1
II
inal
Ie
Nr. 2 3
Cryptogram
ZATERDAG 16 JUNI 1990 PAGINA 35
Oplossing vorige puzzel
De twee sleutelwoorden zijn:
BADSEIZOEN en KAMPLEIDER
De winnaars van de puzzel nr. 22 zijn:
G. v. Kints, Langeraarseweg 42,
2461 CL Langeraar
J. v.d. Pouw-Kraan,
H.P. v.d. Poellaan 11,
2375 XD Rijpwetering
Zij krijgen hun prijs binnen drie weken
per cheque toegestuurd
Oplossingen onder vermelding van
puzzel nr. 23 moeten uiterlijk woens
dagmiddag in bezit zijn van:
LEIDSE COURANT,
Postbus 112300 AA Leiden.
Naam, adres en postcode s.v.p. in
blokletters vermelden.
HORIZONTAAL:
1Door deze schaderegeling komt er
een eind aan (8).
9. Vlees in beweging? (8).
10. Wordt bespeeld door een officier
(4).
11. Pijnlijke onverschrokkenheid? (7).
12. Levendig komt de sint uit de
bistro (4).
13. Vorm van een verminkt ondier?
(6).
14. Gebruikt men 't loon om water
omhoog te brengen? (8).
15. Wat de aanvoerder heeft en geeft
(7).
16. Op stap met 'n vrouw uit een
atelier? (7).
20. Verzot op een schilletje door het
werk van een huwelijksmakelaar?
(8).
22. Vocht het knaagdier terug in
geruite stof? (6).
23. Gaat de grenadier zonder reden
naar deze Oosteuropese
havenstad? (4).
25. Aan de andere kant was mijn
medespeler vroeger bevelhebber
(7).
26. Van achteren bekeken is deze bak
niet mis! (4).
27. Zelfzucht om 't gevoel van
eigenwaarde overdreven te maken
(8).
28. Toeter nu eens wat langzamer! (8).
VERTICAAL:
2. Zout kan een luier dof maken! (8).
3. Krijgt men die gepresenteerd als
men om een rekening vraagt?
(12).
4. Gebeurt het introduceren in de
Sleutelstad? (8).
Naam
Adres
Postcode Woonplaats
5. De afmeting is niet klein aan te
geven (7).
6. Op die tijd slaand (6).
7. Het geluid van kraakbeen? (4).
8. Als aanwensel normaal te
omschrijven (8).
12. Zat van de dagelijkse kost? (12).
15. Op de beurs krijgen de kippen
opdracht eieren te produceren! (8).
17. Bijrijder die het werk verlicht (8).
18. Zal als vriend beslist niet uit de
toon vallen! (8).
19. Elk dier is geschikt als morspot!
(7).
21. Wel bekome het u,
kapittelvoorzitter! (6).
24. Kwam van pas toen het hard
regende! (4).
Parentechniek
Uit het derde DOOR-toernooi hebben
we vorige week een op het oog on
schuldig speelprobleempje gegeven.
NOORD
H V 3 2
V 8 6
A V 7 4
B 2
ZUID
A 10 7 6 4
A B 2
2
H 10 5 4
Tegen 4 schoppen start west met kla
ver 6 (derde of vijfde van boven) voor
oosts aas. Die speelt klaver 3 na voor
de heer (west klaver 7). Zo'n slag of elf
moet toch te maken zijn.
We vervolgen natuurlijk met schop
pen naar de heer, aangezien we een
eventueel 4-0 zitsel in troef alleen bij
oost de baas kunnen. En ja hoor, west
bekent niet in slag 3, die doet klaver 8
weg. Slecht nieuws voor de klavers
ook: west zal er wel met vijf begonnen
zijn! Aangezien we ze zelf niet kunnen
opeten en er maar één hoog kunnen
introeven, moeten we terug naar de
hand. Ruitenaas en ruiten getroefd is
niet zo mooi. Dat kan een deel van de
show én van onze verdeling weggeven,
dus: harten naar de boer, die snit
moeten we toch een keer nemen. Die
boer houdt!
In slag 5 gebeurt wat we al vermoed
den: klaver 5 op tafelaag getroefd en
door oost overtroefd. Er komt troef 9
na, voor de 10 en we troeven klaver
10 op tafel in met schoppenvrouw.
Oost doet een ruiten weg. Dit is over:
NOORD
-
V 8
A V 7 4
-
ZUID
A 7 6
A 2
2
-
Het eindspel nadert en ook daarin
hebben we nogal wat mogelijkheden.
