The Wall
valt nog
één keer
in Berlijn
£eidóc(Bouxa/nt
Van kimono
tot ruimtepak,
van zijde tot
kunstvezel
BERLIJN - „Wie denkt dat er ach
ter de uitvoering van 'The Wall' in
Berlijn politieke motieven zitten,
heeft het mis. Ik zie het neerhalen
van de Muur niet als een overwin
ning van de westerse consumptie
maatschappij op het socialisme.
Als er iets te vieren valt, dan zie ik
het neerhalen als een symbool van
de bevrijding van de menselijke
geest", zegt Roger Waters, die 'op
21 juli zijn 'Muur' neerzet op de
Potzdammer Platz, het niemands
land tussen Oost- en West Berlijn.
„De westerse media zijn er als de kippen
bij om de hang naar luxe van de Oost-
Duitsers te tonen, maar de mensen die
ik daar heb gesproken, lieten mij weten
dat ze helemaal niet zo'n haast hebben
om hun Westduitse marken in ontvangst
te nemen. Sommigen hopen ook dat de
nieuwe democratische regering nog iets
van het socialisme overeind houdt, zoals
de medische verzorging en het onder-
wijs-systeem bijvoorbeeld. De enige re
den waarom 'The Wall' nog een keer
wordt uitgevoerd, is om aandacht te vra
gen voor The Memorial Fund For Di
saster Relief van kapitein Leonard
Cheshire VC".
De ex-Pink Floyd-muzikant bouwde zijn
eerste 'Muur' in 1979. Van het werkstuk,
een dubbel-elpee, werden vervolgens we
reldwijd negentien miljoen exemplaren
verkocht. Het bleek, mede dankzij het
succes van de single 'Another Brick In
The Wall', Floyd's best verkochte plaat
na 'Dark Side Of The Moon'. Tussen fe
bruari 1980 en juni 1981 volgde een
aantal uitvoeringen van Rogers autobio
grafische kijk op het leven, waarbij een
neerstortend vliegtuig, de bouw van een
gigantische muur en de huizenhoge door
Gerald Scarfe ontworpen opblaaspoppen
van onder anderen de onderwijzer en de
moeder een onuitwisbare indruk achter
lieten. Een jaar later volgde de filmver
sie van het verhaal waarin Bob Geldof
de hoofdrol speelde als Pink.
Live aid
Waters: „Nadat ik in 1984 de rest van
Pink Floyd de rug had toegekeerd, be
sloot ik om 'The Wall' nooit meer uit te
voeren. Maar vorig jaar september
kwam ik via Mick Worwood, die in
1985 Live-Aid van de grond hielp, in
contact met Leonard Cheshire. The Me
morial Fund For Disaster Relief vroeg
Mick als raadsman en samen met film-
producer David Puttnam, die ook be
trokken is bij deze liefdadigheids-organi
satie, kwam hij op het idee 'The Wall'
nog een keer uit te voeren, om op die
manier de aandacht te vestigen op de or
ganisatie. Mick vroeg of ik er over wilde
denken en waarom ik niet een keer met
Lenny Cheshire ging praten. Dat heb ik
in september vorig jaar gedaan. Ik ver
telde hem dat het een enorm dure on
derneming zou worden om 'The Wall'
weer yan de grond te tillen, bovendien
had ik niet het idee dat de pers erg geïn
teresseerd zou zijn. Leonard zei: 'tenzij
we naar Berlijn gaan". Een paar jaar te
rug had ik in Amerika tijdens een radio
interview gezegd: de enige plaats in de
wereld waar ik 'The Wall' in de open
lucht zou willen uitvoeren, is in Berlijn,
op het moment dat de Muur wordt afge
broken. Ik had niet het idee dat dit zo
snel zou gebeuren. In mijn idee waren
we daar nog minstens tien jaar van ver
wijderd, maar in november vorig jaar
werd de Muur bij de Potzdammer Platz
HELMOND - De Chinezen had
den vijfduizend jaar geleden niet
kunnen bevroeden dat er óóit, met
de zijderups als voorbeeld, een su
persterke synthetische vezel ge
maakt zou worden. De kimono is
het symbool van de oosterse be
schaving. Een van kunstvezels ge
maakt ruimtepak is het symbool
voor de ultieme ontwikkeling van
de westerse beschaving. In het Ge
meentemuseum in Helmond
schetst de tentoonstelling „Van ki
mono tot ruimtepak" een beeld
van de ontwikkeling van zijde,
kunstzijde en kunstvezel.
Bea Brommer, directeur: „Aanleiding
voor de tentoonstelling is het feit, dat
honderd jaar geleden in Besanpn de eer
ste kunstzijdefabriek werd opgericht.
