Ik heb niet echt een hekel aan leren' Wie niet kan ruiken proeft geen verschil Verschil in straffen historisch gegroeid Rijen bij NS-loket straks veel korter CHRISTIAN SCOORT ACHT TIENEN OP GYMNASIUM-EXAMEN BINNENLAND CeutóeSoinatit VRIJDAG 8 JUNI 1990 PAGINj Bedrijven lozen dioxines op Rijn ARNHEM In het afvalwater van een viertal bedrijven langs de Rijn komen bijzonder hoge concentraties voor van de giftige stoffen dioxines en furanen. Dat blijkt uit metingen van de Stichting Reinwater. Een rap port met de bevindingen is gisteren tijdens een symposium over het eco logisch herstel van de Rijn aangebo den aan minister Maij-Weggen van verkeer en waterstaat. De minister sprak in een eerste reactie van een „alarmerend" onderzoek. De bedrij ven waarbij dioxines en furanen in het afvalwater zijn aangetroffen, zijn Shell Nederland Chemie, Hoechst Griesheim, Solvay Rheinberg en Cel lulose de Strasbourg. (Vervolg van de voorpagina) ROTTERDAM Het verschil in straffen voor belastingont duiking en uitkeringfraude is volgens de Rotterdamse onder zoeker Elffers historisch ge groeid. „Belastingfraude werd een herendelict gevonden: net te mensen die hun frauduleus gedrag met de mantel der lief de bedekken, terwijl de uitke ringsfraudeurs onder het volk zaten. Een hele scheve situatie. En gezien de uitkomsten van het onderzoek leeft Nederland kennelijk met de wetgever mee". Maar het zijn niet alleen de sancties die Nederlanders aan zetten tot een scherpere ver oordeling van uitkeringsfrau de. „Belasting betalen is het teruggeven van eigen geld. Een uitkering is niet zelf ver diend geld. Belastingontdui king wordt door sommigen ge zien als een wat uit de hand gelopen zorg voor je eigen dommen, steunfraude echter als diefstal". t leeft er onder belas tingbetalers de idee dat wan neer aan minimale verplich tingen is voldaan dat men van verdere verplichtingen is vrij gesteld. Aanhangers van dat standpunt vinden volgens de onderzoekers dat uitkeringsge rechtigden nog niet aan de mi nimumverplichting hebben voldaan en dus ook niet de hand mogen lichten met regel en norm. Als laatste verkla ring voor het scherpe contrast in veroordelingen wijzen de onderzoekers op het erva ringsgegeven dat mensen ge neigd zijn andermans gedrag af te keuren zolang men zelf niet in een vergelijkbare situa tie verkeert. Op welke schaal er belasting wordt ontdoken, weten de on derzoekers niet. Zij hebben 220 andere mensen gevraagd of zij vorig jaar de overheid opge licht hebben, maar de resulta ten van dat onderzoek zijn on betrouwbaar. „Er zitten altijd opscheppers tussen die er prat op gaan de boel te tillen, maar ook mensen die het achterste van hun tong niet laten zien", aldus Elffers. Vijftien procent zei belasting te hebben ontdo ken, 18 procent meldde zwarte bijverdiensten en 12 procent uitkeringsfraude. Nader on derzoek moet een schatting ge ven van de bedragen die jaar lijks door fraude aan de schat kist voorbij gaan. MONIQUE VAN DE VEN Ouders verliezen geding over rapportcijfers ZUTPHEN Op het rapport van de twee kinderen van het echtpaar Pit uit Groenlo blijven vier enen prijken, een gevolg van gemiste proefwerken wegens ongeoorloofd schoolverzuim. De Zutphense rechtbankpre sident bepaalde gisteren dat de Marianum- scholengemeenschap rechtmatig de vier enen heeft toegekend. Twee weken geleden eisten de ouders in kort geding dat de kinde ren hun proefwerken mogen herkansen. Ze waren eind december, midden in de proef werkweek, met hun ouders op vakantie ge gaan. Volgens de ouders moeten zij daarvoor gestraft worden op grond van de leerplicht wet en niet hun kinderen, omdat die zich niet konden onttrekken aan de wil van hun ouders op vakantie te gaan. De