Zwarte bevolking VS
hunkert naar een held
A10
p A
Nieren geëxecuteerde Chinezen
gebruikt voor transplantaties
Massale evacuatie uit
angst voor epidemieën
Roemeense tv toont
gevangen Munteanu
NELSON EN WINNIE MANDELA WARM ONTHAALD
Mandela wil geweld
niet veroordelen
Fang gaat werken
in Cambridge
jjDE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
BUITENLAND
CcidócSomotit
DINSDAG 26 JUNI 1990 PAGINA 5
Litouwen start debat
over Sovjet-compromis
VILNIUS Vandaag is het Litouwse
parlement begonnen met de debatten
over het voorstel van Moskou de onaf
hankelijkheidsverklaring te bevriezen.
De Sovjet-leiding heeft nu twee opties
ten opzichte van Litouwen, aldus de Li
touwse premier Kazimiera Prunskiene.
Het zou een bijzondere status kunnen
verkrijgen binnen een vernieuwde Sov
jet-confederatie, of het kan als onafhan
kelijke staat buiten de Sovjetunie ver
der gaan. Sovjet-functionarissen hebben
beloofd dat de economische blokkade
zal worden opgeheven als Vilnius met
het voorstel instemt. De meeste afge
vaardigden zouden tegen bevriezing zijn
terwijl de meerderheid van de bevol
king vóór is.
Miroslav Stepan.
Ex-partijchef Stepan
voor Praagse rechter
PRAAG In Praag is gisteren het pro
ces begonnen tegen de voormalige par
tijleider van de Tsjechoslowaakse hoofd-
stad. Miroslav Stepan moet zich voor de
rechter verantwoorden voor machtsmis
bruik. De 44-jarige Stepan is de eerste
van de vroegere communistische macht
hebbers die na de „fluwelen revolutie"
in november 1989 terecht moet staan.
Het proces zal naar verwachting een
week duren en wordt achter gesloten
deuren gehouden. Stepan zit sinds 23
december van het vorig jaar gevangen.
De oud-partijleider van Praag wordt er
van beschuldigd dat hij verscheidene
demonstraties van de oppositie in okto
ber 1988 en januari 1989 met harde
foto: epa hand heeft laten onderdrukken.
BUKAREST De Roemeense studenten
leider Marian Munteanu, van wie sinds zijn
arrestatie in het ziekenhuis op 18 juni niets
meer was vernomen, is gisteravond op de
Roemeense televisie verschenen. Voor de
camera zei Munteanu, in pyama op een zie
kenhuisbed gelegen, dat hij zich, „vrij goed"
voelde, maar wel last van hoofdpijn had.
Munteanu werd op 14 juni zwaar mishan
deld door mijnwerkers die door president
Ion Iliescu waren opgetrommeld tegen anti-
regeringsbetogers. Volgens de gevangeni
sarts heeft Munteanu diverse kneuzingen en
bloeduitstortingen opgelopen, en botten in
zijn hand en zijn been gebroken. Munteanu
wordt vastgehouden in de gevangenis van
Jilava, in een buitenwijk van Bukarest.
Geen onderwijs voor
Afghaanse vrouwen
PESHAWAR Islamitische schriftgeleerden
(molla's) hebben onderwijs voor vrouwen afge
keurd en gewaarschuwd voor een „grotere ramp
dan het communisme", als scholen voor vrouwen
niet worden gesloten. Op posters delen tachtig
molla's mee dat „vrouwen op scholen die engels,
geschiedenis en aardrijkskunde onderwijzen in
plaats van de islamitische leer, een schande zijn".
Volgens het plakkaat mogen vrouwen ook niet
zonder toestemming van hun echtgenoot de deur
uit, lachen als zij praten, zich parfumeren of met
vreemden praten.
De afgelopen maanden hebben fundamentalisti
sche rebellen gedreigd met „revolutionaire actie"
tegen Afghaanse vrouwen die samenwerken met
buitenlandse ontwikkelingswerkers of les geven
op Afghaanse scholen.
