Elisabeth Gasthuishof
wil zelfstandig blijven
!/o
36 dagen lang
vaderdag vieren!
Leidse weeskinderen hadden
het beter dan arme kinderen
„FUNDAMENT TE SMAL VOOR FUSIE'
STAD OMGEVING/RTV
Zorg hemofilie-patiënten moet beter
ARCHIEF LEIDS WEESHUIS GEÏNVENTARISEERD
Hongerstaker
gaat bedelen
LEIDEN Het bestuur
van het rooms katholie
ke verzorgingshuis Sint
Elisabeth Gasthuishof
wil geen samenwerking
aangaan met de huizen
Overduin uit Katwijk en
Zuydtwijck in Leiden
Zuid-West. „Het funda
ment daarvoor is op dit
moment te smal", aldus
directielid A. Kuypers.
Volgens een ontwerpplan
van de provincie moeten de
drie huizen in twee nieuw te
bouwen „moederhuizen"
worden ondergebracht. Het
bestuur van het verpleeghuis
aan de Caeciliastraat vindt
dat er nog plaats is voor een
louter katholiek tehuis in
Leiden. Ook het personeel
van het verpleeghuis is tegen
het plan. Dat vindt dat de ac
commodatie aan de Caecilia
straat behouden moet blijven.
Met name het euthanasiebe
leid van het Gasthuishof
wijkt voor het bestuur te zeer
af van dat van Overduin,
waar vanuit een evangelische
grondslag wordt gewerkt, en
van het algemene Zuydt
wijck. Economisch directeur
Kuypers geeft aan dat voor
zichtigheid is geboden op dit
gebied: „Ménsen die per se
niet willen dat in een instel
ling actieve euthanasie plaats
heeft, moeten ook ergens te
recht kunnen ook al zijn ze
niet meer handelingsbe-
kwaam. Dat is voor hen een
stuk veiligheid en onze ver
antwoordelijkheid. Het wil
natuurlijk niet zeggen dat wij
zinloos medisch handelen
blijven continueren", aldus
Kuypers.
A. Bruceker, directielid van
Zuydtwijck zou het jammer
vinden als de samenwerking
hierop zou afketsen: „De hui
dige opstelling van het be
stuur van het Gasthuishof
vertraagt de gang van zaken.
Volgens mij zijn er geen ono
verbrugbare verschillen".
De provincie is van mening
dat er meer verpleeghuiszorg
in het noorden van Zuid-Hol
land moet komen. Vooral
Leiden profiteert van deze
regeling. In het ontwerpplan
worden voor Leiden twee
nieuwe huizen voorzien met
in totaal 150 bedden voor li
chamelijk zieke en 150 voor
demente bejaarden. Een uit
breiding van 130 bedden.
Daarnaast komt er een aantal
dependances. De bestaande
locaties Zuidtwijck aan de
Aaltje Noorderwierlaan en
het Elisabeth Gasthuishof
moeten verdwijnen. De ge
bouwen krijgen een andere
bestemming. Overduin moet
een aantal bedden overdoen.
Huiselijk
Het personeel van het Gast
huishof vindt dat ongeacht
de samenwerking, de locatie
aan de Caeciliastraat behou
den moet blijven: „Het is een
heel leuk verpleeghuis. Het is
er kleinschalig, lief en een
stuk huiselijker dan de grote
tehuizen", aldus onderne
mingsraadslid E. Verschoor.
De provincie is echter van
mening dat de accommodatie
niet meer voldoet aan de ei
sen die worden gesteld aan
de opvang van somatische en
psycho-geriatrische ouderen.
„De directie zou de locatie
natuurlijk ook graag behou
den maar we moeten ons niet
afsluiten voor de ontwikke
lingen, 73 bedden is erg
klein. Toch speelt een even
tuele verhuizing pas over een
aantal jaren", aldus Kuypers.
Komende week houdt de
provincie een hoorzitting
over het ontwerpplan. Onder
andere naar aanleiding daar
van wordt door Gedeputeer
de Staten een definitief be
sluit genomen.