Echte zijde was en is een luxe-artikel.
Men heeft er altijd van gedroomd het na
te maken. Pas een eeuw geleden slaagde
Hilaire de Chardonnet er in BesanQn in,
om kunstzijde op grotere schaal te pro
duceren". De ontwikkeling die de Frans
man in gang had gezet was van grote in
vloed op het maken van de synthetische
stoffen die deze eeuw de overhand kre
gen. Nu worden synthetische stoffen niet
langer met minachting beschouwd. De
Japanse mode-ontwerper Isseye Miyake
bijvoorbeeld weet er een geraffineerd
plooi-effect mee te bereiken. Een van
zijn creaties, afkomstig uit het Haags
Kostuummuseum, is op de tentoonstel
ling te zien.
Cocons
Een kaart van de zijderoute, eeuwenr
oude zijden bodemvondsten uit Amster
dam, een kostuum van de Peking-opera,
een monniksmantel uil Tibet, stalen van
zijde en cocons, schilderijen waarop
landgenoten uit de zeventiende eeuw in
zijde zijn gestoken en een zijden para
chute zijn enkele van de ingrediënten
van de niet al te uitgebreide tentoonstel
ling. Aan problemen die samenhangen
met de produktie van zijde (het levend
koken van de cocons, de arbeidsomstan
digheden) en van kunstvezels (er worden
nogal wat milieu-onvriendelijke afval
stoffen geproduceerd) wordt geen aan
dacht besteed. „Ik heb daar wel wat ne
gatieve reacties op gehad. Maar in de
context van deze tentoonstelling heb ik
aan die problemen geen aandacht willen
besteden", aldus mevrouw Brommer.
Keizerin
Een Chinese keizerin zou vijfduizend
jaar geleden op het idee gekomen zijn
Roger Waters (links) met kolonel Fleck
(midden) en Memorial Fund For Disaster
Relief-initiator Leonard Cheshire.
FOTO'S: PHONOGRAM
spektakel zoals de helicopters die met
enorme zoeklichten bóven het publiek
zullen zweven. Om dat allemaal in goe
de banen te leiden, er voor te zorgen dat
iedereen op tijd is en vooral ook op de
juiste plaats, hebben Nick Griffiths en
zijn assistente Heidi de afgelopen wekèn
een meersporentape opgenomen met ge
luidseffecten en allerlei instructies, zodat
iedereen weet wat hij moet doen. Waar
ik alleen nog vurig op hoop is dat ik de
beschikking krijg over vier tanks tijdens
'Flash'".
Musici
De show duurt twee maal vijfenveertig
minuten en begint om half tien 's a-
vonds. Voorafgaande aan het spektakel
treden de Ierse Chieftains en de Ameri
kaanse Hooters op. Voor de rolverdeling
van 'The Wall' werden de beste musici |K(
gevraagd. Behalve Roger Waters en zijn |ge:
groep The Bleeding Heart Band, die be
staat uit onder anderen Graham Broad,
Rick DeFonzo en Andy Fairweather
Low, speelt bijvoorbeeld James Galway
mee met het Oost-Berlijnse radiokoor.
Andere artiesten zijn de Duitse groep
The Scorpions en de Amerikaanse zan
geres Cyndi Lauper. Verder doen mee:
The Band, Joni Mitchell, Bryan Adams,
Jerry Hall, Sinéad O'Connor en Van
Morrison. Thomas Dolby kruipt in de
huid van de leraar, Tim Curry speelt de Ivei
aanklager, Ute Lemper is de echtgenote, [we
Marianna Faithfull de moeder en Albert eei
Finney de rechter. Van het gebeuren ov>
wordt ook een dubbelalbum uitgebracht |gei
dal op 31 augustus zal verschijnen. Du
m£
HANS PIET st*
kr
jet
Hieruit ontstaat schietkatoen, dat wordt
opgelost in een mengsel van alcohol en
ether. Hel zo ontstane collodium wordt
onder druk door buisjes met heel fijne
gaatjes geperst. Hierdoor ontstaan lange
dunne draden, die op spoelen worden
gewikkeld en in de lucht meteen verhar
den. Bij het haspelen van zijdedraden
vanaf de cocons gebeurt precies hetzelf
de. Het salpeterzuur werd uit de draden
verwijderd door de spoelen met een gro
te snelheid te laten ronddraaien in een
zwaveloplossing. Het eindresultaat is
vrijwel zuivere cellulosedraad.
Hedendaags
Hetzelfde principe wordt tegenwoordig
nog steeds gevolgd bij het maken van
kunstgarens. Een grondstof wordt tijde
lijk omgevormd tot een andere stof, die
door een spindop met kleine gaatjes
wordt geperst om draden te krijgen.
