Muziek kan nog steeds gevaarlijk zijn"
Hel
Dodelijk
Integriteit
Peenhaar
Krochten
POPFENOMEEN DAVID BOWIE MAAKT SCHOON SCHIP:
£eidóe6ou4CMit
Wat kunnen voortekenen bedriegen. Een
van de beroemdste zangers van deze tijd
begon zwijgend, als mime-speler, bij
Lindsey Kemp. Hij veranderde zelfs z'n
naam, omdat er al een beroemde David
Jones was: het kleintje van The Monkees.
Van die Jones is nooit meer iets gehoord,
maar van David Bowie wel. Neem z'n
hits. Volop klassiekers: Space Oddity
('Major Tom'), Jean Genie, Heroes, Let's
Dance. Maar belangrijker dan die songs is
de positie die Bowie inneemt in de
popgeschiedenis: vooraan, aan het front.
Altijd leek Bowie de popwereld een jaartje
of twee voor te zijn. Een wandelende
trendsetter. Nichtenrock, elektronica,
punk, hardrock, soul, disco, new wave:
Bowie heeft het allemaal gedaan en
meestal als eerste. Maar er is meer. Bowie
was ook een der eersten die van een
concert een show maakten, met veel
acteerwerk. Hij ging ook daadwerkelijk
acteren, zowel op toneel als in de film.
Schilderen? Net zo makkelijk. Ook in de
mode bleek hij vaak toonaangevend. En
Bowie blijft verder kijken. Ook verder
dan kunst. In z'n clips komt hij op voor
de aboriginals in Australië. Bij Live-Aid
speelde hij alle supersterren van het
podium om daarna - als eerste -te
wijzen op het waarom van het festival.
Actief op alle fronten. Maar dat wil niet
zeggen dat alles even goed is. Enkele van
de twintig elpees zijn flink geflopt, en ook
het merendeel van z'n twaalf films is
gekraakt. Maar het aardige is, dat Bowie
vaak zelf als eerste met kritiek kwam. Die
kritiek kwam onder meer op de
voorlaatste wereldtournee, die te groot
opgezet bleek. Bowie revancheerde zich
met Tin Machine: een punkachtig
groepje dat keiharde kale muziek maakt.
Tin Machine is een vlucht van de
superster-status. „Niet ik, maar de hele
groep is belangrijk", zegt hij. Maar
voordat Tin Machine de tweede elpee
uitbrengt, is het woord toch weer aan
Bowie solo. Zijn 25-jarig jubileum wordt
gevierd met de CD-heruitgave van al zijn
oude werk, plus een tournee. Eind maart
stond hij in Ahoy, op 18 en 19 augustus
komt hij terug voor een concert in het
Nijmeegse Goffertpark en in het
Maastrichtse MECC. Ook deze tournee is
weer spraakmakend. Want in één klap
veegt Bowie hiermee zijn bord schoon:
nooit meer zal hij zijn oude materiaal
spelen. „M'n toekomst hangt niet meer af
van m'n verleden, maar van mijn talent
als songschrijver", vertrouwt hij onze
krant Joe in een exclusief gesprek.
BRUSSEL - Het is zover. We zit
ten tegenover elkaar in de leren zit
hoek van de luxe kleedkamer, er
gens in de catacomben van het
Brusselse Vorst National. In de
hoek een bar met alle mogelijke
hapjes en drankjes; champagne
staat in de zilveren koeler, het
espresso-apparaat pruttelt. Of we
nog iets willen gebruiken? Nee, Bo
wie op zich is meer dan genoeg,
dank u. Maar David kijkt verlan
gend op naar z'n assistent. „Ja, ik
wil wel een opkikkertje. Is er nog
wat? Iets uit m'n geheime voor
raadje, graag. Of hebben de jon
gens het al ontdekt?"
Nee nee, ondanks alle dubbelzinnighe
den gaat Bowie hier natuurlijk geen
drugs gebruiken. Hij heeft weliswaar ja
renlang dankbaar uit het snoeptrommel-
tje van de duivel gesmuld, maar net als
Mick Jagger en Lou Reed koos ook hij
geruime tijd geleden voor een gezonder
bestaan. Als de assistent weer binnen
komt, heeft deze dan ook geen vreemde
poeders bij zich, maar een dampende
mok. Koffie. „Ik heb een eigen voor
raadje koffiebonen. Geen hotel heeft
goeie koffie, dus neem ik 'm zelf maar
mee", zegt Bowie en steekt genietend z'n
neus in het aroma.
We zitten in wat volgens het bordje op
de deur de fitnessruimte, maar in feite
de geheime kleedkamer van Bowie is.