schoolleiding meende echter dat de ouders vooraf op de hoogte waren van de regel. Coornhert Liga pleit voor vrijlating krakers UTRECHT- De Coornhert Liga, de ven ging voor strafrechthervorming, pleit vrijlating van de ongeveer 130 krakersi het Groningse Wolters Noordhoff-comj icht (WNC). Justitie heeft eerder deze week ruit sloten het arrest van de krakers te verl or t gen. Pieter Wiewei van de Coornhert I ori noemde gisteren op een bijeenkomst n la Utrecht de reactie van justitie op de 1 ugc kersrellen overspannen. De bijeenkoi dei georganiseerd door de 'steungroep arresi g vi ten WNC', werd bezocht door fam pt£ vrienden en kennissen van de krakers. M. Geerds, persofficier van justitie in ningen vindt de kritiek van de Coornl ord Liga ongegrond en onbegrijpelijk. Voljparn hem is er geen sprake van dat het open! ins ministerie buiten zijn boekje gaat. De wachttijd aan het loket wordt langer. Nieuwe apparatuur moet voor oplossingen zorgen. FOTO: MILAN KONVALINKA DEN HAAG De trei nen raken voller, de rijen voor de kaartverkooplo ketten worden langer en zwartrijden is een winst gevende bezigheid gewor den. Dit zijn de sympto men van de explosieve groei in de klantenkring van de Nederlandse Spoorwegen. De directie van het gigantische ver voersbedrijf heeft haar goedkeuring gegeven aan een pakket maatregelen om te voorkomen dat de problemen uit de hand lo pen. In de periode 1988/1989 groei de het treingebruik met tien procent. Men moet rekening houden met een groei van nog eens dertig procent tot 1995. De maatregelen die de NS aankondigt komen dus zeker niet te vroeg. Dat vindt ook de Vereniging Reizigers Open baar Vervoer (ROVER) die dagelijks klachten ontvangt van mensen die in de proble men komen door de wachttij den bij het loket. Tijdsverlies blijkt de grootste bron van er gernis te zijn bij het reizen met de trein. Om de belasting op de loketbe ambte weg te nemen gaat de NS zo'n slordige honderd mil joen gulden uitgeven aan nieu we loketsystemen en verkoop- automaten. In de loop van vol gend jaar worden er 265 appa raten geplaatst die met een druk op de knop te bedienen zijn, zodat er aan de loketten meer tijd besteed kan worden aan hulp en advies. De Ver- voersbond FNV vreest echter dat de verkoopautomaten de werkgelegenheid aan de loket ten zal ondergraven. Zij vindt dat de kaartjes uit de automaat daarom niet goedkoper mogen zijn en de hoeveelheid auto maten moet beperkt blijven. Het nieuwe loketsysteem (LBS) van de NS moet zorgen voor een snellere en meer klantvriendelijke behandeling. Er komt een klantenscherm, zodat de klant duidelijker kan zien wat hij/zij aanschaft. De loketbeambte krijgt nieuwe apparatuur die sneller werkt en gemakkelijker te bedienen is. Het huidige loketsysteem kost de NS jaarlijks miljoenen guldens aan reparatiekosten. Zwartrijders Een groot probleem bij de spoorwegen is het groeiende aantal zwart -en grijsrijders. De NS gaat flink uithalen door de toeslag in de treinen fors te verhogen. Momenteel wordt voor het kaartje dat in de trein wordt gekocht ƒ3,50 extra be rekend. Veel mensen kopen geen kaartje aan het loket, ho pend dat zij in de trein geen controleur zullen tegenkomen. Als de plannen van minister Maij-Weggen doorgaan zal ook de boete voor het zwartrijden flink worden verhoogd. Op dit moment betaalt de zwartrijder 25 gulden per overtreding en veel mensen nemen dat risico. Volgens een woordvoerder van de NS heeft de „normver vaging" in de samenleving ge volgen voor de kaartverkoop en de agressie in de treinen. Het toenemende agressieve ge drag van de reizigers is iets waar de NS scherp rekening mee moet houden. Meestal richt die agressie zich tegen de kaartcontrolei/r in de trein. Uit het „Agressierapport" dat de NS heeft samengesteld blijkt dat de conflicten vaak ontstaan- als de controleur de reiziger moet aanspreken over het niet bezitten van een kaar tje. Veel klanten beweren dat zij niet in staat waren om tijdig een kaartje te bemachtigen en weigeren de toeslag te betalen. Controleurs worden soms be dreigd of aangevallen. Om die situatie te voorkomen wil de NS de aanschafmoge- lijkheden van kaartjes verbe teren en de controle in de trein door twee controleurs la ten uitvoeren. Onlangs is er een experiment gedaan met de „ontwaarder", dat is een stem- pelapparaat die in de trein ge bruikt kan worden met een soort strippenkaart. Veel men sen vonden het zinvol om zo'n kaart aan te schaffen. Intussen zijn er nog steeds veel mensen die er niet in slagen om op tijd een kaartje te kopen. Deson danks blijft de 3,50 toeslag in de trein gehandhaafd. Tegelijk met de explosieve groei van klanten is ook de vraag naar treinen plotseling gestegen. Vooral rond de spits uren blijkt de huidige capaci teit onvoldoende te zijn Op korte termijn komt hierin wei nig verandering. De nieuwe treinstellen moeten nog wor den gebouwd en de NS heeft al forse orders geplaatst voor de benodigde materialen. De directie hoopt tegen 1995 volledig aan de vraag te kun nen voldoen. In de tussentijd zal de treinreiziger het soms met een sta-plaats moeten doen. Overigens, voor dezelfde prijs. ANDRÉSCHOONDERWOERD HEESWIJK Een beetje beduusd en overdonderd zit Christian van Encke- voort in een kamer van het gymnasium Bernrode in Heeswijk. De directie heeft hem speciaal gebeld, een dag eerder dan de an dere examen-kandidaten, en nu staat hij hier samen met oma, vader, moeder, zus en broer de pers te woord. Want dat willen alle kranten weten, hoe hij 'm dat geflikt heeft: eindexamen afleggen aan het gymnasium in negen vakken en daarbij acht tienen en één negen sco ren! „Ach, een echte he kel aan leren heb ik niet", zegt Christian. De achttienjarige scholier blaast verontwaardigd als vastgesteld wordt dat hij nu beroemd is; hij is geen jongen die juichend rondgaat als een voetballer die zojuist het be slissende doelpunt heeft ge scoord. Hij is een jongen die goed kan leren, dat is eigenlijk alles. „Ik werk niet harder dan anderen", zegt hij en zijn nfoeder vult aan: „Hij maakt zelden echt lange dagen". Woordjes leren vindt hij net zo vervelend als iedereen, (nou ja, in elk geval niet al te leuk) maar van wis- en natuurkun de lust hij wel pap. „Christian is leergierig en zijn grootste in teresse zijn de exacte vakken", zegt zijn moeder. Zelf noemt hij „de computer en dat soort dingen" als zijn hobby, naast het lezen van de krant en El sevier. Dat heeft hem bij het schrijven van het opstel voor Nederlands (het vak waarvoor hij niet verder kwam dan een negen) goed op weg geholpen, zegt hij, want de onderwerpen waarover je schrijven moest waren toch voornamelijk af komstig uit de actualiteit. Zijn betoog ging over de 'meisjes- maatregel': „Dat meisjes vanaf 1990 moeten solliciteren als hun partner werkloos is en in dat geval dus kostwinner wor den", legt Christian uit. Hij vindt het, laat dat een opluch ting zijn voor staatssecretaris Ter Veld van sociale zaken, geen onredelijke maatregel: „Het kan de werkelijke eman cipatie ten goede komen". Einstein Op Bernrode is het heel ge bruikelijk dat leerlingen in meer dan zeven vakken exa men doen, zegt Christian. „Er is er zelfs één aan tien vakken begonnen en die is uiteindelijk ook met negen geëindigd". Zelf koos Christian ervoor „wat talen" erbij te nemen, je weet tenslotte nooit hoe die van pas kunnen komen, ook al wordt er in de natuurkunde, die hij aan de universiteit van Utrecht gaat bestuderen (wie