Idealen zijn primamaar niet overdrijven
„Als ik iets
heb geleerd,
dan is 't
wel dat je
je woord
moet houden"
Qtid&iQounant
Politiek
Partij
Parlement
Ach, gut!
GOEIE
FILM
VANAVOND?
KIJK
INDE
KRANT.
G1INNENLAND
ZATERDAG 9 JUNI 1990 PAGINA 5
3N HAAG Het ge-
u ugen van de krantele-
en tv-kijker is kort.
aar dat van een politicus
lat ?t, vooral niet als het
i'gd, i zijn of haar eigen
luur chje gaat. Dit weekein-
zit de voltallige PvdA-
nnH p, fractie, bewindslieden
i partijbestuur, in de
(ssen bij Doorn, om zich
igmaals te beraden op
oorzaken van de ver
etterende nederlaag bij
gemeenteraadsverkie-
»en van 21 maart.
heeft uiteraard ook te ma
in met het feit dat al begin
>end jaar statenverkiezin-
worden gehouden. Wil de
IA de kiezersgunst herwin-
n, dan is het dus de hoogste
om nu iets te ondernemen.
arbij dient ook bedacht dat
provinciale staten de sa
menstelling bepalen van de
irste Kamer. Een nieuwe ne-
rlaag zou voor de PvdA dus
dubbele klap betekenen.
•en wonder dat tal van soci-
ldemocraten 's nachts onrus-
onder hun dekens of dek-
xiden liggen te woelen. Het
ireede-Kamerlid Ad Melkert,
aandeel woordvoerder van
de PvdA-fractie, denkt een ge
neesmiddel voor deze malaise
gevonden te hebben. In het
jongste nummer van het blad
Socialisme Democratie zegt
hij het helemaal niet zo
vreemd te vinden dat zijn par
tij de laatste jaren alleen nog
maar nederlagen heeft gele
den. Wim Kok mag de PvdA
in beweging gebracht hebben,
niemand weet echter waar
heen de tocht voert.
Rapporten als 'Schuivende Pa
nelen' en 'Bewogen Beweging'
zijn volgens Melkert niet meer
dan inventariserende analyses,
die kennelijk alleen tot doel
hadden „de geesten binnen en
buijibn de partij rijp te maken
voor een terugkeer van de
PvdA in de regering". Melkert
vindt dat de partij nu eindelijk
'ns duidelijk moet maken wat
zij met de herwonnen regeer
macht wil doen en aan welke
groepen zij dan denkt. Daar
over zou bij de achterban de
grootst mogelijke onzekerheid
bestaan.
Boze bejaarden
Melkert wijst op de kloof tus-'
sen de houding van de PvdA
toen zij nog in de oppositie zat
en de houding die zij nu in de
regering aanneemt. Een voor
beeld: de operatie-Oort. Begin
vorig jaar besloot de PvdA
zich fel te verzetten tegen een
zo immense belastingverlaging
(ruim vier miljard gulden) als
het kabinet-Lubbers II van
CDA en VVD had voorgesteld.
Dat was heel verdedigbaar,
vond Melkert. Maar men had
het verzet moeten staken na
dat 'Oort' door een meerder
heid in de Tweede Kamer was
goedgekeurd.
„In de onderhandelingen over
de kabinetsformatie is er geen
schijn van kans geweest het
voldongen feit om te keren,
noch is het gelukt andere con
cessies binnen te halen. Wat
wel werd bereikt was het mee
dragen van verantwoordelijk
heid voor de feitelijke wijzi
gingen per 1 januari 1990. En
zo kon het gebeuren dat zich
op het partijbureau bejaarden
met een klein pensioen meld
den, vol verontwaardiging
over de inkomensgevolgen
van Oort en met de medede
ling dat het lidmaatschap was
opgezegd", aldus Melkert.
Deze reactie, nota bene van
een groep die altijd tot de
trouwste aanhangers van de
PvdA behoorde, vindt Melkert
veelbetekenend. Immers, ook
de oude garde had kennelijk
grote behoefte aan belasting
verlaging, een woord dat de
cennia lang in de PvdA als
een vloek had gegolden. Grote
delen van de bevolking zijn er
dus, zo meent Melkert, inmid
dels van overtuigd dat belas
tingverlaging „op zich nastre
venswaardig is, omdat nie
mand het tenslotte leuk vindt
om belasting te betalen". De
PvdA zou zich dus veel fneer
moeite moeten getroosten om
uit te leggen dat een verhó-
ging van de belastingen „soms
noodzakelijk is" om voor ieder
nuttige uitgaven te kunnen
doen.
