Een
pleidooi
voor
aandacht
Steeds meer brekebenen
Glans op de benen
BOOS II
UIT THUIS
£ekUc@ou*a*tt
MAANDAG 18 JUNI 1990 PAGINA
LEIDEN René Diek-
stra woont in een hoog,
oud huis. Rustig, onge
kunsteld. Hij sluit zich
niet graag op in een we
tenschappelijke burcht,
maar houdt contact met
mensen en vertaalt in
zichten naar de praktijk
van alle dag. Niet alleen
in woord en geschrift
maar ook als psychothe
rapeut. Wekelijks heeft
hij gesprekken met men
sen die vastzitten in
angst, verdriet, onmacht,
woede.
Ervaringen die in het den
ken van Diekstra centraal
staan. Voordat hij begon met
de studie psychologie, heeft
hij een jaar gewerkt als psy
chiatrisch verpleegkundige.
Ervaringen in die periode
hebben hem diep en blijvend
beïnvloed. Hij vindt dat ook
in wetenschappelijk onder
zoek menselijke ervaringen
het uitgangspunt moeten vor
men. En bevindingen van
onderzoek moeten ook ge
toetst worden aan die dage
lijkse werkelijkheid.
„Als bevindingen niet aan
sluiten op de levenspraktijk,
zijn er fouten gemaakt in het
onderzoek, of is het onder
zoek gewoon zinloos", zegt
hij. In zijn publikaties is die
relatie met concrete ervarin
gen steeds duidelijk. Ook in
zijn nieuwe boek. Hij weet
wat mensen vaak moeten
doormaken, waarin ze vastlo
pen, wat ze tegenkomen aan
onrecht, bedrog, laster, ont
rouw, vijandigheid, dubbelle
ven. En hoe mensen aan die
ervaringen kapot kunnen
gaan, tot wanhoop gedreven
kunnen worden. Zozeer zelfs
dat ze geen andere weg meer
zien dan de zelfgekozen
dood.
Gedreven
Diekstra schrijft er gedreven
over. Geluk en ongeluk ra
ken hem diep. Hij schroomt
ook niet te schrijven over de
moeite die hij zelf gekend
heeft. Zo komt met de
woorden ook de schrijver
dichtbij. Gedeprimeerdheid,
depressie, wat is dat precies?
Hoe gebeurt dat? Hoe nor
maal is het? En hoe kom je
ervan af? Daarover gaat 'Als
leven pijn doet'.
Diekstra: „Het woord 'de
pressief' wordt vaak te snel
gebruikt. Meestal wordt ge
deprimeerdheid bedoeld. En
dat is iets anders. Zakken
voor je examen, ontslagen
worden, een onredelijke be
handeling, iemand die je lief
is verliezen, dat zijn pijnlijke
gebeurtenissen. Daar kan je
neerslachtig van worden. Je
voelt je lusteloos, kunt je
NIEUW BOEK
LEIDSE HOOGLERAAR
PSYCHOLOGIE DIEKSTRA
René Diekstra is hoogleraar klinische en gezondheidspsychologie in Leiden. Internationale be
kendheid kreeg hij met publikaties over zelfdoding. Zojuist is zijn nieuwe boek verschenen: 'Als
leven pijn doet'. Het gaat over gevoelens van gedeprimeerdheid, eenzaamheid en minderwaar
digheid.
FOTO: PERS UNIE
moeilijk concentreren, je
hebt geen eetlust en bent
steeds moe. Dan ben je gede
primeerd. Maar dan is er nog
geen sprake van depressie.
Pas als die gevoelens erg lang
duren, en vooral als ze een
eigen leven gaan leiden, los
van een aanleiding, dan is er
depressie".
„Iemand is dan meer dan
somber. Over alles ligt een
grijs-grauwe sluier, alle moed
en hoop ontbreekt, op elk
moment. Nergens ziet ie
mand nog de zin van in. Het
liefst ligt iemand de hele dag
in bed. Gedeprimeerdheid is
letterlijk een alledaags ver
schijnsel geworden, maar de
pressie is misschien het best
te vergelijken met een druk
pers in je hoofd, die maar één
sticker afgeeft: een zwarte.