helpt hem aan een kamer?), niet veel gebruik van ge maakt. Zijn vader: „Misschien tref je toch net dat ene onder zoek waarbij je wel Frans moet kennen, of ga je naar Ge- nève of Parijs". Gevraagd naar wat ook al weer de bijzondere charme van natuurkunde was, zegt Christian „de theoretische kant het leukst" te vinden: „De quantum-mechanica en Een gelukwens van rector Jonkers van het gymnasium Bernrode dergelijke, of de theorie van het Alles. Ja, die is nog niet gevonden, maar de speurtocht ernaar vind ik wel erg interes sant". Zijn moeder: „Hij is nog eens een tijdie met Einstein bezig geweest'Christian: „Het gaat mij puur om de weten schap, om het weten zelf. Niet om de praktische toepassin gen". Tegelijkertijd zegt hij in navolging van zijn „kritische natuurkunde-leraar" te besef fen dat er gevaren kleven aan een wetenschap om de weten schap. „Ik heb echt wel mijn vraagtekens. Rond de genetica bijvoorbeeld. Ik hoop dat ik die kritische houding zal blij ven houden en zal daarom ook altijd wel andere dingen, van buiten mijn vak, blijven le zen". Zijn moeder: „Ja, je moet breed blijven, de dingen die je doet zeer bewust doen". Eenzaamheid Christian beseft het misschien niet zo en dat is maar goed ook, maar hij behoort wel tot een sinds kort erkende soci minderheid, die der hoogi gaafden. Er is geen enkele den jaloers te zijn op deze lebozen, want wat ze aan 1 nis voor hebben, missen niet zelden in sociaal opzie zo gaat het verhaal. Uitge ten door de rest van de grot; „Stomme uitslover! Gek studie-frik!" - ondergaan hun genialiteit in eenza. heid. Niet aldus Christian, moet worden toegegeven zijn danslessen niet werkel een succes waren. Maar inl klas is hij altijd geaccepte geweest, roepen zijn ouden koor: „Hij is op deze schooi tijd volledig opgenomen". „Ik kan eigenlijk met mede-leerlingen wel goed schieten", zegt Christian s „Ja, met sommigen heb je' tuurlijk een betere band met anderen, maar ik ga i iedereen wel goed om". jaloezie of afgunst heeft nooit iets gemerkt. Wel he zijn zus Irene, die in de vi klas van het gymnasium een tijdlang geprobeerd li broer te evenaren maar heeft toch maar besloten haar eigen niveau te bliji dat wil zeggen: „gew goed". En David, die in tweede zit, doet het ook i ger aan dan zijn broer Chi an. De talen kosten hem meer moeite en hij moet ta ven dat al zijn cijfers zichi der de tien bevinden. De ouders van het intelligd drietal beamen dat ze zijn, natuurlijk. „Op alld evenveel en niet vanweget] cijfers, maar gewoon om f ze zijn", zegt hun moeder. STEVO AKKERM MEER VRAAG OM HULP VAN EUTHANASIE- VERENIGING MAASTRICHT De leden hulpdienst van de Nederland se Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie (NVVE) heeft vo rig iaar ruim 600 verzoeken om hulp gekregen. Dat waren er 200 meer dan in 1988. Volgerts NVVE-voorzitter me vrouw Pit Bakker is deze ster ke toename mede toe te schrij ven aan een groeiend aantal oudere mensen met -ernstige psychische problemen. Zij ver klaarde dit aan de vooravond van het internationale eutha- nasiecongres dat deze dagen in Maastricht wordt gehouden. Als voorbeeld noemde me vrouw Bakker het geval van iemand die tijdens de oorlog in kampen heeft gezeten en voor wie de herinneringen aan die tijd ondraaglijk zijn geworden. „Zulke mensen worden ouder, hun weerstand neemt af, ze kunnen het kampsyndroom met de bijbehorende angsten niet langer beheersen". De vraag moet beantwoord wor den of zulk geestelijk lijden ook ondraaglijk kan zijn, zoals dat van lichamelijk lijden wel wordt erkend. De NVVE werkt op dit moment aan een euthanasieprotocol dat over enige tijd zal worden toegezon den aan alle Nederlandse zie ken- en verpleeghuizen met de bedoeling om een discussie