De potige lijfwacht voor de deur deed
zoiets al vermoeden. Toch was die lijf
wacht de kleinste hobbel op weg naar
een babbel met Bowie. Net als al die an
deren die hun naam eigenhandig voor
aan in het geschiedenisboek van de pop
muziek schreven, heeft ook David wei
nig behoefte aan mensen die gezellig
even zijn hele leven willen doornemen.
Niet dat hij zich afsluit; hij wordt ge
woon voorzichtiger. Heel voorzichtig.
Per land laat hij recensies van z'n con
certen verzamelen en vertalen, zodat hij
ze de ochtend na het concert kan door
nemen. Werk van toonaangevende jour
nalisten gaat naar een centraal archief.
En aan de hand van die pennevruchten
beslist David zelf of hij de man/vrouw
ooit te woord zal staan. Dat interview
wordt dan ook weer vertaald. En zo weet
David absolute eerlijkheid af te dwin
gen, want mocht hij z'n eigen woorden
niet herkennen, dan kun je een even
tueel tweede gesprek wel schudden.
Meer dan één gesprek zou wel nodig
zijn, want langer dan een kwartiertje
trekt hij niet snel uit voor een interview.
Te kort? Graag of niet! En ach, Bowie
weet zelf ook dat hij in dat kwartier vol
doende stof moet aandragen wil het arti
kel naast de exclusiviteit ook inhoude:
lijk waarde krijgen. En dus praat hij
honderduit. In vijftien minuten zegt hij
evenveel als Neil Young in een uur.
Bowie praat niet alleen vlot, maar ook
mooi. De erudiete wereldreiziger heeft
een woordenschat om jaloers op te zijn
en formuleert voor de vuist weg perfecte
volzinnen. 'The younger person of today
doesn't realize the precariousness of life
and death as intrinsically as he believes
he does". Dat werk.
Toch is het niet Bowie's woordkeus die
het meest imponeert. Nee, het zijn z'n
ogen. Je kunt er niet omheen: het linker
oog is groen met een grote pupil, het an
dere hemelsblauw met een zwart spelde-
puntje als centrum. Gevolg van een
knokpartij met z'n vriendje George Up-
derwood toen ze zestien waren. George
sloeg David op z'n ogen, en verlamde
daarmee de pupilspier.
Waarover we willen praten, vraagt hij
vriendelijk. Als we nou eens in 1950 be
ginnen en dan doorwerken tot 1990, stel
len we voor. Bowie lacht smakelijk,
maar geeft geen krimp. Andersom dan
maar, en beginnen in het nu. Over een
kwartiertje staat Bowie op het podium
om zijn grootste hits te spelen. En dat is
voor de allerlaatste keer, zo liet hij aan
het begin van de wereldtournee weten.
Waarom die breuk met het verleden?
Een zware beslissing, lijkt ons.
„Toch was het makkelijk", zegt hij opge
ruimd. „Ik zie dat oude werk als een
blok aan m'n been. Toen ze vroegen of
ik de heruitgave van m'n oude werk op
CD wilde steunen met een tour stond
dat me niet echt aan. Het zou te snel een
egotrip kunnen worden, gebaseerd op
slappe nostalgie. En je kunt niet een jaar
lang touren met een programma waar je
zelf niks aan vindt. Dat lukt twee maan
den, daarna wordt het een hel. Ik moest
het dus ook voor mezelf interessant ma
ken: Er gebeuren creatief nieuwe dingen
door de inbreng van Edward Locke bij
de visualisering en door de groep van gi
tarist Adrian Belew, die het muzikaal
nieuw invult. Hun medewerking was es
sentieel".
„Maar het belangrijkste was het besluit
om definitief te breken met het oude
materiaal. Waarom? Om een zekerheid
weg te vegen. Ik kan me tot in lengte
van dagen aan de gang houden met die
oude songs. Zodra ik de gouwe ouwen
van stal haal, zal er een publiek aan
mijn voeten liggen. Het zou een geweldi
ge show zijn, iedereen geniet, ik krijg
m'n geld en we kunnen allemaal weer
blij naar huis. Maar die zekerheid is do
delijk voor je creativiteit. Het is te mak
kelijk, te simpel. Dus doe ik het niet".
„Ik ben nu 43 en kan over vijfjaar al in
die situatie zitten. Dit is een erg interes
sante leeftijd, bijna niemand heeft het
meegemaakt: een rocker van veertig-
plus. Je kunt op twee manieren reageren.