Door nabehandeling krijgen die draden je
weer de eigenschappen van de oorspron
kelijke grondstof terug.
De naam 'rayon' wordt gebruikt voor
alle garens die kunstmatig uit cellulose
zijn vervaardigd. Omdat de grondstog
een natuurprodukt is zijn ze half-synthe-
tisch. Deze garens worden, vanwege hun
sterkte, ook toegepast in de vliegtuigin
dustrie. Een opengewerkte zijkant van
een vliegtuig laat duidelijk de structuur
zien.
Nylon
Bij de vol-synthetisch garens worden
geen natuurlijke grondstoffen aan te pas.
De stof polyamide (de ontdekking werd
in 1938 bekendgemaakt) maakte onder
invloed van de Tweede Wereldoorlog
een snelle ontwikkeling door. Onder de
naam nylon werd hij verwerkt tot tenten
en parachutes. Deze bleken bijzonder
sterk te zijn en de eigenschappen van
nylon werden wereldwijd bekend. Ande
re kunststoffen volgden snel. Ook in de
mode vonden ze spoedig een toepassing.
De nylonkous was de eerste wijdverbrei
de toepassing. In 1936 hing in de etalage
van de Bijenkorf de slogan: „De elegante
vrouw draagt kunstzijde". De aller
nieuwste ontwikkeling dateert van begin
dit jaar. De Amerikaan Stephen Lom-
bardi zou erin zijn geslaagd het gen van
een spin te isoleren. Het gen werd over
geplant in een bacterie, die op zijn beurt
spinrag produceert dat sterker is dan
staal.
CHRISTA VAN DER HOFF
De tentoonstelling 'Van kimono tot
ruimtepakwordt lot en met 8 september
fehouaen. De bijbehorende catalogus
ost 35,- Gemeentemuseum Helmond,
04920 - 47475.
plotseling verwijderd en kwam er een
doorgang in de Leipziger StraBe. De vol
gende dag vlogen we naar Berlijn om te
kijken waar we 'The Wall' zouden kun
nen brengen".
Albert speer
„Dat bleek gemakkelijker te zijn dan ik
dacht. We hebben even overwogen om
het vliegveld Tempelhof te gebruiken,
dat in Amerikaanse handen is, maar we
hebben ook gedacht aan het terrein rond
het prachtige, door Albert Speer ontwor
pen Olympisch stadion waar in 1936 de
Spelen zijn gehouden. We hebben uitein
delijk gekozen voor het stuk niemands
land van de Potzdammer Platz. Iedereen
zei: jullie krijgen nooit toestemming het
concert daar te houden. Het werd een re
gelrechte nachtmerrie omdat aan beide
zijden van de grens elke lokale en natio
nale instantie zijn toestemming moest
geven. Het probleem met het oosten was
bovendien dat als de burgemeester zijn
handtekening had gezet, hij een week la
ter plotseling zijn oude dag aan het
doorbrengen was aan de Zwarte Zee, ter
wijl hij nog niet eens pensioengerechtigd
was. En dan konden we weer opnieuw
beginnen. Maar uiteindelijk is het ge
lukt, wat denk ik aangeeft, hoe belang
rijk beide zijden het vinden".
Oorlog
Voor het hele rock roll-circus er kon
neerstrijken, moest het plein eerst wor
den bevrijd van alle bommen, granaten
en andere valkuilen om een vlucht van
oost naar west tegen te gaan. Verant
woordelijk voor deze operatie is kolonel
majoor Manfred Fleck. Hij is de afgelo
pen weken met het Oost-Duitse leger be-
ziggeweest de laatste resten van de oor
log op te ruimen.
De produktiekosten van het spektakel
dat door een miljard televisie-kijkers en
zo'n 180.000 toeschouwers zal worden
gevolgd, bedragen een kleine dertig mil
joen gulden. Het is, in tegenstelling tot
tien jaar geleden, een veel omvangrijker
project. Dat komt ook omdat het deze
keer in de openlucht plaatsvindt. De
muur, nog altijd het belangrijkste ele
ment in de show, krijgt een omvang van
168 meter breed en 25 meter hoog. Een
team van vijftig man zal tijdens de show
de elk negen kilo wegende stenen aan
dragen, terwijl honderd vijftig man is in
gehuurd om de muur op te bouwen. De
2500 speciaal voor deze show ontworpen
stenen worden na gebruik gerecycled.
Roger: „De show zal er ongeveer hetzelf
de uitzien als tien jaar geleden. Ik maak
gebruik van animaties die werden ont
worpen voor de speelfilm en toon deze
op mijn handelsmerk van de afgelopen
twintig jaar, het ronde scherm achter op
het podium. Maar naarmate de bouw
van de Muur vordert, kan het publiek
minder zien".