VRIJDAG 8 JUNI 1990 PAGINA 13
Het appartementencomplex aan de Havenkade nadert gestaag zijn voltooiing. Het Katwijkse bedrijf
Ouwehand Bouw heeft tien eensgezinswoningen inmiddels opgeleverd, die liggen aan de Touwsla
gersgang. In het witte blok en het rode blok aan de Havenkade komen in totaal 28 koopapparte
menten. Het witte blok wordt eind juli voor de bouwvak opgeleverd. Het rode blok wordt waar
schijnlijk in het najaar afgerond. foto: tejo ringers
Actie tegen verhoging
reinigingsrechten
LEIDEN De Socialistiese Par
tij (SP) zamelt aanstaande zater
dag op het Stadhuisplein handte
keningen in tegen de door het
college van B en W voorgestelde
verhoging van de reinigingsrech
ten. De SP is het met deze verho
ging van 70 gulden niet eens. De
socialisten vinden dat als er op
tijd een begin was gemaakt met
gescheiden ophalen van huisvuil,
een verhoging niet nodig was ge
weest. In een protestbrief schrijft
de SP: „De Leidenaren worden
nu de dupe van de laksheid van
de overheid en worden opgeza
deld met een verhoging van 70
gulden reinigingsrecht".
LEIDEN De zorg voor mensen met bloederziekte (hemofilie)
moet verbeteren. Dat kan door ze te behandelen in regionale
centra in plaats van, zoals nu, in grote centra. Nu nog komt zes
tig procent van de hemofilie-patienten in een groot centrum te
recht waar goede zorg verleend kan worden. Veertig procent
komt echter niet in een dergelijke voldoende uitgerust centrum
terecht.
Dat zei prof. dr. E. Briët vanmiddag bij de aanvaarding van zijn
hoogleraarschap aan de Rijksuniversiteit in Leiden. Briët is
hoogleraar in de inwendige geneeskunde en in het bijzonder de
hemostase en trombose. Hij illustreerde de hiaten in de zorg met
het voorbeeld van een 17-jarige jongen die na een bromfietson
geval overleed doordat fouten werden gemaakt in het zieken
huis ondanks attent reageren van de ouders. Hij zei wel dat de
behandelingsmogelijkheden van patiënten met bloederziekte de
laatste vijfentwintig jaar veel beter zijn geworden. Keerzijde van
de medaille is het voor komen van Aids bij hemofilie-patiënten.
Veertien procent van hen is door toediening van besmette
bloedproducten besmet met het Aids-virus en al twintig patiën
ten hebben de ziekte gekregen.
Wijnhandel
breidt uit
LEIDEN Wijn-
handel en slijterij
Klerks aan de Admi
raal Bankertweg be
gint volgende week
aan een uitbreiding
van debestaande
magazijnruimte. In
totaal worden op ei
gen terrein drie hal
len neergezet zodat
het een totale opper
vlakte neerkomt op
3600 vierkante me
ter. Half september
wordt de oplevering
van de nieuwbouw
véfcwacht.
Negen miljoen voor fietspaden
DEN HAAG De provincie Zuid-Holland gaat
in 1991 zo'n 9,3 miljoen gulden uitgeven voor de
aanleg van fietspaden. Dat blijkt uit een schema
voor fietspaden dat Gedeputeerde Staten voor de
jaren 1991 tot 1995 hebben vastgesteld. Nieuwe
projecten in het schema zijn onder meer een
fietspad tussen Waddinxveen en Reeuwijk en
fietspaden in Zoeterwoude, Boskoop, Alphen aan
den Rijn en Warmond.
Inbraak in woonboot
LEIDEN Het aantal inbraken in woonboten is
volgens de Leidse politie de laatste weken enorm
toegenomen. In de nacht van woensdag op don
derdag was een woonboot van een 28-jarige Lei-
denaar aan de Schelpenkade het doelwit van in
brekers. Gestolen werden een draadloze tele
foon, een koptelefoon, een walkman, een ver
sterker, vijftig grammofoonplaten en een fotoca
mera.
Groot verloop onder
personeel gezinsverzorging
LEIDEN Het aantal cliënten voor de
Stichting Gezinsverzorging Leiden is in
1989 fors toegenomen. In totaal heeft de
stichting in dat jaar aan ruim 2500 cliënten
hulp geboden, dat is een stijging van ruim
11 procent ten opzichte van 1988. Dat staat
in het jaarverslag van de stichting. Het ver
loop van personeel wordt echter zorgelijk
genoemd. In procenten uitgedrukt bedroeg
dit verloop bijna 35 procent. De stichting is
er niet in geslaagd voldoende personeel aan
te trekken. Daardoor is de wachtlijst voor
gezinsverzorging toegenomen. Het afgelo
pen jaar is een druk jaar geweest voor de
stichting, zo werd nachthulp ingevoerd en
zogeheten helpendenteams. Dit jaar wordt
daar nog acute hulpverlening aan toege
voegd.
