Hindoes links, moslims één deur verder
HELP
HELPEN:
brieven van lezeii
kerk
wereld
beroepingen
Sleutelteksten bevrijdings
theologie bijeen gebracht
Joodse gemeenschap in Oekraine floreert weer
£cidóc6omo4F
Gastvrijheid
1
JSr Ceidóe 0oma/nt
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
Ceidac Soman!
WOENSDAG 18 JULI 1990 PAGIlif]
Wereldraad van Kerken kritisch over Schengen-verdrag
GENÈVE De Wereldraad
van Kerken verwijt de vijf
landen, waaronder Neder
land, die het Verdrag van
Schengen hebben getekend,
dat zij de groeiende angst van
de kiezers voor vluchtelingen
hebben „uitgebuit" om asiel
zoekers te weren.
In een brief aan de meer dan
300 lidkerken roept de We
reldraad de vijf Schengen-
landen alsmede de andere
landen in Oost- en West-Eu
ropa op om de universele ver
klaring van de rechten van de
mens van de Verenigde Na
ties tot uitgangspunt van hun
vluchtelingenbeleid te maken.
Volgens artikel 14 van deze
verklaring heeft „iedere mens
het recht asiel te zoeken en te
verkrijgen". Europa mag vol
gens de Wereldraad geen
„vesting" worden tegen diege
nen onder de 15 miljoen asiel
zoekers in de wereld die zich
in dat werelddeel willen ves-
Waar iemand niet wordt toe
gestaan zijn grondrechten uit
te oefenen, moet de VN-con-
ventie over de rechtspositie
van vluchtelingen uit 1951
van kracht zijn, schrijft de
Wereldraad. Deze conventie
kent alle mensen het recht toe
hun grondrechten in vrijheid
uit te oefenen. Iedereen die
om zijn ras, godsdienst, poli
tieke overtuiging of lidmaat
schap van een bepaalde socia
le groep vervolging vreest,
moet recht op asiel in een an
der land hebben, meent de
Wereldraad.
Volgens de raad zal de kwali
teit van de toekomstige demo
cratische staten in Europa
worden afgemeten aan de ma
nier waarop „vluchtelingen
en asielzoekers in ons midden
worden behandeld".
Iemand die iets te zeggen
heeft, wordt nooit een
groot redenaar
Finlay Peter Dunne
GEESTELIJKE VERZORGING WERELDSPELEN GEHANDICAPTEN
ASSEN Carl Lewis,
Andre Agassi, Nelli Coo-
man. Stuk voor stuk top
sporters die niet te be
roerd zijn om op z'n tijd
een schietgebedje te pre
velen voor een snellere
sprint of een nog hardere
ace. Of het Cooman-ef-
fect ook al heeft toegesla
gen op de Wereldspelen
voor Gehandicapten in
Assen, is tot nog toe niet
bekend. Feit is wel dat
het religieuze leven van
deelnemers en begelei
ders er niet hoeft te ver
pieteren.
H. Feijen uit Zwiggelte is in
het dagelijks leven directeur
van een kinder-psychiatrisch
ziekenhuis in Rolde. Maar
nog tot en met 25 juli leiden
hij en collega J. Noorda de af
deling Geestelijke Verzorging
van de Wereldspelen voor
Gehandicapten in Assen.
Liefst zeven 'denominaties'
kunnen in de speciale ruim
ten van dit geestelijk afhaal-
restaurant hun dagelijks
brood halen. Gele borden met
grote pijlen wijzen joden,
moslims, boeddhisten, huma
nisten, rooms-katholieken,
protestanten en hindoes naar
de betreffende gebedsruimtes.
„De behoefte van de sporters
is het uitgangspunt. Ons win
keltje is maar klein, maar het
assortiment is met zorg sa
mengesteld".
Het is de eerste keer dat op
een groot sporttoernooi voor
gehandicapten de geestelijke
zorg serieus is aangepakt. Bij
de Olympische Spelen voor
gehandicapten in Arnhem
(1980) deed de afdeling Recre
atie het erbij. Het gevolg was
dat gebed en meditatie onder
sneeuwden onder de disco-
dreun. Acht jaar later bij de
Paralympics in Seoul drukten
ijverige Amerikaanse evange-
lisatiegroepen hun stempel op
het gebeuren.