En die wordt overal opge
plakt, op alles wat je zegt,
wat je aanbiedt aan hulp, ac
tiviteiten, adviezen. Steeds is
de reactie dezelfde: mij helpt
het toch niet, met mij is het
toch hopeloos, hou maar op".
„Zo'n depressieve toestand
kan maanden, jaren duren.
Mensen hebben hulp nodig.
Maar juist door hun depressie
zullen ze die hulp niet zoe
ken, of steeds afwijzen. Men
sen met een depressie zitten
gevangen in een tragische
cirkel. Wanneer hulp het
meest nodig is, zijn ze het
minst toegankelijk. Gedepri
meerdheid kan depressie
worden. Wat gezond is kan
ongezond worden. Als gede
primeerdheid niet meer kan
worden herleid tot een oor
zaak, is een grens overschre
den".
Troost
Een andere belangrijke aan
wijzing voor de overschrij
ding van een grens is volgens
Diekstra de ontvankelijkheid
voor contact, voor troost. Bij
gedeprimeerdheid is die ont
vankelijkheid er wel, ook al
is het maar even; bij depres
sie ontbreekt elke reactie.
„Zowel voor mensen die ge
voelens van gedeprimeerd
heid kennen, als voor hun di
recte omgeving, is inzicht be
langrijk".
In veel omstandigheden is
gedeprimeerdheid begrijpe
lijk, maar niet altijd. Mensen
kunnen ook redeloos onge
lukkig zijn. Dan ontbreekt de
relatie tussen emotie en ge
beurtenis. Althans, de redelij
ke, begrijpelijke relatie. Men
sen stellen dan bijvoorbeeld
absurde eisen aan zichzelf. Of
het zijn anderen die onmoge
lijke eisen stellen. Hetzelfde
geldt voor schuldgevoelens,
die zo vaak gedeprimeerd
heid bevorderen. Schuldge
voel kan ontstaan door een
concrete misstap. Maar
schuld kan ook onredelijk
zijn, als het bijvoorbeeld ont
staat door iets wat je hele
maal niet hebt gedaan, door
schade die je slechts denkt
toegebracht te hebben. Heel
vaak is onredelijk schuldge
voel een uiting van vijandig
heid tegenover jezelf. Je
vindt jezelf slecht, onwaar
dig, onaantrekkelijk. Je ver
gelijkt jezelf meedogenloos
met anderen.
Diekstra vindt het erg be
langrijk deze gevoelens te
herkennen en dan maatrege
len te nemen. Jezelf uiten is
voor hem een belangrijke
bouwsteen voor een gezond
leven. „Ik schrijf het in mijn
boek en zeg het anderen ook
vaak: vraag toch een pnder
om naar je te luisteren. Praat
over wat er in je omgaat. Je
falen, je misstappen, je agres
sie, je gedeprimeerdheid, je
verlangen naar de dood mis
schien. Praat er over, heel
eerlijk, met iemand die je
vertrouwt. En neem zelf ini
tiatief tot contact. Doe je dat
niet, dan pleeg je in feite
zelfsabotage".
Vertrouwen
Diekstra wil niet dat mensen
zich isoleren, dat ze contac
ten verbreken. Dwars door
alle weerstanden en teleur
stellingen wil hij dat mensen
elkaar vertrouwen blijven
vragen en blijven geven, met
vooraf garantie van vertrou
welijkheid. Het alternatief is
niet aanlokkelijk. Niet praten
betekent dat negatieve ge
voelens in je rond blijven
spoken; je wordt er een ge
vangene van. Dan vluchten
velen in verdoving, vooral
door alcohol. En dat bevor
dert weer depressie. Contact
kan een reddingsboei zijn.
Dat is een kerngedachte als
Diekstra schrijft over hulp,
over los komen van de gede
primeerdheid.
Door zijn woorden heen
klinkt steeds het belang van
een goede relatie. „Steeds
meer ga ik inzien hoe belang
rijk betrouwbare relaties zijn.
Relaties waar het ook eens
een rotzooi kan zijn zonder
dat dan de liefdeskraan
dichtgaat. Zo'n vertrouwelij
ke relatie moet er zijn tussen
volwassenen, maar ook tus
sen ouders en kinderen". In
zijn boek geeft Diekstra aan
zowel ouders als kinderen
raadgevingen. En hij geeft
aan welke houding nodig is
om deze toe te kunnen pas
sen. „In bijna elk gezin zijn
huisregels, maar vrijwel
nooit relatieregels".
