'Milieucrisis testcase voor christelijk geloof' CcidócSotvtcwv" brieven van lezer kerk wereld Licht 'Te weinig respect voor pastoraal werksters' Gevangene van eigen tradities mT CcidócSouocmt GEESTELIJK LEVEN/OPINIE CeidócSouuwt ZATERDAG 7 JULI 1990 PAGI Bisschop waarschuwt voor 'terugtocht uit politiek' BERLIJN Bisschop Gottfried Forck van Oost-Berlijn heeft de kerken gewaarschuwd voor „een terugtocht uit de politiek". Nu vele predikanten politieke functies hebben gekregen, is het gevaar levensgroot dat de kerken op hun lauweren gaan rus ten. De sociale problemen in de DDR zijn door de omwenteling niet opgelost, aldus de evangelische bisschop. De kerken moeten de politiek kritisch volgen op heilgebied van de werk loosheid, discriminatie van buitenlanders en de vernietiging van het milieu. Door deze kerkelijke betrokkenheid zullen conflicten tussen de overheid en de kerken net als voor de om wenteling niet uitblijven, maar dat vindt Forck geen probleem. „De kerk mag zich niet aanpassen, ze moet dwars blijven", al dus de Berlijnse bisschop. Paus moet strijd aanbinden tegen 'duivelse' lambada MEDELLIN Paus Johannes Paulus II moet de strijd aanbin den tegen de lambada. Dat vindt de Colombiaanse bisschop Al fonso Lopez Trujillo, die in de Braziliaanse dans, die in korte tijd razend populair is geworden, het werk van de duivel ont waart. Trujillo staat in zijn strijd tegen de erotisch ogende dans niet alleen. Ook zijn collega's Carlos Ganzales uit Chili en Prospero Penados del Barrio uit Guatemala hebben zich tot het Vaticaan gericht met het verzoek verbreiding van 'de nieuwe zonde' tegen te gaan. Aan het begin van de eeuw heeft het Va ticaan een dergelijk verzoek gekregen met het oog op de tango. De toenmalige paus nodigde daarop twee tango-dansers om zich een oordeel te vormen. De overlevering wil dat hij de dans wel aardig vond. Zonder vriend kun je geen aangenaam leven leiden. Thomas a Kempis door Marinus van der Berg De kleine parochiekerk was volgestroomd. De beiden koren die zij rijk is, zongen. Gasten zaten op de eerste rij en onopvallend verscholen ergens in de kerk. Mijn oog viel op de Paaskaars die precies in het midden van het priesterkoor stond. De stemming was weemoedig. Er werd afscheid genomen van de pastoor. Na 42 jaar moet de parochie verder zonder priester. Zal dat voor altijd zijn of slechts tijdelijk. De hoop is gericht op tijdelijk. Zo is dat in vele priesterloze parochies. Er werden die avond woorden van dank, woorden van vertrouwen en ook van twijfel uitgesproken. 'Het Woord van God verkondigen: kunnen wij dat al?' We zijn er zo aan gewend geraakt dat dat gebeurde door priesters en predikanten dat wij toehoorders zijn geworden. Kunnen wij dat ook zelf? De melodie van het slotlied was geinspireerd op de finale uit de negende symfonie van Beethoven: 'Alle Menschen werden Brüder..' We zullen eikaars zusters en broerders worden. Bij het laatste couplet verliet de vertrekkende pastoor in een kleine processie de kerk. Omgekeerde intocht. Uittocht. Het was nu weer leeg op het priesterkoor zoals voor de aanvang van de dienst. De Paaskaars stond nog te branden. Zij trof mij als een bemoedigende gedacht: 't Licht...daf blijft. Dat licht kan branden in ieder huis en in ieder mensenhart. Dat is het Woord dat we te verkondigen hebben: Licht. Er zal licht zijn. Licht wil er zijn. Licht bestrijdt de duisternis. De duisternis zal wijken. Dat Woord is niet te zwaar. Het is te volbrengen, leder kan licht zijn. Maar misschien is de vraag of we het licht in onszelf al ontdekt hebben of misschien is de vraag of we ons eigen licht niet verdonkermanen. En misschien is ook de vraag of alle licht dat er is wel gezien wordt? Er is zoveel licht in vrouwen en mannen, in kinderen en jongeren. In ouden van dagen en in mensen van wie deze wereld nog maar weinig verwacht. Er is licht genoeg maar het licht moet ook gezien worden. Het licht moet vertrouwen worden gegeven. We zijn zo gewend