over euthanasie af te dwingen. SUSKE EN WISKE DE KLEINE POSTRUITER (c) Standaard Ultgeverlj/Wavery Productions UTRECHT De titel 'Festival geur en reuk' klinkt nogal frivool voor een serieuze publieksvoor lichting over wetenschap en techniek. En dat is vol gens coördinator Paul Baltus van het nieuwe wetenschapscentrum Ex- plorama in Utrecht pre cies de bedoeling. „De we tenschap is leuk en span nend en echt niet alleen voor mensen die lang ge studeerd hebben. Met zo'n alledaags onderwerp geur en reuk willen we dat be wijzen". De eerste presentatie van het wetenschapscentrum is tevens een primeur voor Nederland: een wetenschappelijk festival. Gisteravond ging deze mani festatie van start met de thea- ter^roduktie 'Verboden Geur' in Studio-T in Utrecht. Tot en met 21 september zullen diver se andere activiteiten rond het thema op touw worden gezet. Het idee voor een Nederlands wetenschapscentrum werd ge boren tijdens de viering van het 350-jarig bestaan van de Utrechtse universiteit in 1986. Voor die gelegenheid werd de grote manifestatie 'Mens en Wetenschap' gehouden, waar bij de universiteit op een po pulaire manier een aantal fa cetten van de wetenschap aan het publiek presenteerde. Deze manifestatie bleek een groot succes. In tien dagen tijds kwamen meer dan hon derdduizend mensen over de drempel. De organisatoren vonden daarom dat er eens moest worden gekeken naar de mogelijkheid van een per manente publieksvoorlichting over wetenschap en techniek. Amper een jaar later werd de Stichting Exploratorium gebo ren (een moeilijke naam voor iets simpels: de kijk- en doe- wereld van de wetenschap) die het wetenschapscentrum Ex- plorama van de grond tilde. Sindsdien is een projectbureau van het centrum bezig om ma nifestaties voor te bereiden om het grote publiek vertrouwd te maken met ontwikkelingen in wetenschap en techniek. Het eerste project, 'Festival Geur en Reuk', laat meteen al zien hoe Explorama te werk gaat. Verschillende activiteiten worden namelijk rond eenzelf de thema gegroepeerd. Terwijl het thema door en met des kundigen uit zowel weten schap als bedrijfsleven, zo „Iemand die niet kan ruiken, proeft het verschil niet tussen wijn en aangelengde azijn..." F0T0. sp steed. Sterker nog: iemand die niet kan ruiken proeft het ver schil niet tussen een Rhóne- wijn en met water aangeleng de azijn. Het hele bouquet gaat voor hen verloren". De diverse manifestaties van het festival tonen* nog meer functies van het menselijke en dierlijke reukorgaan: de alarmfunctie van stank (bij voorbeeld bij brand), het ma nipuleren van mensen en het aantrekken of afstoten van de andere sekse. Ook snuffelpa- len en geurstoornissen komen aan de orde, evenals literaire beschrijvingen van reukerva ringen, natuurlijke en kunst matige aroma's een plek in de kijk- en doe-activiteiten heb ben gekregen. „Ons reukorgaan is het meest onderschatte zintuig", aldus Baltus. „We nemen dan wel door ogen en oren waar, maar ook via de neus doen we heel Lage drempel Paul Baltus: „Met gewone, herkenbare onderwerpen wil len we de drempel van de we tenschap zo laag mogelijk ma ken. Geur is daarvan een goed voorbeeld. Het is een onder werp waarmee mensen iedere dag te maken hebben, zonder dat ze het zich bewust zijn. Want geur heeft directe in vloed op je gedrag, op emoties. Geur roept herinneringen op. Als ik soep ruik, denk ik bij voorbeeld aan vroeger thuis. En geur is al even belangrijk in relatie met seks en eten. „Als mensen niet kunnen rui ken, smaakt het eten en drin ken ook veel minder. Dan proeven ze alleen zuur, bitter, zout en zoet. Iets pittigs als Fries roggebrood of een lekker glaasje wijn is niet aan hen be veel. Een mooi voorbeeld daarvan is