Assen '90 wil het zover niet
laten komen. Uitgangspunt is
de geestelijke behoefte van de
2000 sporters en 750 begelei
ders uit 49 landen. Voor iede
re denominatie is een ruimte
ingericht. Een spreekkamer
voor joden, een oecumenische
zaal voor rooms-katholieken
en protestanten, een offerka-
FOTO: PERS UNIE
mer voor hindoes of een
ruimte met een boeddhabeeld.
Er is ook een gebedsruimte
voor moslims, waarvan de
poort richting Mekka is ge
plaatst.
Ondanks alle betrachte zorg
vuldigheid gaat er wel eens
iets mis. De gereformeerde
predikant ds. Joop Visser, ge
reformeerd gehandicapten
pastor, heeft daarvan een aar
dig voorbeeld. „Een collega
bood een moslim een colaatje
aan. Hop in de ene hand het
flesje, en met de linker gaf 'ie
het glas. Helaas een grove be
lediging voor moslims. Met de
linkerhand worden door mos
lims alleen sanitaire bezighe
den verricht".
Ds. Visser vertelt wel wat zor
gen te hebben gehad voor de
Iraniërs en de Iraqis. Behalve
de godsdienstige verschillen,
speelt de inmiddels afgelo
pen bloedige oorlog tussen
beide landen een rol. Vrijwel
alle Iraanse deelnemers zijn
jongens die aan het front hun
handicap hebben opgelopen.
Opvallend is dat de christe
nen het een beetje laten afwe
ten wat betreft de opkomst;
de moslims komen trouw. Zij
moeten iedere dag hun reli
gieuze plichten vervullen.
Dat geestelijke verzorging
niet iets is dat boven dagelijk
se beslommeringen is verhe
ven, wordt bewezen wanneer
een medewerker meldt dat
'de kok' is aangekomen. Het
is een kok uit een Utrechts
ziekenhuis die ritueel kan
slachten. Naar Assen gevlo
gen na speurwerk van de af
deling Geestelijke Verzorging.
De 325 islamieten in de Villa-
ge kunnen vanaf vandaag
verzekerd zijn van gezonde
en vooral reine kost. „Ook
daar zorgt Geestelijke Verzor
ging voor", aldus een trotse
Feijen.
STEVEN EMMENS
Seminarie
na ingrijpen
heropend
SAO PAULO De Brazili
aanse aartsbisschop Jose Car
doso heeft besloten tot de her
opening van het seminarie in
Recife, dat vorig jaar op last
van het Vaticaan zijn deuren
moest sluiten.
„De theologische richtlijnen
voor het seminarie zullen
aansluiten bij de traditionele
theologie van de kerk, geba
seerd op de gedachten van
Thomas van Aquino", zei vi
caris-generaal Cavalcanti
voor alle duidelijkheid. „De
hoogleraren zullen progressief
zijn, maar niet in de politieke
zin van het woord".
Het Vaticaan besloot vorig
jaar tot sluiting van twee pro
gressieve seminaries in Reci
fe, omdat zij niet voldeden
aan de minimumeisen voor
een priesteropleiding. De se
minaries waren destijds opge
richt door Cardoso's voorgan
ger Dom Helder Camara, in
tegenstelling tot de de leiding
van de RK Kerk een groot
voorstander van de bevrij
dingstheologie.
De directeuren van de opge
heven instituten hebben in
middels besloten in Joao Pes-
soa, eveneens in het noord
oosten van Brazilië, een
nieuw progressief seminarie
te openen. De nieuwe oplei
ding staat onder bescherming
van aartsbisschop Jose Maria
Pires, een van de weinige
zwarte bisschoppen in Brazi
lië.