geraakt om naar de priester te kijken en hem centraal te zetten dat ons oog weer geoefend moet worden om te zien dat er nog zoveel meer licht is. Wij zijn in het licht geboren en tot het licht geroepen. Toen de priester was vertrokken, was er niet louter leegte, maar toen stond daar de Paaskaars te branden. Het Licht van Christus dat verder brandt in de harten van allen die geloven. Zo kan een periode zonder priester kan zeer zuiverend werken. En als er dan na zo een periode weer een priester komt dan moet dan misschien wel allereerst iemand zijn die er zorg voor draagt dat al die lichten blijven branden. Zo groeien we toe naar een nieuw leiderschap, zoals de vertrekkende pastoor van deze parochie in de afgelopen jaren reeds veel parochianen had uitgenodigd om mede-dragers van de gemeenschap te worden. Het nieuwe leiderschap zal steeds meer met al die mensen die een licht zijn in de kring zitten. In het midden van de kring staat de Paaskaars, 't Licht ...dat blijft. Het licht dat uitnodigt. Het licht dat vriendelijk is. Het licht dat de weg wijst. Het Licht dat sterker is dan welke macht en welke duisternis ook. Dat Licht komt steeds weer aan het licht. Zij wordt telkens weer gevonden. Soms is de kring om het licht heen slinkend en klein en dan weer groeit ze aan. Maar het Licht dat blijft en het moedigt aan om zelf een mens te zijn van wie licht uitgaat. De brandende Paaskaars in die kleine parochiekerk op zaterdagavond inspireerde en bemoedigde mij. Misschien ook omdat de vertrekkende zelf altijd de moed erin hield. HERVORMDEN UITGENODIGD MEE TE DENKEN OVER MILIEUPROBLEMATIEK LEIDSCHENDAM Het mi lieu is de kerk een zorg. Het bestuur van de hervormde sy node heeft als uitdrukking daarvan een boekje de ge meenten ingestuurd: 'De gaar de een woestijn'? Het is onder meer de bedoeling dat op het plaatselijk vlak de kerken zich intensief gaan bezighou den met geestelijke aspecten van 'de milieucrisis en de ver antwoordelijkheid van de kerk' maar ook overgaan tot 'groene acties'. Het synodebestuur heeft de 1300 hervormde gemeenten gevraagd op het boekje te rea geren en voor 1 juni 1991 de reacties in te sturen. Een en ander in het kader van de door de overheid voorgestane participatie van maatschappe lijke groeperingen waartoe de kerken zich rekenen in het overheidsbeleid dat zich mede via het Nationaal Mi lieuplan richt op duurzame ontwikkeling. Volgens het synodebestuur is de milieucrisis is een testcase voor het christelijk geloof. 'Onze zorgeloosheid met be trekking tot het stervende mi lieu is een vorm van liefde loosheid tegenover God', meent het synodebestuur. De mondiale milieucrisis zou voor de kerken aanleiding moeten zijn om 'onze knieën te buigen voor God, tot beke ring te komen en Christus werkelijk te volgen. Inkeer en omkeer zullen ons de kracht en vrijheid geven om in de praktijk van ons leven andere wegen in te slaan'. In het boekje, waarvan de tekst enkele maanden geleden door de synode werd vastge steld, wordt gezegd dat de mi lieubeweging zich als eerste zorgen heeft gemaakt over de ontwikkelingen. Kerken zijn betrekkelijk laat actief gewor den en kunnen dan nog heel wat leren van 'diegenen die inzich al sinds jaar en dag met milieuvragen bezighouden'. Geleerd kan worden over bij voorbeeld beïnvloeding van overheidsbeslissingen en de ontwikkeling van milieu vriendelijke alternatieven. De kerken zouden hun deelname aan de milieubeweging moeten intensiveren en ook zelf kleinschalige milieu vriendelijke projecten kunnen opzetten. De vraag wordt ge steld of de kerken dan ook niet wat intensiever moeten deelnemen aan milieuorgani saties, zowel in concrete parti cipatie als door financiële on dersteuning van projecten met bijvoorbeeld geld van de diakonie. In de nota is een apart hoofd stuk opgenomen over 'bijbelse motivaties' om zich in te zet ten voor het milieu. Achter eenvolgens komen aan de orde het verbondsmotief; scheppingsmotief, rentmees termotief, bevrijdings-, ver- zoenings- en sabbatsmotief. Ook wordt enige aandacht ge geven aan 'christelijke milieu- ethiek'. 