Voedselrellen
in Zambia
LUSAKA In de Zambiaanse hoofd
stad Lusaka zijn gisteren rellen uitge
broken als gevolg van een sterke stij
ging van voedselprijzen. De politie
maakte gebruik van traangas en kogels
om aan de onlusten het hoofd te bieden.
Daarbij zijn drie doden gevallen: twee
politiemensen en een kind. Meer dan
tien mensen zijn met verwondingen in
het ziekenhuis opgenomen. De rellen
begonnen toen duizenden studenten een
demonstratie hielden en optrokken naar
de residentie van president Kenneth
Kaunda om te protesteren tegen de ver
dubbeling van de prijzen. De betogers
eisten ook de invoering van een meer-
partijenstelsel.
WASHINGTON Nelson
en Winnie Mandela zijn
nu ruim halverwege hun
twaalfdaagse tournee door
de Verenigde Staten en
hebben daar niet alleen
de beëindiging van de
apartheid in Zuid-Afrika
bepleit, maar ook Ameri
ka zelf geconfronteerd
met haar eigen raciale
problemen. Dat doen de
Mandeia's ongewild want
3 zij waken zorgvuldig te
lgen enige actieve inmen
ging in binnenlandse
kwesties in de VS.
g Het overweldigende welkom
I dat het echtpaar Mandela alom
wordt bereid is goeddeels een
afspiegeling van de frustraties
in Amerika's zwarte bevol-
_sdeel over zijn slechte so
ciale en economische positie.
Frustraties ook over het on
vermogen om die situatie op
p eigen kracht te verbeteren.
Ie Zwart Amerika hunkert naar
)t een held, zo blijkt uit alle reac
ties op het bezoek van Mande-
la. Mandela doet me denken
aan Martin Luther King. Ik
krijg kippevel, telkens als ik
hem hoor spreken. Ik heb
mijn kinderen hier mee naar
lii toegenomen, zodat ze kunnen
lil zien dat grote zwarte leiders
iniet alleen in de geschiedenis
boeken bestaan", zegt een man
in Washington die tussen dui-
dzenden andere mensen al uren
jijop een trottoir dicht bij het
;r Witte Huis staat te wachten tot
rajMandela voorbij zal komen.
SHet probleem is echter dat de
Mandeia's straks weer in Zuid-
Afrika zullen zijn. Dan zal
zwart Amerika zich weer al-
Terwijl ANC-leider Nelson Mandela op het Witte Huis in Was
hington gesprekken voert met VS-president George Bush (foto
links), wordt bij het ministerie van buitenlandse zaken gedemon
streerd tegen hulp aan de zwarte terroristen uit Zuid-Afrika. Op
het rechterbord de kreet: 'King had een droom, het ANC heeft
een nachtmerrie'. foto's: afp
leen voelen met alle Ameri
kaanse tragedies die zich in
deze minderheid (twaalf pro
cent van de totale bevolking)
concentreren: armoede, gezins
ontbinding, werkeloosheid,
drugsgebruik en misdaad.
Dan staat Amerika's zwarte
gemeenschap ook voor de
vraag wat voor krachten het
precies waren die Mandela
kon oproepen, hoe die energie
levend kan worden gehouden
en waarop ze dient te worden
gericht. Zuid-Afrika is immers
Amerika niet. In Amerika is
elke legale vorm van rassen
discriminatie 25 jaar geleden
uitgebannen en is het de vraag
in hoeverre de huidige proble
men van de Amerikaanse
zwarte bevolking raciaal en/of
sociaal verklaard moeten wor
den.
Knauw
De positie van de Amerikaan
se zwarten is nooit florissant
geweest, maar is nog sterk
verslechterd sedert voormalig
president Reagan een ex
treem-liberaal beleid inzette
dat rijk rijker en arm armer
maakte. Bovendien maakt pre
sident Bush geen aanstalten
om een meer sociale politiek te
voeren. Hij klampt zich nog
altijd vast aan zijn verkie
zingsbelofte geen belastingen
te verhogen.