Wet vervangende
dienstplicht in
de Sovjetunie
ERMELO De woordvoer
der van de Raad voor Gods
dienstzaken in de Sovjet-Unie
Joeri Smirnov, heeft ver
klaard dat er een wet in de
maak is die vervangende
dienstplicht regelt voor gewe
tensbezwaarden. Dit meldt de
christelijke stichting Kruis
tochten in haar maandelijkse
nieuwsbulletin 'Select'. Vol
gens Kruistochten is de helft
van de elf bij haar bekende
christenen in Russische ge
vangenissen, veroordeeld we
gens dienstweigering op gods
dienstige gronden. Daarnaast
zouden er nog minstens tien
Jehova's getuigen om deze re
den een straf uitzitten.
Gereformeerde Kerken vrijgemeakt
Beroepen te Hoek (Z) drs. J. Schoe-
maker, kand. te Kampen.
Nederlands Gereformeerde Kerken
Beroepbaarstelling drs. C. P. Klein
geld, Loenhorst 49, 2402 LV Alphen
aan den Rijn.
ZORGEN VOOR DERDE WERELD CENTRAAL
Een van de belangrijkste
ontwikkelingen in de
theologie van de afgelo
pen decennia is de bevrij
dingstheologie. Voor het
eerst ontwikkeld in La
tijns Amerika, kent zij
ook al sinds lange tijd
haar vertegenwoordigers
in Afrika en Azië. Maar
de theologen uit Latijns
Amerika en geestverwan
ten in het westen trekken
vooral de aandacht.
De Amsterdamse theoloog dr.
Theo Witvliet, verbonden aan
de theologische faculteit van
de Universiteit van Amster
dam, heeft een aantal sleutel
teksten van deze theologen
verzameld. De bijdragen zijn
zowel praktisch als verhalend
van toon, als meer theore
tisch.
Het zijn teksten van mensen
als Gustavo Gutierrez, Leo
nardo Boff en Carlos Mesters
die een niet meer weg te cijfe
ren rol spelen in de theologi
sche discussie van vandaag.
Wat alle teksten gemeen heb
ben is dat zij geworteld in ge
bieden die wij nu de derde
wereld noemen.
Witvliet herinnert in zijn in
leiding tot de teksten aan de
herkomst van deze term. Zij
werd voor het eerst gebruikt
in het Franse weekblad Le
Nouvel Observateur door de
bevolkingsdeskundige Alfred
Sauvy in 1952 om daarmee de
wereld te karakteriseren die
werd „vergeten, uitgebuit en
geminacht". Sauvy en zijn
medestanders zagen in die
derde wereld een hoopvol al
ternatief voor het kapitalisme
en het socialisme en niet zo
zeer een geografische aandui
ding.
Ook voor de theologen uit de
derde wereld, schrijft Wit
vliet, drukt de term veel meer
dan een geografische aandui
ding, een streven uit om de
vergeten, uitgebuite, gemi
nachte wereld recht te doen.
Witvliet noemt een aantal
kenmerken waaraan deze
theologie beantwoordt: zij is
contextueel, dat wil zeggen
dat zij zich rekenschap geeft
van de context, de situatie
waarin theologie bedreven
wordt. Vervolgens is het voor
de ze theologie kenmerkend
dat er gekozen wordt voor de
armen. Bevrijdingstheologie
staat of valt met wat sinds
1972 door Gutiérrez en ande
ren de Optie voor de armen
wordt genoemd, zegt Witvliet.
Op de derde plaats leeft be
vrijdingstheologie van verha
len. Het redeneren over men
sen begint altijd weer met het
vertellen van verhalen over
mensen. Ten vierde speelt als
vervolg op die verhalen een
sociaal-wetenschappelijke
analyse een belangrijke rol.
Tenslotte zijn bij alle bevrij
dingstheologen de gemeen
schap en de spiritualiteit niet
weg te denken. Bevrijdings
theologie onderhoudt een
nauwe band met de gemeen
schap vanwege haar betrok
kenheid bij de overlevings-
strijd van de armen.
Witvliet geeft na deze alge
mene inleiding een uitvoerige
introductie tot de derde-we
reld theologen uit Latijns
Amerika, Azië en Afrika.
Door deze inleidingen en de
teksten is een breed inzicht
mogelijk in het eigen gezicht
van de> bevrijdingstheologie.
Bevrijdingstheologie in de
Derde Wereld. Uitgeverij
Meinema. Prijs 39,50.