„Het is een vergissing te den
ken dat een relatie bestaat bij
de liefde alleen. Het gebouw
rust op drie poten: betrok
kenheid, intimiteit (vooral
van gevoelens) en hartstocht.
Vroeger was er een economi
sche noodzaak om een relatie
in stand te houden. Dat is
niet meer zo. Relaties zijn nu
gebouwd op aspecten als ver
trouwelijkheid, warmte, be
scherming. En dat vraagt
meer fijngevoeligheid, meer
psychologische acrobatiek".
Kinderen
„Elkaar niet begrijpen heeft
veel meer gevolgen. Relaties
worden eerder en vaker be
dreigd. Er ontstaan eerder
scheuren, en de ontreddering
die daardoor ontstaat is gro
ter, ingrijpender. Veiligheid
valt weg; depressie krijgt een
kans. En helaas gebeurt dat
bij mensen op steeds jongere
leeftijd. Kinderen worden
dan teruggeworpen op zich
zelf. Het gaat hen ontbreken
aan houvast en genegen
heid".
Hij pleit ervoor de communi
catie met kinderen niet te
verbreken, ook al gaan ze
een andere weg dan ouders
graag zien, ook al komen ze
thuis met een nieuwe liefde
waar je als ouders moeite
mee hebt. Het ergste dat kan
gebeuren is wat de schrijver
'zielemoord' noemt. „Dan
gaat het om ouders die op
alle mogelijke manieren ge
hoorzaamheid afdwingen. In
hun kinderen smoren ze elk
vermogen tot plezier maken
en liefhebben. Aan de bui
tenkant is echter niets te
merken. Keurig gezin, voor
beeldig zelfs. Maar binnens
huis is er dwang. En hoe! Al
les wordt gedaan om naar
buiten toe dit te verbergen,
mooi weer te spelen. Het is
de opvoeding van: je mag
ademhalen zolang je doet wat
ik wil. Vreselijk is dat, echt
vreselijk".
HANS VAN DAM
N.a.v. 'Als leven pijn doet'
(René Diekstra). Uitgeverij
Bruna. Prijs: 19,90.
Model 'Barocco' van Platino is een panty in prachtig
dessin 34.20).
De 'Minue'-panty van Platino kost 8,95.
eerlijk zijn: ondanks onze zelfstan
digheid laten we toch de oren han
gen naar hun complimenten. Be
nen zijn vanaf de oudheid objecten
geweest om mee te pronken. Zo
wel bij vrouwen als bij mannen.
In de 15e eeuw had je al tweekleu
rige maillots, soms gecombineerd
met overkousen. En in de Hol
landse barok werden 's winters ga
ren en zijden kousen over elkaar
aangetrokken, waardoor de kou
sen in rimpels vielen. Preutsheid
rond de eeuwwisseling verdoezel
de de benen onder lange rokken.
Pas na de Tweede Wereldoorlog
kwam de kous weer volop in de
belangstelling.
Amerikaanse soldaten brachten de
nylons mee. Ze werden een rage
en brachten zelfs werk aan de
winkel voor huisvrouwen die er
een baantje van maakten door lad
ders in de nieuwe kostbare kousen
''op te halen' door een gevallen
steek met een speciaal haaknaaldje Pretty Polly heeft een mooie serie
in tacel/lycra: 15- denier panty's
7.95) en 5-denier 8.95).
FOTO: PR
weer aan het boord te bevestigen,
net als bij een haakwerkje.
Kousen groeiden uit tot panty's,
een product waarop de industrie
zich volledig stortte. De dunste
panty's ter wereld worden nu ge
maakt door Pretty Polly uit Enge
land. 'Er bestaat zelfs een 5-denier
panty.
'Denier' betekent gewicht. Dui
zend meter garen weegt 50 gram.
De 5-denier panty's zijn gemaakt
van garen met een gewicht van
slechts 5 gram per duizend meter.
Vijf ongelooflijk dunne draadjes
bijna onzichtbaar, worden om el
kaar getwijnd (gedraaid), zodat de
kous of panty haast alleen uit rond
het been glijdende glans lijkt te be
staan en niet uit materie.