„Dat is geen pleidooi voor mo
dieus ziin", snijdt Melkert zijn
critici de pas af. „Het is wel
een pleidooi voor het aanpas
sen van denkschema's aan
nieuwe realiteiten". Melkert
constateert dat op dit moment
„voor velen vast lijkt te staan
dat de PvdA (nog) niet heeft
getoond de uitdagingen van de
jaren negentig te verstaan, laat
staan aan te kunnen".
De oorzaak van dit in zijn
ogen ouderwetse denken in de
PvdA zoekt Melkert in het feit
dat de partij als puntje bij paal
tje komt zich nog altijd fixeert
op de 'zwaksten in de samen
leving', 'de laagste inkomens
groepen', de 'uitkeringsgerech
tigden', de 'minderheden' en
de 'achtergestelden'. Maar stel
len de mensen die in een der
gelijke situatie verkeren het
eigenlijk wel op prijs zo te
worden aangesproken?
Achtergestelden
Uit de lage opkomst bij verkie
zingen in de zogeheten volks
wijken en het grote verlies
van de PvdA aldaar, blijkt dat
heel veel betrokkenen daar
weinig van moeten hebben,
concludeert Melkert. „De
PvdA wist na zeven magere
jaren een sociale politiek weer
als thema op de politieke
agenda te plaatsen. De aange
sproken groepen liepen er ech
ter niet warm voor". Melkert
bedoelt daarmee niet dat zijn
partij minder aandacht moet
hebben voor deze categorieën
burgers. Hij vindt wel dat de
partij rekening moet houden
met de „vele andere dimensies
die bepalen hoe mensen hun
dagelijks bestaan ervaren".
Wat dat betreft kan de PvdA
een voorbeeld nemen aan D66,
zo meent Melkert. De Demo
craten zijn er naar zijn mening
wèl in geslaagd zich te identi
ficeren met de belangrijkste
maatschappelijke trends. Hoe
die dan zijn? Volgens Melkert
is het nu 'in' om „voorzichtig
progressief, beschaafd links en
pragmatisch in denken en
handelen" te zijn. Met andere
woorden: „Idealen zijn prima,
maar overdrijf het niet".
Leiding
De koers van een partij wordt
vooral bepaald door de leiding.
Betekent het artikel van Mel
kert dus een aanval op Wim
Kok? In zekere zin wel. Het
kamerlid vindt dat Kok te
weinig vooruit kijkt en te wei
nig richting geeft. Daarmee
vormt hij een belangrijke oor
zaak van het „oriëntatiever-
lies" in de PvdA. Het leider
schap van Kok typeert Mel
kert als volgt: „Achterom kij
ken of alle partijgenoten nog
wel volgen". In plaats daarvan
zou Kok „thema's op de agen
da moeten zetten, taboes door
breken, uitdagen en daardoor
mobiliseren". Voorts meent
Melkert dat Koks gecombi
neerde functie van partijleider
en minister van financiën veel
beperkingen met zich mee
brengt. „Vooral bij tegenval
lende financieel-economische
ontwikkelingen kan dit lelijk
knellen".
Uit dit soort opmerkingen zou
men licht afleiden dat Ad Mel
kert aan het einde is van zijn
carrière. Immers, in de poli
tiek loopt het meestal niet zo
goed af met iemand die kritiek
uit op de leider. Welnu, Ad
Melkert is pas 34 en barstens
vol ambities... Wellicht is het
om die reden dat hij nog gauw
een complimentje uitdeelt. Dat
Kok als minister van finan
ciën in de publieke opinie
veelal vereenzelvigd wordt
met het kabinet kan ook voor
delen hebben, meent hij. Als
het totale beleid goed aanslaat,
„zal daar bij de volgende ka
merverkiezingen voor de
PvdA een grote wervings
kracht van uitgaan".