Vervanger
De New Yorkse priester Dean Brackley heeft een gevaarlijke
plicht te vervullen: de Jezuiet gaat naar El Salvador, om de
plaats in te nemen van een van de zes paters Jezuïeten die van
hun bed werden gelicht en werden vermoord, in november vo
rig jaar.
KIEV In de Sovjet-re-
publiek Oekraine, die tij
dens het tsarenbewind
het toneel was van enke
le van de ernstigste anti-
joodse pogroms, wordt de
eens florerende joodse ge
meenschap met hulp van
een Newyorkse rabbijn
met succes nieuw leven
ingeblazen.
In de enige synagoge van de
hoofdstad Kiev wordt hard
gewerkt aan de renovatie en
de religieuze bijeenkomsten
worden door steeds meer
Oekrainse joden bijgewoond.
Op weekdagen zit in de syna
goge van Kiev meestal een
tiental Oekrainse joden aan
een tafel de Torah te bestude
ren. Zondags wonen in het
gebouw aan de Sjtsjkovista-
straat in Podol, Kievs armste
wijk, wel driehonderd jonge
joden de religieuze lessen bij.
In de synagoge en de omge
ving wordt hard gewerkt aan
een renovatie. Binnen spijke
ren twee werklieden planken
op de vloer.
Voor het kantoor van de rab
bijn nabij de synagoge, wacht
een rij mensen om te kunnen
spreken met rabbi Yankel
Bleich. Deze werd door de
joodse gemeenschap in New
York uitgezonden om het
joodse leven in Kiev te ver
sterken. Een vrouw heeft een
probleem en drukt de rabbi
en de gemeenschap op het
hart te zorgen voor de oudere
joden in Kiev die geen familie
hebben om hen zorg te geven.
Zes maanden geleden kwam
Bleich naar de Oekraine,
waar zich tijdens het tsaren-
bewind en tijdens de Tweede
Wereldoorlog de bloedigste
pogroms voordeden en zijn
opdracht luidde er te helpen
de joodse gemeenschap nieuw
leven in te blazen. De Oekrai
ne, waar 52 miljoen mensen
wonen in een gebied zo groot
als Frankrijk, is de tweede
grootste republiek in de Sov
jetunie. Voor de Eerste We
reldoorlog woonden er miljoe
nen joden.
„Er bestaat een grote dorst
naar de joodse religie en de
"joodse identiteit", zegt rabbijn
Bleich, een jonge man met
een snel verschijnende glim
lach.
Cultuur
Er zijn ongeveer 300.000 joden
onder de drie miljoen inwo
ners van Kiev, vertelde hij. In
de hele Oekraine leven onge
veer één miljoen joden. De
Oekraine was eens een bas
tion van het jodendom en de
chassidische cultuur, de stren
ge, mystieke joodse sekte.
Maar de joodse religie heeft
net als de meeste andere gods
diensten zwaar te lijden gehad
tijdens zeventig jaar van at-
heistisch communistisch
bewind. Veel van de synago
gen in Kiev werden gesloopt
of er werden bioscopen van
gemaakt.
In Babi Yar, een ravijn bij
Kiev, doodden de nazi's in
1941 33.000 joden. De Sovjet-
regering heeft nooit erkend
dat de meeste slachtoffers j'o-
den waren. Het ravijn is ge
dicht en er zijn flatgebouwen
neergezet. Het nabijgelegen
monument geeft niet aan dat
vooral joden slachtoffers wa-
Maar waar de joodse gemeen
schap van Kiev zich losmaakt
van zeventig jaar onderdruk
king en een nieuwe identiteit
zoekt, zegt Bleich dat het anti
semitisme dat in Europa de
kop opsteekt, in de Oekraine
geen wortel zal schieten. „Er
is bijna geen antisemitisme in
dit gebied", zei hij.