De eerste is die eindeloze shows van oud
materiaal brengen. Of, wat me veel aar
diger leek, stoppen met alles wat je hebt
gedaan om je geheel op nieuwe dingen te
kunnen richten".
„Een zware beslissing? Nee, het zou
moeilijk zijn als ik toch dat makkelijke
leven wilde, die shows van 'Weet je nog
wel, oudje?'. Maar dat zoek ik niet. Het
is artistieke zelfmoord, je wordt een Si
natra. Mensen als hij brengen hun songs
op de hun bekende wijze met hun kwali
teit, maar hun hart zit er al lang niet
meer in. En dat hoor je, overduidelijk.
Het is dood. En ik wil liever achter dat
gene staan wat ik doe, erdoor verrast ra
ken, erdoor opgewonden raken, span
nende dingen doen in plaats van platge
treden paden betreden".
„Opruimen dus, schoon schip maken.
Kijken wat de volgende tien jaar opleve
ren. Zo gooi ik die vaststaande toekomst
weg en kies ik voor het onbekende. Mijn
toekomst als artiest is opeens weer ge
heel afhankelijk van mijn talent als
schrijver van songs. En als ik in die tien
jaar niet meer blijk te kunnen schrijven,
dan wordt dat een probleem. Maar dat
zien we dan wel weer".
„Het heeft te maken met integriteit. Het
is jezelf in een hoek drijven, om je te
dwingen weer aan de slag te gaan. Mis
schien is het een verkeerde beslissing,
maar wat dan nog? Verkeerde beslissin
gen kunnen soms de juiste blijken, m'n
hele carrière is gebaseerd op verkeerde
beslissingen. Ik hou van verkeerde be
slissingen".
„Beslissingen, keuzen, het zijn vreemde
dingen. Sommige keuzen maak je heel
makkelijk, terwijl ze een enorm gèvolg
kunnen hebben. Maar dat mag je niet
bang maken om beslissingen te nemen.
Ik heb ooit een elpee volgeschreven met
Brian Eno. Hij hield drie kaarten om
hoog: A, B en C. Achterop stonden drie
akkoorden. Ik koos een van de drie
kaarten en dan speelden we dat akkoord.
Voor het volgende hield hij weer drie
kaarten op. Keuzen kunnen verfrissend
zijn, spannend. En ik werk graag op die
manier".
„Natuurlijk maakte ik soms ook echt
grote fouten. De vorige tournee is er een
voorbeeld van. Bij de Glass Spider-tour
stonden er zestien man op het podium,
en toneel was egn integraal onderdeel
van de show. Maar dat was achter in de
stadions niet te volgen. En daar had ik
geen rekening mee gehouden. Deze show
is dan ook het omgekeerde: het podium
is vrijwel leeg, en in plaats van een uit
gebreide groep nu een kwartet voor de
muziek".
„Andere fouten?" David Bowie lacht.
„Hoeveel wil je er horen? Ik heb wel
eens spijt gehad van een kapsel. Maar
serieus. Soms had ik het gevoel dat ik
wat langer aan een elpee had moeten
sleutelen voordat ik 'm inleverde. Met
name vlak na 'Let's dance'. De daarop
volgende platen 'Tonight' en 'Never let
me down' zijn gekraakt en dat was niet
ten onrechte".
Bowie trapte in wat hij „de val van het
succes" noemt. „Eigenlijk was 'Let's
dance' een van m'n grootste hits. En, tja,
misschien heb ik te hard gekeken naar
een opvolger van dat succes. Niet dat
commercialiteit belangrijker werd dan
de artistieke waarde, maar ik ben er
meer op gaan letten. Daar heb ik de prijs
voor betaald".
„Ach, ik ben zo vaak mijn publiek kwijt
geraakt. Als het ze niet bevalt lopen ze
gewoon van me weg. Maar gelukkig ko
men ze ook weer terug als ik het wel
goed doe. En dat is niet meer dan eer
lijk. Rock 'n roll is een volkscultuur. De
mensen beslissen zelf wat ze goed vin
den, ze laten zich niet de wet voorschrij
ven. En je kunt op de lange termijn al
leen scoren door oprecht te zijn in wat je
doet. Je kunt ze een keer voor het lapje
Door het uitbeelden van verschillende ty
pen wilde David Bowie vroeger meer van
zijn donkere kanten, 'de krochten van
zijn geest', te weten komen.
FOTO: PR
houden, maar vaker niet. Je moet daar
om niet proberen slimmer te zijn dan
zij. Wat ik doe? Gewoon op m'n instinc
ten drijven. Ik weet nooit wat ik aan het
doen ben, totdat het af is. Pas dan kan
ik overzien wat er is gebeurd".