Complex Havenkade nadert voltooiing
(verlast bij De Burcht
;IDEN De politie is gisteren
iee keer in actie gekomen vanwege
erlast bij de Burcht. Rond half tien
avonds gooide een groep van onge-
{er twintig jongeren in de leeftijd
n 11 tot 16 jaar met blikjes naar het
staurant aan de Burgsteeg. Ook
ilden ze steeds aan bij het restau-
nt, De politie heeft de groep weg-
stuurd.
ond half drie vannacht wilde een
ntal beschonken bezoekers van het
rras bij het restaurant niet weg-
i. Daarop stuurde de bedrijfslei-
het groepje weg. Een van de be-
bezoekers begon tegen de
van de man te urineren. Toen
iaarop de ingeschakelde politie
bleek de groep verdwe
en te zijn.
LEIDEN Brieven van
weeskinderen uit Kaap de
Goede Hoop die bij de
Verenigde Oostindische
Compagnie werkten,
nieuwjaarsgedichten van
Willem Bilderdijk en een
kerstcantate van Christi-
aan Friedrich Ruppe. Het
archief van het Heilige
Geest- of Arme Wees- en
Kinderhuis aan de Hoog
landse Kerkgracht bevat
schatten. Ze zijn ontdekt
door Sander den Haan,
die na tweeëneenhalf jaar
spitwerk het archief heeft
geïnventariseerd. Deze
schatten worden vanaf 15
november tot 13 januari
1991 in het voormalige
weeshuis tentoongesteld.
Het archief voert terug naar de
veertiende eeuw, de eeuw
waarin „de Heilige Geest" een
begrip was in Leiden voor de
armen. Bij de Heilige Geest-
meesters konden ze aanklop-
pen voor voedsel, schoenen of
een zak turf. Het Heilige
Geesthuis stond in de Bree-
straat en de meesters ontferm
den zich vooral over een bij
zondere groep: de vondelingen.
Als baby's werden ze opgeno
men, na hun 25e jaar mochten
jze het weeshuis verlaten. Het
archief van het weeshuis heeft
de respectabele leeftijd van vij-
fenhalve eeuw behaald. Het
oudste stuk dateert uit het jaar
11334, een zogeheten charter
I waarin goederen werden ge
schonken aan de Heilige Geest.
In 1583 verhuisde men naar de
Hooglandse Kerkgracht, de
plaats waar nu het Rijksmu
seum van Natuurlijke Historie
is gehuisvest. In 1774 fuseerde
het Heilige Geest Weeshuis
met het Arme Kinderhuis. Het
grote gebouw werd in 1961
verlaten toen het aantal wezen
bijna tot nul was gereduceerd.
Chaotische verzameling
Het archief bestond uit een
chaotische verzameling boeken
en losse stukken. Den Haan
heeft de zaak geordend en
heeft voor een speciaal boekje
over het archief 4500 nummers
beschreven. Het boekje wordt
15 november uitgereikt. Nu is
bij nog bezig met de geschiede
nis van het weeshuis en de ge
schiedenis van de families die
met hun archief in de weeshui
sarchieven verzeild zijn ge
raakt. Bijvoorbeeld Anna van
den Bergh, de vrouwe van
Adegeest, stelde het weeshuis
aan als erfgenaam, dat bete
kende dat ook de archieven
van de familie daar naar toe
gingen. Datzelfde geldt voor
hét archief van de Leidse fa-
LEIDEN Hongerstaker Cor
van der Plas heeft gisteren bij
de Gemeentelijke Sociale
Dienst gevraagd om zijn uitke
ring stop te zetten. Van der
Plas wil zich nu met bedelen
onderhouden. Behalve aan de
sociale dienst heeft hij ook het
gemeentebestuur per brief op
de hoogte gesteld. In de brief
stelt hij dat hij „geen vrede kan
vinden in de huidige maat
schappelijke systemen, wetten
en regels". Hij is van plan be
delend aan de kost te komen.