de T-shirt-test. Twintig mensen droegen vier nachten hetzelfde T-shirt; die werden daarna op eeri hoop gegooid. Hun kinderen haal den toen feilloos, louter op de geur, het goede exemplaar er uit. En zo bleken ook grootou ders in een kraamkliniek hun kleinkinderen, al ruikend, te kunnen herkennen". Poepluchtje Maar geur en reuk is meer dan een zintuig. Het is ook het on derwerp van een tot dusver weinig bekende wetenschap, waar mensen over de hele we reld zich mee bezighouden. Nederland heeft zelfs haar ei gen 'geur-professor' in de per soon van de Utrechtse waarne mingspsycholoog prof.dr. E.P. Koster, die voor het publieks- symposium 'Speurneuzen' dat morgen in het Polmanshuis in Utrecht wordt gehouden, als boeiend verteller op het pro gramma staat aangekondigd. De theaterproductie 'Verbo den Geur' waarmee gister avond het festival begon, is het werk van de schrijver-re gisseur Tony Maples en wordt opgevoerd door de Amster damse groep Pandemonia, een nieuw voorlichtingsmedium op gebied van wetenschappe lijk theater. Het stuk dat tot 17 juni loopt, speelt zich af in het Parijs van de 18e eeuw en handelt over alle lusten, liefde en stank van die tijd. Van 21 juni tot 9 september herbergt het universiteitsmu seum de grote expositie 'Bij de neus genomen' over twee eeu wen speuren naar geuren. Daaruit blijkt dat geuren aan tijd gebonden zijn. Zo is er op de tentoonstelling een 19e eeuws stukje Utrecht nage bouwd, compleet met vis markt, beenzwartfabriek, leer looierij en open riool... Maar ook de neus van deze tijd wacht op de expositie verras singen, want al experimente rend kan het publiek ontdek ken dat zelfs aan parfum een poepluchtje zit. Ook voor planten blijkt geur een signaal. Dat zal blijken tij dens een geurwandeling die van 21 juni tot 9 september in de botanische tuinen van de Utrechtse universiteit in de Uithof worden gehouden. Zo wel overdag als in de avond uren kunnen mensen hier on der leiding van gidsen ontdek ken waarom planten naar ka davers ruiken en waarom sommige alleen 's nachts lek ker geuren. HELMA VAN DEN BERG Symposiuni£ met een luchtje UTRECHT Op pu bliekssymposium 'Speur neuzen' zullen morgen vij geur-wetenschappers hui kennis delen met het pu bliek. De onderwerpen dif alles met geur en reuk li maken hebben, lopen uit een van parfumindustri tot neuskwalen, van sek tot literatuur en plantei teelt. Waarnemingspsy choloog prof.dr. E.P. Kös- ter zal vertellen over de rol van geuren in bewuste en onbewuste communica ties. Waarom trekken geu-M ren aan of stoten juist afin welke geuren waarschu wen, vertederen, veroor zaken agressie, wekken lust op? Volgens Koster spelen geuren zelfs een be langrijke rol bij de voort planting. De Nijmeegse prof.dr.T Wentges (keel-, neus- en oorkunde) zal het symposi- umpubliek alle neusgehei- men van Frederik van Eeden onthullen. Wentges g; heeft als hobby een om- vangrijk geur- en reukar chief aangelegd en weet als literatuurkenner alles van de door neuskwalen en depressiviteit gekwelde schrijver. De chemicus en parfumeur dr.J.S. Jellinek zal praten over het thema 'parfum, een fles vol emo ties' (Wie koopt 'Panique' en wie 'Egoist'?) en de Brabantse letterkundige prof.dr.J. Goedegebuure zal over verfijnde zintui gelijke beschrijvingen ver halen. Het symposium wordt besloten met een voordracht van ir. A. Pe- terse van de vakgroep Plantenveredeling van de landbouwuniversiteit in Wageningen. Hij onder zoekt mogelijkheden om de tuinen het hele jaar door geurend te houden en speurt naar planten die nog niet gebruikt zijn voor het maken van geurstof-' fen. Peterse zal de komst van nieuwe, meer natuur lijke geuren aankondigen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 4