'De gaarde een woestijn?' is uitgegeven door het Boe kencentrum en kost ƒ14,90; verkrijgbaar in de boekhan del. Ondergaande zon, door luchtvervuiling versluierd. HEERLEN De behan deling van pastoraal werksters in de Rooms- Katholieke Kerk is verre van optimaal. „Iemand die zich na jarenlange studie met groot idealis me inzet voor haar plaats in het pastoraat, zou toch mogen rekenen op aan dacht, respect en collegia liteit". Tiny Augustus-Vijgen betoogt in haar onderzoek naar de po sitie van jonge vrouwen in het pastoraat dat dit meestal niet het geval is. Zij is sinds 1974 betrokken bij de pastora le training van toekomstige pastores aan de Universiteit voor Theologie en Pastoraat (UTP) te Heerlen en gaat per 1 augustus met de VUT. De titel van haar onderzoeks verslag duidt op de vreemde reacties die pastoraal werk sters in de rooms-katholieke 'mannenkerk' kunnen krij gen. Augustus-Vijgen sprak met 17 van de 138 Nederland se pastoraal werksters. De UTP-docente was vooral geïn teresseerd in het lot van jonge pastoraal werksters, omdat deze vrouwen nauwelijks identificatiefiguren hebben en door de kerk niet specifiek worden uitgenodigd om theo logie te gaan studeren of een pastorale functie te ambiëren. Bovendien nemen zij binnen de steeds ouder wordende groep 'kerkvrouwen' een aparte plaats in. De onderzoekster heeft vooral „zeer weerbare vrouwen ont moet, die bovendien veel zelf kritischer zijn dan andere pastores, zeker dan menig jong priester". Regelmatig wordt pastoraal werksters tijdens de sollicita tieprocedure gevraagd of zij niet liever maatschappelijk werkster worden. „Wat niet wordt overgebracht is respect voor deze persoon, noch voor haar opleiding, noch voor haar intenties. Wat wel wordt overgebracht is het gevoel van niet welkom zijn, ontken ning van gelijkwaardigheid tussen man en vrouw, een ge brek aan vertrouwen", aldus Augustus-Vijgen. De Engelse schrijver Aldous Huxley heeft ooit eens opge merkt dat de kerk nooit slaapt, net zo min overigens als andere organisaties. Slaap is onontbeerlijk voor de mens, niet alleen om nieuwe krach ten op te doen maar ook om andere visies te kunnen ont wikkelen. Dat de kerk niet slaapt bete kent dus in feite dat zij nooit kan vergeten. Zij heeft een monstrueus' geheugen. Alles wat door kerkvaders en pau sen in de kerk van Rome in vroeger eeuwen ooit te berde is gebracht wordt bewaard en doorgegeven. Het fundament dijt zo als maar uit en wordt traditie genoemd. Zij is op haar beurt weer door latere uitspraken geheiligd en van het waarmerk der onfeilbaar heid voorzien. En daarbij zou men geheel uit het oog verlie zen dat daar gedachten aan ten grondslag hebben gelegen die ooit in iemands hoofd zijn opgeborreld en met andere gedachten bestreden zouden kunnen worden. Bijvoorbeeld op het gebied van de seksualiteit. Waar zijn de kuisheidsopvattingen en, nauw daarmee samenhan gend, de ondergeschikte posi tie van de vrouw vandaan ge komen die het christendom in zo'n hoge mate kenmerkt, zelfs zozeer dat velen die op vattingen voor universeel en onaantastbaar houden en van binnen uit beleven? De Westduitse katholieke the ologe Uta Ranke-Heinemann heeft de seksualiteitsopvattin- gen die de kerk van Rome zich in de loop der eeuwen heeft eigen gemaakt onder zocht. Het is een boek dat uit woede is ontstaan en daarvan ook heel duidelijk de sporen draagt. In juni 1987 werd zij, de dochter van de algemeen gerespecteerde vroegere Westduitse president Gustav Heinemann, uit haar ambt ge zet, toen zij voor de televisie zei dat ze niet geloofde in de biologisch maagdelijke ge boorte van Maria, een opvat ting die andere theologen met haar al eerder discutabel had den gevonden. Maar voor bis schop Hengsbach van Essen was dit reden haar leerbe voegdheid in te trekken. Vermaagdelijking In haar boek traceert zij het ontstaan van de kuisheidsop