„Als iemand mij nu iets geeft is
dat vrijwillig, in plaats van dat
er door middel van belasting
geld van zijn of haar loon
wordt afgehouden". Intussen
gaat de directie woonruimte
verdeling de zaak van de hon
gerstaker onderzoeken. Gister
middag heeft de 42-jarige Lei-
denaar een gesprek gehad met
de directie. Van der Plas kreeg
van de directie een volgens
hem uitgeleefde flat toegewe
zen aan de Milanenhorst. De
woningbouwvereniging wei
gerde de woning op te knap
pen. Van der Plas wilde dat
niet zelf doen en betrok ver
volgens een kamer aan de
Hooigracht. De directie bekijkt
of het terecht was de woning in
een dergelijke staat aan te bie
den. De ex-hongerstaker is
echter niet tevreden met het
resultaat. „Ze houden je aan
het lijntje. Ze geven me van
alle kanten gelijk, maar gaan
vervolgens gewoon door met
het oude systeem". Hij is diep
teleurgesteld en heeft zich ook
uitgeschreven als woningzoe
kende. „Ik wil niets meer met
het systeem te maken hebben.
Ik wijd me volledig aan het
Boeddhisme en probeer voort
aan bedelend rond te komen".
U geeft op 17 juni niet
zomaar een cadeautje
aan vader.
Voor slecl
u 'm op
verrassen
voor 6
plezier met
Dat is goec
I Naam:
I Straat:
I Postcode/plaats:
Laat van 18 juni t/m 28 juli
I de Leidse Courant bezorgen bij:
De heer:
Straat:
controle bezorging)
Stuur deze bon in open envelop - geen postzegel plakken -
Leidse Courant, abonneeservice,
antwoordnummer 998, 2501 VC Den Haag.
Indien daartoe aanleiding bestaat, kan een verzoek om een
proefabonnement worden geweigerd.
CeidócGouiatit
milie Bleykersveld-Dermout.
„Jan Dermout was regent van
het weeshuis, maar zijn zoon
Dirk-Jan nam nadat zijn
vrouw was overleden de be
nen, zodat zijn kinderen in
1814 in het weeshuis werden
opgenomen. Dat waren de eni
ge afstammelingen zodat het
archief in het weeshuis terecht
kwam", vertelt Den Haan.
Zelfs het kloosterarchief van
de Leidse Cellenbroeders is in
het weeshuisarchief terug te
vinden. Dit klooster dat op de
plek van de universitaire men
sa aan de Kaiserstraat stond,
werd na de Reformatie (1572)
opgeheven. De goederen gin
gen over naar het weeshuis.
Het weeshuis was eeuwenlang
de enige instelling in Leiden
voor wezenopvang. Geleefd
werd van het geld- van schen
kingen en legaten. Dat geld
werd goed belegd in landerijen
of waardepapieren. „Onder de
archiefstukken bevinden* zich
fraaie kaartboeken. Het waren
een soort atlassen van eigen
landerijen, maar ook de pach
ten stonden erin. De beheren
de regenten wilden dat alle?
maal precies weten", vult het
hoofd van de sector archieven
van het Gemeentearchief, R.
van Maanen, aan.
Uit het archief blijkt dat het
liefdadigheidsgeld niet genoeg
was. Herhaaldelijk werd aan
het stadsbestuur gevraagd of
het weeshuis zelf obligaties
mocht uitgeven. Van 1675 tot
in de negentiende eeuw kreeg
het weeshuis subsidie. Daar
voor werden overschotten van
de bank van lening gebruikt.
Van Maanen merkt op dat de
wezen het niet echt slecht had
den. De kinderen kregen kle
ding in de kleuren van het ge
meentewapen, rood, wit en
zwart. Ze werden gevoed, kre
gen verplicht een lagere
schoolopleiding en moesten
daarna bij een ambachtsman
een vak leren. „Het gemiddeld
weeshuiskind had het beter
dan het armste kind in de
stad", aldus Van Maanen.
Schrobbelbaijk
Den Haan vertelt dat sommige
wezen ook goed terechtkwa
men. Het Schachtenhofje aan
de Middelste Gracht is gesticht
door een wees die koopman is
geworden. „We hebben ook
nog een archiefje van de koster
van de Hooglandse Kerk. Hij
was oorspronkelijk ook een
weesjongen. Pikant detail is
dat zijn kinderen na zijn over
lijden ook weer in het wees
huis werden opgenomen".