Het gebrek aan zwarte leiders
in Amerika doet zich in deze
'Mandela-dagen' in Washing
ton wel heel schrijnend voe
len, nu de populaire burge
meester van de stad, Marion
Barry, voor de rechter staat in
een proces wegens langdurig
gebruik van harddrugs. De af
faire-Barry heeft, juist omdat
deze zich voordoet in Ameri
ka's meest zwarte (75 procent)
en meest door misdaad ge
plaagde gemeente (400 moor
den per jaar in een stad niet
veel groter dan Den Haag) een
extra knauw gegeven aan het
zelfbewustzijn van het afro-
Amerikaanse bevolkingsdeel.
Dominee en voormalig presi
dentskandidaat Jesse Jackson
geldt nog steeds als Amerika's
belangrijkste zwarte leider,
maar zijn vermogen tot inspi
ratie is volgens velen als
gevolg van Jacksons hinderlij
ke 'ego' zeer beperkt.
Mythe
Overigens is het de vraag of
een man als Nelson Mandela
in de VS als leider succesvol
zou zijn. Ook de zwarte politie
ke analisten stellen vast dat
Mandela „minder groot is dan
zijn mythe". Zijn moed, consis
tentie en integriteit zijn boven
alle twijfel verheven, maar
veel Amerikanen luisteren
met gemengde gevoelens naar
de inhoud van zijn redevoerin
gen, en krijgen heimwee naar
Martin Luther King bij het be
perkte redenaarstalent van
Mandela.
Voor heel wat Amerikanen
was het zelfs een schok Man
dela tijdens een interview
vanuit New York zijn waarde
ring te horen uitspreken voor
het drietal lieden dat in de VS
WASHINGTON President Bush van Amerika heeft giste
ren ANC-leider Nelson Mandela op het Witte Huis ontvan
gen. Bush riep de vice-voorzitter op het gebruik van geweld
te veroordelen. Mandela weigerde dat echter. Hij behield zich
het recht voor alles te doen wat noodzakelijk is om een einde
te maken aan de apartheid in Zuid-Afrika.
Mandela zei dat de tactiek van het ANC en van andere zwar
ten in Zuid-Afrika af zal hangen van het beleid van de blan
ke minderheidsregering. „Als een regering politieke organisa
ties van de onderdrukten verbiedt, de onderdrukking verhe
vigt en geen enkele politieke activiteit toestaat, hoe vreed
zaam en geweldloos dan ook, dan hebben de mensen geen an
der alternatief dan van geweld gebruik te maken".
zowat met de duivel wordt ge-
assöcieerd: Gaddafi, Arafat en
Castro. Dat de PLO volgens
Mandela een 'wapenbroeder' is
van zijn Zuidafrikaanse bevrij
dingsorganisatie ANC, heeft
vooral joodse, maar ook veel
andere Amerikanen ontsteld.
Kenmerkend echter is de ver
gevingsgezindheid die Mande-
la's Amerikaanse critici aan de
dag leggen. „Hij is eenenze
ventig jaar oud, zijn wereldreis
is vermoeiend en in de gevan
genis is mogelijk zijn kijk op
de moderne wereld vertroe
beld", schreef een conservatie
ve krant in Washington.
LONDEN De Chinese
astrofysicus Fang Lizhi en
zijn vrouw Li Shuxian, die
ruim een jaar hebben
doorgebracht in de Ame
rikaanse ambassade in Pe
king, zijn vanochtend aan
gekomen in Groot-Brit-
tannië. China heeft het
dissidenten-echtpaar laten
vertrekken om humani
taire redenen. Fang zou
medische behandeling no
dig hebben.