Resteert de vraag of het arti
kel van Melkert de PvdA van
koers zal doen veranderen.
Het ziet er niet naar uit. „Ach,
daar heb je Ad weer" of „Een
financieel woordvoerder moet
zich nu eenmaal rechts opstel
len", zijn de meest gehoorde
reacties van fractiegenoten.
Toch is daarmee niet gezegd
dat Melkert ongelijk heeft.
Electoraal gezien staaf de
PvdA er nu eenmaal zeer be
roerd voor. En er is geen re
den te denken dat dit zal ver
anderen zolang de partij in de
schaduw van het CDA blijft.
Daar kan de VVD van mee
praten. Zeven jaar regeren
met de christendemocraten
heeft de liberalen ruim een
derde van hun kamerzetels ge-
RIK IN T HOUT
Heeft u dat nou ook, dat u elke
keer als u minister D'Ancona
ziet een 'ach, gut' niet kunt
onderdrukken? En niet omdat
ze vrouw is, hoor. Nee wat mij
betreft zouden alle
bewindslieden in het
slaap verwekken de kabinet-
Lubbers III een 'ach gut'-
stempel kunnen krijgen. Maar
bij Hedy ligt het toch net een
tikkeltje anders.
Vorige week bood de NCRV
ons een kijkje in het binnenste
van D'Ancona. A tie
Dijckmeester ('Ik mag Hedy
zoggen want we kennen
elkaar al hééééél lang')
keuvelde gezellig een half
uurtje weg met onze
Nederlandse Melina Mercouri.
Over kunst, media,
architectuur, kortom alles wat
heeft. Geen politiek
hoogdravend interview, nee,
de mens achter de minister
werd blootgelegd.
Nu kennen we 'de mens'
D'Ancona natuurlijk al heel
lang. Ze was een blauwe
maandag cabaretière, werkte
mee aan het VARA-
consumen tenprogramma
Koning Klant, was mede
oprichtster van de actiegroep
Man Vrouw Maatschappij,
stond aan de wieg van het
feministische blad Opzij, zat in
de Eerste Kamer en het
Europarlement, was de
vriendin van Ed van Thijn en
van Berend Boudewijn (tot die
Martine Bijl ontdekte). Ze is zo
langzamerhand openbaar
kunstbezit geworden. Eigenlijk
zouden we dus allemaal
gewoon 'Hedy' tegen de
minister moeten zeggen.
Terug naar het tv-gesprek met
A tie. Hedy bekende dat haar
kleurrijke en veelzijdige
loopbaan haar nu als minister
zo ontzèttend goed van pas
komt.' „Want", zo vertelde ze,
„ik ben zelf cabaretière
geweest (ze heeft ooit één
liedje gezongen) en weet
daarom precies wat er in het
Nederlandse theaterwereld
omgaat Daar houd ik ook
altijd rekening mee als ik
moet speechen".
Hedy's optreden in VAR A's
Koning Klant dateert van
ergens in de roemruchte jaren
zestig. Zij mocht toen - een
zeer jeugdige - Koos Postema
vragen naar de kwaliteit van
een voorgeschoteld gerecht.
Volgens Postema was het niet
te vréééten... Door dat
optreden weet ze dus alles van
presentatie. O ja? Jaaa, want
op het ministerie heeft men
haar zelfs gecomplimenteerd
met de manier waarop ze haar
teksten brengt. Eén ambtenaar
zou hebben gezegd: „Die
minister D'Ancona, die kan
zelfs een telefoonboek nog op
een boeiende manier
voorlezen...
Kunst, ja daar gaat toch echt
haar hart naar uit Vooral
architectuur heeft haar
belangstelling, want dat is een
kunstuiting die ook voor de
minima, die zich geen kaartje
voor een museum kunnen
permitteren, toegankelijk is.
Want een mooi gebouw
bekijken kost helemééêéél
niéts.'
Maar wat vindt ze nou zelf
echt mooi? wilde A tie weten.
Nou, dat te bedenken kostte
Hedy wel enige moeite. „Dat is
zóó persoonlijk....'". Ze zei te
houden van „mooie dingen"
en „mooie mensen" en zich
graag met „mooie dingen te
willen omringen.