Geïnspireerd door de romantiek
van de 17e eeuwse Spaanse schil
derkunst brengt Platino effen en
elegan t ge dessin eerde pan ty 's
(vanaf 8.95 tot tientallen gul
dens). De versierde thema's heb
ben nauwelijks zichtbare ingewe
ven motieven. Voor de avond pakt
Platino helemaal uit met ragfijne
zijden lycra panty's met ingewe
ven tangaslips bezet met strass en
geborduurde applicaties (f 16.75 -
25.75). Een mooie blikvanger
voor een korte rok.
TINY FRANCIS.
We leven langer. Steeds meer
mensen leven langer. 'Dubbele
vergrijzing' heet dit verschijnsel
dat de medische toekomstvoorspel
lers steeds meer kopzorg geeft.
Omdat - zoals bekend - de ouder
dom komt met gebreken, woedt ér
onder deskundigen al jaar en dag
een hevige discussie of dat langere
leven wel op zal wegen tegen de
misschien wel onvermijdelijke
ziekte en invaliditeit van de al
maar lengende oude dag. Vandaar
de toenemende belangstelling, voor
de typische oudedagkwaal, osteo
porose, de verbrozing van de bot-
Anders dan de meeste mensen
denken, zijn onze botten bij het be
reiken van de volwassenheid niet
af. Ze worden voortdurend opge
bouwd en weer afgebroken: per
jaar wordt vijf procent van ons
skelet vervangen door nieuw. Na
het 35ste levensjaar begint de af
braak de opbouw te overheersen.
Daar merk je in het begin niet
veel van, en gelukkig merken de
meeste mensen daar nooit wat
van. Maar bij heel wat ouderen
dreigt de botmassa geleidelijk zo
drastisch af te nemen, dat er ge
vaar dreigt voor gevaarlijke bot
breuken. Berucht zijn vooral de
fracturen, ofwel breuken, van
heup en rugwervels.
Vooral het aantal heupfracturen
begint, door de toenemende verou
dering, epidemische vormen aan te
nemen. Wat cijfers. In 1975 braken
7.000 mensen hun heup, in 1985
11.000, dat aantal is dit jaar weer
gestegen en voor het jaar 2000 ver
wacht men liefst een verdubbeling
ten op zichte van 1990. Een heup-
fractuur is op oudere leeftijd een
levensgevaarlijk letsel. Een jaar na
de breuk is een kwart van deze
mensen niet meer in leven en is
een ander 'kwart blijvend invalide
tot de rolstoel veroordeeld. Het
zijn vooral vrouwen, en dan vooral
blanke vrouwen die een beetje aan
de magere kant zijn, die het mees
te risico lijken te lopen. Dit komt
omdat vrouwen - het waarlijk
sterke geslacht - langer leven dan
mannen, maar ook omdat na de
menopauze de beschermende wer
king van het vrouwelijk geslachts
hormoon oestrogeen wegvalt.
Daarom krijgt een op de vier
vrouwen later osteoporose, een op
de vier na hun 65ste een wervel-
fractuur, en liefst de helft van alle
vrouwen boven de 85 breekt de
heup.
Geen wonder dat men intensief op
zoek is naar manieren om een
dreigende osteoporose tegen te
gaan. Zo heeft men heel lang ge
dacht dat flink wat kalk (calcium)
in het dieet de botten wel sterker
zou maken. Mevrouw
dr.ir. Renske van Beresteijn van
het Nederlands Instituut voor Zui-
velonderzoek volgde tien jaar lang
250 vrouwen in en na de overgang.
Ze vond een duidelijk verschil in
verlies aan botmassa tussen beide
groepen vrouwen, maar ze kon
geen enkel verband ontdekken
tussen het kalkgebruik van de da
mes en het optreden van osteopo
rose. Daarmee was een hardnekki
ge medische mythe de wereld uit.
Dat ligt anders met het wonder
middel tegen osteoporose, het met
pillen of pleister aanvullen van
oestrogeen bij vrouwen na de me
nopauze.
Dat de drastische daling na de me
nopauze van het vrouwelijke ge
slachtshormoon oestrogeen osteo
porose in de hand zou werken, dat
weet men inmiddels al een jaar of
veertig. De oplossing ligt dus voor
de hand: dat lage peil aanvullen.