Oost is begonnen met vier schoppen-
kaarten en twee klavers. Hij heeft dus
nog 7 - 2 5 rode kaarten (waaronder
hartenheer) en troefboer. Misschien zit
hartenheer nu wel kaal:
Slag 8: harten 8 naar het aas, oosts
heer valt niet.
Slag 9: troefaas haalt oosts laatste
troef.
Tien of elf slagen, daar draait het na
tuurlijk om en tien zal onder het mid
den scoren, elf erboven. Zo werkt een
parenwedstrijd nu eenmaal. We kun
nen eindigen met een ruitensnit, met
het risico van 1 down! Wie durft?
Wanneer je deze eindfiguur beziet - en
een ervaren bridger ziet die aankomen
- is de conclusie simpel: we zijn op dit
moment in de verkeerde hand aan
slag, ofwel: we hadden die ruitensnit
eerder moeten nemen!
Op het moment dat hartenboer houdt.
Als hartenheer namelijk verkeerd zit,
mis je altijd een hartenslag. Als har
tenheer goed zit, heb je een extra kans
op nul hartenverliezers. De stand is
dan zo:
NOORD
V 3 2
V 8
A V 7 4
-
ZUID
A 10 7 6
A 2
2
10 5
Alleen als oost nu hartenheer nog kaal
over heeft, eindigen we met nul har
tenverliezers. Een uiterst kleine kans,
want oost heeft ook al een doubleton
klaver gehad. De rode kansen zijn in
dit geval niet te combineren. Je kunt
niet hartenaas slaan en daarna de rui
tensnit nemen, want dan dreig je
down te gaan. Hetzelfde perikel dat we
bij ons „aanvankelijke" speelplan had
den.
Dus nu de ruitensnit. Of ruitenheer nu
goed of verkeerd zit: op ruitenaas kan
altijd een verliezende harten (of kla
ver) weg. Deze manoeuvre kan dus
nooit een slag kosten, alleen maar
winnen. In deze situatie eindigen we
met 10 of 11 slagen. In het eerdere
eindspel, wanneer we de ruitensnit ne
men, met 9 of 11 en dan is de keuze
wel erg makkelijk. Zo lag dit spel:
N/-
NOORD
H V 3 2
V 8 6
A V 7 4
B 2
WEST
-
10 9 4 3
H B 10 9
V 9 8 7 6
OOST
B 9 8 5
H 7 5
8 6 5 3
A3
ZUID
A 10 7 6 4
A B 2
2
H 10 5 4
In de praktijk ging zelfs de troefbehan-
deling aan enkele tafels al niet correct:
eerst schoppenaas! Terwijl dat toch
een standaardfiguur is. Ook de bij
kleuren behoeven de nodige zorg en
wanneer je dat in een parenwedstrijd
allemaal goed doet, is de score nave
nant.
Corr. p/a Leharstraat 10, 2162 AC Lis-
Damboeken
Tussen alle toernooien door wil ik van
daag uw aandacht vragen voor nieuws
van het boekenfront. En dan begin ik
met een heel bijzondere gebeurtenis.
Eind mei heeft namelijk damverzame-
laar Philip de Schaap zijn in de Univer
siteitsbibliotheek van Amsterdam onder
gebrachte damcollectie afgerond. Ter ge
legenheid daarvan is op 31 mei een fees
telijke bijeenkomst gehouden in de Uni
versiteitsbibliotheek waarbij diverse
sprekers het woord voerden.
Zo legde de oud-wereldkampioen Roo-
zenburg er nog eens de nadruk op hoe
belangrijk het vastleggen en bewaren van
gegevens wel niet is en haalde de voor
zitter van de KNDB, Schotanus, de per
soon van De Schaap nog eens naar vo
ren. Na afloop van het officiéle gedeelte
konden de aanwezigen de tentoonstel
ling 'Schrijven over schijven' bezichti
gen, die door Wiersma was geopend.
Na als talentvol speler te zijn begonnen
- in 1930 speelde hij als negentienjarige
mee in het landskampioenschap - heeft
De Schaap zich op allerlei terreinen van
de damsport verdienstelijk gemaakt. Zo
schreef hij diverse damboeken, onder
andere 'Praktische damlessen' en, met
Sijbrands, 'Beter dammen' - enkele ja
ren geleden is overigens van beide een
gebundelde herdruk verschenen onder
de titel 'Dammen' - en heeft hij jaren
lang een damrubriek verzorgd in Else-
viers Weekblad en Het Parool. (Een aan
tal van zijn beschouwingen en inter
views in Elseviers Weekblad verscheen
in 1969 in boekvorm onder de titel
'Schaap over de dam').