„De confrontatie met oud werk kan raar
uitpakken. Een nummer als 'Rock 'n
Roll Suicide' zei me vrij weinig toen ik
het schreef. Maar ik ben er nu door ver
rast. Het zegt achteraf meer over de ja
ren zeventig dan ik er instopte. Aan de
andere kant zit 'Rebel Rebel'. Daar
neem ik met veel plezier afscheid van.
Die song is zo tijdgebonden dat hij daar
buiten alle betekenis verliest. Elke keer
als ik het nu inzet krom ik m'n tenen en
denk: 'O God, wat doe ik hier eigen
lijk?'. Maar ja, het publiek vindt 'm te
gek; ze kiezen hem en hij hoort erbij.
Maar ik moet 'm echt acteren, terwijl
iets als 'Station to station' me nog vrij
natuurlijk afgaat".
Ha, acteren, een belangrijk woord bij
Bowie. Want hij mag nu dan als een
jong en succesvol aardmens voor ons
zitten, in het verleden is dat wel eens an
ders geweest. Bowie was niet alleen be
kend als trendsetter, maar ook als kame
leon. Tot 1976 veranderde hij eens in de
paar jaar van uiterlijk en schijnbaar ook
van innerlijk. Een androgyne zanger
Hunky Dory, het peenharig marsmanne
tje Ziggy Stardust, de doorgedraaide
Cracked Actor, de nicht Alladin Sane, de
op cocaïne voortbrandende Sinatra-
kloon Thin White Duke, noem maar op.
De mannetjes hadden hun eigen uiterlijk
en hun eigen muziek.
Nog voordat we een vraag over zijn ka
meleonisme hebben geformuleerd, be
gint Bowie ongelukkig te zuchten. „O
jee, daar is het weer. Dat hele gedoe
krijgt veel te veel aandacht, het is buiten
proporties gegroeid. Die rollen gaven
mij m'n plaats in de muziek: ik wilde
rock 'n roll meer in de richting van thea
ter duwen, er meer show in brengen, de
artiest als karakterrol ontwikkelen. En ik
hoopte dat nog duidelijker te maken
door die karakters te laten wisselen".
„Omdat die karakters nogal succesvol
waren, neigde het publiek ernaar ze met
mij te verwarren. Maar dat was ik niet.
Ik ben er juist trots op te kunnen zeggen
dat het acteren zich tot het toneel be
perkte. Ik ben nooit zo'n ster geweest die
ook in z'n privéleven nog een rol of een
image speelt". Hij lacht even. En met
een schalkse blik: „Goed, midden jaren
zeventig deed ik vreemd, maar dat had
een, eh, chemische oorzaak. Als je sto
ned ver uit je bol bent, kun je schizo
freen overkomen".
„Geen van die mannetjes zou een
vriend van me kunnen zijn. Maar ach
teraf herken ik ze wel. Ik denk dat ik de
donkere kanten van mijn eigen karakter
losliet. Net als bij film of toneel zijn die
donkere karakters de interessantste.
Vandaar dat die rollen zo populair wa
ren. De held kennen we allemaal, en je
weet wat hij kan of zal doen. Maar die
boef, die is onvoorspelbaar: hoe ver gaat
zijn slechtheid, hoe diep zit het?"
„Eigenlijk willen we allemaal meer van
onze donkere kanten weten. Wat zit er
in de krochten van je eigen geest? Nie
mand weet het precies. Ik dacht het te
kunnen weten door ze één voor één naar
buiten te laten komen. Weer zo'n ver
keerde beslissing. Artistiek gezien was
het allemaal even succesvol, maar emo
tioneel, voor mezelf persoonlijk waren
ze erg ongezond, haast vernietigend".
„Het is haast zonde dat het publiek nog
steeds om ze vraagt, want hoe groot die
vraag ook is: ik ben nie.t bereid het nog
een keer te doen. Nee, ik doe het voor
niemand en zeker niet voor een groot
anoniem publiek dat joelt en schreewt:
'Spring dan, spring dan'. Nee, als je zo
iets wilt zien dan zijn er genoeg jonge
kerels die zich tot de rand toe volspui
ten. Volg hen maar met hun 'live fast,
die young'-mentaliteit. Maar ik niet
meer, dank je".
„Jonge mensen zien de gevaren van het
spel met leven en dood niet. Ja, ze den
ken het te weten, maar het gaat dieper
en verder dan ze denken te beseffen. Pas
als je ouder wordt en meer geleefd hebt,
besef je pas het gewicht van het leven,
de waarde ervan. Of een kind, dat kan
het proces ook versnellen. Je ziet de to
taliteit van het leven weerspiegeld in je
eigen evenbeeld: je kind".
