niet ingesteld door God, maar
na de eerste eeuwen van chris
tendom is leiding macha^,
worden en zet zich nog e^t
voort. De hoogmoed va^
kerk om als eenmansle^j
de absolute waarheid te
opeisen is de kwalijke
Op die manier wordt de
een afgod (baalgod). In ee^
zicht had de briefschrijv<g
lijk: „De kerk is God".
niet van de paus, noch v;
curie en de uitverkoren
schoppen. De weg van
van Nazareth, die ieder
vig mens volgt of wil v(ld
geldt niet alleen via de
kerk, maar is gelegen i
voorbeeld dat Jezus g;
niets anders.
J.J. Hakvoort-d'Anjou,
DEN HAAG.
(Discussie gesloten, red.)
Uitgave. Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden
Telefoon 071-122 244
Postadres: postbus 11. 2300 AA Leiden.
Abonnee service
Telefoon 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 u.
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248
van ma. t/m vr van 18.00 tot 19.00 u. op za. van 14.00 tot 15.00 u.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.)
Bij automatische betaling: Bij betaling per accept-girokaa
per maand 24,85 per maand f.
per kwartaal f. 74,10 per kwartaal
per jaar f. 284,50 per jaar f.
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk
070 - 3902 702.
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