vattingen en de lustvijandig heid van het christendom precies rond de vermaagdelij king en heiligmaking van Maria, de moeder van Jezus. Deze kon naar het oordeel van de kerkvaders onmoge lijk met het „smerige zaad" van een man verwekt zijn. Opvattingen over kuisheid en ingetogenheid leefden overi gens, zo is algemeen bekend, ook volop bij de Grieken en Romeinen. Veelvuldige ge slachtsgemeenschap werd door artsen onder wie niet minder dan Hippocrates als iets ongezonds gezien. Bij een beweging als de Stoa was die afkeer weer het gevolg van een levensfilosofie. Het vroe ge christendom heeft zich die opvatttingen in een ingewik keld proces eigen gemaakt. Deze contrasteerden duidelijk met die van de joden die juist een zinnelijke reputatie geno ten. Alleen al een verwijzing naar de vele smeuïge verha len in het Oude Testament is daarvoor voldoende. De kuisheidsopvattingen van de kerkvaders en pausen staan ook op gespannen voet met de verhalen uit het Nieu we Testament, die een „kuise- lijke" interpretatie kregen in de nadien door de Romeinse kerk wijd verbreide vertaling van de Vulgaat van Hiërony- mus. Uit het Nieuwe Testa ment blijkt bijvoorbeeld dat Maria meer kinderen moet hebben voortgebracht dan haar enige in maagdelijkheid geconcipieerde zoon. En dit stelde de vormgevers van de christelijke doctrine voor de nodige problemen. De vrou wen speelden bij de apostelen een veel grotere rol dan de la tere commentatoren zoals Hiëronymus en Augustinus voor wenselijk achtten. De broers van Jezus werden op grond van taalkundige spits vondigheden gedegradeerd tot neven. Bovendien is het niet onwaarschijnlijk dat Jezus zelf getrouwd was. In ieder geval was voortplanting voor elke joodse man een dure plicht. Als hij een uitzonde ring op die regel geweest zou dat juist vermelding hebben gevonden. Over het celibaat is in de evangelieverhalen evenmin iets terug te vinden, wel daar entegen over echtscheiding, zo stelt Ranke-Heinemann. Het zijn Ambrosius, Hiërony mus en uiteindelijk vooral Augustinus, die overigens zelf enige tijd in concubinaat leef de, die de toon hebben gezet voor de christelijke kuisheid sopvattingen en de onderge schikte positie van de vrouw. Volgens Augustinus werd de erfzonde doorgegeven tijdens de lustvolle geslachtsdaad. Al leen al om die reden kon Je zus op deze wijze niet zijn verwekt, zo redeneerde Au gustinus. De geslachtsdaad zou vervolgens alleen ge rechtvaardigd zijn met een beroep op het verwekken van kinderen en zelfs was het vol gens hem denkbaar dat deze verricht kon worden met be hulp van de rede en zonder de lust. Deze is in de daarop volgende eeuwen gestigmati seerd en aan deze kruistocht zijn beroemde namen verbon den als Thomas van Aquino en Albertus Magnus. In wat de gouden eeuw van de theo logie is genoemd - de dertien de - zijn bibliotheken vol ge schreven over de lust en zijn gevolgen, over de kwalijke rol van de vrouwen. Om haar on der controle te houden werd alle uit haar voortvloeiende activiteiten gecatalogiseerd en van een waarde-oordeel en strafmaat voorzien. Door de ongezonde fixatie van de celi batairen was de kennis in de biechtstoel over deze fenome nen beduidend groter dan daar buiten. En het werd daarna nog erger toen de dui vel zich vermomde in de ge daante van de lust en de hek senverbrandingen in de vijf- Veertiende eeuwse uitbeelding van de verdrijving van Adam en Eva uit het paradijs sualiteit in de rooms-katholie- ke kerk is de onontkoombaar heid waarmee deze doctrine is ontwikkeld, van de maagde lijke geboorte van Maria tot de nu gevoerde strijd van an ticonceptie die onder de hui dige paus zelfs tot een hoek steen van de kerkelijke leer is uitgegroeid. De juristerij die de kerk van Rome op dit punt heeft ontwikkeld is het resul taat van het tot reusachtige proporties uitgegroeide sy steem van zelfverwijzing naar teksten uit het verleden. Zij hebben steeds minder norme rende werking voor de bui tenwacht en vormen een web waarin