De 54-jarige Fang, ook wel de
Chinese Sacharov genoemd,
heeft inmiddels een uitnodi
ging aanvaard om te gaan
werken op de universiteit van
Cambridge. In Londen liet het
ministerie van buitenlandse
zaken weten dat Fang uitgeno
digd is om te komen studeren
aan de Royal Society, één van
de oudste Europese weten
schappelijke instituten. Het
ministerie wilde geen com
mentaar geven op de onder
handelingen die geleid hebben
tot de vrijlating van het echt
paar Fang. De Britse staatsom
roep BBC meldde gisteren dat
de Verenigde Staten en China
waarschijnlijk gezocht hebben
naar een derde partij, zodat
geen van beide gezichtsverlies
zou leiden. Londen heeft alle
belang bij goede relaties met
China vanwege de toekomsti
ge soeveriniteitsoverdracht
van Hong Kong.
De vrijlating van Fang en Li
maakt een einde aan een be
langrijke diplomatieke sta-in-
de-weg tussen China en de VS.
Een maand geleden verlengde
de Amerikaanse president
George Bush de Chinese status
van meest begunstigde han
delspartner met een jaar, tot
grote woede van het Congres.
'Kwade genius'
Hoewel Fang zich vorig jaar
niet publiekelijk heeft ge
mengd in de studentendemon
straties voor politieke hervor
mingen, zagen de Chinese lei
ders in hem wel de kwade ge
nius achter wat ging heten de
„contrarevolutionaire rebel
lie". Na de bloedige onder
drukking van de democratise
ringsbeweging werd tegen
hem en zijn vrouw, docente
natuurkunde aan de universi
teit van Peking, een arrestatie
bevel uitgevaardigd. Op 5 juni
zochten zij hun toevlucht in de
Amerikaanse ambassade in de
Chinese hoofdstad.
In diplomatieke kringen
wordt de stap van China ge
zien als een poging de bijeen
komst in juli van de G-7, de
groep van zeven westerse
geïndustrialiseerde landen, te
vermurwen nieuwe leningen
te verstrekken. Sinds de ge
welddadige onderdrukking
van de democratiseringsbewe
ging in 1989 is China nagenoeg
verstoken gebleven van lenin
gen.
Ook de vrijlating van Wang
Xuezhi, een docent uit het zui
den van China die vorig jaar
werd gearresteerd, wordt ge
zien als een daad die het Wes
ten gunstig moet stemmen.
Wang heeft toestemming ge
kregen zich bij zijn Franse
vrouw te voegen.
Slovenië werkt aan nieuwe grondwet
BELGRADO De Joegosla
vische republiek Slovenië
heeft gisteren bekendgemaakt
te zullen beginnen aan het op
stellen van een nieuwe grond
wet waarin wordt gestreefd
naar volledige onafhankelijk
heid. De Sloveense president
Milan Kucan wil de zes Joego
slavische republieken omvor
men tot een losse confederatie
van staten met een eigen leger
en buitenlands beleid. Waar
nemers zeggen dat deze nieu
we actie de meest extreme ui
ting van Slovenië is tot nu toe.
Het voorstel brengt de kleine
deelrepubliek in directe aan
varing met Servië, de grootste
Joegoslavische republiek, en
het leger die beide voorstander
zijn van een krachtige en ge
centraliseerde federatie.
j
HONG KONG Vrijwel
dj de hele wereld heeft de
golf van executies van po
litieke gevangenen in
jj China sinds het bloedig
neerslaan van de demo
cratische beweging vorig
jaar scherp veroordeeld.
Naar nu gebleken is wor
den de nieren van de
geëxecuteerde gevange
nen gebruikt voor trans
plantatiedoeleinden.
Dit is bij bijna elke executie
gebeurd met de medewerking
van Chinese artsen. De meeste
organen zijn verkocht aan
Chinezen in het buitenland die
voor de operatie naar China
gekomen zijn. De transplanta
ties, die tot 35.000 gulden kos
ten, hebben tot de kritiek ge
leid dat China de organen ge
bruikt als een bron van harde
valuta.