Of dit op korte termijn op grote
schaal zal gebeuren is zeer de
vraag. Nu al is er grote weerstand
tegen het aanvullen van oestro
geen per pil of pleister bij vrou
wen die veel last hebben van de
overgang. Nederlanders slikken
niet graag pillen - chemische
troep! - en bovendien kregen de
dokters het verwijt dat ze zoiets
normaals als de overgang als een
ziekte beschouwen en met pillen
behandelen. Vandaar dat slechts
16 procent van alle huisartsen
hiervoor een recept wil uitschrij
ven. Welnu. Om osteoporose te be
strijden zou een vrouw wel twintig
jaar zo'n pil moeten slikken. Tot
overmaat van ramp zou uit een
Zweeds onderzoek vorig jaar ge
bleken zijn dat het slikken van
oestrogeen mogelijk de kans op
borstkanker verhoogt.
Nu konden commentaren in de
twee medische topbladen, de 'Lan
cet' en de 'New England Journal',
wel benadrukken dat die moge
lijkheid allerminst bewezen is,
maar het kwaad was al geschied.
In het blad 'Medisch Contact' kwa
men de vrouwenarts respectieve
lijk internist Barentsen en Netel
bos een week geleden tot dezelfde
conclusie: „Een verhoogd risico is
niet aangetoond", al moet, alvo
rens dit middel voor te schrijven,
„het onderwerp 'borstkanker' wel
aan de orde komen". Maar zelfs als
er sprake zou zijn van een geringe
verhoging van het aantal borst-
kankers, dan valt dit, aldus inter
nist en bottendeskundige prof.
S.A. Duursma, in het niet bij het
heilzame effect van oestrogeen op
osteoporose. „Want osteoporose is
net zo goed een aandoening die fa
taal kan aflopen als borstkanker".
Hoewel. „Aangezien de veiligheid
op lange termijn van oestrogeen
nog steeds niet volledig opgehel
derd is", zo stond er in een Com
mentaar van de Lancet van 5 mei
jongstleden, „is er een sterke be
hoefte aan andere effectieve be
handelingen". Het slikken van na-
triumfluoride bleek tegen te val
len: de behandelde groep kreeg
net zo veel breuken als de niet be
handelde groep. Heel veelbelo
vend is het slikken van zogeheten
bisfosfonaten - een bestanddeel
van bot - dat het aantal wervel
fracturen wist terug te dringen.
Maar het meest veel belovend is
de behandeling met calcitonine,
een botopbouwend natuurlijk hor
moon. Tot voor kort was het be
langrijkste nadeel van het spul dat
het veelvuldig moest worden inge
spoten, maar nu een neusspray
voorhanden is, is dat nadeel ver
vallen. In het Rotterdamse IJsel-
landziekenhuis wordt calcitonine
op dit moment uitgetest, „een rea
listische behandelstrategie", aldus
de Lancet.
Wie nog jong is kan nu al zijn
maatregelen treffen door voldoen
de kalk in zijn dieet te stoppen. Je
bouwt zo je botten maximaal op
zodat de botten bij een toeslaande
osteoporose minder snel wegsmel
ten. Sport, beweging, activiteit,
helpt ook tot op hoge leeftijd, om
dat een getraind spierkorset de
botten tegen breuken beschermt.
Tot slot dit. Zou ik - zo God het
wil - de 60 halen, dan ben ik vast
van plan om vanaf dan nimmer
een keukentrap, laat staan een
wankele keukenkruk, te bestijgen
om wat dan ook op te hangen of
water te geven. In een rolstoel - of
erger - door het leven te moeten,
lijkt me niet zo. Want het leven
mag dan tegenwoordig lang zijn,
er moet ook een leven zijn voor de
dood.
i'
door Joke Forceville-Van Rossum
n«
valt, verlaat dan niet meteer
post. Kalmte voorkomt gr
misstappen.
Prediker, 10,4
Verwacht had ik het eigen 8'
wel, toen ik vorige week
schreef over de negatieve
benadering vanuit Rome v,
het V.N.-rapport van het
bevolkingsfonds UNFPA.
Aanbevelingen kreeg ik on ac
maar openlijk te bekennen
ik niet meer bij de kerk
behoor. Ik heb er, eerlijk
gezegd, wel eens moeite m<
niet verbitterd te raken fe/*te
aanzien van de hiërarchie.