De rabbijn herinnerde er aan
dat de Oekrainse radio in fe
bruari waarschuwde voor een
nieuw pogrom in Kiev, maar
er gebeurde niets. „Na die uit
zending kwamen veertig kin
deren naar de zondagsschool",
aldus Bleich. „Ik vertrouw op
de regering dat hier niets ge-
De rabbijn had lovende
woorden over voor de Oek
rainse onafhankelijkheidsbe
weging Roekh, die volgens
hem elk blijk van antisemitis
me bestrijdt, vooral in het
westen van de Oekraine. Een
van de 125 afgevaardigden
van Roech (correct) in het 450
leden tellende Oekrainse par
lement of Opperste Sovjet is
Emigratie
Elders in de Sovjetunie is an
tisemitisme een groeiend pro
bleem. Pamjat, de nationalisti
sche beweging in de Russische
republiek is fel antisemitisch.
De uitgever van een onder
grondse krant verklaarde dat
joodse kinderen op veel Mos-
kouse scholen worden ge
plaagd en lastiggevallen.
Roech-activisten in Kiev zei
den dat verscheidene weken
geleden Pamjat aanhangers
stuurde naar Lvov, een grote
stad ten westen van Kiev, om
te trachten er anti-joodse inci
denten uit te lokken. Ze wer
den herkend en door Roech-
leden in elkaar geslagen om
dat zij antisemitische pamflet
ten uitdeelden.
Toch willen ondanks het
sterk verbeterde klimaat voor
joden in de Oekraine, nog
veel plaatselijke joden emi
greren. „Veel families zitten
of wonen op hun bagage", zo
zei Bleich.
Een van de redenen voor de
emigratiedrang kan de ramp
met de kerncentrale van
Tsjernobyl in 1986 zijn, die
volgens Bleich een aanzienlijk
aantal joden trof. Onlangs
ontving Kievs joodse gemeen
schap 50.000 wegwerp-injec-
tienaalden van de Tsjernobyl-
stichting, een westerse hulp-
verleningsgroep, en de rab
bijn vertelde dat de gemeen
schap er 8.000 heeft overge
dragen aan ziekenhuizen in
de omgeving.
Toch ziet Bleich de toekomst
van de joden in de Oekraine
blij en optimistisch tegemoet.
Hij zegt zich uit zijn zes maan
den durende verblijf maar
eén vaag antisemitisch inci
dent te herinneren. „Ik liep
met een groep joden in de
stad, en een dronkeman riep
„heil Hitier" naar ons", zei
hij. „Maar hij was dronken en
beledigde ook zijn eigen land,
want dat heeft onder Duitse
handen ook zo veel geleden".
De omwentelingen in het Oostblok hebben een nieuwe
dus op gang gebracht en opnieuw toont het rijke vrije
ten zich van zijn meest gastvrije kant. Twee passagiers
pen werden gecharterd om duizenden Albanese vluch
gen te vervoeren naar het Zuiditaliaanse Brindisi. Hun
komst leverde afgelopen weekeinde ontroerende beeld< jgrt
die herinnerden aan de overkomst per trein van de <kan
Oostduitse uitgewekenen. Op de gezichten van vermoei
zichtbaar vermagerde mensen vermengden zich blijd
en verdriet, wanhoop en verwachting, vastberadenhe
twijfel. Armoede en een rigide bewind hadden hen
vlucht doen slaan, vertelden ze, maar nu voelden ze
welkom in een nieuw thuis.