Ook op een volgend punt
moest Hedy eerst even
nadenken. A tie wilde weten of
vrouwen in het kabinet nu
anders door de media worden
benaderd dan hun mannelijke
collega's. Even flikkerde in
Hedy's ogen een 'Opzij-vonk'.
Zou ze....? Nee, ze verschool
zich achter een
wetenschappelijk onderzoek
dat momenteel schijnt te
worden gehouden naar het
verschil in aanpak door de
media van mannelijke en
vrouwelijke ministers. „Ik ben
hééééél benieuwd wat daar uit
gaat komen".
Het einde van het gesprek
Dijckmeester-D'Ancona heb ik
niet gezien, want het journaal
wachtte op het andere net
Toch bleef het interview me
nog dagenlang bij. Over het
geheel genomen toch wel een
heel gezellige minister, dacht
ik. Tot ik me met een schok
realiseerde dat het er helemaal
niet toe doet of een politica
een gezellige kwebbel heeft
Het gaat om haar beleid en
wat dat betreft is Hedy helaas
net zo onzichtbaar als al die
andere bellenblazers in het
kabinet-Lubbers/Kok.
T. RUBBELS
LOEK HERMANS KOOS
1EEL BEWUST VOOR ZWOLLE
ni
te
keur aan stimuleren. Buiten
landers hebben veel meer
kans op een baan als zij het
Nederlands beheersen. Dat
geldt natuurlijk ook voor hun
kinderen. Daarom heb ik ook
altijd gezegd: lessen in de ei
gen taal, lessen over de eigen
cultuur...prima, maar wel in
hun vrije tijd. Anders lopen ze
alleen daardoor al een achter
stand op".
Media
De laatste jaren stond Loek
Hermans vooral bekend als de
mediaspecialist van de VVD.
Het moet hem groot genoegen
hebben gedaan dat CDA en
PvdA nu ook tot de conclusie
zijn gekomen dat commerciële
televisie niet meer tegen te
houden is en dat de mediawet
daarom nu maar moet worden
aangepast.
„Op zich is dat leuk, ja. Maar
het is natuurlijk wel veel te
laat. Sinds de komst van Vero-
nique is er geen ruimte meer
voor een echt Nederlands
commercieel station. Van een
duaal bestel, met één grote pu
blieke omroep, komt zo niets
meer terecht. Minister D'An
cona denkt dat ze Veronique
kan Overhalen om zich in Ne
derland te vestigen. Maar dat
lukt haar alleen als ze een
ethernet kan vrij maken voor
dit station. De programma's
van Veronique mogen nu im
mers alleen via de kabel ver
spreid worden. Maar hoe komt
D'Ancona aan een ethernet?
Welke van de huidige Neder
landse omroepen wil het veld
ruimen? Geen enkele toch?".
Hermans voorspelt dat com
merciële omroep op lokaal en
regionaal niveau evenmin te
gen te houden zal zijn. „Maar
CDA en PvdA denken nog
steeds van wel en willen dus
niet meewerken". Het ergste
vindt de VVD'er dat christen
democraten en socialisten
daarbij altijd 'schijnheilig'
doen. „Ze hebben de ether
nooit vrij willen geven om re
denen van bijvoorbeeld
schaarste aan golflengten. On
zin. Onzin. Ze waren en zijn er
alleen op uit de burgers te be
tuttelen. Zij willen uitmaken
wat de mensen te zien of te
horen krijgen".
Hoe slecht zoiets is, blijkt vol
gens Hermans uit het feit dat
er de afgelopen decennia maar
één televisie-journaal was.
„Totdat Veronique kwam, had
de NOS geen enkele concur
rentie. Ze waren monopolisten
pur sang. Daar hebben wij ons
als VVD altijd fel tegen verzet.
Het is toch de ergste vorm van
onvrijheid als de mensen aan
gewezen zijn op maar één
nieuwsbron".
Verketteren
Het beleid op dit en andere
punten heeft de liberalen de
laatste zes jaar weinig populair
gemaakt Integendeel. Had de
VVD in 1982 nog 36 zetels in
de Tweede Kamer, nu zijn dat
er nog slechts 22. Waar is het
fout gegaan?
Hermans schudt het hoofd.
„Sorry, daar begin ik niet
meer aan. Over dat onderwerp
is nu wel voldoende gezegd.