De organen zijn zonder toe
stemming van de gevangenen
of hun familie verkocht, in
strijd met een internationale
conventie die China in 1986
ondertekend heeft. De Inter
nationale Commissie voor de
Mensenrechten heeft een
beroep gedaan op China een
einde te maken aan deze prak
tijken.
China heeft toegegeven het af
gelopen jaar 700 mensen ge
ëxecuteerd te hebben, maar
Amnesty International gelooft
dat dit cijfer veel hoger ligt.
De meeste geëxecuteerden wa
ren veroordeelde criminelen.
Asia-watch, een Newyorkse
mensenrechtenorganisatie,
heeft echter de executie vast
gesteld van 41 mensen die be
trokken waren bij de demon
straties voor democratie.
Op de hoogte
De normale gang van zaken is
dat de Chinese politie de zie
kenhuizen van tevoren op de
hoogte stelt van de executies.
De patiënten worden dan per
telefoon, telex of fax gewaar
schuwd dat-er snel een nier
beschikbaar komt, zodat ze het
transplantatiecentrum op tijd
kunnen bereiken.
In China is de gebruikelijke
wijze van executie een schot
door het hoofd, een methode
die de medici een goede kans
geeft bruikbare organen als
nieren te verwijderen. De
mensenrechtenorganisaties
zeggen echter dat de executies
zo zorgvuldig gepland worden
dat de gevangenen wanneer er
ogen nodig zijn in hun hart ge
schoten worden.
Onmiddellijk na de executie
wordt het lichaam naar een
ambulance bij de plaats van
executie gebracht waar een
dokter de benodigde organen
verwijderd. Deze worden ver
volgens snel naar een zieken
huis overgebracht.
Het Nafang-ziekenhuis in
Kanton is een van de twee zie
kenhuizen in zuidelijk China
die gespecialiseerd zijn in
transplantaties. De laatste paar
jaar heeft het ten minste vijf
tig niertransplantaties per jaar
uitgevoerd, voor het meren
deel bij Chinezen uit het bui
tenland. Het heeft twee vleu
gels die gereserveerd zijn voor
buitenlanders en een agent
schap in Hong Kong dat in de
plaatselijke pers adverteert.
De voorzitter van het genoot
schap van nierspecialisten in
Hong Kong, dr. Man Kam
Chan, zegt dat het belangrijk
is dat de zaak in het juiste licht
gezien wordt: „Dit zijn crimi
nelen. Waarom zou je hun om
toestemming moeten vragen
wanneer je hen toch gaat exe
cuteren? Zo doen ze tenminste
nog wat voor anderen".
JON SWAIN
(c) The Sunday Times,Londen
DE TERUGKEER VAN PEER DEN SCHUYMER
II627 Terwijl de „Helhondt" snel zinkt en de galei van Mustap-
]t ha Abul ,,'t Seepaert" op sleeptouw neemt, ziet Peer de Schuy-
mer kans zwemmend een lijn van Robs schip te bereiken. Terwijl
hij naar boven klautert, moet hij, ondanks de benarde situatie
waarin hij verkeert, toch grinniken; want nu klimt hij zowaar aan
boord van zijn ergste vijand, terwijl ze samen binnen enkele
ogenblikken zullen worden gevangengenomen. Want de zeeslag
is ten einde. Nog hangt de kruitdamp dicht over het water en
verduisteren dikke rookwolken van de brandende schepen de
hemel, maar de kanonnen zwijgen. De Turkse vloot heeft de
overwinning behaald en de weinige overlevenden van Rob en
Peer's schepen zullen nu wel worden gevangengenomen. En welk
lot hun dan wacht?... Terwijl Peer tegen de verschansing van ,,'t
Seepaert" omhoog klautert bedenkt hij, hoe hij zijn bondgenoot
Rob moet begroeten. Dan kijkt hij om zich heen. Het dek is bijna
verlaten en het schip is verschrikkelijk toegetakeld.