olg
WAS het medemenselijkheid of was er ook eigenbelang
het geding dat de regeringen in het Westen zo vanzei: j
kend deed besluiten de deuren voor deze Albanese vli*an
lingen wijd open te zetten? Bij de euforie die doorgaaniOO
staat rond grote humane campagnes als deze, wordt
de indruk gewekt dat er zuiver altruïsme in het spel
leefomstandigheden in Albanië zijn werkelijk allerl
berdst, benadrukten zegslieden van de regering in Itali
we weten toch wel dat dit volk gebukt gaat onder een
tair regime? p);
Zeker, daar is niets op af te dingen, maar geldt dailn)
evenzeer voor grote groepen mensen in Afrika, Zuid-A|e
ka en Azië? Drijft het communistische bewind in Viezig'
niet duizenden mensert de zee op, om in gammele bootjff)
een nieuwe toekomst te beginnen? En waarom worden™
mensen al jarenlang in Bangkok achter prikkeldraad f Vr
sloten omdat het gastvrije Westen maar zeer mondjeii h
bereid is ze op te nemen ;bej
OOK in menig Afrikaans land zullen de beelden uit B| je*
si met gemengde gevoelens bekeken zijn. De armoedekldi
dit continent veel schrijnender en vaak levensbedrefer
De medische voorzieningen, het onderwijs en de binnerf
se veiligheid scoren in de meeste Afrikaanse staten everig
aanzienlijk slechter. Aan totalitaire regimes is op dit |cjlt
nent eveneens geen gebrek. Waarom worden deze vlijer
lingen dan meestal aangemerkt als „economische vlij kj
ling" en na een langdurige asielprocedure retour vadePr
gestuurd? r* I
VANUIT dit perspectief bezien laat de gastvrijheid i te
mee de Albanese vluchtelingen zijn ontvangen een wat£es'
re nasmaak achter. Het zijn dan ook vooral politieke efie"
humane motieven die het Westen ertoe bewogen hebbe|e n
royaal gebaar te maken. Want heeft de exodus uit delrbj
niet feilloos aangetoond dat een vluchtelingenstroom de ma
tieke omwentelingen in het land van oorsprong iri
stroomversnelling brengt? L
De EG hoopt door zijn deuren wijd open te zetten in
nië hetzelfde te bewerkstelligen. Als het laatste Stalinisf
regime in Europa aldus gevallen is, kan pas werkelijL^
sproken worden van een gezamenlijk Europees huHk
wordt in Brussel, Rome, Parijs, Londen, Bonn en ook
Haag gehoopt. Als het eenmaal zover is, zullen overigeT
Albanezen net als de illegale Poolse bollenpellers ween
bij Tante Truus moeten blijven. Want het politieke doe
onze gastvrijheid de val van een vijandig bewind|nsi
dan immers bereikt. :lan
ipele
RODE KRUIS 5<c
DEN HAAG GR0686S
Brieven graag kort jn duidelijk geschreven.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezor)
stukken te bekorten
In grote letters...
Hoe dikwijls lezen we niet in
de krant dat Oude vrouwen
van hun tasje worden beroofd?
Soms worden ze daarbij ook
nog met messen en dergelijke
bedreigd. Veel mensen durven
door al die gevaren niet meer
op straat te komen. Maar
graag zou ik nu wel eens op de
voorpagina in grote letters
willen zetten, wat ik in het af
gelopen weekeinde heb mee-
Jongelui helpen bejaarde
vrouw. En die vrouw was ik.
In de nacht van vrijdag op za
terdag 14 juli stond ik name
lijk met autopech op de hoek
van Jan van Beersstraat-De
Genestetlaan in Den Haag. Er
kwamen in een auto twdj
ge mensen aan en vroeg^
of ze me konden helper
eerst dacht ik nog „stra|
men ze mijn tas en gaj
vandoor". Maar wie
mijn verbazing, toen zij
les deden om mij te
Helaas lukte dat niet.
den toen voor even naaf
huis te gaan om de ANjjj
bellen. Het meisje liet i
alleen staan en bleef bij ij
de ANWB kwam. Dat
meer dan een uur. In
hebben we heel gezellig L'(
praten. Wat een lieve
mensen hebben we no&
was twee uur in de i
iets staat nooit in de krail'
u dit er nu ook eens in?l
Mevr. H. de By-Bloemsajj
LEIDSCHENDAM
Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apotheker sdijk 34, Leiden
Telefoon: 071 - 122 244.
Postadres: postbus 11, 2300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, Rijswijk.
Telefoon: 070 - 3190 933.
Postadres: postbus 9, 2501 CA 's-Gravenhage.
Abonnee service
Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 u.
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248
van ma. t/m vr. van 18.00 tot 19.00 u. op za. van 14.00 tot 15.00
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.)
Bij automatische betaling: Bij betaling per accept-girol
per maand f. 24,85 per maand 2S
per kwartaal f. 74,10 per kwartaal f.
per jaar f. 284,50 per jaar f.
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en taneven over advertenties tel. 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijsw
070 - 3902 702.
Bankiers
AMRO BANK NV 473 576 515
POSTBANK NV 663 050
Moslims in gebed