Verbitterd om de onheuse
bejegening die christenen
onderling, maar ook de leid
tentoonspreiden, als er
verschil van mening heerst
Iemand meende dat ik net
doldriest te werk ben gega
als de welbekende Hagena,
Dick Dolman, tot voor kor
voorzitter van de Tweede
Kamer. In die hoedanighei
heeft hij, dat vraagt de fun
nu eenmaal, zich altijd
neutraal moeten opstellen,
het interview dat hij aan d
krant gaf deed hij dat in
opzicht bepaald niet. Toen
hem gevraagd werd of hij
misschien, als zovelen
anderen, een stokpaardje
heeft, iets waarover hij zich |i
wijze van spreken dagelijk
opwindt, vergaloppeerde h%\
zich in mijn ogen danig.
Dolman verklaarde direct
hij zich herhaaldelijk druk
maakt om iets waar de poli}?
geen greep op heeft. ajr
'Kort gezegd: ik vind dat e/jn
Nederland nog steeds te ve
kinderen worden geboren.'
blijft geen leefbaar land m
over. Daarom vind ik twefjay
kinderen per paar genoeg.
Nee, geachte lezer, ik ben
vorige week niet doldriest
werk te gaan. En ik vind cto
mijn relaas ook niet ïe
ongenuanceerd is geweest, ini
Mijn boosheid was, en is n/pi
steeds, dat ernstig, zorgvuli a<
onderzoek uit de kring van
V.N. niet met giftige, in dem;
praktijk niet getoetste va
beweringen te lijf mag wor el
gegaan. Het gaat niet aan en
onderzoekers die, met de
discipline die wetenschap i ie
eenmaal eist, vragen stellet w
voorstellen doen, zo maar et
even in een kwaad daglich et
zetten. »ni
Voor wat het verhaal van t
heer Dolman betreft. Daar I
ik me bepaald niet bij n
aangesloten; zelfs alles beha ed
door geïnspireerd gevoeld. :e<
heb niet onderzocht of ons w<
land al overbevolkt raakt, fijt
als ik al de argumenten te^ 'e
een bevolkingsexplosie hiet op
zou moeten aanvoeren, wade
dat beslist niet allereerst diCo
van Dolman geweest: Meer
vervuiling, meer woningen
minder natuur. Zou dat-wat—
gijn? Gezinnen die zich
schuldig maken aan vervuil *-
doen dat met vier kinderen
maar evengoed met twee. 1
we kazernes moeten gaan J
bouwen, geloof ik niet. Ik
nog niet gehoord van -ï,
heroprichting van de Bond'
van Grote Gezinnen. Verdte
wie twee kinderen C
milieubewust opvoedt, doet pi
dat met vier natuurlijk ooka\
Die krijgen zeker óók eerbf
voor de natuur mee, èn nul
voor de toekomst. Maar ik
vind de strijd tegen de aboi
(het adagium voor mij bliji
nee, tenzij) alle prioriteit
hebben. Weloverwogen vi
kinderen kiezen is onze
persoonlijk vrijheid. Jammt
voor Dick Dolman, ook
van de Raad van State
daar niets aan kunnen
veranderen.
Dat neemt dan niet weg di
we ons in alle ernst zullen
moeten buigen over de
bevindingen van dat door
Rome gewraakte V.N.-rapi
Het kan beslist wel eens oi
opdracht zijn, ook als ge.
mensen, paal en perk te
stellen aan de groei van de j
wereldbevolking. Opdat wit
eenmaal tot leven worden
gewekt, zullen geroepen zijl
tot een menswaardig bestaai
Allen die tot aanzijn gekoraI
zijn, hebben recht op
bescherming. En moeder
kon er wel eens mee gebi
zijn, dat wij de groei niet
ongelimiteerd laten doorg
Zullen we maar naar de
Prediker luisteren en onze
post niet verlaten als een
heerser tegen ons (of de V.\
uitvalt. Beseffen dat kalmte
grote misstappen voorkomt]
En ondertussen rustig erove
nadenken of ook ten aanzie
van de wereldbevolking niejgr
moet gelden, dat er kwaliteT,
voor bestaand leven moet
zijn... pi'
t