Elke uitspraak op dat gebied
lokt alleen maar een nieuwe
uitspraak uit en waar dat toe
leidt hebben we op ons con
gres in Zwolle gezien. Overi
gens geloof ik dat het geruzie
daar toch nog ergens goed
voor is geweest. Iedereen in de
partij ziet nu wel in dat elkaar
verketteren nergens toe leidt".
Hans Wiegel dan. Is Hermans
het eens met de stelling dat
Nijpels en Voorhoeve zijn mis
lukt, omdat Wiegel zonodig
het Orakel van Ljouwert
moest uithangen? „Nonsens.
Wiegel heeft zich zelden uit ei
gen beweging ergens mee be
moeid. Hij zei alleen iets als
hem dat werd gevraagd. En
wanneer stelde men hem zul
ke vragen? Wanneer het slecht
ging in de partij!"
Wat vond hij dan van het ver
zoek van partijvoorzitter Gin
jaar vorig jaar aan Wiegel om
het woord te voeren op de gro
te VVD-manifestatie in Bleis-
wijk? Dat was toch een regel
rechte motie van wantrouwen
aan het adres van lijsttrekker
Voorhoeve.
„Zo moet je dat niet zien. De
VVD verkeert nu eenmaal in
de bijzondere situatie dat een
aantal van haar mensen op
jeugdige leeftijd een vooraan
staande rol heeft gespeeld in
FOTO: DUKSTRA
de landspolitiek. Denk ook
eens aan Henk Vonhoff. Van
mensen van zulk kaliber kun
je toch niet verwachten dat ze
stilletjes langs de zijlijn blijven
staan. Nee, laten we blij ziin
dat we zulke kanonnen heb
ben en dat ze af en toe buide
ls Loek Hermans dat zelf ook
van plan? Gaat hij vanuit
Zwolle hetzelfde doen als Wie
gel vanuit Leeuwarden, Von
hoff vanuit Groningen en Nij
pels vanuit Breda? „Alweer
neen. Ik ben niet van plan als
burgemeester publieke uit
spraken te gaan doen over de
VVD. Natuurlijk blijf ik geïn
teresseerd in hetgeen er in
Den Haag gebeurt. Maar mijn
mening zal ik intern in de par
tij te berde brengen. Dat is het
juiste kanaal".
Dan nü dus maar de vraag ge
steld die iedereen al zoveel
jaar bezig houdt. Komt er
straks een kabinet van PvdA,
VVD en D66? „Als het alleen
aan de fractie zou liggen, zou
het misschien kunnen. Politici
hebben ook gevoelens. Als
VVD voelden wij ons vorig
{'aar zozeer gemangeld door
iet CDA dat het tot een kabi
netscrisis kwam. Veel fractie
leden zouden het dus best eens
willen proberen met de PvdA.
Maar de realiteit gebiedt mij te
zeggen dat zo'n coalitie niet
waarschijnlijk is. Nog altijd
kan de VVD haar verkiezings
program het beste realiseren
in een kabinet met het CDA".
RIK IN T HOUT
Die laatste overweging deed
voor Hermans de deur dicht.
„Als kamerlid heb ik bijna al
les gedaan en meegemaakt. Nu
vond ik het tijd worden voor
concrete zaken. Als bestuurder
van een gemeente verkeer je
in een unieke positie om je
daarmee bezig te houden".
Bolkestein
Toen Hermans niet maar de
als conservatief getypeerde
Bolkestein wèl voor het frac
tieleiderschap beschikbaar
bleek, nam laatstgenoemde het
roer van Voorhoeve over. In
een interview met het week
blad Vrij Nederland trok Her
mans, die bekend staat als
links-liberaal, fel van leer. Hij
waarschuwde Bolkestein dat
hij niet te veel naar rechts zou
moeten overhellen, omdat hij
anders flinke moeilijkheden in
de fractie zou krijgen.
Bolkestein weigerde commen
taar op die uitspraak totdat hij
Hermans zelf had gesproken.
Is dat inmiddels gebeurd? „Ja.
We hebben een gesprekje ge
had van circa tien seconden.