Bowie zal het als opvoeder niet makke
lijk hebben. Zoon Joey kan elk welge
meend advies van pa onmiddellijk te
rugkaatsen met een van de vele boeken
over paps in de hand: 'Maar zelf deed je
het wel'. David lacht. „Tja, m'n kledin
gadviezen leggen niet veel gewicht in de
schaal, nee. Maar dat is ook niet het be
langrijkste. Gelukkig heeft hij - hij is nu
18 - genoeg gezien en gelezen over de
negatieve effecten van drugs om er in ge
ïnteresseerd te zijn. Gelukkig, want je j
kunt niemand iets uit z'n hoofd praten
als hij vastbesloten is het te doen. Je
kunt alleen proberen te helpen een me
ning te vormen en natuurlijk doe ik alles
wat in mijn macht ligt om hem ervan te
weerhouden drugs uit te proberen. En ik
denk en hoop dat hij ze ook niet zal ge
bruiken".
Dan komt de assistent binnen. Met een
wanhopige blik kijkt hij eerst op z'n hor
loge, dan naar Bowie. Deze knikt. „Af
ronden graag", zegt de assistent opge
lucht. Bowie lacht verontschuldigend.
„Sorry, maar ik moet nog optreden".
Een laatste vraag? We hebben er honder
den, vooral omdat Bowie niet vaak de
diepte is ingedoken. Want waar kwamen
die karakters vandaan? Wat dreef hem
ertoe anderen op een toneel te zetten?
Wat is de waarde van popmuziek verge
leken met andere kunstvormen? Ont
kracht hij z'n eigen werk niet door het
blijkbaar ook zo weg te gooien? Kan de
huidige leegte in de muziek worden toe
geschreven aan de grotere vrijheid?
Toen Bowie begon in de rock 'n roll,
was het doel de wereld ermee te verove
ren. Pop is nu onderdeel van het dage
lijks leven geworden, maar is in dat pro
ces wel heel wat veranderd.
„Zeg dat wel ja. De technologie, de me
dia en de zakenwereld hebben de rock 'n
roll overgenomen, gekneed naar hun be
hoeften en zo misbruikt voor hun eigen
doeleinden. Steeds vaker staat de mu
ziek op band of computerfloppy's en het
is al zover dat de zanger niet meer zingt.
Pure playbackshows van groepen die
nog nooit hebben opgetreden en zo maar
debuteren in sporthallen. Dat is echt af
schrikwekkend. En helemaal erg is dat
het geaccepteerd wordt. Tien jaar gele
den hoefde je dat niet te proberen. Je
werd binnen vijf minuten van het toneel
weggefloten of er zelfs afgesmeten. Dat
pik je toch niet? Nu pikken ze het wel".
Voel je dat als een belediging?
„Jazeker, het is misbruik. Ik kan me niet
voorstellen dat ik geld neertel om een
playbackshow te zien. Het is afstotelijk
om naar te kijken, een belediging voor je
publiek en voor ons die ervoor gevoch
ten hebben en de muziek nog wl serieus
nemen".
„Gelukkig bestaat de politieke kant, de
rebellie, nog wel. Zeker in Amerika,
waar militante en radicale zwarten in
rapmuziek hun eigen uitlaatklep hebben
gevonden. Dat is ook te merken, omdat
het niet geaccepteerd wordt, de radio wil
het niet draaien. Dat gaat dan met
smoesjes als: het is te hard, het is te mo
notoon, er zit geen melodie in". Hij
lacht. „Maar, dat zeiden ze van ons
vroeger ook, het lijkt wel een definitie
van rock 'n roll. Dat betekent dat men
het als een bedreiging ziet en dat is pri
ma. Muziek kan dus nog steeds gevaar
lijk zijn".
MAX STEENBERGHE
ZATERDAG 9 JUNI 1990 PAGINA 30
David Bowie
(links) zingt geen
oude nummers
meer. „Kijken
wat de volgende
tien jaar
opleveren. Zo
gooi ik die
vaststaande
toekomst weg en
kies ik voor het
onbekende. Mijn
toekomst als
artiest is opeens
weer geheel
afhankelijk van
mijn talent als
schrijver van
songs".
FOTO: PR
Een jonge Bowie
(rechts).
FOTO: PR
De Britse popster
in actie in Ahoy
(onder) tijdens
zijn
wereldtournee
'Sound and
Vision'
FOTO: ANP