„Oh, Allah, wat is er gebeurd?", vraagt dit Iraanse meisje zich wanhopig af. Haar hele familie kwam
om bij de aardbeving van vorige week.
foto: ap
(Vervolg van de voorpagina)
TEHERAN De Iraanse
regering heeft gisteren
duizenden overlevenden
uit het aardbevingsgebied
laten evacueren uit angst
voor het uitbreken van
epidemieën.
Door de hoge temperatuur van
meer dan 30 graden Celsius in
combinatie met de hevige re
genval van afgelopen week
einde verkeren veel lijken in
staat van ontbinding. Mensen
drinken door het gebrek aan
leidingwater uit rivieren en
beken die besmet zijn door
dode dieren. Daardoor bestaat
groot gevaar voor cholera.
Het Engelstalige Iraanse dag
blad Kayhan International
houdt „de armzalige bouw"
van de woningen in het aard
bevingsgebied verantwoorde
lijk voor het hoge dodental. De
krant drong er bij de regering
op aan nieuwe veiligheidseisen
in te voeren voor woningbouw
op het platteland. Volgens
Kayhan oefenen de betrokken
ministeries geen enkele con
trole uit op de woningbouw in
agrarische gebieden, waar
veertig procent van de Iraanse
bevolking leeft. „De meeste
mensen hebben onder de inge
storte bakstenen huizen geen
ruimte gehad om te overleven
zoals bij betonnen gebouwen
wel het geval zou zijn ge
weest", aldus buitenlandse
deskundigen.
De acties ten behoeve van het
rampgebied in Iran slaan goed
aan. De Nederlandse afdeling
van het Kinderfonds van de
Verenigde Naties, Unicef, stel
de gisteren 700.000 gulden ter
beschikking. Met dat geld
worden vooral watertanks,
zuiveringsfilters, tenten en de
kens bekostigd die via Kopen
hagen naar het rampgebied
worden gestuurd.
Radicale moslims oefenen
steeds meer druk uit op hun
regering om de „met Iraans
bloed besmette" Amerikaanse
en Engelse goederen te weige
ren. Irans grootste krant Kay
han hekelde de Amerikaanse
bijdrage die „slechts een frac
tie is van het salaris dat Syl
vester Stallone heeft ontvan-
f;n voor zijn sterrol in de film
ambo". De Internationale
Opsporingsdienst van het Ne
derlandse Rode Kruis heeft
een telefoonnummer geopend
waar mensen met familie of
kennissen in Iran inlichtingen
kunnen
3846649.
Roofmoord in
Brazilië
blijkt "crime
passionnel'
RIO DE JANEIRO
Nieuwe bekentenissen
van een al eerder aange
houden verdachte hebben
het slepende onderzoek
naar de bloedige moord
partij, waarbij drie leden
van een Nederlands boe
rengezin anderhalf jaar
geleden in Zuid-Brazilië
zijn omgekomen, een
nieuwe wending gegeven.
Rechter Luiz Zaperlon be
vestigde gisteren de aanhou
ding van een vrouw over
levende en enige getuige van
de slachting op 6 februari
1988 waarin haar man,
haar anderhalf jaar oude
zoontje en haar schoonmoe
der werden omgebracht. Tot
nu toe had de politie, die zich
baseerde op de verklaringen
van de vrouw, de zaak ge
zien als een roofmoord.
Volgens het Openbaar Minis
terie zijn er inmiddels echter
aanwijzingen dat aan de tra
gische gebeurtenis een lief
desrelatie ten grondslag ligt
tussen de vrouw en haar
buurman, een 34-jarige man,
wiens familie uit het Friese
Appelscha afkomstig is.
Vorige week werd de 25-jari-
ge weduwe daarom opgepakt
„wegens het achterhouden
van informatie". Volgens de
politie zijn er voldoende be
wijzen om haar van mede
plichtigheid te verdenken,
samen met haar 57-iarige
schoonvader, die uit Alblas-
serwaard afkomstig is. Hij
heeft altijd staande gehouden
zich niets van de gebeurte
nissen te kunnen herinne
ren, omdat hij door de over
valler met een stuk hout op
het hoofd is geslagen.