Daarnaast is De Schaap ook bestuurlijk
aktief geweest en was hij van 1973 tot
1975 secretaris van de Werelddambond.
Valt dus De Schaap op door zijn enorme
veelzijdigheid, zijn hoofdwerk is toch de
nu afgeronde damcollectie. Na zelf altijd
dooral verzameld te hebben, besloot De
Schaap in 1973 zijn collectie onder te
brengen in de Universiteitsbibliotheek
van Amsterdam. Een bijzonder goede
stap, want zo kon hij met steun van de
universiteit zijn verzameling tot de hui
dige omvang van meer dan 3200(!) titels
uitbouwen.
Met de collectie in de Cleveland Public
Library (USA) en de Koninklijke Biblio
theek m Den Haag, is dit dus de derde
openbare damverzameling ter wereld.
Uiteraard is voor het gebruik ervan een
catalogus onmisbaar. U kunt die verkrij
gen door 32,50 (inclusief porto) over te
maken naar giro 5032014 t.n.v. Univer
siteitsbibliotheek Singel 425 Amsterdam,
o.v.v. Damcatalogus.
Verder wil ik nog twee nieuwe damboe
ken onder uw aandacht brengen. Om te
beginnen is er vorig jaar van de hand
van de auteurs Malamed en Barski een
Russisch eindspelboek verschenen, met
als titel 'Eindspelcursus dammen'. Dit
meer dan 450 bladzijden tellende werk
handelt deels over het spel op de 64 vel
den, en deels over het internationale spel
op de 100 velden.
Voor het eerste is Malamed verantwoor
delijk, terwijl het onderdeel over de 100
velden geschreven is door de eindspel
specialist Barski. Dit is natuurlijk het in
teressantst. In 570 diagrammen laat de
auteur alle aspecten van het eindspel aan
de orde komen. Barski begint met kleine
standjes met weinig materiaal, waaron
der dam tegen twee schijven, dam tegen
drie, en tegen vier schijven en gaat dan
via het linie-eindspel en eindspelen met
allerlei vangprincipes naar het over-
machtseindspel toe. In deze afdeling, die
verreweg het grootst is worden tal van
praktische overmachtseindspelen op
overzichtelijke wijze besproken.
Vervolgens rondt Barski zijn verhande
ling af met een aantal eindspelen die
zich in de recente wedstrijdpraktijk heb
ben voorgedaan. Uit de afdeling over
machtseindspelen laat ik nu ter illustra
tie een stelling volgen met een witte
schijf op 50 en een zwarte op 45. Zie het
diagram.
In deze positie, afkomstig uit een Spaans
boek van 1718, geschreven door Cecina
Rica y Vergel, heeft wit altijd gewonnen
spel: als hij zijn dammen naar de velden
34 en 35 speelt moet zwart immers de
hoofdlijn verlaten.
Het bijzondere van de stand is echter
dat wit de partij zeer snel uit kan maken
als zwart na 1.49-35 nog een zet op de
lange lijn blijft en 37-14 speelt. (37-10
komt op hetzelfde neer, terwijl zwart na
37-5 en 2.1-34 direct kan opgeven).
Wit wint dan namelijk bijzonder verras
send door 2.50-44!!. Nu dreigt 3.24-19!
14x50 4.1-6 en aan dit opsluitingmotief
kan zwart al niet meer ontsnappen. Op
2... 14-37 volgt 3.24-19! enz. en na een
zet als 2... 14-3 wordt de zwarte dam via
3.24-20 3x25 4.35-30 25x50 5.1-6 even
eens vastgezet.
U kunt het boek bestellen bij de denk
sportboekhandel L'Esprit te Rosmalen
(Postbus 172, tel. 073-139533). Het kost,
exclusief porto, 20,-.
Het tweede boek is eveneens uit Rus
land afkomstig, zij het dat het in het Ne
derlands is bewerkt. Het betreft een
combinatieverzameling van Boelat, door
Berends uitgegeven onder de titel '300
komposities'.
Dit onlangs verschenen werk bevat par-
tij-achtige vraagstukken van tientallen
Russische auteurs. Zo zijn er standen
van de wereldkampioen Tsjizjov en van
partijspelers als Dibman, Wirni, Valne-
ris, Vatoetin e.a., terwijl ook (grote) pro-
blemisten als Solnikow, Skitkin, Swi-
zinski en Boelat zelf, vertegenwoordigd
zijn.