kerkelijke gezagsdra gers zelf verstrikt raken. De rekeningen die de kerk van Rome op dit terrein gepresen teerd krijgt, zullen dan ook niet gauw voldaan worden. Toch zijn het niet de leerstel ligheden maar de mensen die er uiteindelijk toe doen. Want het paradoxale feit doet zich nu eenmaal voor dat er grote figuren zijn opgebloeid in de schaduw van doctrines die we nu achterhaald of verwerpe lijk achten. PAUL VAN VELTHOVEN Uta Ranke-Heinemann: Eu nuchen voor het hemelrijk. De rooms-katholieke kerk en seksualiteit. Uitgave Ambo, Baarn. Prijs 39,50. Schizofreen Natuurlijk is het niet moeilijk daarin nu een kolossale schi zofrene abberratie te zien. Maar waren in de middeleeu wen binnen de kerk nog wel tegengeluiden te horen, na de contrareformatie, wanneer de groter wordende vijandige buitenwacht vereist dat de ge lederen geslopen worden, is er eeuwenlang voor dissidente geluiden geen plaats meer. Het boek van Ranke-Heine mann kan daar natuurlijk ook onder gerangschikt worden. Maar op andere kritische ge schriften van buitenstaanders van nu op dit punt heeft het voor, dat het geschreven is door een vrouw die een lange carrière in de katholieke the ologie achter de rug heeft en die de evangelieteksten en van de katholieke traditie uit stekend kent. Zij hoefde als het ware haar boekenkast maar naar een bepaalde kant te laten uitvallen om deze stu die te produceren. Het resul taat is er in zekere zin ook naar, de schrijfster herhaalt zich nogal eens en de studie is nogal verbrokkeld. Het meest verbijsterende aan deze geschiedenis van de sek- Krachttoer 01 dai Enigszins tegen de verwachtingen in zijn de staatsk^ den en regeringsleiders van de NAVO er de afgelopenust dagen in Londen in geslaagd een politieke krachttoerjat betekenis uit te halen. Ze slaagden erin een groot aantalr I tegenstrijdige ideeën en voorstellen tot een samenharjg. geheel te verwerken. Dat alles in een sfeer van grote pcjid' ke eensgezindheid. jet Met de resultaten van deze top op zak reist NAVO-sed»nf ris-generaal Manfred Wörner op 14 juli naar Moskou, voornaamste taak is de Sovjet-leiders te verzoenen me idee dat het nieuwe Duitsland in het Atlantisch bondge schap wordt opgenomen. Het heeft er alle schijn v; Moskous zeer principiële bezwaren tegen het NAVi maatschap van de beide Duitslanden langzaam maar wegebt. Minister Van den Broek zei niet voor niets den, dat het hem niet zou verbazen 'als deze top crucii voor Moskous houding ten opzichte van het Duitse Ni lidmaatschap'. Van den Broek noemde de 'plafonneringj de Duitse troepenmachten 'van doorslaggevende betefc voor de houding die de Sovjet-leiders zullen innemen) betreft de plaats van Duitsland in de NAVO. De NAVO heeft nu alle mogelijke knievallen in de fielj van de Sovjetunie gedaan. De bondgenoten hebben een I, van vriendschap uitgestoken naar Moskou en de Oosteun se hoofdsteden. „We zien hen niet meer als tegenstann' maar als vrienden", zei Van den Broek in Londen. Alle dere deelnemers aan de top lieten zich in dezelfde zin' Zelfs de Britse premier mevrouw Thatcher liet geen wajo gekletter horen. jj f PRESIDENT Gorbatsjov zal de komende dagen wel twee dingen gaan doen. Hij zal de resultaten van de Lon el se NAVO-top nauwkeurig gaan bekijken en vooral de taire aspecten ervan aan een diepgaande analyse onder ^e] pen. Hij zal tegelijkertijd de blik gericht houden op de t0 conferentie, binnenkort, van de zeven grote westerse in trielanden in Houston. Want dat overleg kan cruciaal) v voor de vraag of het Westen bereid is Gorbatsjovs kwijntu, hervormingsbeleid met een miljardeninjectie overeinto^ houden. Is het Westen niet tot grootschalige economische hulp reid, dan zou Gorbatsjov op zijn beurt weinig enthousiff^ voor de in Londen geformuleerde NAVO-voorstellen aaiej, dag leggen. Want die worden zonder dat daar econjde sche hulp aan wordt toegevoegd in het Kremlin welll c als te beperkt gezien. Gorbatsjov zal de militaire leidersjd6 zijn land niet kunnen