Het dagelijks bestuur van het
weeshuis was in handen van
een „binnenmoeder en een
binnenvader". Een echtpaar
dat werd aangesteld door re
genten. Hulp kreeg het echt
paar onder meer van de
schoenmaker annex portier, de
bakker, de zaalmoeders en lin
nenmoeders. Loonbetalingen
en namen van de betrokkenen
zijn in de archieven terug te
vinden.
Gruwelverhalen over strenge
straffen zijn volgens Den Haan
niet overdreven. „De orde
werd echt heel streng gehand
haafd. Dat moet ook wel met
een gezin van zo'n vier- a vijf
honderd kinderen". De zwaar
ste straf was de schrobbelbank,
een werktuig met puntige uit
steeksels, waarop de wolberei-
ders de vezels van de wol uit
de knoop trokken. De boosdoe
ners werden op de bank gelegd
en met een stok bewerkt. Na
1800 werd wat humaner opge
treden tegen kattekwaaduitha-
lers.
Zangcollege
Het weeshuis zorgde naast
werk ook voor ontspanning.
Dat blijkt uit het bestaan van
e^n zangcollege, dat bestaat uit
het weeskoor en muzikanten
van de universiteitskapel. Het
Leidse weeshuis is mogelijk
De tuin van het weeshuis omstreeks 1900. Deze was vooral voor kleine kinderen bestemd.
Kinderen aan de maaltijd in de negentiende eeuwse kinderkamer van het weeshuis. foto's: pr
het enige weeshuis in Neder
land met een koor, heeft Den
Haan ontdekt. Christiaan Frie
drich Ruppe schreef een canta
te voor het paasfeest en een
kerstcantate voor het door
hemzelf opgerichte zangcolle
ge. Deze muziekstukken heeft
Den Haan in het archief terug
gevonden. „Echt een vondst",
zegt hij bescheiden. „In 1796
werd dit stuk eenmalig met
succes uitgevoerd in de Hoog
landse Kerk op derde kerstdag.
Op de opening van de tentoon
stelling wordt een deel van de
herontdekte muziek gespeeld".
De elfdelige kerstcantate
wordt tijdens een extra concert
in de Lokhorstkerk opgevoerd
door het Jeugdkamerorkest
Madrigalesco.
Op de tentoonstelling wordt
aandacht besteed aan dit zang
college, maar middels archief
stukken ook aan de kleding,
voeding en het onderwijs. Er
zijn fraaie kaartboeken te be
wonderen, maar ook een oude
brandspuit, die op het terrein
van het weeshuis stond en die
de weesjongens bedienden.
„Oude Leidenaren weten nog
wel dat de jongens voor brand
uitrukten", zegt Den Haan
over dit topstuk. Bouwtekenin
gen voor het nieuwe gebouw,
nieuwjaarsgedichten van be
kende auteurs, regentenstuk
ken, schilderijen, prenten en
keukengerei worden geëxpo
seerd. Ook is het mogelijk de
regentenkamer in het wees
huis te bezichtigen. Alles
wordt gedaan om de sfeer van
het weeshuis weer op te roe
pen.
Zeventig meter
Van Maanen merkt op dat hij
de waarde van dit archief veel
lager had ingeschat. „Het ar
chief is voor onderzoek belang
rijker dan we dachten. Het is
een van de oudste archieven
van een van de oudste charita
tieve instellingen in Neder
land. In al die jaren was er een
gigantische hoeveelheid men
sen bij betrokken. De inventa
risatie is zodanig gedetailleerd
dat je ontzettend veel gegevens
van allerlei mensen boven wa
ter krijgt. Daarnaast is het een
bron voor geologisch en geo
grafisch onderzoek. Ik weet ze
ker dat dit archief ook wordt
gebruikt".
De 28-jarige Den Haan heeft
zeventig strekkende meter ar
chief achter zijn kiezen. Hij be
gon aan dit karwei in opdracht
van de Stichting Heilige Geest-
of Arme Wees- en Kinderhuis.
„Als het niet zo boeiend was,
had ik het niet volgehouden",
moet hij eerlijk toegeven.
KARIN SWIERS