Sovjettroepen
„Hoewel... Tegen die tijd zijn we beland
bij het nummer 'Bring The Boys Back
Home' en komt het militaire muziek
korps van de Sovjettroepen in Duitsland
en een korps van het Indiase leger het
podium op om met het Oost-Berlijnse
Radiokoor en het Oost-Berlijnse radio
symfonie orkest dat nummer te zingen.
Om die militairen zo ver te krijgen heb
ben we heel wat machthebbers moeten
ompraten. Een aantal had de originele
show gezien en zei: 'ik denk niet dat het
iets is waar onze jongens bij betrokken
moeten worden'. Er zitten natuurlijk po
litieke tintjes aan, maar we hebben het
toch voor elkaar gekregen deze niet
eerder vertoonde internationale politieke
en militaire samenwerking te bewerkstel
ligen".
Alles is groot aan de show, niet alleen
het publiek of het aantal mensen dat bij
de produktie is betrokken (zo'n zeshon
derd), maar ook in uiterlijk overtreft het
alles. Roger: „De onderwijzer was in de
vorige produktie een marionet, maar
ontwerper Gerald Scarfe heeft hem net
als de moeder en de echtgenote opblaas
baar gemaakt. Alleen zijn hoofd al, dat
zo groot is als een Londense dubbeldek
ker, wordt door een bouwkraan gedra
gen. Hetzelfde geldt ook voor zijn han
den. Er zijn alleen voor hem dus al drie
kranen nodig. Op een gegeven moment
herrijst hij twaalf meter boven de muur,
die al zo hoog is als een flatgebouw van
zes etages. Zijn armen hebben een reik
wijdte van bijna 38 meter en we hebben
zijn hand op de grond gelegd en een
Mercedes 500 SI erop gezet en toen die
enorme klauw opgeblazen. Heel die
Mercedes verdween. En dan vergeet ik
gemakshalve maar even de rest van het
Detail van een kinderwieg, waarschijnlijk uit Turkestan. Aan de
linkerkant een gedeelte van de leerapplicatie. Het middenveld is
belegd met een zijden fluweelikat.
Houtsnede van de Japanner Ichiyüsau Kuniyoshi
(1798 - 1861). Een man en een vrouw in uitbundig
gedecoreerde kimono's van zijde.
om een cocondraad van de zijderups tot
weefsels te verwerken. Waarschijnlijk
observeerde zij een zijderups die bezig
was zich in te spinnen. Die spindraad
kon ook weer afgewikkeld worden. De
stoffen die van de spindraad geweven
werden, sloegen zo goed aan dat de staat
de produktie in handen nam. Op het uit
het land smokkelen van larven of eitjes
stond de doodstraf. Ongeveer honderd
jaar voor onze jaartelling ontstonden er,
heel voorzichtig, handelscontacten tus
sen China en het Westen. Een van de
routes, waarlangs de goederen vervoerd
werden, kreeg later de naam Zijderoute.
Daarmee rukte ook de zijdeteelt op naar
het Westen. In de elfde en twaalfde eeuw
werden in Midden- en Noord-Italië zij
deweverijen opgericht. Lucca, Venetië
en Florence werden belangrijke centra.
In de zeventiende eeuw werden Antwer
pen en Amsterdam belangrijke centra
voor de zijdehandel. De Amsterdammer
Jasper Benoït schreef in 1606 zelfs een
handleiding voor het winnen van zijde.
In Nederland zijn pogingen om zijde te
kweken nooit goed geslaagd: het klimaat
is daar niet geschikt voor.
In Nederland ging men in de zestiende
eeuw zijde dragen. Concrete aanwijzin-
het dragen van zijde wat algemener
wordt, gaat men serieus nadenken over
het namaken van zijde.
Luxe
De methode werd echter pas in de ne
gentiende eeuw en min of meer bij toe
val ontdekt. Houtcellulose, waar papier
van gemaakt wordt, zou de basis wor
den. Nitrocellulose vormt, vermengd
met alcohol en ether, collodium. Dat
werd in die tijd bij de fotografie ge
bruikt. Bij een bevriende fotograaf kreeg
De Chardonnet per ongeluk wat collodi
um aan zijn vinger. Dit vormde een
draadje. Direct daarna ging de Frans
man proeven nemen met het maken van
een draad. Hij was de eerste, die met
succes een fabriek opzette.
Het procédé ziet er globaal als volgt uit.
Kaloenpluis wordt in een mengsel van
salpeter- en zwavelzuur gedompeld.