winnen voor het accepteren var0 NAVO-voorstellen, als hij daarbij niet het argument kaitj bruiken dat het Westen bereid is veel geld te betalen een welwillende Sovjet-houding. Dat geldt met name igei het NAVO-lidmaatschap van het nieuwe Duitsland. ora TT C X1ET is vooral bondskanselier Kohl die precies begrijpt ;ec Moskou wil en die dan ook de vurigste pleitbezorger is d' westerse economische steun aan de Sovjetunie. Kohl 1 grote haast. Immers, de Duitse hereniging is niet com| zolang de politieke, en militaire plaats van het nieuwe DlTT land niet definitief is bepaald. Kohl heeft het in Londen eens met de grootst mogelijke nadruk gezegd: Duitsland i01 omwille van zijn veiligheid in de NAVO blijven. Dat batsjov zowel Kohl als de NAVO vooralsnog op armle houdt duidt erop, dat Moskou uit is op het grootst moge voordeel op zowel politiek en militair als economisch get De NAVO is nu tot het uiterste gegaan. Verdere tegei/J komingen aan Moskou kan het bondgenootschap zich 11 meer permitteren. Gorbatsjov wil nu ook dat het rijke 1 ten tot het uiterste gaat en hem de economische hulp die zijn mokkende en ontevreden land in feite niet la ;rv kan ontberen. De Londense top heeft gesproken. Het bqéft sende woord is nu aan Houston. el Brieven graag kort en duidelijk geschreven. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonc stukken te bekorten Begrotingstekort Minister Kok van financiën komt in de begroting 1991 nog bijna één miljard gulden te kort. Een redactioneel artikel vorige week laat het financie ringstekort een soort natuur verschijnsel zijn, dat de rege ring niet zelf voortbrengt. Tóch is dat laatste voor 1990 wel de werkelijkheid en de re dactie schrijft daar niet over. De belastingoperatie Oort dreef de kostendekkende AWW-premie op tot 2,55%, maar de staatssecretaris van sociale zaken heeft deze pre mie voor 1990 vastgesteld op 1,25%. Hierdoor ontstond ver lies aan inkomsten van het weduwen- en wezenfonds; dit tekort werd ten laste van de begroting van het ministerie van sociale zaken gecompen seerd met een rijksbijdrage van 2350 miljoen voor 1990. Deze rijksbijdrage zal ook in 1991 nodig zijn opdat de Socia le Verzekeringsbank de wette lijke financiële verplichtingen jegens nabestaanden kan na komen. Indien de regering niet de oplossing van plij' rijksbijdrage had gekén doch een kostendekkfl AWW-premie had aangaf den of andere principes belastingoperatie Oort ha4et kozen teneinde de AWWfk mie kostendekkend te hoi#ur dan was er voor 1991 eerfnv grotingsoverschot van /ï^e miljoen 2350 miljoen radU! 1000 miljoen). Dan had rap®' ter Kok voldoende geldje" eens leuke dingen vooift01 mensen te doen! Nu loopj°01 man maar te klagen da|e£ geen geld heeft en de meiet vinden dat de PvdA te wffn doet. Was Oort niet ingeviji dan zou de kostendekkfei AWW-premie voor 1989De 1990 nagenoeg gelijk zijning melijk 1,2% in 1989 en l,6fem. 1990. Het verhogend effefem dat weduwnaars aansJKs kunnen maken op de wedifcoi nuitkering van de AWW.j-en Cees Streef, big voorzitter Crisisgroep Weofem naars, &ai DEN HAAG. fel Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers) Kantoor: Apothekersdijk 34. Leiden. Telefoon: 071 - 122 244. Postadres, postbus 11. 2300 AA Leiden. Abonnee service Telefoon: 071 - 313 677 van ma t/m vr van 8.30 tot 17 00 u Nabezorging Telefoon: 071 -122 248 van ma. t/m vr van 18.00 tot 19.00 u. op za van 14.00 tot 15.00 u Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.) Bij automatische betaling: Bij betaling per accept-girokaa per maand 24,85 per maand f. per kwartaal f. 74,10 per kwartaal per jaar 284,50 per jaar Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan Advertenties Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -122 244. Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941. Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702. Bankiers AMRO BANK NV 473 575 515 POSTBANK NV 663 050 i

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 2