Meer was niet nodig. Kijk, ik
wil niet ontkennen dat ik die
dingen gezegd heb. Maar Vrij
Nederland heeft er wel een
vergrootglas op gelegd, onder
meer door er een persbericht
over uit te geven. Daardoor
raakten allerlei andere dingen
die ik óók heb gezegd, onder
belicht. Ik heb vijf uur met die
jongens van VN gesproken!".
Volgt een uitvoerig betoog,
waarin Hermans zich volledig
schaart achter de uitspraak
van Bolkestein dat links en
rechts vandaag de dag achter
haalde begrippen zijn. „In de
kern betekent liberalisme het
zelfde voor mij als voor Frits.
Wij vinden elkaar op het punt
dat de staat maar één echte
taak heeft: het stimuleren van
de burgers om zoveel mogelijk
hun lot in eigen handen te ne
men".
Geldt dat ook voor bijvoor
beeld buitenlandse werkne
mers? In het 'beruchte' rap
port Liberaal Bestek stond dat
gastarbeiders gedwongen zou
den moeten worden om Ne
derlands te leren. Hermans:
„Ik zou niet van dwingen wil
len spreken. Ik geef de voor-
)EN HAAG De avond
'óór koninginnedag 1990
al Loek Hermans nog
ang bijblijven. „Ik kreeg
oen Joris Voorhoeve aan
ie telefoon. Hij vroeg of
k naar Den Haag wilde
tomen. Daar zaten hij en
dendert Ginjaar (partij
voorzitter VVD). Joris
vertelde dat hij na rijp be
raad zou aftreden en dat
het niet ondenkbaar was
dat de fractie mij de vol
gende dag zou vragen als
ipvolger". „Kijk, zij wis-
en dat ik naar Zwolle
had gesolliciteerd. Ze wil
den dat ik de tijd zou heb
ben om thuis te overleg
gen wat het beste zou
zijn".
Heel even heeft Hermans het
toen moeilijk gehad. De kans
mrtijleider te worden, krijgt
een politicus niet elke dag.
Maar erg lang heeft hij toch
niet hoeven nadenken. „Eind
vorig jaar heb ik heel bewust
gekozen voor Zwolle. En als ik
iets in de politiek heb geleerd,
dan is het dat je je aan een ge
geven woord moet houden.
Met politici die draaien maken
de kiezers doorgaans korte
metten".
Hermans legt uit dat hij de
Zwollenaren die hem bena
derd hadden voor het burge
meesterschap van hun stad
niet teleur wilde stellen. Dat
klinkt heel nobel, maar heeft
hij zich de laatste weken nooit
afgevraagd of hij misschien
toch op het verkeerde paard
had gewed? CDA-voorzitter
Wim van Velzen was immers
in het geweer gekomen om
zijn partijgenoot Gabor, de
burgemeester van Haaksber
gen, in Zwolle benoemd te
krijgen? Volgens ingewijden
heeft het maar weinig ge
scheeld of dit offensief was ge
slaagd. Het zou alleen aan de
standvastigheid van PvdA-mi-
Loek Hermans
nister Dales van binnenlandse
zaken te danken zijn geweest
dat de ambtsketen toch naar
Hermans gaat.
„Ja, die geruchten heb ik ook
gehoord", bevestigt de vice-
voorzitter van de VVD-fractie.
„Maar ik weet niet of ze waar
zijn. Ik heb maar rustig afge
wacht wat er ging gebeuren.
Wel wil ik je zeggen dat ik me
flink beroerd gevoeld zou heb
ben, als Zwolle aan mijn neus
voorbij was gegaan. Ja, het zou
me wel een maandje gekost
hebben om daarover heen te
komen".
Nogmaals de vraag of hij on
der die omstandigheden zich
toch niet beter voor het voor
zitterschap van de fractie be
schikbaar had kunnen stellen?
Beter één vogel in de hand
dan tien in de lucht. „Zo zie ik
dat niet. Ik ben pas 39, maar
ik zit al wel bijna dèrtien jaar
in de Tweede Kamer. Als een
van de weinigen heb ik het
kabinet-Den Uyl nog meege
maakt. In demissionaire status,
maar toch...".
SUSKE EN WISKE DE KLEINE POSTRUITER
j®
irik niet1 Ik uil allien uu kaai m ruil voor luie