Ook uit dit boek een stand. Zie het dia
gram.
n i
"W iTXX*
1 Hl S H
HP OOP
I B I S B
m o o ut o
i o r
In deze stelling van Tsjizjov, die als par-
tijproblemist bepaald naam maakt, wint
wit fraai door 1.37-32 27x49 2.34-30
25x43 3.42-38 43x32 4.35-30 49x35
5.36-31 26x37 6.33-28 22x33 7.29x7
20x18 8.7-1 35x24 en 9.1x48.
U kunt dit boek bestellen door 25,-
(inclusief 5,- porto) over te maken
naar giro 3525229 van Th. Berends En-
dedpoel 17 6852 LE Huissen, o.v.v. Boe-
lat/Berends deel 1.
Overigens kan men dit boek, evenals de
Damcatalogus van De Schaap, tevens
verkrijgen bij de hierbovengenoemde
denksportboekhandel L'Esprit.
Oordeel en plan
Vele schakers zullen het oude boekje
„Oordeel en Plan" van Euwe kennen.
Voor spelers die hun ELO-rating wat op
willen vijzelen een uitstekend boekje.
Aan de hand van partijen uit de toer-
nooipraktijk liet Euwe zien hoe je een
stelling moest beoordelen en aan de
hand daarvan een plan bedenken. Een
stelling goed kunnen beoordelen is de
basis van een sterke schaker!
Over de volgende stelling mag u een
oordeel vellen en vervolgens een plan
bedenken. Wit is aan zet.
In de volgende stelling (met wit aan zet)
is het duidelijk dat wit beter staat, maar
ook nu is een goed plan nodig. Niet zel
den ontstaat in dit soort stellingen, door
planloos spel van wit, een remise-eind
spel vanwege de ongelijke lopers. Pro
beer het goede plan te vinden.
Niet veel spelers zullen over de volgende
witte zet in stelling 3 lang na hoeven
denken: l.Lxgó om na l...hxg6 2. Dxg6f
Kf8 3. Th 1 snel mat te geven. Wat voor
plan had zwart tegen deze niet al te
moeilijke aanval in petto?
Welk aanvalsplan zou u, voor zwart, in
de volgende stelling kiezen?
ANTWOORDEN
1. Materieel gezien is er niets aan de
hand, bovendien zijn er lopers van onge
lijke kleur, die vaak tot remise leiden.
Toch staat wit zeer goed, want de zwarte
koning staat niet veilig. Daarbij komt
dat Da5 en Pb4 niet op tijd kunnen zijn
voor de verdediging. Dit alles vraagt om
een agressief plan: l.Lxfó! gxf6 2.Dxf6
Lf7 3.Pg4 Da2 (Na 3... Da7 4.Ph6f Kf8
5.Dh8| Ke7 6.Pxf7 wint wit het stuk
met winnend voordeel terug) 4.Dxb6
Dxd2 5.Kh2 Dd4 (Na 5...Df4t 6.Kh3
slaat de witte koning veilig) 6.Dc7 c4
7.Ph6+ Kg7 8.Pxf7 Pd5 9.De5 (Wit trapt
niet in zwart's laatste valletje: 9.exd5?
Dxh4 met eeuwig schaak) 9...Dxe5
10.Pxe5 Zwart gaf het op. (Karpov-v.d.
Wiel, Haninge'90)
2. l.Tc7! Txc7 2.Dd8f! De8 (De pointe
van het witte plan was: 2...Txd8 3.Txd8f
Kf7 4.Tf8 mat) 3.Dxc7 Lc6 4.Td6 Lb5
5.a4 Tc8. Het enige om het beslissende
binnendringen op de zevende rij te ver
hinderen) 6.Da5 Ld3 7.Dd5f Kh8 8.Td7
h6 9.g4 De5 (De druk wordt te zwaar,
zwart moet op een ongunstige dameruil
ingaan). 10.Dxe5 fxe5 ll.Ld6 Telt
12.Kg2 Tdl 13.Txa7 Lflt 14.KT2 Txd6
15.Kxfl Tb6 I6.a5 Txb3 17.a6. Zwart
gaf het op. (Poloegajevsky-Woitkiewitsj,
Haninge '90).
3. l.Lxg6 Dg7ü (Een prachtige verdedi
ging: 2.Lxe8 Lf5! kost wit de dame)
2.Ld3 Txc5! 3.Dd2 Txclf 4.Dxclt Tf8
5.f4 Lf5 6.Lxf5 Txf5 7. Tg2 Dg6 8.Dc2
d4 (Met 8...c5!? had zwart op de aanval
kunnen blijven spelen. De tekstzet
beoogt een technische winst, met minder
risico) 9.exd4 Txd4 lO.Dxgóf hxg6
1 l.Te2 Kf7 12.Kc2 Txd4 13.TO+ Ke7
14.Te2f Kd6 15.Tf2 Ke5 16.Tf6 Td6
17.Tf8 Kd4 18.Tf4+ Kc5 19.Tc4f Kb5
20.Tf4 Td5 21.Tg4 c5 22.Tg2 Kc6 Wit
gaf het op. (Mohr-Krogius, Oost-Berlijn
'90).
4. l...Pxg2! 2.Kxg2 Lh3f! 3.Kxh3 Df3f
4.Kh4 g5f Wit gaf het op, mat is niet
meer te verhinderen. (Lau - Smagin,
Oost-Berlijn '90).
Corr.adres: Leo Hofland, C. Fockstraat
113, 2613 DE Delft.
Hertog van Wellington
slaat Waterloomunt
„His Grace" de hertog van Wellington
heeft deze week bij 's Rijks Munt in
Utrecht de eerste penning geslagen ter
ere van zijn beroemde bet-overgrootva
der. Die versloeg 175 jaar geleden aan
het hoofd van een geallieerde troepen
macht bij Waterloo de Franse keizer Na
poleon.
Ter herinnering aan die beslissende
veldslag heeft 's Rijks Munt viif zil
veren herdenkingspenningen uitgebracht
die zijn ontworpen door kunstenaars uit
de landen die destijds bij de slag betrok
ken waren: Frankrijk, Engeland, Duits
land, Nederland en België. Dat laatste
land bestond weliswaar in 1815 nog niet,
maar omdat de slag zich op het huidige
Belgisch grondgebied afspeelde is er ook
een „Belgische" munt vervaardigd.
Op de munten staan behalve veldmaar
schalk Wellington en Napoleon ook de
koppen afgebeeld van de andere veldhe
ren die aan de slag meededen: de Pruis
Blücher en de latere Nederlandse koning
Willem de Tweede die nog gewond raak
te ook. Op de keerzijde van de munten
hebben de kunstenaars heldhaftige en
tragische aspecten van de veldslag afge
beeld. Van de vijf penningen worden er
in eerste instantie in totaal 7.500 ge
maakt, maar als de vraag erg groot is
kunnen er nog enkele duizenden worden
„bijgeslagen".
Zondag wordt de veldslag in Waterloo
zelf herdacht met een groots spektakel
waaraan duizenden figuranten in histori
sche kostuums meedoen. Circa een mil
joen belangstellende dagjesmensen zul
len het evenement bijwonen. De strijd
bij Waterloo was een van de bloedigste
veldslagen die ooit zijn gehouden. Van
de ongeveer een kwart miljoen militai
ren sneuvelde zeker tien procent. Ook
legden 10.000 paarden het loodjé.
Ontdekking prairies
De Royal Canadian Mint heeft een nieu
we munt uitgebracht in haar serie zil
veren herdenkingsmunten. Elk jaar
wordt een munt aan deze reeks toege
voegd, die in het teken staat van belang
rijke gebeurtenissen uit de Canadese ge
schiedenis. De zilveren dollar van 1990
herdenkt Henry Kelsey's verkenningsrei
zen over de Canadese prairies, nu 300
jaar geleden.
De keerzijde van de munt beeldt de ont
dekkingsreiziger Kelsey af met een groep
Westcanadese indianen, uitkijkend over
een grote kudde bisons op de prairies.
Dit moet de eerste gedocumenteerde
ontmoeting van een blanke met de bizon
zijn geweest. Het ontwerp van deze af
beelding is afkomstig van David Craig
uit Ontario. Craig ontwierp eerder de
gouden 100 dollar munt van 1989 en de
zilveren herdenkingsdollar van 1984
voor de Royal Canadian Mint.
Henry Kelsey, naast ontdekkingsreiziger
ook zeeman en overzees bestuurder van
de Hudson's Bay Company, werd waar
schijnlijk in 1667 in Engeland geboren
en overleed er in 1724. Hij was 40 jaar
lang in dienst van de Company en speel
de een belangrijke rol voor déze organi
satie tussen 1684 en 1722.
CcidócGotnant
